https://www.facebook.com/janketicbojana

1. 1
NEOPHODNI USLOVI ZA RAD
KLINIČKO-BIOHEMIJSKE LABORATORIJE
Da bi se formirala kliničko-biohemijska laboratorija
zavisno od tipa potrebno je obezbediti:
1. odgovarajući prostor po površini i nameni,
2. kadar s odgovarajućom školskom spremom,
3. opremu prema tipu laboratorije,
4. potrošni materijal i
5. osmišljenu organizaciju i tehnologiju rada
shodno potrebama zdravstvene ustanove.

2. 2
S organizacione tačke gledišta, kao što je napred
opisano, sadržaj rada laboratorije može da se
podeli u tri grupe i to na:
• protok biološkog materijala,
• protok podataka i
• analitički rad
RAD KLINIČKO-BIOHEMIJSKE LABORATORIJE

3. 3
TEHNOLOGIJA RADA
KLINIČKO-BIOHEMIJSKE LABORATORIJE
UPUT ORDINIRAJUĆI LEKAR SLUŽBE I
BOLESNIČKA ODELJENJA
PRIPREMA
LABORATORIJSKOG
STAKLA I APARATA
PIPETIRANJE: ANALITIČKI
UZORAK I REAGENS
HOMOGENIZACIJA UZORAKA I
REAGENSA
INKUBACIJA
MERENJE
IZRAČUNAVANJE
KONCENTRACIJE
PROVERA KVALITETA
REGISTRACIJA PACIJENTA,
BIOLOŠKIH UZORAKA
MARKIRANJE (LB)
PRIMARNA TRIJAŽA
SEKUNDARNA TRIJAŽA
ANALITIČKI RAD
ODREĐIVANJE KONCENTRACIJE
UPISIVANJE REZULTATA
POPUNJAVANJE
LABORATORIJSKIH IZVEŠTAJA
EKSPEDICIJA
PRIPREMA RADNIH LISTA
IZ UPUTA
PRIPREMA
LABORATORIJSKIH
IZVEŠTAJA

4. 4
DOBRA LABORATORIJSKA PRAKSA
Odeljenje
Laboratorija
Slanje
(3,7%) Preanalitička faza
(20,2%)
izvan laboratorije
Preanalitička faza
- laboratorija
(37,1%)
Analitička faza
(25,1%)
Postanalitička faza
- laboratorija
(13,6%)

5. 5
Iz ovog razloga vreme potrebno za preanalitičku
fazu veoma je značajno i merljivo je u nekoliko
tačaka i to kao:
DOBRA LABORATORIJSKA PRAKSA
• vreme uzimanja uzorka,
• vreme dostavljanja uzorka u laboratoriju i
• vreme ispisivanja rezultata.

6. 6
kvalitet preanalitičke faze
treba definisani procedure koje se
sprovode u dijagnostičkom procesu
između pacijenta i analitičkog stupnja.
DOBRA LABORATORIJSKA PRAKSA

7. 7
Neophodno je da se definiše niz zahteva
koji se odnose na biološke uzorke kao što
su npr.:
• odgovarajuća količina uzorka,
• primena antikoagulanasa i stabilizatora,
• vreme uzorkovanja,
• odgovarajući transport,
• čuvanje shodno stabilnosti uzorka,
• odgovarajući preanalitički tretman.
DOBRA LABORATORIJSKA PRAKSA

8. 8
U uputstvima koja se odnose na preanalitičku fazu
potrebno je da i sledeći postupci budu
standardizovani:
• identifikacija uzorka,
• čuvanje,
• interferencije i uticaj brojnih faktora na
određivani parametar.
DOBRA LABORATORIJSKA PRAKSA

9. 9
U kliničko-biohemijskim laboratorijama
obrađuju se uzorci brojnih bioloških
sistema (sin. biološki materijal)
Vrsta biološkog materijala koja se
obrađuje u laboratoriji zavisi od tipa
laboratorije, odnosno zdravstvene
ustanove.
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA

10. 10
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA
Biološki sistem Skraćenice
Perikardijalna tečnost Pet
Želudačni sadržaj Žels
Duodenalni sadržaj Duos
Žuč Ž
Žučni kamen ŽK
Mokraćni kamen MK
Feces i 72-časovni feces F, dF
Seminalna tečnost Smt
Pleuralni punktat Plp
Peritonealni punktat i dilizat Pep
Limfa Lf
Majčino mleko Mm
Mekonijum Mek
Placenta Plc
Ćelije Ćel
Izdahnuti vazduh Izv
Humani biološki materijal HBM
Pacijent Pt
Fetalna fK
Biološki sistem Skraćenice
Krv K
Serum S
Plazma P
Serum ili plazma S, P
Eritrociti Erc
Leukociti Lkc
Trombociti Trc
Retikulociti Rtc
Urin U
Dnevni urin (24-časovni urin) dU
Urin u vremenskim intervalima vU
Spinalna tečnost – likvor Spt
Suze Su
Očna vodica Očv
Saliva Sal
Znoj Zj
Amnionska tečnost Amt
Sinovijalna tečnost Sit
Intestinalna tečnost Int

11. 11
U laboratorijskoj terminologiji koriste se izrazi
• biološki uzorak i
• analitički uzorak.
Biološki uzorak (eng. specimen) je deo biološkog
sistema upućen u laboratoriju na obradu.
Analitički uzorak (eng. sample) deo je biološkog
uzorka, tačno definisanog volumena u kome se
određuje koncentracija jedne komponente
(eng. analyte) odnosno parametra
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA

12. 12
ILUSTRACIJA POJMOVA

13. 13
Dobro osmišljenom tehnologijom rada
i izborom analitičkih metoda
doprinosi se smanjenju potrebnog
volumena biološkog uzorka,
što je jedan od veoma značajnih
pokazatelja kvaliteta laboratorije.
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA

14. 14
Uzorci nekih bioloških sistema
dobijaju se u malim količinama,
pošto bi uzimanje veće količine uzorka
ugrozilo pacijenta (npr. likvor, fetalna krv)
ili što fiziološki, biološkog sistema ima malo,
pa nije moguće dobiti veću količinu uzorka
(npr. znoj, očna vodica).
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA

15. 15
Pri prijemu treba proveriti
ispravnost biološkog uzorka,
npr. da li je uzorak dobro
homogenizovan s antikoagulansom,
da li ima dovoljno uzorka, itd.
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA

16. 16
Uzorke treba čuvati 24 sata na 4 °C
posle izdavanja rezultata.
Na ovaj način je moguće da se rezultat
proveri
Ova mera predostrožnosti
ima prvenstveno namenu da zaštiti
pacijenta ali isto tako i laboratoriju.
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA

17. 17
Medicinski biohemičar mora da ima
krajnje etičan odnos prema svakom
biološkom uzorku, kao da od tog jednog uzorka
zavisi život pacijenta.
Osećanjem odgovornosti
prema biološkom uzorku,
medicinski biohemičar ličnim primerom
treba da podstiče kod svih saradnika u laboratoriji.
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA

18. 18
Biološki uzorak mora se pravilno uzorkovati.
Uzorak se mora sakupiti u hemijski čistu posudu,
čuvati na odgovarajući način
i pravilno transportovati do laboratorije.
Ispravan uzorak je jedan od uslova
da laboratorijski rezultati budu tačni.
Svaka zdravstvena ustanova ima pravila i propise
o načinu prikupljanja i dostavljanja uzoraka
u laboratoriju.
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA

19. 19
Medicinsko osoblje koje je u
neposrednom kontaktu s pacijentom i
vrši uzorkovanje, mora biti dobro
obučeno.
Laboratorija daje sva potrebna
uputstva i preporuke u vezi s
uzorcima.
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA

20. 20
Da bi se dobio ispravan uzorak,
nekad je potrebna priprema pacijenta
kao što je slučaj kod određivanja lipidnog
statusa o čemu treba prethodno upoznati
pacijenta.
Laboratorija je dužna da lekarima i sestrama
da sva potrebna uputstva koja koriste
pacijenti, npr. o načinu ishrane, načinu
prikupljanja pojedinih materijala itd.
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA

21. 21
Dva takva primera su sledeća:
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA
Primer 1: PREPORUKA PACIJENTU KOJI JE DOBIO UPUT ZA
LABORATORIJSKU DIJAGNOSTIKU
Radi pouzdanosti Vaših laboratorijskih rezultata, potrebno
je da dan pre odlaska u laboratoriji uzimate lakšu hranu do
18 časova. Posle 18 časova možete piti tečnost izuzev
alkohola. Ujutru, pre dolaska u laboratoriju nemojte ništa
jesti i piti. U slučaju da uzimate redovnu terapiju, nemojte
uzeti jutarnju dozu lekova jer i lekovi utiču na tačnost Vaših
rezultata. Vašu jutarnju dozu lekova ponesite sa sobom i
uzmite ih nakon vađenja krvi.

22. 22
Dva takva primera su sledeća:
VRSTE HUMANOG BIOLOŠKOG MATERIJALA
Primer 2:SAKUPLJANJE 24-ČASOVNOG URINA
Bocu koju ste dobili za sakupljanje 24-časovnog urina u toku
sakupljanja potrebno je držati zatvorenu na hladnom mestu.
Način sakupljanja:
Prvi dan (početak sakupljanja). Prvu jutarnju porciju urina
odbacite. Zapišite vreme, npr. 6 časova. Sve sledeće porcije u
toku dana i noći sakupljajte u bocu.
Drugi dan (kraj sakupljanja). Prvu jutarnju porciju urina sakupite
u bocu otprilike u isto vreme oko 6 časova. Sa ovom jutarnjom
porcijom urina sakupljanje je završeno.
Bocu sa urinom donesite u laboratoriju sa uputom vašeg lekara.

23. 23
Biološki uzorci mogu biti uzorkovani od
pacijenata koji su
• hospitalizovani
na službama i odeljenjima zdravstvene ustanove
ili od
• ambulantnih pacijenata
u poliklinici ili domu zdravlja.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

24. 24
Uzorkovanje na službama i bolesničkim
odeljenjima vrši osoblje ovih jedinica.
Laboratorija snabdeva službe i odeljenja svim
potrebnim laboratorijskim posudama za biološke
uzorke.
Laboratorija daje sva potrebna uputstva o
postupku uzorkovanja, kao npr. da je neophodno
blagim okretanjem epruvete homogenizovati
uzorak i antikoagulans i sl.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

25. 25
Sve uzorke treba uredno složiti.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

26. 26
Slaganje uzoraka na pravilan način što omogućava
• brži protok,
odnosno brži prijem bioloških uzoraka,
• njihovu identifikaciju,
• markiranje i
• sve druge poslove koji zatim slede.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

27. 27
U polikliničkim laboratorijama i laboratorijama
domova zdravlja uzorkovanje se vrši u laboratoriji.
Ovaj deo laboratorije mora imati odgovarajući broj
radnih mesta i biti namenski opremljen.
Broj radnih mesta zavisi od broja pacijenata.
Prema normativu za jedan sat može se opslužiti
6 do 10 pacijenata, što zavisi od broja uzoraka
koje treba uzeti od jednog pacijenta.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

28. 28
Radno mesto mora imati sledeće:
• za punkciju: špriceve za jednokratnu upotrebu od 2,5 mL, 5 mL,
10 mL i 20 mL, špric igle od 1,2 mm i 0,9 mm, lancete, povesku,
komprese 5 × 5 cm, alkohol i etar za čišćenje mesta punkcije,
hanzaplast za zaštitu mesta punkcije,
• štopericu,
• filter-papir f 4,5 cm (za uzorkovanje kod merenja krvarenja,
sakupljanja uzorka znoja i sl.),
• rastvore za trombocite, leukocite, antikoagulanse i sl.,
• papirni peškir za ruke,
• platnene komprese ili mušeme za zaštitu pacijenta i laboratorijskog
tehničara,
• melanžere za leukocite i eritrocite,
• mikropipete za hemoglobin i glukozu,
• stalak sa laboratorijskim posuđem za uzorke, stalak za odlaganje
uzoraka (koje treba složiti kao na slikama 4.7. i 4.8),
• podsetnik za laboratorijskog tehničara o potrebnim volumenima
uzoraka, antikoagulanasa i sl. (Slika 4.9).
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

