PAMANSAYAN BOROS KADAZANDUSUN

1. 1
PONOGULU
Kapamansayan boros id boros Kadazandusun nopo nga haro pisuaian mantad
do boros songkosuai. Kiwaa apat bontuk kapamansayan id Boros
Kadazandusun. Ii nopo miagal do bontuk boros mintootoiso, bontuk boros
nosugku, bontuk boros misompuru om bontuk boros misaup. Suai ko’ ii, iso nopo
laang do id proses kapamansayan boros Kadazandusun nga maya id
ponungkuan do boros guas. Kapamansayan boros Kadazandusun nopo nga
kohompit do kopomogunoon boros ponugku id tiso boros. Boros nosungku nopo
nga boros di owonsoi mantad iso boros guas om osugkuan do boros ponugku.
Kiwaa apat kawo boros ponungku. Ii nopo nga miagal do ponugku gulu, ponugku
dohuri, ponugku sisipan om ponugku pangansip.

2. 2
PAMANSAYAN BOROS KADAZANDUSUN
Kapamansayan Boros Kadazandusun nopo nga kohompit do kopomogunoon
boros ponugku id tiso boros. Boros nosungku nopo nga boros di owonsoi mantad
iso boros guas om osugkuan do boros ponugku. Kiwaa apat kawo do boros
ponugku i natantu id boros Kadazandusun. Ii nopo nga miagal ko’ posugkuon
gulu, posugkuon dohuri, posugkuon pangansip om posugkuon sisipan.
Kapamansayan hogot boros Kadazandusun kaampai do pombontukan boros
ngaran, boros maan, boros ula om kapamansayan boros wagu. Id
kapamansayan boros, agayat pimato ‘o’ mantad posugkuan dumadi pimato ‘a’ tu
tumanud do kopogitootonudan vokal.
KAPAMANSAYAN BOROS MIAMPAI PONUGKU GULU
Posugkuon gulu nopo nga pamansayan boros i posugkuon id gulu do boros
guas.
BOROS NGARAN
Posugkuon Katalangan Hogot
douN-
Papatalang do
koponongonuan
i. dounminamangun
ii. dountulun
iii. dounsikul
Poomitanan panandatan :
i. Nunu nopo id pomogunan diti nga dounminamangun.
ii. “Kada koti onuo lo takano. Dountulun maa dii,” kaa di ina.
ki-
Monorodok toisoiso di
kiwaa
i. kigonob
ii. kinipon
iii. kisawo
Poomitanan panandatan :
i. “Kinipon nodii tanak nu di tokoro kio, Anie,” kaa di Jerry.
ii. “Kada koti moi insomok ilo tondu, Gaman. Kisawo no moti lo,” kaa di Karen.

3. 3
BOROS MAAN
Posugkuon Katalangan Hogot
ko-
sumuku kumaa di maan
do sosongulun
i. Koihad
ii. Koipi
iii. Koodop
Poomitanan panandatan :
i. Koihad i Georcey korongou tangon di odu.
ii. Ohuyan kopio i James om koodop nodii isio gisom osuaban.
noko-
sumuku do maan di
nopongo montok fokus di
minomonsoi
i. nokogiak
ii. nokoposik
iii. nakaakan
Poomitanan panandatan :
i. Nokogiak i Gompuna nokokito do tingau.
ii. Nokoposik i Kurumu soira nokorongou rolou tulun do mogiodu.
no-
sumuku do maan di
nopongo nomontok fokus
di noontok
i. noputul
ii. nokotop
iii. nalapak
Poomitanan panandatan :
i. Ogumu lugus nalapak di James.
ii. Nokotop ilo sakot do sapi di Kombura.
o- papatalang kouyuuyuo’ di
maan
i. ogompi
ii. osuat
iii. opuhu
Poomitanan panandatan :
i. “Alansan daa do ogompi tokou ti batos gisom sogigisom,” kaa di Simon.
ii. “Opuhu ku kasari lo tua’ timadang,” kaa di Jarus do ounsikou.
MoN-
kokomoi do maan di
maamaso do wonsoyon
om potilombus
i. momutul
ii. monombir
iii. momupu

