บทบาทหน้าที่ของกรรมการสภามหาวิทยาลัยในบริบทความท้าทายใหม่ บรรยายโดย ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช ในหลักสูตร ธรรมาภิบาลเพื่อการพัฒนาอุดมศึกษา รุ่น 23 วันที่ 23 พ.ค. 60 จัดโดยสถาบันคลังสมอง

1. บทบาทหน้าที่ของกรรมการสภามหาวิทยาลัย
ในบริบทความท้าทายใหม่
วิจารณ์ พานิช
กรรมการสถาบันคลังสมองของชาติ
บรรยายในหลักสูตรธรรมาภิบาลอุดมศึกษา UGP 23 22 พ.ค.. 2560 1

2. การนาเสนอ
•สภาฯ คืออะไร
•บริบทใหม่ของ อศ. คืออะไร
•สภาฯ ทาอะไร ไม่ทาอะไร
•สภาฯ ทาหน้าที่อย่างไร
2

3. การนาเสนอ
• สภาฯ คืออะไร
• บริบทใหม่ของ อศ. คืออะไร
• สภาฯ ทาอะไร ไม่ทาอะไร
• สภาฯ ทาหน้าที่อย่างไร
3

4. สภามหาวิทยาลัยคืออะไร
• กลไกกาหนดนโยบายสูงสุดของมหาวิทยาลัย
• ตัวแทน “เจ้าของ” มากากับดูแลมหาวิทยาลัย
• ผู้รับผิดรับชอบในความสาเร็จ/ล้มเหลว ของ
มหาวิทยาลัย
• แต่ ไม่ใช่ผู้บริหาร ไม่ใช่ผู้บังคับบัญชาของบุคลากร
4

5. แยกหน้าที่
• กำกับดูแลอย่ำงรับผิดชอบ
• บริหำรมืออำชีพ
• ปฏิบัติงำนเป็นทีม อย่ำงสร้ำงสรรค์เพื่อบรรลุ
เป้ำหมำยใหญ่ร่วมกัน
5

6. แยกหน้าที่
• กำกับดูแลอย่ำงรับผิดชอบ
• บริหำรมืออำชีพ
• ปฏิบัติงำนเป็นทีม อย่ำงสร้ำงสรรค์เพื่อบรรลุ
เป้ำหมำยใหญ่ร่วมกัน
มหาวิทยาลัยไทยใช้ระบบ participatory
6

7. การนาเสนอ
• สภาฯ คืออะไร
• บริบทใหม่ของ อศ. คืออะไร
• สภาฯ ทาอะไร ไม่ทาอะไร
• สภาฯ ทาหน้าที่อย่างไร
7

8. บริบทใหม่เอี่ยมและสาคัญที่สุด
Social Engagement
เพื่อนำพำประเทศออกจำกกับดักรำยได้ปำนกลำง
สู่ประเทศไทย ๔.๐
ของอุดมศึกษาไทยใน ๒๐ ปีข้างหน้า
8

9. บริบทใหม่เอี่ยมและสาคัญที่สุด
Social Engagement
เพื่อนำพำประเทศออกจำกกับดักรำยได้ปำนกลำง
สู่ประเทศไทย ๔.๐
ของอุดมศึกษาไทยใน ๒๐ ปีข้างหน้า
ด้วยการสร้างสรรค์และนวัตกรรม
9

10. บริบทใหม่ของอุดมศึกษา?
• HE Massification
• HE as Strategic National Development
Partner
• HE as Regional/Area Development Partner
• HE as Globalization Mover
• HE as Intellectual / Talent Resources
Development Partner
• HE as Creativity & Innovation Driver
10

11. บริบทใหม่ของอุดมศึกษา (2)
• งบประมาณแผ่นดินลดลง ต้องหารายได้เองมากขึ้น
• โอกาสหารายได้จากการสร้างสรรค์
• นศ. ขยายช่วงอายุ สู่ช่วงทางาน
• ICT เพื่อช่วยเรียนรู้ ดีขึ้นเรื่อยๆ : Flip Classroom, Academic
Transformation, Online University, MOOCs
• เชื่อมโยงสู่ กศ. ระดับพื้นฐาน
• ยุค Innovation-Based Economy
11

