Geneza i ewolucja zawodu, kształcenie bibliotekarzy i profesjonalistów informacji w Polsce, kształcenie bibliotekarzy oraz menedżerów informacji i wiedzy na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, czterdziestolecie studiów magisterskich/licencjackich INiB, dwudziestolecie studiów podyplomowych BiIN

1. Zawód i kształcenie
bibliotekarzy
dr hab. Marzena Świgoń, prof. UWM
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Wojewódzka Biblioteka Publiczna
im. Emilii Sukertowej-Biedrawiny w Olsztynie
konferencja pt. Ewolucja bibliotek
z okazji obchodów 70-lecia bibliotek publicznych
na Warmii i Mazurach
17 listopada 2015

2. Plan
 Geneza zawodu bibliotekarza
 Zawód i kształcenie bibliotekarzy w Polsce
 Trendy światowe - kształcenie menedżerów informacji i wiedzy
 Kształcenie bibliotekarzy i profesjonalistów informacji na Wydziale
Humanistycznym UWM w Olsztynie (wcześniej WSP w Olsztynie)

3. Geneza i ewolucja
zawodu bibliotekarza
 W starożytności – pierwsze księgozbiory i ich opiekunowie
 Do XIX w. – dodatkowe zajęcie uczonych, poetów, duchownych,
miłośników ksiąg, urzędników książęcych i królewskich
 Bibliotekarz:
 opiekun zbiorów
 strażnik zbiorów (przed czytelnikami)
 II poł. XIX w. – pierwsze oficjalne egzaminy bibliotekarskie
(Francja, Anglia i Niemcy)
 Pierwsze katedry bibliotekoznawstwa
 Bibliotekarz:
 pośrednik pomiędzy użytkownikami i zbiorami, nastawiony na
potrzeby czytelników
 propagator czytelnictwa

4. Zawód bibliotekarza w Polsce (1/2)
 przełom XIX i XX w. – rozwój bibliotek oświatowych i naukowych
 kursy i szkolenia bibliotekarskie
 bibliotekarze – działacze społeczni i pracownicy etatowi
 1917 r. – Związek Bibliotekarzy Polskich
 1930 r. – Rozporządzenie Rady Ministrów o służbie przygotowawczej
i egzaminach dla kandydatów na stanowisko bibliotekarzy naukowych
i średnich
 1948 r. – tabela stanowisk, kwalifikacji i uposażeń służby bibliotecznej

5. Zawód bibliotekarzy w Polsce (2/2)
 1957 r. – instrukcja w sprawie bibliotekarzy szkolnych i pedagogicznych
 1958 r. – bibliotekarze dyplomowani, kadra naukowo-dydaktyczna
(Ustawa o Szkołach Wyższych)
 1961 r. – Dzień Bibliotekarza
 1968 r. – odrębna grupa zawodowa (Ustawa o bibliotekach)
 1997 r. – służba biblioteczna i bibliotekarze dyplomowani (Ustawa o
bibliotekach)
 różne typy bibliotek = różne wymagania i drogi awansu
 2013 r. – deregulacja dyplomowanych bibliotekarzy oraz
dyplomowanych pracowników dokumentacji i informacji naukowej
 zniesienie egzaminów państwowych, wymagania określane przez statuty
uczelni

6. Kształcenie bibliotekarzy na
wyższych uczelniach w Polsce
 1945 r. Katedra Bibliotekoznawstwa w Uniwersytecie Łódzkim
 l. 50.XX w. – Warszawa, Wrocław
 l. 60. XX w. – Kraków, Poznań
 l. 70. XX w. – kierunek studiów Informacja naukowa
i bibliotekoznawstwo (INiB) we wszystkich
uniwersytetach i kilku wyższych szkołach pedagogicznych
 l. 80. XX w. – zawieszanie naborów, zamykanie jednostek
(Szczecin, Poznań)
 l. 90. XX w. – wyż demograficzny, wznowienia naborów

7. Trendy światowe
1.Umiejętności i kompetencje XXI wieku – potrzeba rewizji
programów nauczania w szkołach bibliotekarskich
2.Kształcenie menedżerów informacji i wiedzy

8. specjalistyczne informacyjne: ogólne:
Zarządzanie wiedzą
Architektura informacji
Umiejętności ICT
Zarządzanie kolekcją
Projektowanie
Programy
Systemy
Wsparcie użytkowników
Analiza efektywności serwisów
Zarządzanie projektami
Planowanie i ocena
Umiejętności badawcze
Rozwiązywanie problemów
Przywództwo
Zarządzanie ogólne
Umiejętności komunikacyjne
Umiejętności finansowe
Promocja i marketing
Umiejętności i kompetencje XXI wieku