4. 4
Poomitanan panandatan :
i. Momupu i Justina do rasuk tangaanak dau.
ii. Monombir isido do bangkad koubasanan.
PoN- kokomoi do maan di
maamaso do wonsoyon
i. ponimbar
ii. pomoli
Poomitanan panandatan :
i. Momusorou isio do ponimbar montok do poguhatan i tina dau.
ii. Mongoi yolo pomoli do taakanon id kakadayan.
soN- kokomoi do maan di
maamaso do wonsoyon
i. songihad-ihad
ii. songirak-irak
Poomitanan panandatan :
i. Songihad-ihad po lo tangaanak tu mogiodu molohing diolo.
ii. Songirak-irak po yolo do korongou susuyan di aki.
BOROS ULA
Posugkuon Katalangan Hogot
douN- papatalang do timpu i. doungosuab
ii. dounsosodopon
Poomitanan panandatan :
i. Minongoi yolo id walai pongusapan do doungosuab baino.
ii. Mamain yolo do buul id gana tikid dounsosodopon.
goN- papatalang koulalaho’
tosoosondii
i. golombon
ii. gayamut
Poomitanan panandatan :
i. Golombon kopio tadi di Riexter.
ii. Gayamut kopio kokiikitanan isido tu au po nokopodsu.
Ko- papatalang koundolihion
isoiso koulalahon
i. kolombon
ii. kopurak

5. 5
Poomitanan panandatan :
i. Au isio koula rasuk dau di gulu tu kolombon nodii isio baino.
ii. Oitom kopio turos dau di gulu nga kopurak nodii baino.
noko- papatalang koundolihon
isoiso koulalahon
i. nokopurak
ii. nakanaru
Poomitanan panandatan :
i. Nokopurak nodii tobuk di aki.
ii. Nakanaru nodii ilo sakot id doros walai di Jasper.
No- papatalang koundolihon
isoiso koulalahon
i. nounsikou
ii. norosian
Poomitanan panandatan :
i. Nounsikou isio tu kalantoi id panaasan.
ii. Au isio katama moi pagawasan tu norosian do tingau.
o- papatalang isoiso
koulalahon
i. olumis
ii. akawas
Poomitanan panandatan :
i. Olumis kopio kokiikitanan ilo kinoyonon id suang talun.
ii. Akawas no kopio tanak kusai di Kurudu.

6. 6
miN- sumuku do nunu i
wonsoyon sosongulun
montok do sabap
pointantu
i. mimbuul (buul)
ii. mintolipun (tolipun)
buul - ball (Inggilis)
tolipun - telefon (Malayu)
Poomitanan panandatan :
i. Mimbuul i James id gana sikul tu nopongo no kuamaon dau.
ii. Mintolipun po i Gatut do tulun tu naraag gip dau id tanga ralan.
moN- sumuku do nunu i
wonsoyon sosongulun
(maamaso po wonsoyon)
i. monolipun (tolipun)
tolipun - telefon (Malayu)
Poomitanan panandatan :
i. “Kada po pinggangau. Monolipun oku i tama ku ti,” kaa di Bruno.
KAPAMANSAYAN BOROS WAGU
Posugkuon Katalangan Hogot
Ki- Kinaharo’on do tiso ahal
montok do kakamot toi
ko’ tulun.
i. kitanda (tanda)
ii. kilogo (logo)
(hogot ‘tanda’ om ‘logo’
nopo nga naanu mantad
boros Malayu)
Poomitanan panandatan :
i. “Doho ma sapi huudi i kitanda topurak,” kaa di Anthony.
ii. “Id suat nopo dii nga mositi kilogo sikul,” kaa di mongingia Jane.
Pa- Kokomoi do nunu i
wonsoyon do tulun.
i. pakalaja (kalaja)
Poomitanan panandatan :
i. I Evan nopo nga pakalaja sabaagi do songulun mongingia.