12. บริบทใหม่ของอุดมศึกษา (3)
• ภาครัฐเล็กลง บทบาทน้อยลง
• องค์กรต่างๆ สัมผัสสังคมโดยตรงมากขึ้น
• ต้องการระบบกากับดูแล “ระบบอุดมศึกษา” แนวใหม่ New
Public Accountability
• มหาวิทยาลัยร่วมกันตั้งหน่วยงานกลาง ทาหน้าที่สื่อสารสังคม
ตย. Universities Australia, Higher Education Statistics Agency
(HESA)
+ Public Communication12

13. บริบทใหม่ของอุดมศึกษา (4)
• อศ. กับการทางานของบัณฑิต
• Corporate University
• WIL – Work Integrated Learning
• นศ. คือใคร : ผู้รับถ่ายทอด ค. vs. ผู้ร่วมสร้าง ค.
• 21st Century / Transformative Learning
• ผู้นาไทยสู่อาเซียน
13

14. อศ. กับการรับใช้สังคมไทย
• การสร้าง unity ท่ามกลาง diversity ให้แก่สังคม
• การสร้างความเป็นธรรมในสังคม
• การสร้างอุปนิสัย ค่านิยมแก่พลเมืองรุ่นใหม่
• การดารงอยู่/แข่งขัน ในท่ามกลางความต้องการ อศ. หลากหลาย
แบบ
• University Ranking
บริบทใหม่ของ อศ. (5)
14

15. 15

16. อศ. กับการ ออกจาก Middle Income Trapบริบทใหม่ของ อศ. (6)
• ออกจากยุทธศาสตร์พัฒนาเศรษฐกิจโดยใช้
ทรัพยากรธรรมชาติ และแรงงานราคาถูก
• สู่ยุทธศาสตร์ ใช้ความริเริ่มสร้างสรรค์และ
นวัตกรรม
16

17. อศ. กับการ ออกจาก Middle Income Trapบริบทใหม่ของ อศ. (6)
• ออกจากยุทธศาสตร์พัฒนาเศรษฐกิจโดยใช้
ทรัพยากรธรรมชาติ และแรงงานราคาถูก
• สู่ยุทธศาสตร์ ใช้ความริเริ่มสร้างสรรค์และ
นวัตกรรม
ด้วยการเรียนรู้แห่งศตวรรษที่ ๒๑
17

18. อศ. กับวิกฤติโลก
• ความขัดแย้งทางการเมือง ศาสนา
• เศรษฐกิจตกต่า
• ภูมิอากาศ สิ่งแวดล้อม
• ช่องว่างทางสังคม เศรษฐกิจ
• ประชากร ผู้สูงอายุ
บริบทใหม่ของ อศ. (7)
18

19. บริบทเก่าของ อศ.
• ผลิตบัณฑิต
• วิจัย
• บริการวิชาการแก่สังคม
• ทานุบารุงศิลปะและวัฒนธรรม
แต่ต้องการนิยามใหม่
19

20. บริบทกลางเก่ากลางใหม่
• Entrepreneurial University
• Corporate – like Management
• De-bureaucratized : พนักงานมหาฯ มหาฯ ในกากับฯ
• ความรับผิดชอบต่อสังคม : คุณภาพ
• เป็นตัวอย่างที่ดีด้านคุณธรรม จริยธรรม : ทั่วไป, ในฐานะ
HEI เช่น Communicate Evidence vs. Advocate
20

21. การนาเสนอ
• สภาฯ คืออะไร
• บริบทใหม่ของ อศ. คืออะไร
• สภาฯ ทาอะไร ไม่ทาอะไร
• สภาฯ ทาหน้าที่อย่างไร
21

22. หน้าที่สาคัญของสภาฯ
• กาหนดนโยบายเชื่อมโยงมหาวิทยาลัยกับสังคม ไม่ให้
มหาฯ ลอยตัว ไม่รู้ร้อนรู้หนาว
• ให้มหาฯ มี co-evolution กับสังคม
• เป็นผู้ชี้นาสังคม
• คุณภาพตามความพึงพอใจของผู้ใช้บริการ
22

23. หน้าที่สาคัญของสภาฯ
• กาหนดนโยบายเชื่อมโยงมหาวิทยาลัยกับสังคม ไม่ให้
มหาฯ ลอยตัว ไม่รู้ร้อนรู้หนาว
• ให้มหาฯ มี co-evolution กับสังคม
• เป็นผู้ชี้นาสังคม
• คุณภาพตามความพึงพอใจของผู้ใช้บริการ
23

