การบริหารคณะอย่างมีธรรมาภิบาลของผู้บริหารคณะในศตวรรษที่ ๒๑ บรรยายโดย ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช ในโครงการพัฒนาผู้นำในอนาคตด้วยการเรียนรู้ ของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ สู่ความเป็นเลิศ วันที่ ๒๒ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๑

1. ผู้บริหารคณะในศตวรรษที่ ๒๑
วิจารณ์ พานิช
กรรมการบริหารสถาบันคลังสมองฯ
กรรมการสภามหาวิทยาลัยเชียงใหม่
การบริหารอย่างมีธรรมาภิบาล
ของ
แลกเปลี่ยนเรียนรู้ในโครงการพัฒนาผู้นาในอนาคตด้วยการเรียนรู้ ของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ สู่ความเป็นเลิศ ๒๒ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๑
ในยุคแห่งการเปลี่ยนแปลง

2. ประเด็นแลกเปลี่ยนเรียนรู้
• เป้าหมายของ GG หลัก GG คืออะไร
• หลักการ
หลัก GG ใน participatory governance
• ธรรมาภิบาล (GG) VS จริยธรรม (ethics)
• หลักปฏิบัติ
•วิธีการ
• ปัญหาที่พบบ่อย
• สรุป

3. ประเด็นแลกเปลี่ยนเรียนรู้
• เป้าหมายของ GG หลัก GG คืออะไร
• หลักการ
หลัก GG ใน participatory governance
• ธรรมาภิบาล (GG) VS จริยธรรม (ethics)
• หลักปฏิบัติ
• วิธีการบริหารคณะแบบมีส่วนร่วม
• ปัญหาที่พบบ่อย
• สรุป

4. ธรรมาภิบาล เพื่ออะไร/ใคร
• เพื่อผลสัมฤทธิ์ตามวิสัยทัศน์ พันธกิจ และยุทธศาสตร์ งาน ส่วนรวม
สังคม
• ให้มีการสนธิพลัง (synergy) เพื่อบรรลุผลสัมฤทธิ์ มากกว่าความ
ขัดแย้ง (conflict) บรรยากาศในที่ทางาน
• ความมั่นคงยั่งยืนขององค์กร องค์กร
• ความปลอดภัย/ความสุข/ความเจริญก้าวหน้า ของผู้บริหาร
ผู้ปฏิบัติงาน และผู้เกี่ยวข้อง คน
• ได้พลังภายนอกมาช่วยหนุน ภาคีหุ้นส่วน

5. ธรรมาภิบาลเพื่อ
• Risk Management :
- Reputation Risk
- Operation Risk
- Compliance / Legal Risk

6. เชิญชวนอภิปรายเป้าหมาย
• ใครบ้างต้องปฏิบัติตามหลักธรรมาภิบาล
• เพื่ออะไร เพื่อใคร
• ฯลฯ
ในบริบทของคณะ

7. ประเด็นแลกเปลี่ยนเรียนรู้
• เป้าหมายของ GG หลัก GG คืออะไร
• หลักการ
หลัก GG ใน participatory governance
• ธรรมาภิบาล (GG) VS จริยธรรม (ethics)
• หลักปฏิบัติ
• วิธีการบริหารคณะแบบมีส่วนร่วม
• ปัญหาที่พบบ่อย
• สรุป

8. หลักธรรมาภิบาล
• หลักนิติธรรม มีกติกาที่ดี และปฏิบัติตามกติกา
• หลักคุณธรรม ยึดความถูกต้องดีงาม
• หลักความโปร่งใส เปิดเผยข้อมูล ตรวจสอบได้
• หลักความมีส่วนร่วม ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
• หลักความรับผิดชอบ รับผิดรับชอบ (accountability)
• หลักความคุ้มค่า ของการใช้ทรัพยากร
http://www.sci.ubu.ac.th/document/หลักธรรมาภิบาล.pdf