9. Profesjonaliści informacji i bibliotekarze jako
menedżerowie informacji i wiedzy
 zestaw umiejętności techniczno-organizacyjno-interpersonalnych
 większa rola bibliotekarzy w przedsiębiorstwach, niż tradycyjnie im
przypisywana
 współpraca z ekspertami dziedzinowymi (w danej organizacji, instytucji,
przedsiębiorstwie) w zakresie pozyskiwania i organizowania kapitału
intelektualnego
 bibliotekarze jako propagatorzy kultury dzielenia się wiedzą, zarządzania
zmianą, organizacyjnego uczenia się

10. Dyscyplina %
Bibliotekoznawstwo i informacja naukowa 36
Nauki o organizacji i zarządzaniu 31
Informatyka i systemy informacyjne 33
Pożądany udział dyscyplin w kształceniu
z zakresu zarządzania wiedzą
w opinii uczestników list dyskusyjnych IFLA (2009)

11. Kształcenie z zakresu zarządzania wiedzą
w szkołach bibliotekarskich
na świecie i w Polsce
1. Informacja i wiedza – społeczeństwo informacyjne, potrzeby
informacyjne, zarządzanie informacją i wiedzą, dzielenie się informacją i
wiedzą, mapowanie wiedzy, audyt wiedzy
2. Organizacja i zarządzanie – zarządzanie zasobami ludzkimi,
zachowania organizacyjne, zarządzanie zmianą, zarządzanie projektami,
podejmowanie decyzji, marketing
3. Badania i ewaluacja – metody i techniki badań; zbieranie i analiza
danych, opracowanie ankiet
4. Relacje interpersonalne – sieci i komunikacja, praca zespołowa,
przywództwo
5. ICT – komputery i sieci, architektura informacji, systemy informacyjne,
media społecznościowe

12. Kształcenie menedżerów informacji
na uniwersytetach w Polsce
 od 2008 r. – specjalność Zarządzanie informacją na Wydziale
Humanistycznym UWM
 UAM – specjalność Komunikowanie i zarządzanie zasobami informacji
 od 2012 r. – nowe kierunki studiów zamiast lub obok Informacji
naukowej i bibliotekoznawstwa (INiB):
 UMK w Toruniu – Zarządzanie informacją i bibliologia
 UMCS – Informacja w e-społeczeństwie
 UJ – Zarządzanie informacją
 UŁ – Informacja w środowisku cyfrowym
 Uwr – Publikowanie elektroniczne i sieciowe
 UW, UWM – INiB

13. Wydział Humanistyczny
UWM w Olsztynie (wcześniej WSP w Olsztynie)

14. UWM w Olsztynie, Wydział Humanistyczny
Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Olsztynie
 Kształcenie bibliotekarzy, profesjonalistów informacji, brokerów
informacji, infobrokerów, menedżerów informacji i wiedzy
 Czterdziestolecie studiów magisterskich/licencjackich INiB
 Pierwszy nabór 1974/1975, bieżący 2014/2015
 Dwudziestolecie studiów podyplomowych BiIN
 Pierwsza edycja 1995/1996, bieżąca 2015/2016

15. Zapraszamy
 Rok akademicki 2016/2017
 Studia licencjackie Informacja naukowa
i bibliotekoznawstwo (INiB)
 oferta darmowa, zniżki, stypendia, indywidualny tok/organizacja studiów
 wszyscy zainteresowani, bez ograniczeń wiekowych (matura)
Studia 18+, 30+, 40+, 50+, 60+
 XIX edycja studiów podyplomowych Bibliotekoznawstwa
i informacji naukowej (BiIN)
 czesne
 absolwenci wszystkich kierunków (lic., mgr, inż.)
UWM Wydział Humanistyczny
Instytut Historii
i Stosunków Międzynarodowych

18. Programy INiB i BiIN
na UWM w Olsztynie
wybrane przedmioty:
 Zarządzanie informacją i wiedzą
 Marketing i media społecznościowe
 Systemy i technologie informacyjne
 Bibliotekarstwo praktyczne i użytkownicy bibliotek
 Opracowanie zbiorów
 Historia książki i bibliotek
2014/2015
2015/2016
2016/2017
Dziękuję za uwagę
marzena.swigon@uwm.edu.pl