24. http://www.reform.or.th/2014/wp-content/uploads/book_001.pdf
24

25. http://www.independent.co.uk/news/world/politics/oxfam-warns-davos-of-pernicious-impact-of-the-widening-wealth-gap-9070714.html25

26. 26

27. การนาเสนอ
• สภาฯ คืออะไร
• บริบทใหม่ของ อศ. คืออะไร
• สภาฯ ทาอะไร ไม่ทาอะไร
• สภาฯ ทาหน้าที่อย่างไร
27

28. ช่วยให้มหาฯ ทางานสาคัญแต่ยากได้
งานสาคัญแต่ขัดกัน
Creativity
Individualism
Utility
Collectivism
28

29. ช่วยให้มหาฯ ทางานสาคัญแต่ยากได้
งานสาคัญแต่ขัดกัน
Creativity
Individualism
Utility
Collectivism
29

30. ช่วยสร้างพลังร่วม
ไม่ใช่คานอานาจ
สภามหาวิทยาลัย ฝ่ายบริหาร
30

31. ช่วยสร้างพลังร่วม
ไม่ใช่คานอานาจ
คณาจารย์ ฝ่ายบริหาร
31

32. ช่วยให้มหาฯ ทางานสาคัญแต่ยากได้
งานสาคัญที่แตกต่างกัน
32

33. ช่วยให้มหาฯ ทางานสาคัญแต่ยากได้
งานสาคัญที่แตกต่างกัน
33

34. ช่วยให้มหาฯ ทางานสาคัญแต่ยากได้
งานสาคัญที่แตกต่างกัน
34

35. หน้าที่ของสภาฯ ในยุค creative society
35

36. ลปรร. ๑
36

37. มหาวิทยาลัย
ปฏิบัติกำร จัดกำร กำกับดูแล
Synergy
37

38. มหำวิทยำลัย
ปฏิบัติกำร จัดกำร กำกับดูแล
Synergy
38

39. มหาวิทยาลัย
ปฏิบัติกำร จัดกำร กำกับดูแล
Synergy
39

40. มหาวิทยาลัย
ปฏิบัติกำร จัดกำร กำกับดูแล
Synergy
40

41. มหาวิทยาลัย
ปฏิบัติกำร จัดกำร กำกับดูแล
Synergy ม. 44
41

42. การบริหาร/ทางาน ที่คล่องตัว
• ไว้วำงใจ
• ให้โอกำสตัดสินใจ
• โดยมีระบบติดตำมตรวจสอบ
42

43. การบริหาร/ทางาน ที่คล่องตัว
• ไว้วำงใจ
• ให้โอกำสตัดสินใจ
• โดยมีระบบติดตำมตรวจสอบ
43

44. การกากับดูแล ๓ แนวทาง
• “ทำตำมกฎหมำย” “ปกป้องทรัพย์สิน”
Fiduciary Mode
• “ร่วมกำหนดยุทธศำสตร์” Strategic
Mode
• “ร่วมสร้ำงสรรค์” Generative Mode
44

45. ประโยชน์ที่ขัดกัน (Conflict of Interest)
• ประธำนสภำอำจำรย์
• ตัวแทนคณำจำรย์
• ตัวแทนฝ่ำยสนับสนุน
• ตัวแทนผู้บริหำร
• กก. ผู้ทรงคุณวุฒิ
45

46. ประโยชน์ที่ขัดกัน (Conflict of Interest)
• ประธานสภาอาจารย์
• ตัวแทนคณาจารย์
• ตัวแทนฝ่ายสนับสนุน
• ตัวแทนผู้บริหาร
• กก. ผู้ทรงคุณวุฒิ
46

47. วิธีทาหน้าที่ Fiduciary
• ตรวจสอบภำพรวมของอำนำจหน้ำที่ควำมรับผิดชอบ
• กำหนดโครงสร้ำงกำรทำงำน: สภำฯ กก. ย่อย ฝ่ำย
บริหำร
• กำหนดกำรมอบอำนำจ หลักกำรทำงำนที่มอบ และกำร
รำยงำนในสภำฯ
• กำหนดปฏิทินกำรประชุมสภำฯ
47

