Zajrzyj do książki "Wojny baltyckie' w internetowej księgarni historycznej Grzbiet.pl

1. SPIS TREŚCI
PRZEDMOWA.
RozDziALI
BALTYK I NARODY NADBALTYCKIE.
l. WOJNA MORSKA
2. 0PIS BALTYKU .
3. NARODY NADBAŁTYCKIE I ICH DĄ-ŻENIA.
4. PRZEBIEG I PODZIALWOJEN BAŁTYCKICH .
ROZDZIAŁ II
OKRES DUŃSKI
l. POLSKIE WYPRAWY POMORSKIE
7
9
lO
17
26
34
41
ZA BOLESŁAWA KRZYWOUSTEGO 42
2. DUŃSKIEWYPRAWY RUGIJSKIE
ZAWALDEMARAWIELKIEGO 48
3. DUŃSKIEWYPRAWY ESTOŃSKIE
ZA WALDEMARA ZWYCI~SKIEGO. 58
ROZDZIAŁ III
OKRES HANZEATYCKI 65
l. WOJNA DUŃSKO-HANZEATYCKA W 1361-70 R. 71
2. WOJNADUŃSKO-HANZEATYCKA w 1427-35 R. 81
3. WOJNADUŃSKO-HANZEATYCKA w 1509-12 R. 87
4. WOJNA DUŃSKO-HANZEATYCKO-SZWEDZKA
W 1517-23 R. . 92
5. WOJNA TRZYNASTOLETNIA POLSKI
Z ZAKONEM KRZYŻACKIM W 1454-66 R. 98
http://grzbiet.pl/sklep/wojny-baltyckie
Przykładowy rozdział książki: Wojny Bałtyckie
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

2. ROZDZIAŁ IV
OKRES SZWEDZKI .
l. 7-LETNIA WOJNA PÓŁNOCNA W 1563-70 R.
2. GDAŃSKA KAMPANIA STEFANA BATOREGO
W 1576-7 R.
3. WOJNA POLSKO-SZWEDZKA W 1600-11 R.
4. WOJNAPOLSKO-SZWEDZKA w 1617-29R.
5. WOJNA DUŃSKO-SZWEDZKA (KALMARSKA)
W 1611-12 R•.
6. WOJNA DUŃSKO-SZWEDZKA w 1643-45 R.
7. WOJNA DUŃSKO-HOLENDERSKO-POLSKO­
SZWEDZKA W 1655-60 R•.
8. WOJNADUŃSKO-SZWEDZKA w 1675-79R.
9. WIELKA WOJNA PÓŁNOCNA W 1700-21 R.
RozDziAŁ V
OKRES ROSYJSKI
l. PIERWSZY PODOKRES, 1721-1853 R.
2. DRUGI PODOKRES 1853-1905 R.
ROZDZIAŁ VI
OKRES NIEMIECKI .
l. KAMPANIA NIEMIECKO-ROSYJSKA NA BAŁTYKU
PODCZAS WIELKIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ, 1914-18 R.
2. TRAKTAT WERSALSKI I JEGO SKUTKI
lVNIOSKITAKTYCZNE,STRATEGICZNE
I POLITYCZNE ..
LITERATURA
III
113
142
150
158
171
184
198
226
240
275
2..,..,
l l
366
389
391
399
403
40""
http://grzbiet.pl/sklep/wojny-baltyckie
Przykładowy rozdział książki: Wojny Bałtyckie
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

3. PRZEDMOWA
Zagadnienie morskie w Polsce wysunęło się na stanowisko niemal przodu­
jące zchwilą wskrzeszenia Rzeczypospolitej po wielkiej wojnie światowej.
W związku z powyższym powstała szybko wyczerpująca na ogół literatura fa­
chowa w tej dziedzinie. Dość wymienić działalność Instytutu Bałtyckiego
w Gdyni i Toruniu oraz Ligi Morskiej i Kolonialnej. W tej literaturze jednak
jest pewna luka, a mianowicie zbyt znikoma ilość prac, poświęconych spra­
wom morskim zpunktu widzenia wojskowego.
Nie dość jest umieć morze wykorzystać, o czym piszą liczne nasze rozprawy
gospodarczei-pojawiające się coraz częściej -techniczne; nie dość jest wie­
dzieć, jak się unas wykorzystywało morze wprzeszłości, oczym mówią niemal
wszystkie obecne prace historyczne; trzeba również zdać sobie jasno sprawę,
wjaki sposób się tego użytkowania morza broniło ibroni.