7. 7
KAPAMANSAYAN BOROS MIAMPAI PONUGKU DOHURI
Posugkuon dohuri nopo nga tiso pamansayan boros ponugku i posugkuon id
dohuri do boros guas.
BOROS NGARAN
Posugkuon Katalangan Hogot
-ai osili do boros maan o
boros ngaran soira
posugkuon -ai id dohuri
i. kumutai
ii. rosukai
Poomitanan panandatan : i. “kumutai po ilo taki nu,” kaa di ina.
ii. “Osogitan no tadi nu. Rosukai po isio,” kaa di
Sabrina.
-an soira posugkuon –an id
dohuri do boros maan
osili o boros ngaran
i. woigan
ii. toliban
Poomitanan panandatan :
i. “Woigan po ilo kakamot,” kaa di tapa.
ii. “Kada pinggangau toliban nopo ilo tasu,” kaa di Hames.
-on osili do boros maan o
boros ngaran soira
posugkuon id dohuri
miampai momoguno –on’
i. rosukon
ii. lumison
Poomitanan panandatan :
i. “Rosukon po lo tanak di Lotip. Osian ingga rasuk,” kaa di ina.
ii. “Mositi lumison no ponuatan dikoyu id panaasan,” kaa di mongingia Sefia.
-o’ osili o boros ngaran soira
posugkuon –o’ id dohuri
do boros maan
i. suato’
ii. boroso’
Poomitanan panandatan :
i. “Suato’ po ngaran dikoyu id suat dii,” kaa di lungkitas Karabag.
ii. “Boroso’ oku no nung mamanau ko,” kaa di Stepen.

8. 8
BOROS ULA
Posugkuon Katalangan Hogot
-ai osili do boros ula o boros
maan soira osugkuan do
–ai id dohuri
i. losuai
ii. pianai
Poomitanan panandatan : i. “Losuai po ngawi ilo taakanon kio,” kaa di Muna.
ii. “Pianai po lo tuni tolipun kandai nu,” kaa di Resty.
BOROS MAAN
Posugkuon Katalangan Hogot
-ai montok do monuhu
sosongulun
i. ukabai
ii. ansakai
Poomitanan panandatan :
i. “Ukabai po lo totobon,” kaa di ina.
ii. “Korikot ko nopo id walai, ansakai oku no taakanon,” kaa di Galing.
-an montok do monguhup
sosongulun
i. suangan
ii. upuan
Poomitanan panandatan : i. “Suangan ku po ngaran nu id suat,” kaa di Boyon.
ii. Koguli oku po hilo walai om upuan ku nogi ilo rasuk.
-on montok isoiso ponuhuan i. basaon
ii. onsokon
Poomitanan panandatan :
i. “Mositi basaon dikoyu buuk i tinahak di Supri,” kaa di Colette.
ii. “Onsokon po lo takano,” kaa di ina.
-o’ montok do isoiso
ponuhuan
i. akano’
ii. intobo’
Poomitanan panandatan :
i. “Akano’ po lo tubat nu tintod mibok mongoi sikul,” kaa di tapa.
ii. “Intobo po ginumu tulun id suang diti linimput,” kaa di mongingia.

9. 9
-an sumuku do ponuhuan
montok isoiso maan
i. sikapan
ii. gorisan
Poomitanan panandatan :
i. “Korikot no lo pawong. Sikapan koti,” kaa di ina.
ii. Sundung po do ogumu di notoguangon tokou nga mositi gorisan tokou no
ginawo.
-on sumuku do ponuhuan
montok isoiso maan
i. goyoon
ii. togodon
Poomitanan panandatan :
i. “Goyoon mongukab do kabang soira modsinding,” kaa di tanak wagu.
ii. “Nung otiil nopo tanak ku, togodon nopo isio,” kaa di Malisa.
-o’ sumuku do ponuhuan
montok isoiso maan
i. lumiso’
ii. upuso’
Poomitanan panandatan :
i. “Lumiso’ po tobuk ku, Karen,” kaa di Tan.
ii. Tamangan om upuso’ no sawo nu.
KAPAMANSAYAN BOROS WAGU
Posugkuon Katalangan Hogot
-an sumuku do tulun i
momonsoi
i. bolian (boli)
boli – beli (Malayu)
Poomitanan panandatan:
i. “Bolian ku ilo kinotuan tiinu,” kaa di Kolo.
-on montok do isoiso
ponuhuan kumaa tulun
suai
i. tanda’on
ii. basa’on
tanda’ - tanda (Malayu)
basa’ - baca (Malayu)
i. “Tanda’on nopo sisimbar ni id buuk,” kaa di Gambir.
ii. “Basa’on po dikoyu ilo buuk,” kaa di Evelyn.