48. วิธีทาหน้าที่ Fiduciary
• ตรวจสอบภำพรวมของอำนำจหน้ำที่ควำมรับผิดชอบ
• กำหนดโครงสร้ำงกำรทำงำน : สภำฯ กก. ย่อย ฝ่ำยบริหำร
• กำหนดกำรมอบอำนำจ หลักกำรทำงำนที่มอบ และกำรมำรำยงำนใน
สภำฯ
• กำหนดปฏิทินกำรประชุมสภำฯ
48

49. วิธีทาหน้าที่ Fiduciary
• ตรวจสอบภำพรวมของอำนำจหน้ำที่ควำมรับผิดชอบ
• กำหนดโครงสร้ำงกำรทำงำน : สภำฯ กก. ย่อย ฝ่ำยบริหำร
• กำหนดกำรมอบอำนำจ หลักกำรทำงำนที่มอบ และกำรมำ
รำยงำนในสภำฯ
• กำหนดปฏิทินกำรประชุมสภำฯ
49

50. วิธีทาหน้าที่ Generative Mode
50

51. กาหนด Shared Vision
• ทาความเข้าใจ อศ.ในปัจจุบัน และใน
ระยะยาว
• ทาความเข้าใจสังคมระยะยาว
• ทาความเข้าใจจุดแข็งจุดอ่อน ของ
สถาบัน
• กาหนด Positioning ของสถาบัน
51

52. กาหนด Shared Vision
• ทาความเข้าใจ อศ. ระยะยาว
• ทาความเข้าใจสังคมระยะยาว
• ทาความเข้าใจจุดแข็งจุดอ่อน ของ
สถาบัน
• กาหนด Positioning ของสถาบัน
52

53. กาหนด Shared Vision ให้เชื่อมโยงบ้านเมือง
• ทาความเข้าใจ อศ. ระยะยาว
• ทาความเข้าใจสังคมระยะยาว
• ทาความเข้าใจจุดแข็งจุดอ่อน ของสถาบัน
• กาหนด Positioning ของสถาบันภา
แนะนาคนนอกที่มองกว้าง/ไกล
มาพูดภาพรวม/อนาคต
53

54. สภาฯ ทาอะไร ในการกาหนด Shared Vision
• มอบหมายฝ่ายบริหาร และ สนง. สภา จัด Retreat
• เพื่อมองอนาคต
• ประเมินสถานการณ์
• ประเมินตนเอง
• คิดสร้างสรรค์ หาโอกาสใหม่ๆ
54

55. วิธีทาหน้าที่ Generative Mode
55

56. วิธีทาหน้าที่ Strategic Mode
ทา
อะไร
ทำ
อย่ำง
ไร
สภาฯ
ฝ่ำย
บริหำร
เป้ำหมำย Mission
ยุทธศำสตร์ Strategies
56

57. มหาวิทยาลัย
ปฏิบัติการ จัดการ กำกับดูแล
Synergy
57

58. Mission ที่ดี
• ชัดเจน นำไปปฏิบัติได้วัดผลได้
• พุุ่งเป้ำ (focus)
• มีควำมจำเพำะ (unique) ภูมิใจ
• แข่งขันได้ บรรลุได้
• ท้ำทำย
• มีคุณค่ำต่อสังคม
58

59. Mission ที่ดี
• ชัดเจน นาไปปฏิบัติได้วัดผลได้
• พุ่งเป้า (focus)
• มีความจาเพาะ (unique) ภูมิใจ
• แข่งขันได้
• ท้าทาย
• มีคุณค่าต่อสังคม
59

60. การกาหนดยุทธศาสตร์ เช่น
• เน้นหำ Strategic Partners ทำงำนพัฒนำ
• ในภำคอุตสำหกรรม / เกษตรกรรม / ท้องถิ่น
• ในอำเซียน
• ค่ำใช้จ่ำยในกำรดำเนินกำรประจำปี ร้อยละ ...
มำจำก Strategic Partners
60

61. การกาหนดยุทธศาสตร์ เช่น
• เน้นทำงำนด้ำนผลิตบัณฑิต ป. ตรี เน้นสำขำ
....
• ร้อยละ ๘๐ ของค่ำใช้จ่ำยประจำปี มำจำกค่ำเล่ำเรียน
(Strategic Partner คือผู้เรียน)
61

