SlideShare a Scribd company logo
1 of 11
1


I INANG OM I TONGKUYU


              SINOPSIS
              SUNIBA diti nopo nga kokomoi di Inang om pomusarahan dau
              soira nokokito kowoowoyoon di tongkuyu ii naanu mantad
              bawang id kaalaian diolo. Momusorou i Inang do nokuro tuu
              amu kalabus mantad tin ii tongotongkuyu. Nakaanu i Inang
              sisimbar ponguhatan dau dii mantad songulun taki aki i
              papadagang tongkuyu id pitomuan Donggongon.



“Inang! Inang! Inaaaaaang!
Sikapai moi hiti!”
“Hooo? Nunu ii?” Ka dii Inang soira nokorongou ngaran dau linohou.
“Nunu ii oi Ondiri?” Ka kawagu di Inang soira nokoinsomok di Hondiri. Okito
dau i Hondiri do pointuku’ po id disan do palu-palu. Pointolop o lapap dau
hiri palu-palu dii.
“Inang, intong pogi lo hodi”, ka dii Hondiri pinopotuduk kumaa doid iso’
luang tokoro’ natakapan do watu sadang-sadang ginayo.
“Atukoi!!! Agayo no ilo’ tongkuyu! Ngoyo’ tampaai oi Ondiri,” ka di Inang.
Nakagagang isio soira nokokita do tongkuyu dii. Nakaragang kopio o korong
do tongkuyu dii. Haro kanto do songonggom longon do molohing o ginayo
do tongkuyu dii. Okito di Inang ii tongkuyu dii do maamaso mangakan do
mundok. Mundok nopo di nga sinapa’ diolo, om mangai nogi poiliho’ id
disan palu-palu do maan do pongupan tongkuyu.
“Kadaada’ oi Ondiri. Mogidu moti ilo tongkuyu!” Ka di Inang pinoposorou di
Hondiri.
“Amu oku di katama manampo.” Ka kawagu di Inang.
“Ondiri, ngoyo kopio tampaai tu abaabarani’.”
“Atukoi, yoho nga’ amu katama! Iya’ moi panampo kio?!” Ka nogi di Hondiri
kumaa di Inang.
“Yoho nga’ amu katama bogia.” Ka nogi kawagu di Inang.
Haro nodi limo minit diolo’ poingkakat hiri id somok di tongkuyu di. Okito di
do minggogor no tinan di Hondiri. I Inang nga’ gagaran nodi o tinan dau.


                                                                            1
2


Poinggapus po do tinan o koduuduo longon diolo’. Kiumur do turu’ nogi
toun di Inang om i Hondiri. Poimbulai po tian di Inang tu rasuk dau nopo nga’
amu naganapan do butang. I nopo rasuk dau di nga’ rasuk do sikul nga’
kulaton no tu nakalaid. Poingulai o pusod dau. Okon da ko rasuk sikul ii rasuk
di Hondiri nga’ nohurak-hurak no. Poimbulai tian dau di agayo. Okon ko
olombon nga’ kisuang kanto do tonggiluang. Tobuk nopo di Inang nga’
oniba’ kopio sabap ginundulan di tama’ dau di pogulu i. Di Hondiri nopo
tobuk nga’ anaanaru nga’ poinlapik po id tulu dau. Noyopos no kopio tulu
diolo goduwo tu maso nopo di nga’ masam-rasam kasaari, sundung potuu
do amu nodi asapou. Moris-poris no ii rasam do ontok dii. Notootodu’ no i
rasam.
“Oi, nokuro iri?! Haro tongkuyu hino?”
“Oi Itus, sikapai kopio mongoi hiti. Siahai kopio!” Ka dii Inang om i Hondiri soira
kokito diolo’ i Bitus maamaso mamanau mongoi sungku’ diolo’.
“Siahai no oi Itus!” Ka kawagu diolo’.
“Nunu iri?” Ka di Bitus minonguhot soira do nokoinsomok di Inang om i
Hondiri. Poinggantai di Bitus o iso tin Dumex i togoron no. Ii nopo tin dii nga
tinanggayanan do lamba`.
“Kada` kagangau oi Itus. Haro tongkuyu tagayo nga’ amu yahai katama`
manampo.” Sunudai no di Inang i Vitus do nokuro yolo` tu poingkakat do hiri.
“Honggo?” Ka di Bitus minogihum do kinoyonon do tongkuyu dii. Tudukai no
di Inang om i Hondiri yau om liingo` no di Bitus ii.
“Atukoi, agayo kasaari gia ilo` tongkuyu!” Ka di Bitus. Nokotigok kasaari o
ginawo dau.
“Haro polositik nu?” Ka kawagu di Bitus.
“Aharo.” Miniandad i Inang om i Hondiri do suminimbar.
“Haro daa nga kisuang do tongkuyu.” Ka kagu di Inang.
“Maan     ku   tampaai     nga`    manampalapik        oku   ma,”   ka   di   Bitus
minongkorointong id soosomok diolo`. Kokito no di Bitus i rondogung om
intangai no dau hiri id sahau. Ogumu kopio o roun do rondogung dii do




                                                                                  2
3


nangaratu. Suhuo no dau i Hondiri minongoi panganu duo roun rondogung
dii.
“Abarani ko no dika ki!.” Ka di Inang kuminaa di Bitus.
“Mamakai ma gia indo do roun pamalapik. Amu nopo nga’ mondosi kasaari
oku moti,” ka di Bitus minomisunud di Inang minikuo do minongidu langou id
todung dau. Noidu no ngaawi o dungot-dungot mantad hiri id todung diolo
sabap do oyopos gia kasari soira noontok rasam.
“Na!” Ka di Hondiri pinapotunui do tolu roun rondogung dii nokosilou-silou
no. Onuo no di Bitus o duo om polopiko` no dau hiri id palad longon dau.
Insamakai nodi di Vitus ii tongkuyu dii. Misok-lisok i Bitus mininsomok di
tongkuyu. Otirung kawagu di watu, i pointokop do kabang luang kinooyonon
di tongkuyu. Pomirulan-rulan no tomod i Bitus. Pointuku` po iyau nga` koirad
kasari do kinawas di Inang sundung do poingkakat pia i Inang. Otuo sontoun
isio ko mantad di Inang.
Tap!
Natampaan no di Bitus i tongkuyu dii, nga` pobigodo` tomod dau hiri id
soosodu palu-palu dii.
“Hodii, ngoyo’ kopio todoko` kayu ilo!” Ka di Bitus minonuhu` di Inang om i
Hondiri. Paganu no iyolo’ goduwo do raan do poring i songingili id somok
diolo, om ngoyo’ nodi tomod diolo’ todoko’ tinan di tingkuyu. Poingkuro po
di nga amu no koidu ii tongkuyu. Iduo no diolo i kanggip di tongkuyu om
posuango nodi diolo hiri id tin.
“Ai, ogumu no ma o naanu nu di oi Itus?!” Ka di Inang soira nokokito suang
do tin i poinginggit di Vitus di pogulu i.
“Oguugumu’ no moti daa nga’ ongokooro’. Iri no tiinu i bobos tagayo.” Ka
dii Bitus minomisunud di Inang om i Hondiri.
“Honggo tongkuyu naanu dokoyu?” Ka kawagu di Bitus minonguhot di Inang
om i Hondiri.
“Iti. Hiti suang diti polositik,” ka di Hondiri. Posungkuo no di Inang om i Hondiri ii
tongkuyu naanu diolo’ kumaa hiri suang tin.




                                                                                     3
4


“Atukoi, oruhai no oponu iti tin!” Ka di Inang soira’ nokokito ginumu` do
tongkuyu naanu diolo’.
“Om, ula’ toko’ nodi ki?”
“O, ula’ toko’ nodi,” ka di Bitus minonumboyo’ di Hondiri.
“Bah!” Ka nopo di Inang.
“Isai mamagantai diti tin?” Ka di Inang minintong kumaa tambalut dau.
“Gantayo’ nopo oi Inang,” ka di Bitus minonuhu’ di Inang mamagantai tin
kisuang do tongkuyu naanu diolo’.
“Eiii mada’ oku! Mondosi oku kokoton!”
“Siss! Amu bo di kokokot dia ino tongkuyu. Amu kosoliwan ino,” ka kawagu di
Bitus soira okito dau i Inang do orosi mongigit tin dii.
“Sundung potuu do oruhai nodaa oponu ino tin nga’ amu i kasalakoi ino
tongkuyu bo. Amu i kosoliwan,” ka di Vitus. Kiikira do onom insi kinawas dii tin
om tolu insi` linaab.
“Bah, igitan ku nopo katuu,” ka nopo di, di Inang.