29. 29
Radno mesto ima stolicu za laboratorijskog
tehničara i namensku stolicu za pacijenta, koja treba
da ima mogućnost da se, u slučaju potrebe,
pacijenta lako dovede u ležeći položaj.
U nedostatku ovih namenskih stolica za pacijente
potrebno je imati jedan ležaj u delu laboratorije gde
se primaju pacijenti.
Sva radna mesta moraju biti isto opremljena, uredno
i čisto održavana, jer to pacijentu uliva poverenje i
osećaj sigurnosti.
Osoblje laboratorije mora biti ljubazno i na usluzi
pacijentu.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

30. 30
Ponašanje medicinskog biohemičara i
laboratorijskog tehničara mogu uticati
na ponašanje pacijenta.
Laboratorijsko osoblje treba da deluje
sigurno i raspoloženo kada pristupa
pacijentu.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

31. 31
Uzorak treba obeležiti (signirati)
pomoću štampanih samolepljivih
etiketa.
Vrlo je važno da uzorak bude pouzdano
signiran i da se etiketa ne može lako
skinuti, čime bi uzorak ostao
neobeležen.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

32. 32
Ime i prezime pacijenta treba da bude
čitko napisano.
Na etiketi osim imena i prezimena
pacijenta može da se naznači vrsta
uzorka, odeljenje koje upućuje i slično,
što zavisi od organizacije rada
laboratorije i zdravstvene ustanove
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

33. 33
Pored ovih etiketa upotrebljavaju se
male etikete crvene boje
kojima se obeležavaju hitni uzorci i
žute boje za obeležavanje uzoraka
koji su infektivni.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

34. 34
Na etiketama se piše i vrsta uzoraka
odomaćenim, skraćenicama u
laboratorijskoj praksi koje znače:
SE = sedimentacija, KS = krvna slika,
B = biohemija, Fe = gvožđe,
Ko = koagulacija itd.
Numerisanje bioloških uzoraka
(markiranje) vrlo je važan i odgovoran
posao pošto može biti izvor grube
greške.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

35. 35
Kao što je na početku ukazano,
laboratorija ima organizaciju rada
unutar laboratorije
i spolja prema zdravstvenoj ustanovi.
Shodno ovome, laboratorija ima
organizovane administrativne poslove
i protok podataka.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

36. 36
Uput omogućava komunikaciju između
lekara, pacijenta i laboratorije.
Uputi koji se koriste u praksi mogu biti
različiti po obliku i sadržaju ali svi imaju
istu funkciju da se u laboratoriji identifikuje
šta je sve potrebno odrediti u upućenom
biološkom uzorku.
Upute laboratorija koncipira shodno
potrebama zdravstvene ustanove.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

37. 37
Laboratorijski protokol je matični i
najvažniji zvanični dokument u
laboratoriji.
U protokolu se registruju svi potrebni
podaci o pacijentu, biološkim uzorcima
kao i dobijeni rezultati određivanja.
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

38. 38
Radni kartoni (radni nalog) su forma
komunikacije između prijemnog i
trijažnog dela laboratorije sa drugim
radnim mestima u laboratoriji.
Laboratorijski izveštaji
PRIJEM BIOLOŠKOG MATERIJALA