Muszę podkreślić, że dzieje wojen na Morzu Bałtyckim nie zostały dotych­
czas ujęte wpracy obejmującej całokształt zagadnienia. Istnieją tylko poszcze­
gólne fragmenty (u Niemców - świetne dzieła Kirchhoffa, u nas - doskonałe
w zakresie polityki, lecz mniej wyczerpujące w zakresie wojskowości dzieła
Szelągowskiego, u Rosjan -wymagające dobrego
skontrolowania dzieła Forstena).
Praca, którą daję czytelnikowi, jest pierwszą próbą zobrazowania wojen bał­
tyckich na przestrzeni dziejów (od połowy średniowiecza, tj. od czasów, kiedy
Morze Bałtyckie staje się możliwą do odtworzenia widownią walki - do doby
obecnej). Pragnąłbym gorąco, aby ta pierwsza próba, podjęta przez Polaka
aobejmująca wszystkie wojny bałtyckie, mimo nieodłącznych przy tego rodza­
ju przedsięwzięciu usterek, zachęciła do dalszych badań w tej dziedzinie nie
tylko Polaków, lecz nawet Ich ościennych sąsiadów bałtyckich.
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie przebiegu wojen, które toczono
na Morzu Bałtyckim i jego wybrzeżach, oraz wysnucie właściwych wniosków
wzakresie taktyki, strategii ipolityki.
Ponieważ w danym wypadku mamy do czynienia z wojnami morskimi,
przeto, zanim przystąpimy do szczegółowego odtworzenia ich przebiegu, nale­
ży sobie jasno uświadomić dwa pojęcia zasadnicze: znaczenie morzai-istotę
wojny morskiej. Te dwa pojęcia posłużą następnie do ogólnych rozważań nad
http://grzbiet.pl/sklep/wojny-baltyckie
Przykładowy rozdział książki: Wojny Bałtyckie
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

4. 310 ROZDZIAŁ V
do Zatoki Wyborskiej, a nazajutrz minęły zatokę i zakotwiczyły w cieśninie
Bjorko-Zund, o 100 km od Petersburga. Monarcha był na połowie drogi mię­
dzy głównymi siłami przeciwnika, operującymi nad Kymene i stolicą nieprzy­
jacielską; jednocześnie książę Sudermański z flotą żaglową zagrażał Kronszta­
dowi. Niezwłocznie nawiązano łączność między korpusem desantowym na
wiosłowcach, a flotą żaglową.
Tymczasem 3 i 4 czerwca rozgrywała się bitwa morska pod Krasną Górką;
książę Sudermański, zamiast zablokować Kronsztad, musiał więc zawinąć do
Zatoki Wyborskiej. Cała lądowa, morska i przybrzeżna siła szwedzka znalazła
się wjednym miejscu, zagrażając bezpośrednio Petersburgowi.
Zatoka Wyborska (patrz mapa lO), w której zakotwiczyła szwedzka flota
wiosłowa i żaglowa, ma kształt trójkąta równoramiennego, zwróconego wyso­
kością w kierunku "NO". Podstawa tego trójkąta (przylądek Krosserort na
"W", wyspa Peisari na "O") wynosi 11 km, a wysokość (środek linii Krosserort­
-Peisari i Wyborg) ma 42 km. Zatoka dzieli się na trzy części: zewnętrzną.
środkową iwewnętrzną. Część zewnętrzna ciągnie się od wejścia, tj. od podsta­
wy trójkąta, do wyspy Teinar-Sari, między zachodnim wybrzeżem i półwy­
spem Kiperort, stanowiącym językowe wydłużenie wschodniego brzegu;
część środkowa od tej wyspy do dwóch małych półwyspów, leżących o 18 km
na "NO" od Teinar-Sari; część wewnętrzna od tych półwyspów do Wyborga.
Wszystkie trzy części zatoki są bardzo trudne dla żeglugi zpowodu mielizn, raf
i drobnych, skalistych wysepek.
Żaglowce szwedzkie zakotwiczyły wzewnętrznej części zatoki, a wiosłowce
w cieśninie Bjorko-Zund. Okręty liniowe stały koło wyspy Peisari, fregaty za­
rzuciły kotwice pod Krosserortem. Ogółem szwedzka flota żaglowa liczyła 3-:­
jednostek (w tym 21 okrętów liniowych, 8 liniowych fregat, 4 fregaty i4 trans­
portowce), a wiosłowa, wzmocniona przez nadejście posiłków ze Sweaborga
323 jednostki (w tym 282 bojowe i 41 pomocniczych). Załogi okrętowe wraz
z korpusem desantowym miały w szeregach 24 000 ludzi, artyleria zaś 2990
dział.