“Nokuro ma ilo tongkuyu tu amu’ kosoliwan om oruhai no indo oponu iti tin?
Haro i kagu karam dau?!.” Ka id pomusarahan di Inang. Amu’ dau ginantai ii
tin nga’ poinggapus dau ii om poimbiri’ hiri id suang do tin. Miinguni po iri tin
sabap do ongogura’ tomod i tongkuyu id suang dau. Kumarat po daa o
ginawo di Inang. Mondosi no daa iyau.


“Inang! Inang!
Oi Inang!!!”
“Hoo?!” Pingkoriwos i Inang soira nokorongou ngaran dau linohou.
“Atuk-atukoi, nunu kopio sorohon nu?!” Ka di Bitus kumaa di Inang. Koirak po
di i Hondiri pononghiri id gibang di Inang. Oikum-ikum po daa ginawo di
Inang. Amu i Inang nokopuriman do alaalaid no iyau momusorou.
“Nasip i tu amu nokosumpak!” Ka kawagu di Bitus.
“Alaalaid po daa nga kasadu ko no daa dilo poring do potibabar do hodi.”
Ka dii Hondiri mikuo do minanganu di tin mantad longon di Inang.



                                                                                4
5


“Nuo, mangai ku igitai katuu.” Ka dau kumaa di Inang.
“Ngam no ino oi Ondiri. Obubus moti nung kasadu no i Inang,” ka di Bitus
tuminamba’ do boros di Hondiri.
“Kukuroyon tokou indo iti tongkuyu? Pogiduuduo’on tokou?” Ka di Inang do
pooling-oling.
“Siss… tagal do pogiduuduo’on bo. Ngoyon toko’ nopo onsoko’ hilo id
dualai dahai.”
“Mangan toko langgango ki!” Ka di Inang minongumboyo’ do suul di Bitus.
“O’o…” Ka di Hondiri do tuminumboyo’ nogi diolo’ goduwo. Pakayaai no
diolo’ kuminaa id walai do Bitus. Korikot no om pokionuo’ nodi di Bitus i todu’
dau do mamalanggang di tongkuyu.
“Orohian bogia kopio yahai do mokitongkuyu,” ka diolo soira’ sinunudan di
todu Bitus iyolo’ do amu mimpanau ontok rumasam. Koingingis nopo gia ii
todu di soira nokorongou do boros diolo’. Koonsok po di om akano’ nodi
diolo ii tongkuyu noonsok dii, sinamayan do bosou sada’ bawang i onsom
kopio om miampai nogi do takano’. Maamaso diolo’ do dumuom, morou-
sorou kasari i Inang do nokuro tu amu milo do sumoliwan ii tongkuyu mantad
hiri id tin sundung potuu do kiikira duo insi’ po mantad id kabang di tin dii.
Nayahan om narayou kopio i Inang, i Vitus om i Hondiri soira nokoduom.
Maamaso diolo’ minakan, orongou diolo’ i sinding “Koubasanan Mogowit
Kointutunan” mantad rodiu do Bitus. Kosolimbahan Kadazandusun no o hiri id
rodiu.
Minsosodop no, om notodu nodi rasam. Ohour-hour nodi om kouli nogi i
Inang doid walai diolo’. I Hondiri nopo nga’ modop kaka hiri id walai do
Vitus.


                            ************************
Suai nodi tadau, tuminanud i Inang di tapa dau minongoi potomu asil
pomutanaman hilo id tomu Donggongon. Tadau nopo di nga` tadau kolimo
om tadau koundarangan sikul. Osuab po om nokorikot no i Inang om tapa
dau miampai nogi ngaawi di tulun kampung dau do hiri id totomuan.



                                                                              5
6


Poinsomok kasaasari i Inang do tapa dau. Amu kopinsodu tuu orosian yau do
oiduanan. Asaru nogi tapa di Inang poposorou dau do haro moti kaka
moonononggoi tangaanak lolobi po ii tangaanak minsosondiri id tanga’ do
tulun ginumuan. Kaawi poh di o dagangon om angatai nodi tapa dau i
Inang do minongoi pomoli-moli hiri id kakadaian. Ogumu kopio tulun do hiri
id totomuan dii. Ogumu’ om mogisuusuai po nogi o pinotomu do tumotomu
ngaawi. Haro tahata’, rapawon, garung, soluar, om mogisuusuai po. Haro
nogi papadagang do tagung, kulintangan, gandang, om suai po di kawagu
i rusap ngaawi. Ogumu kopio kokiikitanan di Inang.
Sikog ka om koundorong no i Inang mantad panau dau. Hiri id dusuk-usuk do
totomuan dii, haro songulun taki-aki poinrikau om maamaso nogi moniop do
tabaga’ dau. Kipinakai i taki dii do tupi, garung topurak nga’ nakalaid no,
om soluar toniba’ miampai do tinggot om nogi kasut gata dau. Ganggut
dau nga’ anaru om nokopurak, amu insan putulo’ o kokiikitanan. Id toguang
dilo’ taki aki nopo nga’ haro iso’ kakamot miagal do pati i winonsoi mantad
do kayu. Insomok no i Inang om kokito no di dau do suang nopo do pati dii
nga’ tongkuyu.
“Bah, tongkuyu!” Ka do id suang ginawo di Inang. Kosorou nopo kawagu di
Inang ii timpu nakatalib, di ontok nakaanu iyolo’ ogumu’ kopio tongkuyu.
Ongoi no di irikau i Inang hiri id talad di taki aki dii.
“Momoli ko do tongkuyu oi ondu?” Ka di taki aki minimporos di Inang.
Koirak om nokongingis nopo i Inang. Noikum-ikum iyau.
“Aki, mantad honggo kinoonuan nu dilo’ tongkuyu? Ogumu om angagayo
kopio.” Ka nogi di Inang do minonguhot di taki aki dii. Sunudai nodi di aki i
Inang do i nopo tongkuyu dii nga naanu dau mantad rahat. Nosuayan kopio
i Inang tu di pogulu nopo nga amu isio koilo nung haro o tongkuyu id rahat.
Andasan daa di Inang do hiri no bawang toiko’ palu-palu o haro tongkuyu.
“Patut no do oitom-itom o korong do tongkuyu di”, ka id ginawo di Inang.
“Ehmmm…okuri po di noboli om akawas no di ilo’ tadau.” Ka di taki aki
kumaa di Inang. Aagat oh karangahan do boros di aki dii.
I Inang nopo nga poimbiri po kasari doid tongkuyu dii.



                                                                            6
7


 “Aki, nokuro tu kinagasan nu o kakanggip dilo’ tongkuyu? Nokuro tu amu
nu kagasan oh karam dau? Amu kopogidu’ ilo tongkuyu nung ingkaa?” Ka
di Inang.
Mogitaatanud po di o ponguhatan di Inang kumaa di taki aki dii. Kongingis
no ii taki-aki tu suai o binoros dau om suai ii sisimbar di Inang. “Kanggip nopo
dilo tongkuyu nga’ mositi gia do kagasan”. Monorita nodi ii taki dii.
“Amu nopo kagasan nga apandai ilo tongkuyu do mongokot. Ilo nodi pogi
do kagasan ilo’’. Amu gia olumis nung iduon no ilo’ mantad do tinan dau
sabap do oudipon i moomomoli maganu.” Ka kawagu di aki monurita’ di
Inang.
“Amu bo di tagal do mongogos do kagod do tongkuyu…”
“Nokuro?!” Ka di Inang do osikap kopio do minonguhot. Poimporos i Inang
doid turos di aki dii. Misun-lisun po i tabaga’ di aki dii.
“O bah, piro kilu maan nu?!” Ka di aki di kumaa songulun tondu kina ii
momoli do tongkuyu dii. Pongukut nopo di do tulu i Inang tu amu podi da
nosimbar o ponguhatan dau.
Kopomoli po di i tondu kina di om oputai no di taki aki ii kointarangan dau.
“Soira nopo haro ogumu’ o tongkuyu do mogisuusungku’, nga’ amu’ nodi
tagal kagasan o karam dau…”
“Om kuukuro i nung songinan no o tongkuyu?!” Ka kawagu di Inang.
“Doulu’ po indo songinan no tongkuyu poinsuang di pati toiko tin om bolidi’.
Amu nodi kopio kasalakoi mogidu’!” Nokololoogod i aki do minongompus do
boros dau. Kukulai nogi kawagu isio.
“Intangai pogi ilo’ tongotongkuyu oi anakwagu. Nunu okito nu?” Ka di aki di
minonguhot om minononsod di Inang.
Intangai om birio no di Inang i tongotongkuyu id suang do pati dii.
“Okukuro kowoowoyoon dilo tongkuyu?” Kah kawagu di aki dii do
minonguhot di Inang.
“Okito ku do poinsusuai pamamanau dilo tongkuyu. Mongoi no hilo wanan,
om gumuli no kagu ponong id gibang. Miguli-guli po om hilo kasari i.”