62. การกาหนดแผนยุทธศาสตร์ ด้านการผลิตบัณฑิต
• แผน ๔ ปี ทบทวนทุกปี
• เสนอโดยฝ่ำยบริหำร แนะนำและอนุมัติโดยสภำฯ
• กำหนดผลลัพธ์ : คุณภำพ จำนวน
• ผลพลอยได้: Scholarship of Instruction / Learning;
Translational Research, Services จำก PBL (Project-Based
Learning)
• วิธีบรรลุเป้ำหมำย
• ทรัพยำกรที่ใช้
Strategic Partners ร่วมร่ำง 62

63. การกาหนดแผน
ยุทธศาสตร์ ด้านการผลิตบัณฑิต
• แผน ๔ ปี ทบทวนทุกปี
• เสนอโดยฝ่ายบริหาร แนะนา
และอนุมัติโดยสภาฯ
• กาหนดผลลัพธ์ : คุณภาพ จานวน
• ผลพลอยได้: Scholarship of
Instruction / Learning;
Translational Research, Services
จาก PBL (Project-Based
Learning)
• วิธีบรรลุเป้าหมาย
• ทรัพยากรที่ใช้
มีการนาเสนอ
ทุกครั้งของ
การประชุมสภาฯ
63

64. กากับดูแลอย่างดี
• เอาใจใส่ ระมัดระวัง (Duty of Care)
• ซื่อสัตย์สุจริต รักษาผลประโยชน์ขององค์กร (Duty
of Loyalty)
• ปฏิบัติตามกติกา (Duty of Obedience /
Conformance)
• โปร่งใสเปิดเผย (Duty of Disclosure)
64

65. หน้าที่ของสภาฯ ๑๐ ประการ
1. ทาให้เป้าหมาย (mission) ชัด และรับรู้ทั่วกัน
2. เฟ้นหาอธิการบดีมาทาหน้าที่ผู้นา
3. สนับสนุน ประเมิน ทบทวน ค่าตอบแทนแก่อธิการบดี
4. มอบหมายให้อธิการบดีจัดทาแผนยุทธศาสตร์ : เข้าร่วม
ประเมิน ติดตาม
5. รับผิดชอบด้านการเงินและทรัพย์สิน ช่วยด้านระดมทุน
AGB : Effective Governing Boards65

66. หน้าที่ของสภาฯ ๑๐ ประการ
6. รับผิดชอบคุณภาพการศึกษา
7. ปกป้องอิสระของสถาบัน และเสรีภาพทางวิชาการ
8. ดูแลว่านโยบายที่กาหนด ได้รับการนาไปปฏิบัติ
9. ร่วมกับฝ่ายบริหาร ในการพบปะกับฝ่ายต่างๆ อย่าง
สม่าเสมอ
10. ดูแลว่า สภาฯ ทาหน้าที่อย่างถูกต้อง ครบถ้วน ได้ผล มี
การประเมินสภาฯ
AGB : Effective Governing Boards66

67. หน้าที่ของสภาฯ ๑๕ ประการ
• “Cradle” VISION
• Explicitly address
fundamental values
• Force an external focus
• Enable an outcome-driven
organization system
• Separate large issues from
small ones
http://www.gotoknow.org/blogs/posts/tag/boards%20that%20make%20a%20difference67

68. หน้าที่ของสภาฯ ๑๕ ประการ
• Force forward thinking
• Enable proactivity
• Facilitate diversity &
Unity
• Describe relationship to
different constituencies
• Define a common basis
to discipline
• Delineate board’s role
in common topics
• Determine what
information is needed
• Balance overcontrol &
undercontrol
• Use board time
efficiently
• Enable simultaneously
muscular and sensitive
use of board power
68

69. สรุป
• สภาฯ ต้องทางานแบบยึดกุมภาพใหญ่
• ไม่หลงทางานเชิงรับที่รายละเอียดเฉพาะหน้า
• ไม่หลงหมกมุ่นกับงานประจา
• ไม่ใช่แค่กาหนดยุทธศาสตร์ ต้องดูแลการเอา
ไปดาเนินการ และบรรลุผล
69

70. ลปรร. ๒
70