39. 39
LABORATORIJSKI IZVEŠTAJI

40. 40
LABORATORIJSKI IZVEŠTAJI

41. 41
LABORATORIJSKI IZVEŠTAJI

42. 42
LABORATORIJSKI IZVEŠTAJI

43. 43
LABORATORIJSKI IZVEŠTAJI

44. 44
LABORATORIJSKI IZVEŠTAJI

45. 45
LABORATORIJSKI IZVEŠTAJI

46. 46
LABORATORIJSKI IZVEŠTAJI

47. 47
LABORATORIJSKI IZVEŠTAJI

48. 48
LABORATORIJSKI IZVEŠTAJI

49. 49
POSTUPAK LABORATORIJSKOG ISPITIVANJA: PRIJEM,
OZNAČAVANJE I SLEDLJIVOST
Da bi rezultati kliničko-biohemijskih
analiza bili tačni i izdati na vreme,
potrebno je pre svega obratiti pažnju
na organizaciju i tehnologiju rada koja
se sprovodi u medicinskim
laboratorijama.

50. 50
POSTUPAK LABORATORIJSKOG ISPITIVANJA: PRIJEM,
OZNAČAVANJE I SLEDLJIVOST
• Kvalitetan rad u kliničko-biohemijskim
laboratorijama postiže se obezbeđenjem
preciznog sprovođenja definisane
tehnologije rada i to:
• efikasnim protokom biološkog materijala,
• dobrim analitičkim radom i
• protokom podataka

51. 51
POSTUPAK LABORATORIJSKOG ISPITIVANJA: PRIJEM,
OZNAČAVANJE I SLEDLJIVOST
Osnovni principi rada i profesionalni ciljevi
zasnovani su na dobroj laboratorijskoj
praksi.
Pravila opisana u dokumentu
»Dobra laboratorijska praksa - Good
Laboratory Practice (GLP)« neophodna su
kako za nadzor nad laboratorijama tako i za
njihovu akreditaciju.

52. 52
POSTUPAK LABORATORIJSKOG ISPITIVANJA: PRIJEM,
OZNAČAVANJE I SLEDLJIVOST
Kako medicinske laboratorije obavljaju
specifičnu vrstu laboratorijske
delatnosti to je bilo potrebno da se
izgrade međunarodni kriterijumi sistema
kvaliteta koji bi mogli da se primenjuju u
oblasti laboratorijske medicine.

53. 53
POSTUPAK LABORATORIJSKOG ISPITIVANJA: PRIJEM,
OZNAČAVANJE I SLEDLJIVOST
ISO 9001
ISO 17025
ISO 15189

54. 54
POSTUPAK LABORATORIJSKOG ISPITIVANJA: PRIJEM,
OZNAČAVANJE I SLEDLJIVOST
• Rad u kliničko-biohemijskim laboratorijama
organizovan je tako da obuhvata više faza:
• prijem pacijenata i uzoraka,
• označavanje uzetih uzoraka i statusa ispitivanja,
• trijažu biološkog materijala,
• laboratorijska ispitivanja,
• održavanje uslova radne sredine
i sredstava za rad,
• pravovremeno izdavanje rezultata ispitivanja.

55. 55
DIJAGRAM TOKA POSTUPKA LABORATORIJSKOG ISPITIVANJA
U POLIKLINICI KCS
SHODNO STANDARDU ISO 9001:2001
POČETAK
POLIKLINIKA
CIP
PRIJEM I REGISTRACIJA
PACIJENATA U POLIKLINICI
PRIJEM PACIJENATA
I UZIMANJE UZORAKA
PRIJEM UZORAKA
TRIJAŽA BIOLOŠKOG
MATERIJALA
POPUNJAVANJE PROTOKOLA
I RADNIH KARTONA
UPISIVANJE NALAZA I IZDAVANJE
REZULTATA ISPITIVANJA
LABORATORIJSKA ISPITIVANJA
PRIJEM UZORAKA SA
ODELJENJA INSTITUTA
I KLINIKA
MALA
TRIJAŽA
PRIJEM UZORAKA
IZ BOLNICA I KLINIKA
MALA
TRIJAŽA
PUNKT TRIJAŽE
POLIKLINIKA
ŠALTER PRIJEMNOG ODELJENJA UC
LABORATORIJA ZA HITNA VAĐENJA
ADMINISTRATIVNI PUNKT
LABORATORIJSKA ODELJENJA
ADMINISTRATIVNI PUNKT
UP-017
UP-017
UP-021
UP-010
UP-017
UP-010
PR-11
UP-018
PR-11
UP-020
UP-019
PR-11
UP-020
PR-12