7 czerwca od strony Zatoki Fińskiej ukazały się na widnokręgu okręty rosvj­
skie. Admirał Cziczagow prowadził całą flotę żaglową, złożoną z 50 jednostek
(30 okrętów liniowych, wtym 7 trójpokładowców i 20 fregat). Rosjanie zako­
twiczyli przy wejściu do Zatoki Wyborskiej, wodległości 15 km od żaglowców
szwedzkich, wyciągając się wlinię zkierunkiem ,,NNW-SSO". Cziczagow wol­
no i metodycznie zaczął zbliżać się ku Szwedom. Wódz rosyjski otrzymywał
wciąż posiłki z Kronsztadu, Rewia i Fredrikshamnu, którymi zamykał wyjści.1
od "W", skąd mogła nadejść odsiecz dla Gustawa III iod "0", którędy szła dro­
ga do Petersburga. 20 czerwca żaglowce rosyjskie znalazły się już o 4 km od
żaglowców szwedzkich i stanęły równolegle do przeciwnika. Jednocześnie
w Bjorko-Zundzie skoncentrowała się rosyjska flota wiosłowa pod dowódz­
twem admirała von Nassau-Siegena, który miał pod komendą 74 galery, kano­
nierki wiosłowe igigi oraz lOjednostekżaglowych (3okręty liniowe i7fregat),
http://grzbiet.pl/sklep/wojny-baltyckie
Przykładowy rozdział książki: Wojny Bałtyckie
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

5. ·----- OKRES ROSYJSKI 311
asekurujących wiosłowce. Poza tym, wwewnętrznej części Zatoki Wyborskiej
stało w pogotowiu 48 galer ikanonierek wiosłowych.
Szwedzi, których siły wciągu pierwszej połowy czerwca zdążyły powiększyć
się do 40 000 ludzi, byli szczelnie otoczeni przez floty Cziczagowa i von Na­
ssau-Siegena od strony morza, a przez garnizon wyborski generała Soltykowa
od strony lądu. Początkowo Rosjanie nie nacierali, lecz stosowali najściślejszą
blokadę, aby głodem bądź wyczerpać przeciwnika przed rozstrzygającą bitwą,
bądź zmusić go do kapitulacji. Mimo, że głód i pragnienie doskwierały Szwe­
dom coraz mocniej, król Gustaw lli nie tylko nie tracił nadziei na wydostanie
się zmatni, lecz nawet zamierzał za wszelką cenę uderzyć na Petersburg.
Położenie Szwedów stawało się coraz cięższe; Rosjanie widzieli to dobrze
i szykowali się do walnej rozprawy. 29 czerwca admirał von Nassau-Siegen na­
tarł wieczorem wBjorko-Zundzie na wiosłowce szwedzkie iodrzucił je do pół­
nocnej krawędzi Bjorko, a jednocześnie flotylla wyborska, która odkotwiczyła
z Wyborga przed dwoma tygodniami i krążyła po wewnętrznej części zatoki,
przedostała się przez część środkową i od Teinar-Sari weszła do części ze­
wnętrznej, aby zajść tyły galerom króla Gustawa w Bjorko-Zundzie. Wówczas
monarcha postanowił uprzedzić nieprzyjaciela i uderzyć nań, forsując wyjście
z zatoki.
Szwedzki plan wydostania się z Zatoki Wyborskiej był następujący: okręty
liniowe floty żaglowej, stojące w szyku pod Peisari, podnoszą kotwice i idą
wszyku torowym na "NW", kierując się na przylądek Krosserort; tam zawraca­
ją na "SW", forsują przejście przez pierwszą grupę rosyjską (S okrętów linio­
wych i l fregata), zakotwiczoną pod Krosserortem i drugą (3 fregaty i l bryg),
zakotwiczoną pod Pitkopasem, po czym wychodzą na Zatokę Fińską i idą na
"W", tj. w stronę Sweaborga; jednostką czołową jest liniowiec "Dristigheten",
a pozostałe jednostki idą wkolejności miejsc zakotwiczenia;
2. fregaty floty żaglowej, stojące w szyku pod Krosserortem przy zbliżaniu
się okrętów liniowych cofają się, dając im drogę, a następnie przyłączają się do
kolumny liniowców, tworząc ich straż tylną i wychodzą z nimi na Zatokę Fiń­
ską, udając się również na"W", tj. wkierunku Sweaborga;
3. transportowce floty wiosłowej, zgromadzone wBjorko-Zundzie na tyłach
wiosłowców bojowych, odkotwiczają przed podniesieniem kotwic na żaglow­
cach i wychodzą z cieśniny Bjorko-Zund na "NW", ku Krosserortowi, trzyma­
jąc się cały czas na prawo od kolumny okrętów liniowych; po sforsowaniu
przejścia przez liniowce, jednostki transportowe udają się wskładzie floty wio­
~łowej na "W", szlakiem żaglowym przez szkiery do ujścia Kymene;
4. jednostki bojowe floty wiosłowej, stojące wnajwęższym miejscu cieśniny
Bjorko-Zund, odkotwiczają jednocześnie z okrętami liniowymi floty żaglowej
i idą na prawo od liniowców, kierując się na Krosserort; tam pomagają jednost­
kom żaglowym, nacierając na fregaty nieprzyjacielskie i udają się na "W", szla­
kiem żaglowym przez szkiery w kierunku ujścia Kymene; wiosławce bojowe
idą w kolejności następującej:
http://grzbiet.pl/sklep/wojny-baltyckie
Przykładowy rozdział książki: Wojny Bałtyckie
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

6. ---··312 RozoziAL V
a) dywizjon większych galer,
b) dywizjon średnich galer,
c) dywizjony kanonierek wiosłowych,
d) łódź królewska, na której był Gustaw III,
e) 4 dywizjony kanonierek wiosłowych ibarkasów moździerzowych,
f) 3 dywizjony kanonierek wiosłowych ibarkasów kanonierskich.