                                                                               7
8


Maku-paku po di ii taki aki dii korongou boros di Inang. Koirak isio kumaa di
Inang. Pointopis podi i Inang hiri id gakod di taki-aki.
“Nunu po kawagu tokito nu?”
“Sumalakoi nogi daa ilo tongkuyu nga’ toidan gia dilo’ tongkuyu suai. Aratu
nogi di kawagu!” Ka kawagu di Inang do pinopointalang di nunu nokito dau.
“Tata, norikot pinandai diti tanak diti!” Ka di taki aki dii. Maku-paku no kagu
tulu dau, miampai poingigit o tulu tabaga dau i poingoom kasari id kabang
dau.
“Otopot no kopio ino oi anakawagu! Iso po kawagu oi anakwagu, ilo nopo
tongkuyu nga’ amu milo mamanau kumaa toguang dau! Ponong gibang
toiko’ ponong wanan no o apanau dau.” Ka di taki aki dii do minomisunud di
Inang.
“Okon ko amu daa kopogidu’ ilo tongkuyu dilo’ nga, mogigaagayat gia
iyolo’ om gaawoi di do aiso nopo kolipantai dino pati. Iiso po nga aharo
koidu’!” Ka kawagu di aki do minanamba’ do boros dau.
”O’o.” Ka di Inang.
“Gisom i do haro ngaawi no i otipuan do karam.” Ka kawagu dii Inang.
“Oo, miagal no dii!” Ka di taki aki dii do potumboyo’ di Inang.
“Dadi, koilo ko nodi do nokuro tu amu ku kinagasan oh karam do tongkuyu
dilo.” I Inang nodi o maku-paku tulu, monumboyo’ do nunu komoyon di taki
aki dii. “Iti nopo diti nga miagal nogi do tulun bo oi anakwagu. Haro tulun di
tamaha’ kopio om mada’ kosonong o suai tulun. Mada’ nogi iyau do
osogualanan id nunu nopo ahal. Soira’ sumonong no daa o koposion tulun
suai, om osikap nogi iyau do mongoi pomorumbak toiko’ pangasou do tulun
dii. Nung oinsanan tulun miagal dii, nga amu nodi milo mimang buru o tinaru
diolo’.” Anaru kointarangan di taki aki dii.
Maku-paku om mo-o podi i Inang do korongou pononsunudan dii aki-aki dii.
“Anakwagu,” ka dii aki.
“Hooo, nunu?” Ka di Inang.
“Amu tokou’ obuli do miagal dii. Nung bansa’ tokou masi do miagal dii, nga’
aiso no tulun mantad tinaru tokou i lobi komogot o koposion.”



                                                                              8
9


“Okon ko miagal dilo tongkuyu, mogigogoogol nopo kokitanan. Amu nogi
insan do poimiyo’. Minggura’ nopo miagal do giuk, nga’ aiso i o komogoton!
Nung mogitatamba’ ilo’ tongkuyu nga’ kalabus i daa iyolo ‘ mantad do pati
diti.” Ka di taki aki paparati di Inang. Koundorong kawagu susui di taki aki di
soira nokorikot o songulun molohing momoli tongkuyu.
“Suupon ku,” ka di tulun dii minomoli.
“Koontok no kopio ino, pomusas!” Ka simbar di taki aki kuminaa di tulun dii.
Koirak iyolo’ goduwo om i Inang nopo nga poingintong nopo di.
Oputai kawagu di aki o susui dau kumaa di Inang.
“Tulun nopo di momit do kowoowoyoon do tongkuyu nga’ aiso i o
komogoton id koposion. Sabab nopo di nga’ aiso pogitaatabangan diolo’.
Mimang iyolo’ do iyau no sondiri o poinbuli-buli toiko’ poinggayo-gayo id
kinooyonon diolo’. Tulun do miagal dii nopo nga’ orohian no do mongulok-
ulok do suai tulun.
“Ooo, miagal pama gia di o komoyon dii,” ka do id suang ginawo di Inang.
Osorou nodi di Inang i tongkuyu di naanu diolo do Bitus om i Hondiri dii
pogulu i. Koilo nodi i Inang do nokuro tu amu kolipantai di tin ii
tongotongkuyu. Kapaku-paku nodi kawagu o tulu dii Inang.
“Aiso no guno…”
“Inang! Inang! Inaaang!!!”
Amu po daa nopupusan o susui di taki aki di nga’ koundorong no soira
nokorongou giak momolohou di Inang.
“Tata! Isai kopio ihumon diti tulun diti tu minggiak tomod? Mangkis-pangkis
po dii,” ka di aki. Nakagagang motuu di i aki dii.
“Ai! Tapa ku pama ilo’, mogihum doho!” Ka di Inang minikuo do miningkakat.
“Tata! Hiti ko i pama di oi Inang! Andasan ku om natanggayan no do tulun
songkosuayan!” Ka di tapa Inang soira nokokito dii Inang.
“Nunu kopio minaan nu hiti, Inang?” Ka kawagu dau minonguhot. Amu po
nokosimbar i Inang om poboros no i taki aki dii do,
“Mintong bo isio do tongkuyu dilo.” Ka dau kuminaa di tapa di Inang.




                                                                              9
10


“Oo,” ka nopo di tapa Inang. I Inang nopo di nga pointalad nodi di tapa
dau.
“Bah, aman! Mamanau po, oiduan moti yahai korita’ muli hilo id sokid.” Ka di
tapa di Inang kuminaa di taki aki.
“Hino kopo aki,” Ka di Inang miampai do ngingis ponongkotoluod kumaa di
aki dii.
“Bah, lologoton dokoyu,” Ka nopo simbar di aki.
Om pamanau nodi minuli iyo’ Inang.


Winonsoi dii: Kombura/SMTS/25-26/7/99
Re-edited by Jenius Gadiman, 09.04.2008, KK.

                                          SUNIBA:
                                  I INANG OM I TONGKUYU

                                          SINOPSIS

Cerita pendek ini mengisahkan tentang seorang budak kecil/kanak-kanak bernama Inang
yang menghadapi persoalan berkenaan dengan sifat ketam. Persoalan itu timbul selepas
Inang terlihat akan kelakuan-kelakuan ketam yang mereka kumpulkan di dalam tin. Inang
berasa hairan kerana ketam-ketam itu tidak dapat melarikan diri (keluar) dari dalam tin
tersebut walaupun tin tersebut hampir-hampir penuh dengan ketam-ketam. Persoalan itu
hanya terjawab setelah Inang terjumpa dengan seorang orang tua semasa mengikut
bapanya berjualan di tamu Donggongon. Jalan cerita bermula apabila Inang dan kawan-
kawannya (Hondiri dan Bitus) menangkap ketam di sebuah anak sungai di kampung
mereka. Mereka telah mendapat ketam yang agak banyak, dan di situlah persoalan utama
cerita bermula. Cerita seterusnya berlatar belakangkan situasi di sebuah tamu (tamu
Donggongon) di mana Inang mendapat penyelesaian terhadap persoalan/konflik yang
dihadapinya. Selain mengajak para pembaca menyedari keburukan mengikuti tingkahlaku
ketam, cerita pendek ini turut mendedahkan/memaparkan kehidupan bagi seorang kanak-
kanak kampung/desa serta sara hidup (ekonomi) penduduk kampung. Perkara yang utama
yang cuba disampaikan melalui cerita pendek ini ialah keupayaan berfikir masyarakat
kampung khasnya golongan kanak-kanak. Ini diwakili oleh watak Inang. Demikian juga
dengan cara berfikir golongan dewasa/tua. Ini cuba dipaparkan melalui watak orang
tua/datuk ( aki aki). Sikap kesopanan dan lain-lain nilai hidup masyarakat yang diwakili oleh
watak-watak berkenaan turut digambarkan melalui cerpen ini. Ringkasnya, cerpen I INANG
OM I TONGKUYU mengungkap banyak tema termasuklah sosial, budaya, ekonomi dan
mungkin juga politik!

Selamat membaca.




                                                                                          10
11


Cadangan penggunaan:
Cerita ini boleh dijadikan bahan pnp terutama di peringkat sekolah menengah atas.
Namun, dengan pengubahsuaian (bukan pengubahsuaian pada teks), ia boleh juga
digunakan sebagai bahan pnp di peringkat lebih rendah. Pengubahsuaian di sini
bermaksud menghasilkan bahan pnp berbentuk lain berpandukan cerita di atas.
Contohnya ialah karekatur dan dialog, mengambil sebahagian teks, dan sebagainya.