56. 56
Postupak laboratorijskog ispitivanja je
procedura koja propisuje organizaciju
rada u svakoj kliničko-biohemijskoj
laboratoriji, kao i u svim njenim
delovima (službama, odeljenjima i
jedinicama).
POSTUPAK LABORATORIJSKOG ISPITIVANJA

57. 57
Za rukovođenje, organizovanje i nadzor nad
procesom laboratorijskog ispitivanja, kao i
za kvalitet samih ispitivanja, odgovorni su
biohemičari-specijalisti medicinske
biohemije.
Biohemičari su imenovani kao načelnici
službi, načelnici odeljenja ili rukovodioci
laboratorijskih jedinica.
RUKOVOĐENJE LABORATORIJOM

58. 58
Glavni laboratorijski tehničari svake
organizacione laboratorijske celine odgovorni su
za dnevno raspoređivanje laboratorijskih
tehničara na radne zadatke, za obezbeđenje
adekvatnih uslova radne sredine, za
raspoređivanje obrazaca za rad kao i pomoćnih
materijala, hemikalija i reagenasa.
Glavni laboratorijski tehničari su odgovorni i za
komunikaciju sa stručnim službama ustanove u
kojoj se laboratorija nalazi, a koje im pružaju
tehničku pomoć.
RUKOVOĐENJE LABORATORIJOM

59. 59
Uvođenje mikroprocesorski kontrolisanih
instrumenata dovelo je do razvoja i
masovnog prihvatanja automatskih
analizatora u kliničkim laboratorijama.
Automatizacija je uticala na povećanje
produktivnosti rada laboratorija, smanjenje
broja osoblja i cene koštanja reagenasa, a
time i troškova zdravstvene zaštite.
AUTOMATIZACIJA

60. 60
Istorijsku prekretnicu u razvoju laboratorijskih
analizatora učinila je proizvodnja Auto Analyzer-a
(Technicon Instruments, Tarrytown, New York), koji
je kao prvi analizator nakon više prototipova
realizovao 1957. godine Leonard Skeggs.
Ovaj analizator se zasnivao na principu
kontinuiranog protoka (»continous flow«), kao i svi
kasnije proizvedeni analizatori iz serije SMA
(Sequential Multiple Analyzers) i SMAC
(Sequential Multiple Analyzer Computer) iste firme.
AUTOMATIZACIJA

61. 61
Automatizacija koja se primenjuje u kliničkoj
hemiji može da se definiše kao
»samopokretanje« ili mehanički transfer
uzoraka u sklopu kompleksnog instrumenta
a u neprekinutom nizu više samostalnih
modula (jedinica), pri čemu se izvršavaju
određene etape u celokupnom analitičkom
procesu od uzoraka do konačnog
analitičkog rezultata.
AUTOMATIZACIJA

62. 62
Većina modernih automatskih analizatora
sadrži jedan ili više mikroprocesora koji
izvode različite funkcije.
Ove funkcije uključuju kontrolu rada
analizatora, prenošenje podataka (zahteve,
manipulacije, verifikaciju i čuvanje),
komunikaciju između operatera i analizatora,
izdavanje rezultata (direktno ili preko
nezavisnog kompjutera).
AUTOMATIZACIJA

63. 63
Ovakvi sistemi treba da budu dovoljno fleksibilni
kako bi zadovoljili potrebe različitih laboratorija.
Osnovni delovi hardvera koji se nalaze kod većine
automatizovanih analitičkih sistema su:
• centralni procesor(i),
• memorija, jedinica za čuvanje podataka (»disk
data storage«),
• monitor (»display screen«),
• tastatura i
• printer(i).
AUTOMATIZACIJA