10. 10
KAPAMANSAYAN BOROS MIAMPAI PONUGKU PANGANSIP
Posugkuon pangansip id kapamansayan boros Kadazandusun nopo nga boros
ponugku i piandadon do poposugku id dohuri om id gulu do boros guas.
BOROS NGARAN
Posugkuon Katalangan Hogot
Ko-...-an kokomoi kinaantakan
mantad sabap di
pointantu
i. kosumandakan
ii. kobpinayan
Poomitanan panandatan :
i. Aparu kopio kosumandakan id linimput Luasong.
ii. Nokouli ngaawi kobpinayan di Umui id Kampung Tondulu.
Ko-…-ai papatalang isoiso
kinaantakan diau
pointantu o timpu
i. karasamai
ii. koliudai
Poomitanan panandatan :
i. Poposidang daa yolo do parai nga karasamai nogi.
ii. Koliudai walai di Jacob i konihab.
no-…-an kokomoi isoiso koimaan
di nopongo no
i. nosogitan
ii. nokogutan
Poomitanan panandatan :
i. Nosogitan i Lina om i Pilus tu notianan i Lina tintod do manansawo.
ii. Nokogutan nodii ilo takano id dompuran tu au intaatangan.
-o’ kokomoi do isoiso
ponuhuan kumaa tulun
montok do isoiso sabap
i. boliyo’
i. “Boliyo ku po gia ilo sigup. Siumbal oku daa,” kaa di ina.

11. 11
o-…-an sumuku isoiso kaantakan
di abantalan nga au po
pointantu do aantakan
i. otiliban
ii. arasaman
Poomitanan panandatan :
i. Araag ma sulap dikoyu nung otiliban do ribut.
ii. “Undorong tokou po hiti. Arasaman tokou moti,” kaa di Maling.
po-…-ai sumuku isoiso ponuhuan
tumanud sabap di
pointantu
i. pokumutai
ii. porosukai
Poomitanan panandatan :
i. “Jejeng, pokumutai po gia tambalut nu.Osogitan isido,” kaa di ina.
ii. “Porosukai po huudi tadi tu sumakit isio,” kaa di apa.
Po-…-on sumuku isoiso ponuhuan
tumanud isoiso sabap
i. poboroson
ii. pobuukon
Poomitanan panandatan :
i. “Ogumu po poboroson ku kumaa dikoyu. Au po ti aawi,” kaa di Gaspar.
ii. “Nakatahak oku no tusin di konihab. Pobuukon no kio,” kaa di Kanju.
Po-…-o’ sumuku do isoiso sabap
do ponuhuan
i. poboroso’
ii. posuato’
Poomitanan panandatan :
i. “Poboroso’ nopo nunu sabap do nosindualan ko,” kaa di Kamal.
ii. “Posuato’ po ngaran nu id buuk ku mooi do kosorou ku dika kasaasari,” kaa di
Palikat.
Po-…-an’ isoiso ponuhuan
tumanud sabap pointantu
i. potimungan
ii. posumadan
Poomitanan panandatan :
i. Huudi nopo linimput nga potimungan do tulun soira haro kaantakan.
ii. “Kada aakano’ ilo takano tu posumadan do tasu,” kaa di ina.

12. 12
BOROS MAAN
Posugkuon Katalangan Hogot
Ko-...-ai kokomoi kinaantakan
mantad sabap di
pointantu
i. koiduai
ii. koonsitai
Poomitanan panandatan :
i. Koiduai nogi sinsing dau id walai tu nadalaan do momusorou kakamot suai.
ii. Koonsitai nogi isio ilo punti tu au isio intaatangan tintod do mirikau.
Ko-…-an Isoiso kinaantakan di au
pointantu o timpu
i. koirakan
ii.koihadan
Poomitanan panandatan :
i. Susuyan nopo di aki nga koirakan ilo tangaanak.
ii. Iti no koihadan ginawo dagai tu noiduanan songulun tambalut i osuau.
No-…-an kokomoi isoiso koimaan
di nopongo no
i. noonsitan
ii. nolihuan
Poomitanan panandatan :
i. Noonsitan i Jaikol do guas timadang di konihab tu opuhod kopio ilo tongus.
ii. Nolihuan oku momisok do tapui id dompuran.
o-…-an sumuku isoiso kaantakan
di abantalan nga au po
pointantu do aantakan
i. Olihuan
ii. Opihidan
Poomitanan panandatan :
i. “Posorohon oku no do mogowit tusin suab. Olihuan oku moti,” kaa di Umui.
ii. “Kada igitai ilo kakamot. Opihidan moti wotik dau,” kaa di apa.
po-…-ai sumuku isoiso ponuhuan
tumanud sabap di
pointantu
i. pogusaai
ii. popihidai
Poomitanan panandatan :
i. “Pogusaai po ti tindalam di Kader. Nolihuan dau mogowit,” kaa di Hurot.
ii. “Popihidai po gia romou mato di tadi nu. Osian kopio,” kaa di ina.