Ponguhatan kokomoi teks:
A. Kopongorotian suang teks.
1. Isai ngaran tambalut di Inang do mokitongkuyu?
2. . Honggo pitomuan nongoi do Inang om ontok tadau kopiro?
3. Songkuro ginayo di tin posuangan diolo’ tongkuyu naanu?
4. Poingkuro kowoowoyoon tadau di maso do Inang mokitongkuyu?
5. Tumanud pomusarahan nu, nokuro tu minokionsok iolo’ di todu di Bitus om okon ko iyolo’
sondiri minogonsok di tongkuyu?


B. Sistom Boros
1. Sanarayo i oinsanan boros ngaran aanu mantad sorita id sawat dilo’.
2. Posompio’ boros ngaran dii tumanud:
i. Boros ngaran tulun
ii. Boros ngaran tayam
iii. Boros ngaran kakamot
iv. Boros ngaran abstrak


C. Suai-suai ponguhatan.
1. Sanarayo dokoyu ahal id siriba’ diti:
i. Latar tampat
ii. Latar maso
iii. Latar sosial
iv. Latar ikonomi




                                                                                       11

More Related Content

What's hot

در جستجوی عقل از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی
  در جستجوی عقل از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی  در جستجوی عقل از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی
در جستجوی عقل از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانیalireza behbahani
 
افسانه پسامدرنیزم از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی
افسانه پسامدرنیزم از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانیافسانه پسامدرنیزم از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی
افسانه پسامدرنیزم از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانیalireza behbahani
 
kesusasteraan Bahasa Kadazandusun
kesusasteraan Bahasa Kadazandusunkesusasteraan Bahasa Kadazandusun
kesusasteraan Bahasa KadazandusunHuminodun
 
Roya
RoyaRoya
RoyaMahdi
 
تولدی .دیگر-- فروغ.فرخزاد
تولدی .دیگر-- فروغ.فرخزادتولدی .دیگر-- فروغ.فرخزاد
تولدی .دیگر-- فروغ.فرخزادFarid Kamali
 
پانچ اختصاریے
پانچ اختصاریےپانچ اختصاریے
پانچ اختصاریےmaqsood hasni
 
Bahasa KadazanDusun Tahun 6 - Ujian Akhir Tahun (PuworkUtara)
Bahasa KadazanDusun Tahun 6 - Ujian Akhir Tahun (PuworkUtara)Bahasa KadazanDusun Tahun 6 - Ujian Akhir Tahun (PuworkUtara)
Bahasa KadazanDusun Tahun 6 - Ujian Akhir Tahun (PuworkUtara)PuworkUtara OnSlideshare
 
آنندی پر ایک تنقیدی نظر
آنندی پر ایک تنقیدی نظرآنندی پر ایک تنقیدی نظر
آنندی پر ایک تنقیدی نظرmaqsood hasni
 
Kalanguya Prose (legends, myths, fables, folktales) (aabig)
Kalanguya Prose (legends, myths, fables, folktales) (aabig)Kalanguya Prose (legends, myths, fables, folktales) (aabig)
Kalanguya Prose (legends, myths, fables, folktales) (aabig)Marivic Salve Kindahan
 
درمان کم خونی با عسل طبیعی
درمان کم خونی با عسل طبیعیدرمان کم خونی با عسل طبیعی
درمان کم خونی با عسل طبیعیdrgiahi2
 

What's hot (18)

در جستجوی عقل از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی
  در جستجوی عقل از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی  در جستجوی عقل از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی
در جستجوی عقل از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی
 
Dusun bible
Dusun bibleDusun bible
Dusun bible
 
Dusun bible
Dusun bibleDusun bible
Dusun bible
 
Kadazan bible
Kadazan bibleKadazan bible
Kadazan bible
 
Kadazan bible
Kadazan bibleKadazan bible
Kadazan bible
 
Afaringan
AfaringanAfaringan
Afaringan
 
افسانه پسامدرنیزم از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی
افسانه پسامدرنیزم از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانیافسانه پسامدرنیزم از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی
افسانه پسامدرنیزم از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی
 
Gofatho- Gererssinne saba, pargulssinne zelelssi/ sayings of Gofatho
Gofatho- Gererssinne saba, pargulssinne zelelssi/ sayings of GofathoGofatho- Gererssinne saba, pargulssinne zelelssi/ sayings of Gofatho
Gofatho- Gererssinne saba, pargulssinne zelelssi/ sayings of Gofatho
 
kesusasteraan Bahasa Kadazandusun
kesusasteraan Bahasa Kadazandusunkesusasteraan Bahasa Kadazandusun
kesusasteraan Bahasa Kadazandusun
 
Roya
RoyaRoya
Roya
 
11 minutes
11 minutes11 minutes
11 minutes
 
تولدی .دیگر-- فروغ.فرخزاد
تولدی .دیگر-- فروغ.فرخزادتولدی .دیگر-- فروغ.فرخزاد
تولدی .دیگر-- فروغ.فرخزاد
 
پانچ اختصاریے
پانچ اختصاریےپانچ اختصاریے
پانچ اختصاریے
 
Bahasa KadazanDusun Tahun 6 - Ujian Akhir Tahun (PuworkUtara)
Bahasa KadazanDusun Tahun 6 - Ujian Akhir Tahun (PuworkUtara)Bahasa KadazanDusun Tahun 6 - Ujian Akhir Tahun (PuworkUtara)
Bahasa KadazanDusun Tahun 6 - Ujian Akhir Tahun (PuworkUtara)
 
آنندی پر ایک تنقیدی نظر
آنندی پر ایک تنقیدی نظرآنندی پر ایک تنقیدی نظر
آنندی پر ایک تنقیدی نظر
 
Ginxxo woga poetry pdf
Ginxxo woga poetry pdfGinxxo woga poetry pdf
Ginxxo woga poetry pdf
 
Kalanguya Prose (legends, myths, fables, folktales) (aabig)
Kalanguya Prose (legends, myths, fables, folktales) (aabig)Kalanguya Prose (legends, myths, fables, folktales) (aabig)
Kalanguya Prose (legends, myths, fables, folktales) (aabig)
 
درمان کم خونی با عسل طبیعی
درمان کم خونی با عسل طبیعیدرمان کم خونی با عسل طبیعی
درمان کم خونی با عسل طبیعی
 

Viewers also liked

Tongkuyu
TongkuyuTongkuyu
Tongkuyukombura
 
Kanou mogintutun kokomoi tayam. (kabaalan mokinongou)
Kanou mogintutun kokomoi tayam. (kabaalan mokinongou)Kanou mogintutun kokomoi tayam. (kabaalan mokinongou)
Kanou mogintutun kokomoi tayam. (kabaalan mokinongou)chlristen douny
 
Nuludan panandatan/Nuludan Panandatan id Ponuatan
Nuludan panandatan/Nuludan Panandatan id PonuatanNuludan panandatan/Nuludan Panandatan id Ponuatan
Nuludan panandatan/Nuludan Panandatan id PonuatanSyrvison Goh
 
Boros Ngaran- Boros Ngaran Ponowoli
Boros Ngaran- Boros Ngaran PonowoliBoros Ngaran- Boros Ngaran Ponowoli
Boros Ngaran- Boros Ngaran PonowoliSyrvison Goh
 
Bahasa Kadazandusun - Boros Misaup
Bahasa Kadazandusun - Boros MisaupBahasa Kadazandusun - Boros Misaup
Bahasa Kadazandusun - Boros MisaupCjEve
 
Palan Mongigia Sontoun Boros KadazanDusun Toun 4 ( 2016)
Palan Mongigia Sontoun Boros KadazanDusun Toun 4 ( 2016)Palan Mongigia Sontoun Boros KadazanDusun Toun 4 ( 2016)
Palan Mongigia Sontoun Boros KadazanDusun Toun 4 ( 2016)PuworkUtara OnSlideshare
 
Konstituen Frasa nama Bahasa Kadazandusun
Konstituen Frasa nama Bahasa KadazandusunKonstituen Frasa nama Bahasa Kadazandusun
Konstituen Frasa nama Bahasa KadazandusunCjEve
 
Kopogisuaian istilah tumanud dialek
Kopogisuaian istilah tumanud dialekKopogisuaian istilah tumanud dialek
Kopogisuaian istilah tumanud dialekqnow94
 