9. ประเทศไทยเคยประสบหายนะ
จากการขาดธรรมาภิบาล
วิกฤติเศรษฐกิจ พ.ศ. ๒๕๔๐

12. อภิปราย เป็น Code of GG หรือ Code of Conduct
• เป็นอะไรกันแน่
• มีประโยชน์ / โทษ อย่างไร
• หากมีเอกสารนี้แล้ว ควรมีเอกสาร หลักบรรษัทภิบาลของ
องค์กร อีกหรือไม่
• เป็นตัวอย่างแก่ผู้บริหารคณะได้อย่างไร
• ฯลฯ

13. นโยบายการกากับดูแลกิจการของธนาคารไทยพาณิชย์ จากัด (มหาชน)
• ส่วนที่ ๑ วิสัยทัศน์ พันธกิจ ค่านิยมหลัก และจรรยาบรรณ
• ส่วนที่ ๒ โครงสร้างการกากับดูแลกิจการ
• ส่วนที่ ๓ สิทธิและการปฏิบัติต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
• ส่วนที่ ๔ การควบคุมภายใน
http://www.scb.co.th/th/about-scb/corporate-governance/business-operation-policy/corporate-governance-policy

14. ส่วนที่ ๑ วิสัยทัศน์ พันธกิจ ค่านิยมหลัก และจรรยาบรรณ
• วิสัยทัศน์
• พันธกิจ
• ค่านิยมหลัก : iSCB (innovation, Social responsibility, Customer focus, Building our people)
• จรรยาบรรณธนาคาร : ๑๐ ข้อ
• จรรยาบรรณกรรมการธนาคาร : ๖ ข้อ
• จรรยาบรรณพนักงาน : ๑๘ ข้อ
ธนาคารไทยพาณิชย์

15. จรรยาบรรณธนาคาร ด้าน
• สังคม
• สิ่งแวดล้อม
• ความขัดแย้งทางผลประโยชน์
• การเปิดเผยข้อมูลข่าวสาร
• การกากับดูแลกิจการ
ธนาคารไทยพาณิชย์
• ลูกค้า
• ผู้ถือหุ้น
• พนักงาน
• พันธมิตรและคู่แข่งทางการค้า
• เจ้าหนี้และคู่ค้า

16. จรรยาบรรณกรรมการธนาคารธนาคารไทยพาณิชย์
• ความซื่อสัตย์ยุติธรรม และคุณธรรม
• การดาเนินธุรกรรมส่วนตัว
• การรักษาความลับ
• การเปิดเผยเรื่องผลประโยชน์
• การยึดถือปฏิบัติตามกฎหมาย
• การรับเงิน ของขวัญ สันทนาการ และการเดินทาง

17. จรรยาบรรณพนักงานธนาคารไทยพาณิชย์
• ขอบเขต
• การปฏิบัติตาม (compliance)
• การประกอบกิจการงานอย่างมีคุณธรรม
• การรักษาผลประโยชน์ธนาคาร
• ความเชื่อถือได้ของข้อมูล
•การรักษาความลับของข้อมูล

18. จรรยาบรรณพนักงาน (๒)
ธนาคารไทยพาณิชย์
• การสื่อสารและการแสดงออกในนามธนาคาร
• การใช้ข้อมูลภายในเพื่อการซื้อขายหลักทรัพย์
• การคุกคาม
• การพนัน การดื่มแอลกอฮอล์และสิ่งเสพติด
• การให้และการรับของกานัล และการเลี้ยงรับรอง
• ความขัดแย้งทางผลประโยชน์.