64. 64
Mada izraz »automatizacija« u prvom redu ukazuje
na analiziranje velikog broja uzoraka, principi na
kojima se zasniva automatizacija mogu da se
primene takođe i na pojedinačan uzorak.
Gasni analizatori su primer ovakvih analizatora.
Osim automatizovanih biohemijskih sistema u
kliničkoj hemiji postoje i automatizovani
hematološki, koagulacioni i mikrobiološki sistemi.
AUTOMATIZACIJA

65. 65
Automatski analizatori dele se
na osnovu više različitih kriterijuma.
Prema tome da li analizator radi jednu
ili više različitih analiza istovremeno,
razlikuju se jednokanalni i višekanalni
analizatori.
VRSTE ANALIZATORA

66. 66
Pomoću jednokanalnih analizatora
određuje se samo jedan parametar u
većem broju uzoraka,
Pomoću višekanalnih analizatora
istovremeno se određuje više različitih
parametara u jednom uzorku.
VRSTE ANALIZATORA

67. 67
Prema načinu rada višekanalni
analizatori dele se na
selektivne (diskriminirajuće) i
neselektivne (nediskriminirajuće)
analizatore.
VRSTE ANALIZATORA

68. 68
Pomoću selektivnih analizatora određuje se
više parametara na pojedinačnom uzorku i
to samo oni koji su zahtevani, tako da se
reagensi ne troše za određivanja koja nisu
tražena.
Neselektivni analizatori rade sva
određivanja iz svog programa u svim
uzorcima, bez obzira da li su tražena ili ne
(npr. analizator SMAC firme Technicon).
VRSTE ANALIZATORA

69. 69
Prema principu rada automatski analizatori dele
se u četiri grupe:
1. kontinuirani protočni analizatori,
2. diskretni analizatori,
3. centrifugalni analizatori,
4. film-analizatori
VRSTE ANALIZATORA
.

70. 70
Kontinuirani protočni analizatori
Kod ove vrste analizatora uzorci i reagensi
prolaze kroz sistem plastičnih cevi i u njima se
mešaju, pa se zbog neprekidnog protoka i
nazivaju kontinuirani protočni analizatori.
VRSTE ANALIZATORA

71. 71A
Višekanalni
AST GLU CK
AST
GLU
GLU
GLU CK
AST
AST
GLU
GLU
GLU
CK
CK
B
“Random-access”
AST
AST
AST
AST
GLU
GLU
GLU
GLU
C
“Grupni (Batch)”

72. 72
Analogno ručnom analiziranju uzoraka i principi automatskog
određivanja zasnivaju se na sledećim etapama rada:
1. identifikaciji i pripremi uzoraka,
2. pripremi reagenasa,
3. mešanju alikvota uzoraka sa serijom reagenasa prema
odgovarajućem redosledu, kao i definisanim količinama,
4. hemijskoj reakciji,
5. merenju i
6. obradi signala i podataka.
Ove etape obično se izvode jedna za drugom i različito su
rešene kod pojednih analizatora. Kod nekih analizatora mogu
biti kombinovane ili se odvijaju paralelno.
AUTOMATIZACIJA ANALITIČKOG PROCESA

73. 73
Napredak u razvoju novih
dijagnostičkih testova i automatskih
analizatora u poslednjih 20 godina
doveo je do naglog porasta broja
analiza koje se urade u kliničkim
laboratorijama.
LABORATORIJSKI INFORMACIONI SISTEMI

74. 74
Sa porastom broja određivanja raste i
broj informacija čija obrada nameće
razvoj laboratorijskih informacionih
sistema (LIS).
LABORATORIJSKI INFORMACIONI SISTEMI

75. 75
LIS uključuje sofisticirane kompjutere i
kompjuterski softver koji treba da
zadovolji specifične potrebe kliničke
laboratorije i drugih sistema
zdravstvene zaštite.
LABORATORIJSKI INFORMACIONI SISTEMI