DSKP Bahasa Kadazandusun Thn 1 ( Semakan KSSR 2017 )
DSKP Bahasa Kadazandusun Thn 1 ( Semakan KSSR 2017 )DSKP Bahasa Kadazandusun Thn 1 ( Semakan KSSR 2017 )
DSKP Bahasa Kadazandusun Thn 1 ( Semakan KSSR 2017 )PuworkUtara OnSlideshare
 

Viewers also liked (11)

Tongkuyu
TongkuyuTongkuyu
Tongkuyu
 
Kanou mogintutun kokomoi tayam. (kabaalan mokinongou)
Kanou mogintutun kokomoi tayam. (kabaalan mokinongou)Kanou mogintutun kokomoi tayam. (kabaalan mokinongou)
Kanou mogintutun kokomoi tayam. (kabaalan mokinongou)
 
Patodboros ratu
Patodboros ratu Patodboros ratu
Patodboros ratu
 
Nuludan panandatan/Nuludan Panandatan id Ponuatan
Nuludan panandatan/Nuludan Panandatan id PonuatanNuludan panandatan/Nuludan Panandatan id Ponuatan
Nuludan panandatan/Nuludan Panandatan id Ponuatan
 
Boros Ngaran- Boros Ngaran Ponowoli
Boros Ngaran- Boros Ngaran PonowoliBoros Ngaran- Boros Ngaran Ponowoli
Boros Ngaran- Boros Ngaran Ponowoli
 
Bahasa Kadazandusun - Boros Misaup
Bahasa Kadazandusun - Boros MisaupBahasa Kadazandusun - Boros Misaup
Bahasa Kadazandusun - Boros Misaup
 
Palan Mongigia Sontoun Boros KadazanDusun Toun 4 ( 2016)
Palan Mongigia Sontoun Boros KadazanDusun Toun 4 ( 2016)Palan Mongigia Sontoun Boros KadazanDusun Toun 4 ( 2016)
Palan Mongigia Sontoun Boros KadazanDusun Toun 4 ( 2016)
 
Konstituen Frasa nama Bahasa Kadazandusun
Konstituen Frasa nama Bahasa KadazandusunKonstituen Frasa nama Bahasa Kadazandusun
Konstituen Frasa nama Bahasa Kadazandusun
 
Kopogisuaian istilah tumanud dialek
Kopogisuaian istilah tumanud dialekKopogisuaian istilah tumanud dialek
Kopogisuaian istilah tumanud dialek
 
3. peta pemikiran
3. peta pemikiran3. peta pemikiran
3. peta pemikiran
 
DSKP Bahasa Kadazandusun Thn 1 ( Semakan KSSR 2017 )
DSKP Bahasa Kadazandusun Thn 1 ( Semakan KSSR 2017 )DSKP Bahasa Kadazandusun Thn 1 ( Semakan KSSR 2017 )
DSKP Bahasa Kadazandusun Thn 1 ( Semakan KSSR 2017 )
 

More from kombura

900 3 abk bengkel teknik menjawab pdf
900 3 abk bengkel teknik menjawab pdf900 3 abk bengkel teknik menjawab pdf
900 3 abk bengkel teknik menjawab pdfkombura
 
Profesional sharing self-reliance
Profesional sharing   self-relianceProfesional sharing   self-reliance
Profesional sharing self-reliancekombura
 
Profile kg tudan kiulu tuaran
Profile kg tudan kiulu tuaranProfile kg tudan kiulu tuaran
Profile kg tudan kiulu tuarankombura
 
Kadazandusun mentality
Kadazandusun mentalityKadazandusun mentality
Kadazandusun mentalitykombura
 
Kadazandusun walai
Kadazandusun walaiKadazandusun walai
Kadazandusun walaikombura
 
Kadazandusun mentality
Kadazandusun mentalityKadazandusun mentality
Kadazandusun mentalitykombura
 
Kadazandusun calendar
Kadazandusun calendarKadazandusun calendar
Kadazandusun calendarkombura
 
Kadazandusun civilazation
Kadazandusun civilazationKadazandusun civilazation
Kadazandusun civilazationkombura
 
Kertas kerja lasabel
Kertas kerja lasabelKertas kerja lasabel
Kertas kerja lasabelkombura
 
966 sp sains sukan modular
966 sp sains sukan modular966 sp sains sukan modular
966 sp sains sukan modularkombura
 
900 sp pengajian am modular
900 sp pengajian am modular900 sp pengajian am modular
900 sp pengajian am modularkombura
 
Sistem modular t6 2012
Sistem modular t6 2012Sistem modular t6 2012
Sistem modular t6 2012kombura
 
Kolokium 31.1.2012
Kolokium 31.1.2012Kolokium 31.1.2012
Kolokium 31.1.2012kombura
 
Tajuk kajian penyelidikan siri 2 (likas square)
Tajuk kajian penyelidikan siri 2 (likas square)Tajuk kajian penyelidikan siri 2 (likas square)
Tajuk kajian penyelidikan siri 2 (likas square)kombura
 
Penilaian kokum t6
Penilaian kokum t6Penilaian kokum t6
Penilaian kokum t6kombura
 
Markah kokum prau stpm2011
Markah kokum prau stpm2011Markah kokum prau stpm2011
Markah kokum prau stpm2011kombura
 
Markah kokum prau stpm2011
Markah kokum prau stpm2011Markah kokum prau stpm2011
Markah kokum prau stpm2011kombura
 
Anugerah penyelidikan pra u 2011
Anugerah penyelidikan pra u 2011Anugerah penyelidikan pra u 2011
Anugerah penyelidikan pra u 2011kombura
 
Tadau Wulan BKd
Tadau Wulan BKdTadau Wulan BKd
Tadau Wulan BKdkombura
 

More from kombura (19)

900 3 abk bengkel teknik menjawab pdf
900 3 abk bengkel teknik menjawab pdf900 3 abk bengkel teknik menjawab pdf
900 3 abk bengkel teknik menjawab pdf
 
Profesional sharing self-reliance
Profesional sharing   self-relianceProfesional sharing   self-reliance
Profesional sharing self-reliance
 
Profile kg tudan kiulu tuaran
Profile kg tudan kiulu tuaranProfile kg tudan kiulu tuaran
Profile kg tudan kiulu tuaran
 
Kadazandusun mentality
Kadazandusun mentalityKadazandusun mentality
Kadazandusun mentality
 
Kadazandusun walai
Kadazandusun walaiKadazandusun walai
Kadazandusun walai
 
Kadazandusun mentality
Kadazandusun mentalityKadazandusun mentality
Kadazandusun mentality
 
Kadazandusun calendar
Kadazandusun calendarKadazandusun calendar
Kadazandusun calendar
 
Kadazandusun civilazation
Kadazandusun civilazationKadazandusun civilazation
Kadazandusun civilazation
 
Kertas kerja lasabel
Kertas kerja lasabelKertas kerja lasabel
Kertas kerja lasabel
 
966 sp sains sukan modular
966 sp sains sukan modular966 sp sains sukan modular
966 sp sains sukan modular
 
900 sp pengajian am modular
900 sp pengajian am modular900 sp pengajian am modular
900 sp pengajian am modular
 
Sistem modular t6 2012
Sistem modular t6 2012Sistem modular t6 2012
Sistem modular t6 2012
 
Kolokium 31.1.2012
Kolokium 31.1.2012Kolokium 31.1.2012
Kolokium 31.1.2012
 
Tajuk kajian penyelidikan siri 2 (likas square)
Tajuk kajian penyelidikan siri 2 (likas square)Tajuk kajian penyelidikan siri 2 (likas square)
Tajuk kajian penyelidikan siri 2 (likas square)
 
Penilaian kokum t6
Penilaian kokum t6Penilaian kokum t6
Penilaian kokum t6
 
Markah kokum prau stpm2011
Markah kokum prau stpm2011Markah kokum prau stpm2011
Markah kokum prau stpm2011
 
Markah kokum prau stpm2011
Markah kokum prau stpm2011Markah kokum prau stpm2011
Markah kokum prau stpm2011
 
Anugerah penyelidikan pra u 2011
Anugerah penyelidikan pra u 2011Anugerah penyelidikan pra u 2011
Anugerah penyelidikan pra u 2011
 