19. จรรยาบรรณพนักงาน (๓)
ธนาคารไทยพาณิชย์
• การต่อต้านคอร์รัปชั่นและสินบน
• ทรัพย์สินของธนาคาร
• การป้องกันการฟอกเงิน และการต่อต้านการสนับสนุนทางการเงิน
แก่การก่อการร้าย
• การทางานอื่นหรือกิจกรรมภายนอก
• สิทธิมนุษยชนและกิจกรรมทางการเมือง
• whistleblower

20. ส่วนที่ ๒ โครงสร้างการกากับดูแลกิจการ
• คณะกรรมการธนาคาร
• คณะกรรมการชุดย่อยที่แต่งตั้งโดยคณะกรรมการธนาคาร
• การแยกตาแหน่งระหว่างนายกกรรมการ ประธานกรรมการบริหาร กรรมการ
ผู้จัดการใหญ่และประธานเจ้าหน้าที่บริหาร
• ค่าตอบแทนของกรรมการและผู้มีอานาจในการจัดการ
• การประเมินผลการปฏิบัติงานของคณะกรรมการและผู้มีอานาจในการจัดการ
• แผนพัฒนาเพื่อทดแทนตาแหน่งงาน
• เลขานุการบริษัท
ธนาคารไทยพาณิชย์

21. ส่วนที่ ๓ สิทธิและการปฏิบัติต่อผู้มีส่วนได้เสีย
• การปฏิบัติต่อผู้มีส่วนได้เสียทุกกลุ่ม
• การปฏิบัติต่อผู้ถือหุ้น
• การเปิดเผยข้อมูลและความโปร่งใส
ธนาคารไทยพาณิชย์

22. ส่วนที่ ๔ การควบคุมภายใน
• การควบคุมภายในเพื่อป้องกันการใช้ข้อมูลภายในของกรรมการและ
พนักงาน
• รายการที่เกี่ยวโยงกันและการป้องกันความขัดแย้งทางผลประโยชน์
• รายงานการมีส่วนได้เสีย
ธนาคารไทยพาณิชย์

23. อภิปรายใช้ตัวอย่างนี้ไปดาเนินการในคณะของท่านได้อย่างไรบ้าง

24. บริหารคณะอย่างมีธรรมาภิบาลเพื่อ
เชิญแชร์ความเห็น

25. Global Trends in University Governance(2008)
John Fielden
The term “governance” is used to describe all those
structures, processes and activities that are involved in the
planning and direction of the institutions and people working
in tertiary education.
โครงสร้าง กระบวนการ กิจกรรม
ในการกาหนดทิศทาง วางแผน สถาบัน และ คนทางาน
ความหมาย
http://siteresources.worldbank.org/EDUCATION/Resources/278200-1099079877269/547664-1099079956815/Global_Trends_University_Governance_webversion.pdf

26. Global Trends
• “The management of very complex academic
communities cannot be done effective by remote civil
servants…”
• “… the task should be left to institutions themselves”
• autonomy (no unlimited autonomy)
• academic freedom
• Check & balance by (1) the state, (2) governance

27. Vision & Strategy
• “What is higher education for?
• What are the principal goals that it should achieve in our
country?
• What targets should be set in term pf participation in higher
education?
• How will this targets be achieved – by what for of
institution, by what mode, over what time?
• What is the role, if any, of the private sector and the
community?”

28. ประยุกต์ & ปรับ คาถามชุดนี้เพื่อใช้ในคณะของท่าน
• “What is higher education for?
• What are the principal goals that it should achieve in our
country?
• What targets should be set in term of participation in higher
education?
• How will this targets be achieved – by what for of
institution, by what mode, over what time?
• What is the role, if any, of the private sector and the
community?”
เชิญอภิปราย

29. Governance of HE Sector
• Who manages the system overall?
• What powers are retained at the centre, if some are
devolved to institutions?
• What central agencies are needed?
• How much autonomy should institutions have?
• How are institutions held accountable; what regulation and
reporting is required?
• How is research in the tertiary sector managed?