Działania miały rozpocząć się wczesnym rankiem 3 lipca. Wstępem do nich
miała być demonstracja 4 dywizjonów kanonierek wiosłowych i barkasów
moździerzowych, które miały zaatakować rosyjskie okręty liniowe stojące na
kotwicy na"W" od Peisari. Demonstracja ta winna była zbić ztropu przeciwni­
ka, jako zapowiedź, że Szwedzi będą forsowali przejście przez gros liniowców
rosyjskich.
3lipca o godz. 2, przy jasnej pogodzie iwietrze "ONO", podpułkownik Ter­
ning na czele wspomnianych 4 dywizjonów wiosłowych wyszedł z Bjorko­
-Zundu między wyspami Bjorko i Peisari izgodnie zplanem wykonał demon­
strację. Trwała ona do godz. 4:30. Rosjanie odpowiadali gwałtownym ogniem
po czym Terning zawrócił do Bjorko-Zundu izajął ze swymi dywizjonami wy­
znaczone miejsce wszyku. O 6odkotwiczyły okręty liniowe ibojowe jednostki
floty wiosłowej, transportowce zaś podniosły kotwice wcześniej. Obie kolum­
ny szwedzkie: żaglowa okrętów liniowych i wiosłowa ruszyły ku Krosserorto­
wi. O 7:30 liniowiec "Dristigheten", prowadzący kolumnę okrętów liniowych,
znalazł się przed pierwszą grupą rosyjską, stojącą bardzo ciasno w poprzek
szlaku żeglownego, mającego tutaj l l m głębokości. Szwedzi otworzyli mor­
derczy ogień artyleryjski izbroni ręcznej, przecinając środek szyku nieprzyia­
cielskiego. Natarcie szwedzkie było tak gwałtowne, aogień zbliskiej odległości
tak skuteczny, że Rosjanie, mimo zaciekłego oporu, musieli przepuścić całą
kolumnę nieprzyjacielską.
Szwedzi ciągnęli dalej i nabytym pędem złamali stojący o 3,5 km na .,W" od
Krosserortu oddział fregat przeciwnika, złożony z6 jednostek. Zapalił się jednak
iwyleciał wpowietrze okręt liniowy "Enigheten" oraz fregata 11 Zemire", a lOjed­
nostek (4 okręty liniowe, 2 fregaty, 3 galery i l szkuner) najechało na mielizny
ipozostało tam. Ogodz. 8:30 ominięto jednak pierwszą zaporę rosyjską.