Tadau Wulan BKd
Tadau Wulan BKdTadau Wulan BKd
Tadau Wulan BKd
 

Tongkuyu

  • 1. 1 I INANG OM I TONGKUYU SINOPSIS SUNIBA diti nopo nga kokomoi di Inang om pomusarahan dau soira nokokito kowoowoyoon di tongkuyu ii naanu mantad bawang id kaalaian diolo. Momusorou i Inang do nokuro tuu amu kalabus mantad tin ii tongotongkuyu. Nakaanu i Inang sisimbar ponguhatan dau dii mantad songulun taki aki i papadagang tongkuyu id pitomuan Donggongon. “Inang! Inang! Inaaaaaang! Sikapai moi hiti!” “Hooo? Nunu ii?” Ka dii Inang soira nokorongou ngaran dau linohou. “Nunu ii oi Ondiri?” Ka kawagu di Inang soira nokoinsomok di Hondiri. Okito dau i Hondiri do pointuku’ po id disan do palu-palu. Pointolop o lapap dau hiri palu-palu dii. “Inang, intong pogi lo hodi”, ka dii Hondiri pinopotuduk kumaa doid iso’ luang tokoro’ natakapan do watu sadang-sadang ginayo. “Atukoi!!! Agayo no ilo’ tongkuyu! Ngoyo’ tampaai oi Ondiri,” ka di Inang. Nakagagang isio soira nokokita do tongkuyu dii. Nakaragang kopio o korong do tongkuyu dii. Haro kanto do songonggom longon do molohing o ginayo do tongkuyu dii. Okito di Inang ii tongkuyu dii do maamaso mangakan do mundok. Mundok nopo di nga sinapa’ diolo, om mangai nogi poiliho’ id disan palu-palu do maan do pongupan tongkuyu. “Kadaada’ oi Ondiri. Mogidu moti ilo tongkuyu!” Ka di Inang pinoposorou di Hondiri. “Amu oku di katama manampo.” Ka kawagu di Inang. “Ondiri, ngoyo kopio tampaai tu abaabarani’.” “Atukoi, yoho nga’ amu katama! Iya’ moi panampo kio?!” Ka nogi di Hondiri kumaa di Inang. “Yoho nga’ amu katama bogia.” Ka nogi kawagu di Inang. Haro nodi limo minit diolo’ poingkakat hiri id somok di tongkuyu di. Okito di do minggogor no tinan di Hondiri. I Inang nga’ gagaran nodi o tinan dau. 1
  • 2. 2 Poinggapus po do tinan o koduuduo longon diolo’. Kiumur do turu’ nogi toun di Inang om i Hondiri. Poimbulai po tian di Inang tu rasuk dau nopo nga’ amu naganapan do butang. I nopo rasuk dau di nga’ rasuk do sikul nga’ kulaton no tu nakalaid. Poingulai o pusod dau. Okon da ko rasuk sikul ii rasuk di Hondiri nga’ nohurak-hurak no. Poimbulai tian dau di agayo. Okon ko olombon nga’ kisuang kanto do tonggiluang. Tobuk nopo di Inang nga’ oniba’ kopio sabap ginundulan di tama’ dau di pogulu i. Di Hondiri nopo tobuk nga’ anaanaru nga’ poinlapik po id tulu dau. Noyopos no kopio tulu diolo goduwo tu maso nopo di nga’ masam-rasam kasaari, sundung potuu do amu nodi asapou. Moris-poris no ii rasam do ontok dii. Notootodu’ no i rasam. “Oi, nokuro iri?! Haro tongkuyu hino?” “Oi Itus, sikapai kopio mongoi hiti. Siahai kopio!” Ka dii Inang om i Hondiri soira kokito diolo’ i Bitus maamaso mamanau mongoi sungku’ diolo’. “Siahai no oi Itus!” Ka kawagu diolo’. “Nunu iri?” Ka di Bitus minonguhot soira do nokoinsomok di Inang om i Hondiri. Poinggantai di Bitus o iso tin Dumex i togoron no. Ii nopo tin dii nga tinanggayanan do lamba`. “Kada` kagangau oi Itus. Haro tongkuyu tagayo nga’ amu yahai katama` manampo.” Sunudai no di Inang i Vitus do nokuro yolo` tu poingkakat do hiri. “Honggo?” Ka di Bitus minogihum do kinoyonon do tongkuyu dii. Tudukai no di Inang om i Hondiri yau om liingo` no di Bitus ii. “Atukoi, agayo kasaari gia ilo` tongkuyu!” Ka di Bitus. Nokotigok kasaari o ginawo dau. “Haro polositik nu?” Ka kawagu di Bitus. “Aharo.” Miniandad i Inang om i Hondiri do suminimbar. “Haro daa nga kisuang do tongkuyu.” Ka kagu di Inang. “Maan ku tampaai nga` manampalapik oku ma,” ka di Bitus minongkorointong id soosomok diolo`. Kokito no di Bitus i rondogung om intangai no dau hiri id sahau. Ogumu kopio o roun do rondogung dii do 2
  • 3. 3 nangaratu. Suhuo no dau i Hondiri minongoi panganu duo roun rondogung dii. “Abarani ko no dika ki!.” Ka di Inang kuminaa di Bitus. “Mamakai ma gia indo do roun pamalapik. Amu nopo nga’ mondosi kasaari oku moti,” ka di Bitus minomisunud di Inang minikuo do minongidu langou id todung dau. Noidu no ngaawi o dungot-dungot mantad hiri id todung diolo sabap do oyopos gia kasari soira noontok rasam. “Na!” Ka di Hondiri pinapotunui do tolu roun rondogung dii nokosilou-silou no. Onuo no di Bitus o duo om polopiko` no dau hiri id palad longon dau. Insamakai nodi di Vitus ii tongkuyu dii. Misok-lisok i Bitus mininsomok di tongkuyu. Otirung kawagu di watu, i pointokop do kabang luang kinooyonon di tongkuyu. Pomirulan-rulan no tomod i Bitus. Pointuku` po iyau nga` koirad kasari do kinawas di Inang sundung do poingkakat pia i Inang. Otuo sontoun isio ko mantad di Inang. Tap! Natampaan no di Bitus i tongkuyu dii, nga` pobigodo` tomod dau hiri id soosodu palu-palu dii. “Hodii, ngoyo’ kopio todoko` kayu ilo!” Ka di Bitus minonuhu` di Inang om i Hondiri. Paganu no iyolo’ goduwo do raan do poring i songingili id somok diolo, om ngoyo’ nodi tomod diolo’ todoko’ tinan di tingkuyu. Poingkuro po di nga amu no koidu ii tongkuyu. Iduo no diolo i kanggip di tongkuyu om posuango nodi diolo hiri id tin. “Ai, ogumu no ma o naanu nu di oi Itus?!” Ka di Inang soira nokokito suang do tin i poinginggit di Vitus di pogulu i. “Oguugumu’ no moti daa nga’ ongokooro’. Iri no tiinu i bobos tagayo.” Ka dii Bitus minomisunud di Inang om i Hondiri. “Honggo tongkuyu naanu dokoyu?” Ka kawagu di Bitus minonguhot di Inang om i Hondiri. “Iti. Hiti suang diti polositik,” ka di Hondiri. Posungkuo no di Inang om i Hondiri ii tongkuyu naanu diolo’ kumaa hiri suang tin. 3
  • 4. 4 “Atukoi, oruhai no oponu iti tin!” Ka di Inang soira’ nokokito ginumu` do tongkuyu naanu diolo’. “Om, ula’ toko’ nodi ki?” “O, ula’ toko’ nodi,” ka di Bitus minonumboyo’ di Hondiri. “Bah!” Ka nopo di Inang. “Isai mamagantai diti tin?” Ka di Inang minintong kumaa tambalut dau. “Gantayo’ nopo oi Inang,” ka di Bitus minonuhu’ di Inang mamagantai tin kisuang do tongkuyu naanu diolo’. “Eiii mada’ oku! Mondosi oku kokoton!” “Siss! Amu bo di kokokot dia ino tongkuyu. Amu kosoliwan ino,” ka kawagu di Bitus soira okito dau i Inang do orosi mongigit tin dii. “Sundung potuu do oruhai nodaa oponu ino tin nga’ amu i kasalakoi ino tongkuyu bo. Amu i kosoliwan,” ka di Vitus. Kiikira do onom insi kinawas dii tin om tolu insi` linaab. “Bah, igitan ku nopo katuu,” ka nopo di, di Inang. “Nokuro ma ilo tongkuyu tu amu’ kosoliwan om oruhai no indo oponu iti tin? Haro i kagu karam dau?!.” Ka id pomusarahan di Inang. Amu’ dau ginantai ii tin nga’ poinggapus dau ii om poimbiri’ hiri id suang do tin. Miinguni po iri tin sabap do ongogura’ tomod i tongkuyu id suang dau. Kumarat po daa o ginawo di Inang. Mondosi no daa iyau. “Inang! Inang! Oi Inang!!!” “Hoo?!” Pingkoriwos i Inang soira nokorongou ngaran dau linohou. “Atuk-atukoi, nunu kopio sorohon nu?!” Ka di Bitus kumaa di Inang. Koirak po di i Hondiri pononghiri id gibang di Inang. Oikum-ikum po daa ginawo di Inang. Amu i Inang nokopuriman do alaalaid no iyau momusorou. “Nasip i tu amu nokosumpak!” Ka kawagu di Bitus. “Alaalaid po daa nga kasadu ko no daa dilo poring do potibabar do hodi.” Ka dii Hondiri mikuo do minanganu di tin mantad longon di Inang. 4