30. ประยุกต์ & ปรับ คาถามชุดนี้เพื่อใช้ในคณะของท่าน
• Who manages the system overall?
• What powers are retained at the centre, if some are
devolved to institutions?
• What central agencies are needed?
• How much autonomy should institutions have?
• How are institutions held accountable; what regulation and
reporting is required?
• How is research in the tertiary sector managed?
เชิญอภิปราย

31. Code of Good Governance for Universities 2013
• Compliance and enforcement of CoGG
• The executive board : Task & method of working, renumeration & appointment, CoI
• Board of Trustees : Task & method of working, independence, expertise & composition,
renumeration,
• Financial management : reporting, external auditor, relation with governing bodies, market
activities
• Social accountability
Association of universities THE NETHERLANDS
http://www.vsnu.nl/files/documenten/Domeinen/Accountability/Codes/Code%20of%20good%20governance%20for%20universities%202013.pdf

32. ธรรมชาติของกติกา (code)
• บอกหลักการ (code of principle)
• บอกข้อบังคับ (regulatory code)
• apply or explain principle

33. https://www.governance.cam.ac.uk/Pages/default.aspx

34. หลักการสาคัญ
• ความมีอิสระ กากับตนเอง (autonomy)
• เสรีภาพทางวิชาการ(academic freedom)
• รับผิดชอบ (responsibility)
• รับผิดรับชอบ (accountability)

35. หลักการสาคัญ
• ความมีอิสระ กากับตนเอง (autonomy)
• เสรีภาพทางวิชาการ(academic freedom)
• รับผิดชอบ (responsibility)
• รับผิดรับชอบ (accountability)
ใครต้องปฏิบัติ/ไม่ปฏิบัติ อย่างไร

36. หลักการสาคัญ
• ความมีอิสระ กากับตนเอง (autonomy)
• เสรีภาพทางวิชาการ(academic freedom)
• รับผิดชอบ (responsibility)
• รับผิดรับชอบ (accountability)
ใครต้องปฏิบัติ/ไม่ปฏิบัติ อย่างไร
เชิญชวนอภิปราย

37. ประเด็นแลกเปลี่ยนเรียนรู้
• เป้าหมายของ GG หลัก GG คืออะไร
• หลักการ
หลัก GG ใน participatory governance
• ธรรมาภิบาล (GG) VS จริยธรรม (ethics)
• หลักปฏิบัติ
• วิธีการบริหารคณะแบบมีส่วนร่วม
• ปัญหาที่พบบ่อย
• สรุป

38. อภิปราย Good Governance กับ Ethics เหมือน
หรือแตกต่างกันอย่างไร

39. ประเด็นแลกเปลี่ยนเรียนรู้
• เป้าหมายของ GG หลัก GG คืออะไร
• หลักการ
หลัก GG ใน participatory governance
• ธรรมาภิบาล (GG) VS จริยธรรม (ethics)
• หลักปฏิบัติ
• วิธีการบริหารคณะแบบมีส่วนร่วม
• ปัญหาที่พบบ่อย
• สรุป

40. หลักการบริหารคณะอย่างมีธรรมาภิบาล
• มีการวางกติกาของคณะ และปฏิบัติตาม
• กติกาของคณะต้องสอดคล้องกับของมหาวิทยาลัย และของประเทศ
• เพื่อความคล่องตัว กติกาควรระบุอานาจและกลไกยกเว้นการปฏิบัติ
ตามกติกาไว้ด้วย
• ม. ในศตวรรษที่ ๒๑ ต้องทางานร่วมกับภาคีหุ้นส่วนที่หลากหลาย
(ตามหลักการ engagement) กติกาจึงต้องระบุหลักปฏิบัติต่อภาคี
หุ้นส่วนให้ครบถ้วน

41. ระดับมหาวิทยาลัย
ระดับคณะ
ระดับประเทศ
วิชาชีพ นานาชาติ

42. ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียระดับคณะ
• research subject
• เพื่อนร่วมวิชาชีพ
• สื่อมวลชน
• แหล่งทุน
• ฯลฯ
• อาจารย์ พนักงานสายสนับสนุน
• นักศึกษา
• ผู้มาใช้บริการ เช่น ผู้ป่วย
• ผู้ทาธุรกิจ
• ภาคีหุ้นส่วน (engagement partners)

43. ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียระดับคณะ
• research subject
• เพื่อนร่วมวิชาชีพ
• สื่อมวลชน
• แหล่งทุน
• อาจารย์ พนักงานสายสนับสนุน
• นักศึกษา
• ผู้มาใช้บริการ เช่น ผู้ป่วย
• ผู้ทาธุรกิจ
• ภาคีหุ้นส่วน (engagement partners)
อภิปราย ตัวอย่างของ
ประเด็นล่อแหลมที่พึงระมัดระวัง

44. หลักการบริหารคณะอย่างมีธรรมาภิบาล
• ต้องเปิดเผยอะไรบ้าง ต่อสาธารณะ
• เปิดเผยอย่างไร
เชิญอภิปราย

45. ประเด็นแลกเปลี่ยนเรียนรู้
• เป้าหมายของ GG หลัก GG คืออะไร
• หลักการ
หลัก GG ใน participatory governance
• ธรรมาภิบาล (GG) VS จริยธรรม (ethics)
• หลักปฏิบัติ
•วิธีการบริหารคณะแบบมีส่วนร่วมอย่างมีธรรมาภิบาล
• ปัญหาที่พบบ่อย
• สรุป

46. กากับดูแลการบริหารคณะแบบมีส่วนร่วมเพื่ออะไร
• ความราบรื่นภายในคณะ
• ไม่ก่อความยากลาบากแก่ผู้ปฏิบัติงาน
• สร้างผลงานโดดเด่น
• เอาชนะความท้าทายภายนอก
• ฯลฯ
เชิญอภิปราย
ข้อไหนสาคัญที่สุด

47. ใครบ้างควรมีส่วนร่วมในการกากับดูแลการบริหารคณะ
เพื่อความมีธรรมาภิบาล
เชิญอภิปราย

48. ใครบ้างควรมีส่วนร่วมในการกากับดูแลการบริหารคณะ
เพื่อความมีธรรมาภิบาล
เชิญอภิปราย
ภาคีหุ้นส่วนภายนอกควรมีส่วนร่วมหรือไม่

49. ประเด็นแลกเปลี่ยนเรียนรู้
• เป้าหมายของ GG หลัก GG คืออะไร
• หลักการ
หลัก GG ใน participatory governance
• ธรรมาภิบาล (GG) VS จริยธรรม (ethics)
• หลักปฏิบัติ
•วิธีการบริหารคณะแบบมีส่วนร่วม
• ปัญหาที่พบบ่อย
• สรุป

50. ปัญหาที่พบบ่อย
เชิญอภิปราย

51. ในโลกยุค extreme complexity & dynamism
เชิญอภิปราย

52. ประเด็นแลกเปลี่ยนเรียนรู้
• เป้าหมายของ GG หลัก GG คืออะไร
• หลักการ
หลัก GG ใน participatory governance
• ธรรมาภิบาล (GG) VS จริยธรรม (ethics)
• หลักปฏิบัติ
•วิธีการบริหารคณะแบบมีส่วนร่วม
• ปัญหาที่พบบ่อย
• สรุป

53. สรุป การบริหารคณะอย่างมีธรรมาภิบาล
• เป็นทั้ง Means และ End
• เป็น Means สู่การสร้างผลงานเพื่อคณะ มหาฯ และบ้านเมือง
• เป็น Means สร้างความน่าเชื่อถือ สู่ความมั่นคงยั่งยืนของคณะ
• ใช้หลักธรรมาภิบาล ๖ ข้อ : นิติธรรม คุณธรรม โปร่งใส มีส่วนร่วม รับผิดชอบ คุ้มค่า
• ร่วมกันเขียน “ประกาศตัวตน” ด้านธรรมาภิบาล เผยแพร่กว้างขวาง
• กากับดูแลคณะอย่างมีส่วนร่วม ควรได้รับการตีความใหม่ ใช้
มุมมองที่กว้างขึ้น มีส่วนร่วมของ engagement partners