13. 13
po-…-on sumuku isoiso ponuhuan
tumanud isoiso sabap
i. polombuson
ii. posuaton
Poomitanan panandatan :
i. “Polombuson nopo nunu kopio kosinduol ginawo nu,” kaa di Japir.
ii. “Posuaton no ngaran ku kio. Au ku koongoi ti,” kaa di Susina.
Po-…-o’ sumuku do isoiso sabap
do ponuhuan
i. pokitono’
ii. polopiko’
Poomitanan panandatan :
i. “Pokitono’ ku po gia gambal laid nu, Steffy. Mintong oku daa,” kaa di Brandon.
ii. “Polopiko’ no lo mija kio moi do alawa kokiikitanan,” kaa di Lorence.
Po-…-an’ isoiso koyonon toi ko’
koimaan tumanud sabap
pointantu
i. poinuman
ii. posowitan
Poomitanan panandatan :
i. “Ohuyan kopio yolo dii. Poinuman po yolo waig,” kaa di apa.
ii. “Posowitan no ti sigar ku. Apagon ma gatang dau ti,” kaa di Nero.
BOROS ULA
Posugkuon Katalangan Hogot
Ko-...-an sumuku isoiso
kouyuuyuo’
i. kolumisan
ii. karaatan
Poomitanan panandatan :
i. Kolumisan nu miagal di Marian Rivera.
ii. “Alansan daa do koinsodu ko mantad karaatan,” kaa di Gurot.
Ko-…-ai sumuku isoiso
kouyuuyuo’ tumanud
sabap pointantu
i. kolosuai
ii. kosogitai
Poomitanan panandatan :
i. Sumakit om kolosuai nodii ilo tanak tu nosidangan do tadau.
ii. Kosogitai nodii ilo tiinumon di ama tu noolingan isio do moginum.

14. 14
no-…-an sumuku isoiso kaantakan
tumanud sabap pointantu
i. nolosuan
ii. nosogitan
Poomitanan panandatan :
i. Potondila po lo tasu do nolosuan.
ii. Nosogitan nodii ilo rapaon dahai tu au pinalasu di Jerry.
o-…-an kouyuuyuo’ tumanud
sabap pointantu
i. olosuan
ii. olumisan
Poomitanan panandatan :
i. Olosuan no kopio yolo id suang ilo linimput tu poinlontop ngaawi totobon.
ii. Olumisan oku no kokito ilo sumandak tu olinuud kowoowoyoon dau.
po-…-ai sumuku isoiso ponuhuan
toi ko’ koimaan
i. polosuai
ii. posogitai
Poomitanan panandatan :
i. “Polosuai po gia ilo rapaon,” kaa di ina.
ii. “Posogitai po ilo tiinumon dikoyu,” kaa di Sherry.
po-…-on ponuhuon tumanud
sabap pointantu
i. pogoyoon
ii. posuangon
Poomitanan panandatan :
i. “Agahui ko no kopio. Pogoyoon bogia naakan,” kaa di Terro.
ii. “Posuangon po kakamot id gip mooi do osikap tokou mamanau,” kaa di apa.
po-…-o’ sumuku isoiso ponuhuan
toi ko’ koimaan
i. polumiso’
ii. pologodo’
Poomitanan panandatan :
i. “Polumiso’ po gia ti ponuatan,” kaa di Elda.
ii. “Pologodo’ po ilo rodiu,” kaa di Mikal.

15. 15
KAPAMANSAYAN BOROS WAGU
Posugkuon Katalangan Hogot
po-…-on sumuku isoiso ponuhuan
tumanud isoiso sabap
i. pobolion
ii. pobuukon
Poomitanan panandatan :
i. “Pobolion oku no wagas kio. Naawi no wagas ku,” kaa di Ojeng.
ii. “Nakatahak oku no tusin di konihab. Pobuukon no kio,” kaa di Olibu.
po-…-ai kokomoi isoiso ponuhuan
tumanud sabap pointantu
i. poboliyai
Poomitanan panandatan :
i. “Poboliyai no tadi nu tindalam. Louson ma isio dii,” kaa di ina.
piN-…-an sumuku do isoiso
koimaan
i. pimboliyan
Poomitanan panandatan :
i. “Pimboliyan po ngaawi taakanon nga au i aakanon,” kaa di apa.