  • 5. 5 “Nuo, mangai ku igitai katuu.” Ka dau kumaa di Inang. “Ngam no ino oi Ondiri. Obubus moti nung kasadu no i Inang,” ka di Bitus tuminamba’ do boros di Hondiri. “Kukuroyon tokou indo iti tongkuyu? Pogiduuduo’on tokou?” Ka di Inang do pooling-oling. “Siss… tagal do pogiduuduo’on bo. Ngoyon toko’ nopo onsoko’ hilo id dualai dahai.” “Mangan toko langgango ki!” Ka di Inang minongumboyo’ do suul di Bitus. “O’o…” Ka di Hondiri do tuminumboyo’ nogi diolo’ goduwo. Pakayaai no diolo’ kuminaa id walai do Bitus. Korikot no om pokionuo’ nodi di Bitus i todu’ dau do mamalanggang di tongkuyu. “Orohian bogia kopio yahai do mokitongkuyu,” ka diolo soira’ sinunudan di todu Bitus iyolo’ do amu mimpanau ontok rumasam. Koingingis nopo gia ii todu di soira nokorongou do boros diolo’. Koonsok po di om akano’ nodi diolo ii tongkuyu noonsok dii, sinamayan do bosou sada’ bawang i onsom kopio om miampai nogi do takano’. Maamaso diolo’ do dumuom, morou- sorou kasari i Inang do nokuro tu amu milo do sumoliwan ii tongkuyu mantad hiri id tin sundung potuu do kiikira duo insi’ po mantad id kabang di tin dii. Nayahan om narayou kopio i Inang, i Vitus om i Hondiri soira nokoduom. Maamaso diolo’ minakan, orongou diolo’ i sinding “Koubasanan Mogowit Kointutunan” mantad rodiu do Bitus. Kosolimbahan Kadazandusun no o hiri id rodiu. Minsosodop no, om notodu nodi rasam. Ohour-hour nodi om kouli nogi i Inang doid walai diolo’. I Hondiri nopo nga’ modop kaka hiri id walai do Vitus. ************************ Suai nodi tadau, tuminanud i Inang di tapa dau minongoi potomu asil pomutanaman hilo id tomu Donggongon. Tadau nopo di nga` tadau kolimo om tadau koundarangan sikul. Osuab po om nokorikot no i Inang om tapa dau miampai nogi ngaawi di tulun kampung dau do hiri id totomuan. 5
  • 6. 6 Poinsomok kasaasari i Inang do tapa dau. Amu kopinsodu tuu orosian yau do oiduanan. Asaru nogi tapa di Inang poposorou dau do haro moti kaka moonononggoi tangaanak lolobi po ii tangaanak minsosondiri id tanga’ do tulun ginumuan. Kaawi poh di o dagangon om angatai nodi tapa dau i Inang do minongoi pomoli-moli hiri id kakadaian. Ogumu kopio tulun do hiri id totomuan dii. Ogumu’ om mogisuusuai po nogi o pinotomu do tumotomu ngaawi. Haro tahata’, rapawon, garung, soluar, om mogisuusuai po. Haro nogi papadagang do tagung, kulintangan, gandang, om suai po di kawagu i rusap ngaawi. Ogumu kopio kokiikitanan di Inang. Sikog ka om koundorong no i Inang mantad panau dau. Hiri id dusuk-usuk do totomuan dii, haro songulun taki-aki poinrikau om maamaso nogi moniop do tabaga’ dau. Kipinakai i taki dii do tupi, garung topurak nga’ nakalaid no, om soluar toniba’ miampai do tinggot om nogi kasut gata dau. Ganggut dau nga’ anaru om nokopurak, amu insan putulo’ o kokiikitanan. Id toguang dilo’ taki aki nopo nga’ haro iso’ kakamot miagal do pati i winonsoi mantad do kayu. Insomok no i Inang om kokito no di dau do suang nopo do pati dii nga’ tongkuyu. “Bah, tongkuyu!” Ka do id suang ginawo di Inang. Kosorou nopo kawagu di Inang ii timpu nakatalib, di ontok nakaanu iyolo’ ogumu’ kopio tongkuyu. Ongoi no di irikau i Inang hiri id talad di taki aki dii. “Momoli ko do tongkuyu oi ondu?” Ka di taki aki minimporos di Inang. Koirak om nokongingis nopo i Inang. Noikum-ikum iyau. “Aki, mantad honggo kinoonuan nu dilo’ tongkuyu? Ogumu om angagayo kopio.” Ka nogi di Inang do minonguhot di taki aki dii. Sunudai nodi di aki i Inang do i nopo tongkuyu dii nga naanu dau mantad rahat. Nosuayan kopio i Inang tu di pogulu nopo nga amu isio koilo nung haro o tongkuyu id rahat. Andasan daa di Inang do hiri no bawang toiko’ palu-palu o haro tongkuyu. “Patut no do oitom-itom o korong do tongkuyu di”, ka id ginawo di Inang. “Ehmmm…okuri po di noboli om akawas no di ilo’ tadau.” Ka di taki aki kumaa di Inang. Aagat oh karangahan do boros di aki dii. I Inang nopo nga poimbiri po kasari doid tongkuyu dii. 6
  • 7. 7 “Aki, nokuro tu kinagasan nu o kakanggip dilo’ tongkuyu? Nokuro tu amu nu kagasan oh karam dau? Amu kopogidu’ ilo tongkuyu nung ingkaa?” Ka di Inang. Mogitaatanud po di o ponguhatan di Inang kumaa di taki aki dii. Kongingis no ii taki-aki tu suai o binoros dau om suai ii sisimbar di Inang. “Kanggip nopo dilo tongkuyu nga’ mositi gia do kagasan”. Monorita nodi ii taki dii. “Amu nopo kagasan nga apandai ilo tongkuyu do mongokot. Ilo nodi pogi do kagasan ilo’’. Amu gia olumis nung iduon no ilo’ mantad do tinan dau sabap do oudipon i moomomoli maganu.” Ka kawagu di aki monurita’ di Inang. “Amu bo di tagal do mongogos do kagod do tongkuyu…” “Nokuro?!” Ka di Inang do osikap kopio do minonguhot. Poimporos i Inang doid turos di aki dii. Misun-lisun po i tabaga’ di aki dii. “O bah, piro kilu maan nu?!” Ka di aki di kumaa songulun tondu kina ii momoli do tongkuyu dii. Pongukut nopo di do tulu i Inang tu amu podi da nosimbar o ponguhatan dau. Kopomoli po di i tondu kina di om oputai no di taki aki ii kointarangan dau. “Soira nopo haro ogumu’ o tongkuyu do mogisuusungku’, nga’ amu’ nodi tagal kagasan o karam dau…” “Om kuukuro i nung songinan no o tongkuyu?!” Ka kawagu di Inang. “Doulu’ po indo songinan no tongkuyu poinsuang di pati toiko tin om bolidi’. Amu nodi kopio kasalakoi mogidu’!” Nokololoogod i aki do minongompus do boros dau. Kukulai nogi kawagu isio. “Intangai pogi ilo’ tongotongkuyu oi anakwagu. Nunu okito nu?” Ka di aki di minonguhot om minononsod di Inang. Intangai om birio no di Inang i tongotongkuyu id suang do pati dii. “Okukuro kowoowoyoon dilo tongkuyu?” Kah kawagu di aki dii do minonguhot di Inang. “Okito ku do poinsusuai pamamanau dilo tongkuyu. Mongoi no hilo wanan, om gumuli no kagu ponong id gibang. Miguli-guli po om hilo kasari i.” 7
