Mụn là bệnh phổ biến ở Việt Nam, chủ yếu xảy ra ở tuổi vị thành niên và có thể để lại sẹo xấu. Nguyên nhân gây mụn bao gồm da nhờn, nhiễm trùng, viêm nang lông và rối loạn nội tiết, cùng với nhiều yếu tố khác làm cho việc điều trị trở nên phức tạp. Mụn được phân loại thành nhiều loại khác nhau, từ nhẹ đến nặng, và yêu cầu phác đồ điều trị đa dạng kéo dài.

1. Nguyên nhân, phân loại và phác đồ điều trị mụn
www.bacsivn.com
Mụn là bệnh khá phổ biến ở Việt Nam. Thường bệnh xảy ra vào tuổi vừa trưởng thành
(khoảng 14, 15 tuổi) và kéo dài đến trên hai mươi tuổi mới khỏi. Một số ít người đến trên
40 tuổi vẫn còn bị mụn.
Sau khi hết mụn, nhiều người trên mặt bị rất nhiều sẹo xấu. Do đó, làm cho hết mụn là
mối quan tâm rất lớn của người bệnh, thân nhân và nhất là các thầy thuốc về chuyên khoa
da liễu cũng như chuyên khoa về tạo hình thẩm mỹ.
Nguyên nhân gây mụn có nhiều, ngoài các yếu tố bên ngoài như môi trường, tiếp xúc với
các hóa chất công nghiệp hoặc dùng một số thuốc trị bệnh... Có 4 nguyên nhân chính gây
mụn như sau:
- Da nhờn, sự bài tiết chất bã tăng ở vùng mặt.
- Nhiễm trùng.
- Viêm nang lông.
- Xáo trộn về nội tiết.
Những phát hiện mới về nguyên nhân gây mụn
Các nghiên cứu gần đây cho thấy có một số yếu tố góp phần gây mụn và làm cho mụn
khó điều trị:
- Vai trò miễn dịch tế bào trong sự phát triển viêm nhiễm gây mụn (tế bào lymphô T).
- Sự tạo thành màng biofilm do vi trùng gây mụn sinh ra bao quanh vi trùng và các tế bào
biểu bì làm kháng sinh điều trị thấm vào khó.
- Sự tạo thành chất Défensine nhóm beta của cơ thể chống lại vi trùng.
- Có sự liên quan giữa tình trạng stress và mụn.
- Các dân tộc kém văn minh ít bị mụn (người ta nghiên cứu 1200 người thổ dân ở đảo
Trobian trong vùng Papouasie Tân Guinée, có 300 người tuổi từ 15 đến 25, không có
người nào bị mụn). Nghiên cứu ở một số dân tộc kém văn minh khác, kết quả tương tự.
Lý giải việc này có giả thuyết cho rằng nếp sống văn minh tạo cho con người thói quen
dùng nhiều đường trong thức ăn, làm thay đổi sự quân bình về nội tiết và hậu quả là chất
bã (sécrétion sébacée) được tiết ra nhiều.

2. Các nghiên cứu về mụn trên thế giới cho thấy mụn không phải là một bệnh riêng biệt mà
là một nhóm bệnh gồm nhiều dạng khác nhau và có nguồn góc bệnh sinh khác nhau. Bệnh
thường xảy ra ở nang lông vùng mặt. Người ta có thể chia mụn ra làm hai loại là mụn thật
sự và tổn thương dạng mụn. Nhóm tổn thương dạng mụn được dùng để chỉ mụn da tiếp
xúc với các hóa chất bên ngoài.
Mụn thật sự được hình thành theo hai giai đoạn:
- Thành lập cồi mụn.
- Viêm nhiễm cồi mụn, tạo thành mụn đỏ, cứng dưới da hay mưng mủ.
Mụn do nhiều nguyên nhân gây ra, nên điều trị mụn là một công việc khá phức tạp, đòi
hỏi sự phối hợp của nhiều loại thuốc và thời gian dài.
Phân loại và phác đồ điều trị mụn: có 4 loại mụn
1. Mụn nhẹ (loại 1): Chủ yếu là mụn đầu đen, đầu trắng và cồi mụn, đôi khi có vài nốt
mụn đỏ hay mưng mủ, không bị sẹo mụn.
Mụn đầu trắng Mụn đầu đen
(Closed comedo, or whitehead) (Open comedo, or blackhead)
2. Mụn vừa (loại 2):
Cồi mụn với nhiều nốt mụn đỏ và mụn mủ; có ít sẹo mụn.
3. Mụn nặng: có nhiều cồi mụn, nốt mụn và mụn mủ, lan rộng
đến lưng, ngực và vai, đôi khi có mụn bộc.