16. 16
KAPAMANSAYAN BOROS MIAMPAI PONUGKU SISIPAN
Dohuri nopo nga ponugku sisipan. Ii nopo posugkuon di posisipon id pialatan do
boros guas tumimpuun do konsonan.
BOROS NGARAN
Posugkuon Katalangan Hogot
-in- koimaan di nakatalib i. kinasut
ii. rinasuk
Poomitanan panandatan : i. Kinasut i Brudo di tabangon dau.
ii. Rinasuk isido di tama dau i konihab.
-um- kaantakan i maamaso do
antakan
i. rumasam
ii. kumutai
Poomitanan panandatan :
i. "Au oku katama mongoi pagapon baino tu rumasam,” kaa di Hektur.
ii. “Kumutai po gia ilo tadi nu,” kaa di ina.

17. 17
BOROS MAAN
Posugkuon Katalangan Hogot
-in- osisipan nopo do
posugkuon –in- o boros
maan nga osili do
koimaan di nakatalib no
i. minuli
ii. binoli
Poomitanan panandatan : i. Minuli i Gompuna id Tambunan di konihab.
ii. Ogumu sigup i binoli di Justina.
-um- osisipan nopo do
posugkuon –um- o boros
maan nga osili do
koimaan di nakatalib no
i. tumuhun
ii. tumundok
Poomitanan panandatan :
i. Kotompisal i Riexter maamaso tumuhun do tukad.
ii. Tumundok i Kuri maamaso do korongou tuni do tingau.
BOROS ULA
Posugkuon Katalangan Hogot
-in- sumuku do tukuan i. kinawas
ii. ginayo
Poomitanan panandatan :
i. Tupusku kumaa dika nopo nga miagal do kinawas Nulu Nabalu.
ii. Ginayo nopo tinan di James nga miagal di tadi dau.
-um- sumuku kaantakan di
maamaso do antakan.
i. sumogit
ii. lumasu
Poomitanan panandatan :
i. Alasu topurimanan ku di timpuunon. Sumogit nogi dii baino,” kaa di Bell.
ii. Lumasu nodii ilo tadau id tangadau.

18. 18
KAPAMANSAYAN BOROS WAGU
Posugkuon Katalangan Hogot
-in- koimaan di nakatalib i. binoli (boli)
ii. sininso (sinso)
boli – beli (Malayu)
sinso- chainsaw (Inggilis)
Poomitanan panandatan :
i. Binoli i Kalay do rasuk talawa di konihab.
ii. Sininso ilo guas rangalau di konihab.
-um- sumuku kaantakan di
maamaso do antakan.
i. gumambal (gambal)
gambal - gambar (naanu
mantad boros Melayu)
Poomitanan panandatan :
i. “Gumambal yahai po miampai i Lungkitas Gordian,” kaa di Eldas.

19. 19
KUAMAON 2 : PONUATAN ILMIAH II
1. Mogihum do kakamot sukuon mantad intonet toi ko’ buuk kokomoi do
kapansayan boros wagu id Boros Kadazandusun.
2. Monupu iso ponuatan ilmiah do proses kapamansayan hogot boros wagu id
Boros Kadazandusun. Manahak do poomitanan maya panandatan di kosudong.
3. Ninaru nopo do ponuatan nga 500 patod boros.

20. 20
KAPAMANSAYAN BOROS WAGU ID BOROS KADAZANDUSUN
Konsep Kapamansayan Boros
Kapamansayan boros nointutunan sabaagi do pombontukan om konstruksi id
tiso boros. Ii nopo nga iso proses kapamansayan do boros toi ko’ hogot wagu.
Hogot nopo id Boros Kadazandusun (BKD) nga owonsoi mantad duo tadon.
Kumoiso, mantad boros gulu-gulu do BKD om boros di pinotungkus do mantad
sompuruan Austronesia. Tadon do koduo nopo nga tumanud proses akronim,
analogi, pagalasan boros, ponugkuan, ponupuan, kosoloton rati om
pongonibaan. Proses kapamansayan boros popointalang poingkuro tiso hogot
dii owonsoi gisom papaasil do hogot om bobooroson id piromutan do tulun.
Kapamansayan Boros Wagu
Sumuku do buuk Tatabahasa Dewan Edisi Ketiga, (2013:297), owonsoi do boros
wagu id tiso boros maya duo proses toponsol. Kumoiso, maya kopomogunoon
popular. Boros wagu di owonsoi maya do proses diti popointalang kokomoi ahal,
kaantakan, konsep toi ko’ nunu nopo ahal i kohompit do koposion tikid tadau.
Proses kumoduo montok do kapamansayan boros wagu nopo nga maya
pamalan boros rasmi. Ii nopo kokomoi do konsep ahal, kakamot om nunu nopo
kaantakan i wagu po nokoimbulai id gana komilaan i pointantu. Kapamansayan
boros wagu Id Boros Kadazandusun kohompit do gana tuni boros (fonologi),
kapamansayan boros (morfologi) om nogi tinimungan boros (leksikon).

21. 21
Bontuk Boros Mintootoiso
Bontuk boros mintootoiso nopo nga boros di au nosugkuan om aiso
pongohulitan. Owonsoi iso putul burus mantad iso vokal (v), iso vokal om
konsonan (k), toi ko’ iso konsonan om duo vokal. Aiso posugkuan om
pongohulitan id boros mintootoiso. Id kapamansayan do boros Kadazandusun,
haro tuni tanaru do vokal i popogompit do duo vokal di miagal (vv) id iso putul
boros. Struktur boros mintootoiso nopo ti kaanu do okito id boros mintootoiso iso
putul boros, duo putul boros om tolu putul boros toi ko’ lobi.
(Bontuk Boros Mintootoiso - Boros Ngaran, Boros Maan, Boros Ula)
kv + kvk = sikop
kvk + kv = sinso
kvkk + kvk = sangkul
kvk + kvk = gambal
kv + kv + kv = garapu
kv + kv + kvk = lositik
kv + kvk + kv = garaskato’, daraibo
kvkk + kv + kvk = lungkitas
kvk + kv + kvkk = gundohing
kvk + kv + kv + kv = tompurido

22. 22
Bontuk Boros Misompuru
Proses i popioput do duo boros toi ko’ lobi. Bontuk nopi di owonsoi nga kirati
pointantu. Kogumuan boros misompuru do Boros Kadazandusun Dusun aanu
mantad boros wagu toi ko’ boros noolos om boros mikagos.
Boros Ngaran
Boros Ngaran
(Misaup) Poomitanan Panandatan
1. Talipun kandai Minomoli i Joseph do talipun kandai
totomou.
2. Kalatas kalaja “Wonsoyo’ po kalatas kalaja montok do
abaabayan diti,” kaa di Lungkitas Geordian.
3. Woyoon Montiri
4. Kapal Tulud “Nakasakai oku no kapal tulud di gulu,” kaa
di Umui.
5. Mato balajalan “Haro walu mato balajalan dahai id sikul,”
kaa di Bruno.

23. 23
Boros Maan
Boros Maan
(Misaup)
Rati Poomitanan Panandatan
1. Manamus tunturu Makan nga aiso
panganas
“Kanou makan nga manamus
tunturu nopo dii kio,” kaa di ina.
2. Mamabo walai
Gobulan om
monoriirimo moodop
Apagon no koposion paganakan
diolo tu mamabo walai
tongomolohing diolo.
3. Moniit lado Osiriba
(hogot ‘moniit lado’
nopo nga tiso boros
maan. Nga soira
intangan rati dau, ii
nopo nga kokomoi
do ula
Moniit lado no tanganak ngaawi
i Mary tu tuminanud miagal tapa
dau.
4. Mitodok tulu Au kopiunung Apagon do kaanu kootuson id
iso pintimbungakan nung haro
duo luguan do mitodok tulu.
5. Momobog bolobou Sumuab do
mamanau
“Momobog bolobou kou dii
ngaawi kio tu osuab kopio
nokorikot?” kaa di Jes.

24. 24
Boros Ula
Boros Misompuru
(Misaup)
Rati Poomitanan Panandatan
1. Alawis tunturu Agaga monuhu Alawis tunturu ilo huguan sikul
do wagu.
2. Gayo kabang Ogorot mimboros toi
ko’ au koilo popoopi
do boros
“Kada posunudon i Joni kokomoi
ahal diti tu gayo kabang isio,”
kaa di John.
3. Agayo topos Guntalou “Kada koti iduanan ilo tambalut
nu. Agayo topos ma kopio iri,”
kaa di apa.
4. Kodou tulu Au mokinongou
boros
Kodou tulu kopio tanak di
Korom tu au mokinongou boros
molohing dau.
5. Kilosod palad kolingos do
mangama
Nabantug i James tu kilosod
palad.

25. 25
Bontuk Boros Misaup
Bontuk boros nopo diti nga mantad pongohulitan do boros guas, putul boros om
nogi tumanud rantak. Bontuk boros misaup naadang kumaa boros misaup
pongohulitan boros guas om boros misaup pongohulitan putul boros.
Boros Ngaran
Boros Ngaran
(Boros Misaup Pongohulitan
Boros Guas)
Poomitanan panandatan
1. Gambal-gambal Nokito i Ojeng gambal-gambal laid di sawo
dau miampai i sumandak dau di gulu.
2. Lungkitas-lungkitas “Alapon do lungkitas-lungkitas ngaawi do
mooi hilo id Cafeteria,” kaa di Kujil.
3. Montiri-montiri Nokorikot montiri-montiri di abaal hilo id watas
Tambunan di gulu.
Boros Ula
Boros Ula
(Boros Misaup Pongohulitan
Putul Boros)
Poomitanan panandatan
1. Oniinipis Oniinipis ngaawi buuk di Terry.

26. 26
Boros Maan
Boros Maan
(Boros Misaup Pongohulitan
Boros Guas)
Poomitanan panandatan
1. Mamana-pana “Mamana-pana oku po toruhai kio,” kaa di Jack
kumaa tambalut dau.
2. Manangkul-nangkul “Manangkul-nangkul oku po tintod mooi hilo id
kakadayan,” kaa di apa.
Boros Maan
(Boros Misaup Pongohulitan
Putul Boros)
Poomitanan panandatan
1. Kasaasangkul “Kasaasangkul oku lo binatang di tiinu,” kaa di
Jelina kumaa tapa dau.
2. Kosiisinso Kosiisinso i Herold ilo guas rangalau di tiinu.

27. 27
POMOLINGKUMAN
Ponungkuan do boros guas miagal do ponugku gulu, ponugku dohuri, ponugku
sisipan om ponugku pangansip nopo nga laang do id proses kapamansayan
boros Kadazandusun. Kapamansayan boros wagu Id Boros Kadazandusun
kohompit do gana tuni boros, kapamansayan boros om nogi tinimungan boros.
Kapamansayan hogot boros Kadazandusun kaampai do pombontukan boros
ngaran, boros maan, boros ula om kapamansayan boros wagu. Ii nopo nga
popokito do ogumu pisuayan id proses kapamansayan boros Kadazandusun
mantad boros sonkosuai nung soriukon do totootopot.

28. 28
BIBLIOGRAFI
Asmah Haji Omar, (2012). Pengajaran Wacana. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa
dan Pustaka.
Kementerian Pelajaran Malaysia, (2008). Puralan Boros Kadazandusun id Sikul
Bahagian Pembangunan Kurikulum Kementerian Pelajaran Malaysia.
Nik Safiah Karim, Norliza Jamaluddin, Raminah HJ.Sabran, (2015). Bahasa
Melayu STPM Penggal 1. Kuala Lumpur. Oxford Fajar
Sdn.Bhd.
Nik Safiah Karim, Farid M.Onn, Hashim Haji Musa, (2013). Tatabahasa Dewan
Edisi Ketiga. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Rusinah Sinti, Theobold Laudi, Lucy Ombou. (2011). Bahasa Kadazandusun
Tingkatan 5.Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka.
International Journal of the Malay World and Civilisation (Iman), (2016). Impak
Dialek Melayu Sabah ke atas Bahasa Ibunda di Sabah. http://www.
ukm.my/iman/v2/wp-content/uploads/makalah/IMAN-2016-0402-05.pdf
noloyog do 7 Manom 2016

29. 29
SOMPILAN
Gambal-gambal do buuk sukuon montok do momonsoi kalaja kursus