Gdy o godz. 6 Szwedzi odkotwiczyli, gros sił rosyjskich koło Peisari, zbite
z tropu uprzednim natarciem Terninga, stanęło szybko wgotowości bojowej,
oczekując ataku szwedzkiego. Kiedy jednak t1ota nieprzyjacielska nie nacierała,
lecz przeciwnie uchodzić zaczęła na "NW", admirał Cziczagow pchnął pod
Krosserort 3 lewoskrzydłowe okręty liniowe, przeczuwając, że Szwedzi spró­
bują przedostać się przy zachodnim brzegu, a następnie kazał odkotwiczyć
i rozwinąć żagle. Wysłane pod Krosserort 3 liniowce zatrzymały się po drodze,
gdyż jeden znich najechał na mieliznę i czekając na pomoc, opóźniły manewr
rosyjski. W rezultacie flota Cziczagowa ruszyła dopiero o godz. lO, a koło 12
poszła wślad za Szwedami. Przez ten czas żaglowce iwiosławce króla Gustawa
III znalazły się na wysokości Pitkopas, gdzie stała druga grupa rosyjska. Dowo-
http://grzbiet.pl/sklep/wojny-baltyckie
Przykładowy rozdział książki: Wojny Bałtyckie
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

7. OKRES ROSYJSKI 313
dzący nią komodor Roman Crown mial tylko 4lekkie jednostki żaglowe, nie
próbowal więc nawet mierzyć się ze szwedzką flotą żaglową, natomiast posta­
nowił uderzyć na wioslowce. Liniowce i fregaty szwedzkie minęły Rosjan, nie
zwracając na nich uwagi i niezaczepiane przez nich, lecz kiedy wioslowce, cią­
gnące teraz za żaglowcami, znalazły się na prostopadlej Rosjan, ci uderzyli
w sam środek szyków nieprzyjacielskich. Uderzenie Crowna złamało Szwe­
dów zupełnie, tym bardziej, że załogi musiały nie tylko odpierać natarcie prze­
ciwnika, lecz walczyć zmorzem, na którym wioslowce, przeznaczone do żeglu­
gi w szkierach, poruszały się z wielkim trudem. Książę Sudermański, widząc
zokrętu ..Gustaflll" rozpaczliwą sytuację swej floty wiosłowej, około godz. 13
wysłał na odsiecz dwie fregaty, lecz na widnokręgu ukazały się właśnie okręty
Cziczagowa, idące ku Szwedom całą siłą żagli. Żaglowce szwedzkie ruszyły
więc czym prędzej na środek zatoki chcąc uniknąć walki zsilniejszym ilościo­
wo przeciwnikiem, a rozproszone wiosławce cofały się wpopłochu przed Ro­
sjanami, zawracając do szkierów.
Flota żaglowa, ścigana przez Cziczagowa, S lipca wieczorem zawinęła do
Sweaborga, tracąc po drodze jeszcze 2 okręty liniowe, które najechały na mie­
lizny i wpadły w ręce Rosjan. Flota wiosłowa dopiero 8 lipca zgromadziła się
wSvenska-Zundzie. Ogółem straty wynosiły: po stronie rosyjskiej 11 okrętów
liniowych i fregat ciężko uszkodzonych oraz około 5000 zabitych i rannych,
a po stronie szwedzkiej: 61 jednostek (w tym 7 okrętów liniowych i 3 fregaty
z żaglowców, a 7 galer, 6 kanonierek wiosłowych większych i 7 mniejszych, l
barkas kanonierski i 30 transportowców z wiosłowcami) oraz około 10 000
zabitych, rannych iwziętych do niewoli.
Straty Szwedów były bezwzględnie większe, a plan ich działań zaczepnych,
zagrażający bezpośrednio Petersburgowi (do którego docierały kawaleryjskie
podjazdy z Zatoki Wyborskiej) został unicestwiony. Rosjanie osiągnęli duży
sukces taktyczny i strategiczny, jednakże wypuścili przeciwnika z potrzasku.
Szwedzi, wymykając się zZatoki Wyborskiej, działali szybko ienergicznie, Ro­
sjanie zaś, przeszkadzając im wforsowaniu wyjścia, operowali pomału ichwiej­
nie. Demonstracja pułkownika Terninga zasugestionowała admirała Cziczago­
wa, który przez cztery godziny oczekiwał natarcia szwedzkiego na swoje
główne siły, podczas gdy król Gustaw III łamał zapory pod Krosserortem.
Szwedzi wymknęli się z pułapki wyborskiej, monarcha ich nie tracił więc
energii. W ujściu Kymene skoncentrowało się 195 wiosłowców, mających na
pokładzie 14 000 ludzi i450 ciężkich dział. Na lądzie trwała wojna pozycyjna,
a na morzu żaglowa flota szwedzka, stojąca obecnie w Sweaborgu, musiała
uiyć dłuższego czasu, aby doprowadzić się do porządku po bitwie wyborskiej.
Rosjanie uważali już wojnę za wygraną i postanowili znieść ostatecznie nie­
przyjacielską flotę wiosłową, wśród której przebywał Gustaw III. Sądzili oni
trafnie, że rozbicie grupy, którą dowodził monarcha, będący duszą całego
przedsięwzięcia wojennego, zakończy kampanię definitywnie. Admirał książę
von Nassau-Siegen odbył więc przemarsz szkierami z Zatoki Wyborskiej do
http://grzbiet.pl/sklep/wojny-baltyckie
Przykładowy rozdział książki: Wojny Bałtyckie
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl