1. Spotkanie si
i bitwa straszna
Polaków z Krzy akami

2. Jan Matejko Bitwa pod Grunwaldem (1878)

3. Z Roczników czyli Kronik s awnego Królestwa Polskiego
dzie a czcigodnego Jana D ugosza kanonika krakowskiego,
gorliwego badacza dziejów swego narodu, zestawionych
z najwi ksz staranno ci i dba o ci o prawd historyczn

4. We wtorek pi tnastego lipca w dzie Rozes ania Anio ów,
chocia król W adys aw o wicie w miejscu postoju mszy wys ucha
postanowi , to jednak wskutek wiatru dm cego porywi cie nie mo na
by o tak piesznie jako nakazano umocowa ani rozwin namiotu, [...]
bo gdy go rozwini to nawet, to i tak utrzyma si nie móg . Spad
bowiem w nocy minionej deszcz nawalny z piorunami, wi kszy jednak
znacznie w rejonie obozowiska krzy ackiego ni w obozie króla i to tak
dalece, e tam wszystkie niemal namioty burza roznios a, co kl sk
jutrzejsz mia o wró y .

5. Powzi wszy przekonanie, e adnej ju nie by o nadzieje, aby pokój
z Krzy akami utrzyma , król polski W adys aw panów wszystkich,
rycerstwo, poddanych Królestwa Polskiego i podleg ych mu ziem
pod bro powo a i przez rozes ane listy i wici powszechn do Prus
przeciw Krzy akom nakaza wypraw .

6. W adys aw Jagie o z Witoldem modl cy si przed
bitw pod Grunwaldem, Jan Matejko (1855)
Grunwaldem,

7. Gdy wi c pod naporem wiatru, namiotu kaplicy królewskiej wci
nie sposób by o ustawi , za rad wielkiego ksi cia Aleksandra król
z obozem spod D brówna wyruszy , a uszed szy dwumilow przestrze ,
na której dooko a p on ce wida by o wioski nieprzyjació stan
na polach wsi St barka i Grunwaldu, oczekiwan bitw ws awi si
maj cych, i po ród zagajników i k p drzewiastych, których wielka tu
by a liczba, postój wojsku wyznaczy .
Przyby ju mistrz pruski Ulryk von Jungingen do wsi Grunwald,
któr mia sw kl sk upami tni , i znajdowa si w pobli u, ale jeszcze
królewscy zwiadowcy o nim nie wiedzieli.

8. Rycerze polscy przyrzekli sobie wi cie zwyci y albo zgin . Tej
sta o ci ducha nie mia y snad oddzia y pruskie, jako e ró nych by a
w nich j zyków i nacji zbieranina, ponadto rzemie lników ha astra,
pacho ków i ciurów, w wojnie bezu ytecznych.
w tym czasie, gdy król polski W adys aw wys uchiwaniem mszy
i gor cymi zaj ty by mod y, ca e wojsko królewskie przez miecznika
krakowskiego Zyndrama z Maszkowic ustawione, za przez wielkiego
ksi cia litewskiego Aleksandra osobi cie uszykowane, z szybko ci
godn podziwu rozwin o si i w szyku naprzeciwko wroga stan o.

9. W adys aw Jagie o - fragment
Bitwy pod Grunwaldem Jana Matejki

10. król przeto konia w pe nej dosiad szy zbroi [ ] na wynio lejsze
podjecha wzgórze, aby wrogów wojska obejrze . Wspi wszy si na jeden
z pagórków, pomi dzy dwoma roz o ony zagajnikami, [...] sk d
na wrogów atwiejszy i lepszy mo na by o mie widok i tam oczyma
raczej ni rozumem swoje i przeciwników mierz c si y, to pomy lny,
to smutny los sobie wró y . Zast pom nieprzyjació napatrzywszy si
do woli, ni ej zjecha i wielk liczb Polaków pasem rycerskim ozdobi
oraz krótkim, ale mocnym przemówieniem ka demu o jego godno ci
przypomniawszy, do walki zagrza .

11. Wojownik polski i knecht krzy acki - fragment
Bitwy pod Grunwaldem Jana Matejki

12. Podczas gdy król ju oto he m przywdziewa i do boju ruszy zamierza ,
gdy nagle przychodzi wiadomo , e dwaj od wojsk nieprzyjaciela
wyruszyli heroldowie [...]. Ci oddawszy jako tako honory królowi, tre
swego poselstwa po niemiecku wy o yli, a Jan M yk przet umaczy :
Najja niejszy królu! Wielki mistrz pruski Ulryk tobie i bratu twojemu
przez nas tu oto dwa miecze przesy a, aby z nim i jego wojskiem przy ich
pomocy z mniejszym wahaniem a z wi ksz uwag ni j okazujesz,
do bitwy przyst pi , i eby d u ej po ród lasów i gajów si nie kry
i walki nie odwleka . Je eli za mniemasz, e do rozwini cia swych
szyków zbyt ma e i ciasne masz pole ust pi ci mistrz pruski Ulryk tego
pola, które wojskiem swym zaj , ile go zechcesz, byle ci móg do walki
wyci gn [...].

13. Wojownicy atakuj cy wielkiego
mistrza fragment Bitwy pod
Grunwaldem Jana Matejki

14. A król polski W adys aw pe nego pychy i zuchwa o ci poselstwa
krzy ackiego wys uchawszy, z r k heroldów miecze przyj bez gniewu i
niech ci jakiejkolwiek [ ] i bez namys u im odpowiedzia z dziwn
jednak i jakby z nieba dan pokor , cierpliwo ci i skromno ci : Chocia
w wojsku moim dosy mam mieczów i od wrogów moich ich nie potrzebuj ,
to jednak dla wi kszego wspomo enia, podpory i obrony w s usznej mojej
sprawie, te dwa miecze od wrogów krwi i zguby mojej oraz mego wojska
akn cych przys ane, a przez was przyniesione, w imi Boga przyjmuj . Do
niego, jako do najsprawiedliwszego karciciela ucieka si b d , by gniew
swój na równie pysznych co niegodziwych wrogów obrócili, których
u agodzi i do pokoju nak oni adnym nie mo na sposobem ani
s uszno ci , ani pokor , ani ofiar moj dopóki krwie nie rozlej , nie
poszarpi wn trzno ci i na karkach bli nich miecza nie st pi .

15. Konrad Bia y, ksi na Ole nicy, i wielki
komtur Konrad Lichtenstein - fragment
Bitwy pod Grunwaldem Jana Matejki

16. M na m a napiera , wzajem kruszy y si or e, a ostrzami
w twarze mierzono. Gdy zwar y si hufce, trudno by o tchórza odró ni
od bohatera, dzielniejszego od leniwca wszyscy bowiem jakby w p tach
przywarli do siebie. Za miejsca zmieniali i szli do przodu nie inaczej,
a po str ceniu czy zabiciu wroga zwyci zca miejsce zajmowa
pokonanego.

17. Henryk von Plauen i Krzysztof, biskup Lubece ski-
ski-
fragment Bitwy pod Grunwaldem Jana Matejki

18. Obadwa wojska bitw rozpocz wszy, przez godzin prawie
ze zmiennym walczy y szcz ciem i najusilniej o zwyci stwo zabiegaj c, jedno
drugiemu nie ust powa o pola; nie by o pewne przeto, któr stron przechyli
szala.
Cho mniemam, i e trudno jest dok adn po stronie nieprzyjaciela
kre li liczb poleg ych, to przecie droga na mil kilka trupami us an by a,
ziemia krwi zabitych nasi kni ta, a w powietrzu wo ania unosi y si
i j ki konaj cych.

19. Poniewa i Krzy acy do zwyci stwa ca d yli moc , wielka
chor giew króla polskiego W adys awa, ze znakiem or a bia ego,
któr chor y niós krakowski Marcin z Wrocimowic [ ]
pod wrogów naporem na ziemi leg a. Ale rycerze i weterani pod ni
walcz cy, najbardziej w bojach do wiadczeni, zniszczy jej nie dali
unie li j i w tym samym ustawili miejscu.

20. Marcin z Wrocimowic, chor y ziemi
Wrocimowic,
krakowskiej fragment
Bitwy pod Grunwaldem Jana Matejki

21. A wtem z wojska pruskiego rycerz wyskoczy na cisawym koniu,
z otym opi ty pasem, w bia ym kaftanie niemieckiego kroju i ca y okryty
zbroj [ ] Pocwa owa [ ] a do miejsca k dy sta król i, w óczni
wymachuj c, w obliczu ca ego wojska nieprzyjació na króla si
zamierzy . Gdy wi c król W adys aw uniós szy i swoj w óczni , walk
przyj zamierza , wtenczas pisarz królewski Zbigniew z Ole nicy
prawie bezbronny, bo w óczni jeno wpó z aman dzier y
wyprzedziwszy króla w bok ugodzi tamtego i na ziemi z konia zwali .

22. Giermek - fragment
Bitwy pod Grunwaldem Jana Matejki

23. A tak oddzia y polskie pozbywszy si niepewno ci, która je
powstrzymywa a, wieloma chor gwiami rzuci y si na wroga, który
pod swoimi szesnastoma sta [ ], by teraz miertelny stoczy bój.
A lubo wrogowie przez czas jaki opór stawiali, w ko cu jednak liczb
przewa n wojsk królewskich zewsz d otoczeni, w pie wyci tymi
zostali. Z walcz cych pod szesnastu chor gwiami wszyscy prawie polegli.

24. W adys aw Jagie o z orszakiem - fragment Bitwy pod Grunwaldem Jana Matejki