  • 8. 8 Maku-paku po di ii taki aki dii korongou boros di Inang. Koirak isio kumaa di Inang. Pointopis podi i Inang hiri id gakod di taki-aki. “Nunu po kawagu tokito nu?” “Sumalakoi nogi daa ilo tongkuyu nga’ toidan gia dilo’ tongkuyu suai. Aratu nogi di kawagu!” Ka kawagu di Inang do pinopointalang di nunu nokito dau. “Tata, norikot pinandai diti tanak diti!” Ka di taki aki dii. Maku-paku no kagu tulu dau, miampai poingigit o tulu tabaga dau i poingoom kasari id kabang dau. “Otopot no kopio ino oi anakawagu! Iso po kawagu oi anakwagu, ilo nopo tongkuyu nga’ amu milo mamanau kumaa toguang dau! Ponong gibang toiko’ ponong wanan no o apanau dau.” Ka di taki aki dii do minomisunud di Inang. “Okon ko amu daa kopogidu’ ilo tongkuyu dilo’ nga, mogigaagayat gia iyolo’ om gaawoi di do aiso nopo kolipantai dino pati. Iiso po nga aharo koidu’!” Ka kawagu di aki do minanamba’ do boros dau. ”O’o.” Ka di Inang. “Gisom i do haro ngaawi no i otipuan do karam.” Ka kawagu dii Inang. “Oo, miagal no dii!” Ka di taki aki dii do potumboyo’ di Inang. “Dadi, koilo ko nodi do nokuro tu amu ku kinagasan oh karam do tongkuyu dilo.” I Inang nodi o maku-paku tulu, monumboyo’ do nunu komoyon di taki aki dii. “Iti nopo diti nga miagal nogi do tulun bo oi anakwagu. Haro tulun di tamaha’ kopio om mada’ kosonong o suai tulun. Mada’ nogi iyau do osogualanan id nunu nopo ahal. Soira’ sumonong no daa o koposion tulun suai, om osikap nogi iyau do mongoi pomorumbak toiko’ pangasou do tulun dii. Nung oinsanan tulun miagal dii, nga amu nodi milo mimang buru o tinaru diolo’.” Anaru kointarangan di taki aki dii. Maku-paku om mo-o podi i Inang do korongou pononsunudan dii aki-aki dii. “Anakwagu,” ka dii aki. “Hooo, nunu?” Ka di Inang. “Amu tokou’ obuli do miagal dii. Nung bansa’ tokou masi do miagal dii, nga’ aiso no tulun mantad tinaru tokou i lobi komogot o koposion.” 8
  • 9. 9 “Okon ko miagal dilo tongkuyu, mogigogoogol nopo kokitanan. Amu nogi insan do poimiyo’. Minggura’ nopo miagal do giuk, nga’ aiso i o komogoton! Nung mogitatamba’ ilo’ tongkuyu nga’ kalabus i daa iyolo ‘ mantad do pati diti.” Ka di taki aki paparati di Inang. Koundorong kawagu susui di taki aki di soira nokorikot o songulun molohing momoli tongkuyu. “Suupon ku,” ka di tulun dii minomoli. “Koontok no kopio ino, pomusas!” Ka simbar di taki aki kuminaa di tulun dii. Koirak iyolo’ goduwo om i Inang nopo nga poingintong nopo di. Oputai kawagu di aki o susui dau kumaa di Inang. “Tulun nopo di momit do kowoowoyoon do tongkuyu nga’ aiso i o komogoton id koposion. Sabab nopo di nga’ aiso pogitaatabangan diolo’. Mimang iyolo’ do iyau no sondiri o poinbuli-buli toiko’ poinggayo-gayo id kinooyonon diolo’. Tulun do miagal dii nopo nga’ orohian no do mongulok- ulok do suai tulun. “Ooo, miagal pama gia di o komoyon dii,” ka do id suang ginawo di Inang. Osorou nodi di Inang i tongkuyu di naanu diolo do Bitus om i Hondiri dii pogulu i. Koilo nodi i Inang do nokuro tu amu kolipantai di tin ii tongotongkuyu. Kapaku-paku nodi kawagu o tulu dii Inang. “Aiso no guno…” “Inang! Inang! Inaaang!!!” Amu po daa nopupusan o susui di taki aki di nga’ koundorong no soira nokorongou giak momolohou di Inang. “Tata! Isai kopio ihumon diti tulun diti tu minggiak tomod? Mangkis-pangkis po dii,” ka di aki. Nakagagang motuu di i aki dii. “Ai! Tapa ku pama ilo’, mogihum doho!” Ka di Inang minikuo do miningkakat. “Tata! Hiti ko i pama di oi Inang! Andasan ku om natanggayan no do tulun songkosuayan!” Ka di tapa Inang soira nokokito dii Inang. “Nunu kopio minaan nu hiti, Inang?” Ka kawagu dau minonguhot. Amu po nokosimbar i Inang om poboros no i taki aki dii do, “Mintong bo isio do tongkuyu dilo.” Ka dau kuminaa di tapa di Inang. 9
  • 10. 10 “Oo,” ka nopo di tapa Inang. I Inang nopo di nga pointalad nodi di tapa dau. “Bah, aman! Mamanau po, oiduan moti yahai korita’ muli hilo id sokid.” Ka di tapa di Inang kuminaa di taki aki. “Hino kopo aki,” Ka di Inang miampai do ngingis ponongkotoluod kumaa di aki dii. “Bah, lologoton dokoyu,” Ka nopo simbar di aki. Om pamanau nodi minuli iyo’ Inang. Winonsoi dii: Kombura/SMTS/25-26/7/99 Re-edited by Jenius Gadiman, 09.04.2008, KK. SUNIBA: I INANG OM I TONGKUYU SINOPSIS Cerita pendek ini mengisahkan tentang seorang budak kecil/kanak-kanak bernama Inang yang menghadapi persoalan berkenaan dengan sifat ketam. Persoalan itu timbul selepas Inang terlihat akan kelakuan-kelakuan ketam yang mereka kumpulkan di dalam tin. Inang berasa hairan kerana ketam-ketam itu tidak dapat melarikan diri (keluar) dari dalam tin tersebut walaupun tin tersebut hampir-hampir penuh dengan ketam-ketam. Persoalan itu hanya terjawab setelah Inang terjumpa dengan seorang orang tua semasa mengikut bapanya berjualan di tamu Donggongon. Jalan cerita bermula apabila Inang dan kawan- kawannya (Hondiri dan Bitus) menangkap ketam di sebuah anak sungai di kampung mereka. Mereka telah mendapat ketam yang agak banyak, dan di situlah persoalan utama cerita bermula. Cerita seterusnya berlatar belakangkan situasi di sebuah tamu (tamu Donggongon) di mana Inang mendapat penyelesaian terhadap persoalan/konflik yang dihadapinya. Selain mengajak para pembaca menyedari keburukan mengikuti tingkahlaku ketam, cerita pendek ini turut mendedahkan/memaparkan kehidupan bagi seorang kanak- kanak kampung/desa serta sara hidup (ekonomi) penduduk kampung. Perkara yang utama yang cuba disampaikan melalui cerita pendek ini ialah keupayaan berfikir masyarakat kampung khasnya golongan kanak-kanak. Ini diwakili oleh watak Inang. Demikian juga dengan cara berfikir golongan dewasa/tua. Ini cuba dipaparkan melalui watak orang tua/datuk ( aki aki). Sikap kesopanan dan lain-lain nilai hidup masyarakat yang diwakili oleh watak-watak berkenaan turut digambarkan melalui cerpen ini. Ringkasnya, cerpen I INANG OM I TONGKUYU mengungkap banyak tema termasuklah sosial, budaya, ekonomi dan mungkin juga politik! Selamat membaca. 10
  • 11. 11 Cadangan penggunaan: Cerita ini boleh dijadikan bahan pnp terutama di peringkat sekolah menengah atas. Namun, dengan pengubahsuaian (bukan pengubahsuaian pada teks), ia boleh juga digunakan sebagai bahan pnp di peringkat lebih rendah. Pengubahsuaian di sini bermaksud menghasilkan bahan pnp berbentuk lain berpandukan cerita di atas. Contohnya ialah karekatur dan dialog, mengambil sebahagian teks, dan sebagainya. Ponguhatan kokomoi teks: A. Kopongorotian suang teks. 1. Isai ngaran tambalut di Inang do mokitongkuyu? 2. . Honggo pitomuan nongoi do Inang om ontok tadau kopiro? 3. Songkuro ginayo di tin posuangan diolo’ tongkuyu naanu? 4. Poingkuro kowoowoyoon tadau di maso do Inang mokitongkuyu? 5. Tumanud pomusarahan nu, nokuro tu minokionsok iolo’ di todu di Bitus om okon ko iyolo’ sondiri minogonsok di tongkuyu? B. Sistom Boros 1. Sanarayo i oinsanan boros ngaran aanu mantad sorita id sawat dilo’. 2. Posompio’ boros ngaran dii tumanud: i. Boros ngaran tulun ii. Boros ngaran tayam iii. Boros ngaran kakamot iv. Boros ngaran abstrak C. Suai-suai ponguhatan. 1. Sanarayo dokoyu ahal id siriba’ diti: i. Latar tampat ii. Latar maso iii. Latar sosial iv. Latar ikonomi 11