3. Các loại mụn trên có thể điều
trị đơn giản bằng các phương pháp thông thường như làm giảm sự bài tiết chất nhờn, ngăn
chặn sự thành lập cồi mụn, điều trị nhiễm trùng, theo chế độ dinh dưỡng, vệ sinh hợp lý.
4. Mụn rất nặng: gồm 4 loại
Mụn trứng cá cụm (Acne Conglobata) là dạng nặng và mạn tính của mụn trứng cá, có
các đặc tính:
- Mưng mủ sâu
- Viêm
- Làm hư da
- Gây sẹo
- Mụn đầu đen thường không thấy rõ, mụn đầu trắng xảy ra ở mặt cổ, lưng, cánh tay,
thân mình.
Trong mụn trứng cá cụm, mô viêm được thành lập quanh nhiều cồi mụn, làm nốt mụn
ngày càng lớn lên cho đến khi nó tự vỡ và chảy mủ ra. Dưới nốt mụn có thể thành hình
chỗ loét sâu gây ra sẹo.
Mụn trứng cá cụm có thể được thành hình từ mụn bộc hay mụn mủ không lành và trở nên
nặng thêm. Đôi khi mụn trứng cá cụm bùng phát ở nốt mụn đã lành nhiều năm.
Phái nam bị mụn trứng cá cụm nhiều hơn nữ, bệnh thường xảy ra giữa 18 và 30 tuổi.

4. Nguyên nhân bệnh này chưa được biết rõ.
** Điều trị mụn trứng cá cụm chủ yếu là Isotretinoine. Đôi khi cần dùng kháng sinh. Việc
điều trị kéo dài nhiều đợt, có khi đến cả năm.
Acne fulminans:
Mụn viêm nhiễm và hoại tử nặng xảy ra đột ngột, gồm các
đặc điểm:
- Mụn viêm loét với các triệu chứng nặng
- Sốt
- Viêm và đau các khớp xương, nhất là khớp háng và đầu gối.
Bệnh xảy ra thường là do các loại mụn nhẹ không được điều trị tốt hoặc mụn trứng cá
cụm chuyển nặng.
** Điều trị bằng Corticosteroids hay các kháng viêm không chứa cortisone để làm giảm
viêm. Dạng mụn này có thể tái phát về sau, cần điều trị lâu dài với Isotretinoin.
Nodulocystic Acne (mụn bộc)
Nang mụn bộc đơn độc Nang mụn bộc lan rộng
Mụn ít khi thành
dạng như u nang, gọi là mụn bộc, là dạng nang mụn đường kính có thể lớn đến nhiều phân
(cm). Mụn bộc có thể đơn độc hoặc lan rộng đến vùng cổ, da đầu, lưng, ngực, vai và có

5. thể gây đau nhức.
Mụn bộc thật ra không phải là một nang thật sự mà là sự phát triển lớn của cấu trúc da
thành hạt viêm, không có màng bao chung quanh. Mụn bộc có thể phát triển từ nốt mụn
thường hoặc đôi khi từ một nang nhỏ ở da, một loại u nang thường không liên quan đến
mụn. Trong nang có thể chứa đầy dịch màu vàng như mủ. Nang thường bị viêm nhiễm,
cần điều trị bằng cách chích rạch tại cơ sở y tế.
Mụn bọc có thể ở gần nhau, liên kết với nhau bên dưới do các đường hầm, tạo thành một
dạng mụn nặng khác gọi là acne conglobata.
** Điều trị Mụn bộc cần tích cực hơn, bao gồm kháng sinh và Isotretinoine, hoặc chích
vào nốt mụn corticosteroids làm mụn xẹp xuống trong 3 đến 5 ngày. Một vài mụn bộc lớn
không đáp ứng với điều trị bảo tồn cần phẫu thuật.
Viêm nang lông với vi trùng Gram âm (Gram negative folliculitis)
Viêm nang lông gây ra do mụn nhiễm trùng được điều
trị bằng kháng sinh lâu ngày có thể gây ra viêm nang lông do vi trùng Gram âm (một
nhóm vi trùng khi nhuộm màu, xem dưới kính hiển vi không bắt màu xanh dương).
** Điều trị viêm nang lông do vi trùng Gram âm, thường các vi trùng này kháng nhiều
kháng sinh. Do đó phải điều trị kết hợp Isotretinoine và kháng sinh thích hợp trị vi trùng
Gram âm.
5. Ảnh vài loại mụn ít gặp:

6. Mụn ở da trán và da đầu do
dùng thuốc mỡ (pomade)
Mụn ở trẻ em Mụn do ma xát (mặc
quần Jeans chật)
_____
Mụn đỏ gây biến dạng da
Mụn gây sẹo lồi Kết luận:
Mụn là bệnh nhẹ, nhưng làm da mặt bị xấu đi và có thể để lại sẹo mụn lâu dài. Việc điều

7. trị khá phức tạp, mất nhiều thời gian. Nhiều trường hợp điều trị kéo dài đến cả năm.