Σχεδιασμός ΟΞΕΑ ΒΑΣΕΙΣ - ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ - ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

1. Α. Μαπξόπνπινο. Σρεδηαζκόο & δηδαζθαιία ηεο ελόηεηαο Ομέα-Βάζεηο, κε ην δηδαθηηθό κνληέιν ηνπ Gagne 1
΢ρέδην καζήκαηνο
Τάμε : Γ΄ ΓΤΜΝΑ΢ΙΟΤ
Μάζεκα: ΥΗΜΔΙΑ, Ελόηεηα: Ομέα - Βάζεηο1
1. ΢θνπόο - ΢ηόρνη
α) ΢θνπνί: Oη καζεηέο α) λα γλσξίζνπλ θάπνηεο ηδηόηεηεο ησλ νμέσλ θαη ησλ βάζεσλ θαη ηε
ρξεζηκόηεηά ηνπο ζηελ θαζεκεξηλή δσή, β) λα κάζνπλ λα θάλνπλ ππνζέζεηο, λα
πξαγκαηνπνηνύλ πεηξάκαηα (απόθηεζε θηλεηηθώλ δεμηνηήησλ) γηα επαιήζεπζε ή δηάςεπζε ησλ
ππνζέζεσλ θαη λα εμάγνπλ ζπκπεξάζκαηα από πεηξακαηηθά δεδνκέλα.
β) ΢ηόρνη: Οη καζεηέο, κεηά ην ηέινο ηεο δηδαζθαιίαο, λα είλαη ζε ζέζε:
1ε
δηδαθηηθή ώξα
1. Να αλαθέξνπλ ηη δείρλεη ην pH, ηη ηηκέο παίξλεη θαη πώο πξνζδηνξίδεηαη πεηξακαηηθά
(δείθηεο, περακεηξηθό ραξηί, περάκεηξν).
2. Να δηαθξίλνπλ πεηξακαηηθά ηα νμέα από ηηο βάζεηο θαη λα ηαμηλνκνύλ, κε ηε βνήζεηα
πεηξακάησλ, δηάθνξα ζώκαηα θαζεκεξηλήο ρξήζεο ζε όμηλα, βαζηθά ή νπδέηεξα.
2ε
δηδαθηηθή ώξα
3. Να δηαπηζηώλνπλ πεηξακαηηθά νξηζκέλεο ραξαθηεξηζηηθέο ηδηόηεηεο ησλ νμέσλ θαη ησλ
βάζεσλ (αληηδξάζεηο νμέσλ κε βάζεηο, κε κέηαιια, κε αλζξαθηθά άιαηα).
3ε
δηδαθηηθή ώξα
4. Να εθαξκόδνπλ ηηο ηδηόηεηεο ησλ νμέσλ θαη ησλ βάζεσλ ζηελ θαζεκεξηλή δσή.
4ε
δηδαθηηθή ώξα
5. Να δηαηππώλνπλ ηνπο νξηζκνύο ησλ νμέσλ θαη ησλ βάζεσλ (θαηά Arrhenius).
6. Να γξάθνπλ ηνπο ρεκηθνύο ηύπνπο νξηζκέλσλ νμέσλ θαη βάζεσλ θαη λα νλνκάδνπλ
θάπνηα νμέα θαη θάπνηεο βάζεηο.
2. Γηδαθηηθά κέζα & πιηθά
 Σηήξηγκα κε 16 δνθηκαζηηθνύο ζσιήλεο.
 Μέηαιια: Zn (ξηλίζκαηα), Mg (έιαζκα), Cu (ζύξκα), Fe (θαξθί).
 Γηαιύκαηα HCl (aq) 4 M, NaOH (aq) 1 M & Ζ2SO4(aq) 2M (ζε πιαζηηθά ζηαγνλνκεηξηθά
θηαιίδηα).
 Μαξκαξόζθνλε & ζόδα, ιεκόλη ή άζπξν μίδη, απνθξαθηηθό ληπηήξσλ (π.ρ. tuboflo).
 Γείθηεο: θαηλνινθζαιετλε & κπιε ηεο βξoκνζπκόιεο.
 pH-κεηξηθό ραξηί.
 Φύιιν εξγαζίαο.
1
Ζ εξγαζία απηή δεκνζηεύηεθε ζην πεξηνδηθό ΢ύγρξνλε Δθπαίδεπζε (1991, ηρ. 61), κε ηίηιν: «Δηδαζθαιία
ηεο ελόηεηαο Ομέα-Βάζεηο κε ην δηδαθηηθό κνληέιν ηνπ Gagne», θαη αλαζεσξήζεθε ην 1994.

2. Α. Μαπξόπνπινο. Σρεδηαζκόο & δηδαζθαιία ηεο ελόηεηαο Ομέα-Βάζεηο, κε ην δηδαθηηθό κνληέιν ηνπ Gagne 2
3. Γηδαζθαιία ζηελ ηάμε 2
1ε
δηδαθηηθή ώξα
Α) ΔΙ΢ΑΓΩΓΗ
Γηδαθηηθέο ελέξγεηεο δαζθάινπ Μαζεζηαθέο ελέξγεηεο καζεηώλ Χξόλνο
Ταμηλνκνύληαη νη καζεηέο ζε 4-κειείο νκάδεο (αλνκνηνγελείο σο πξνο ηελ επίδνζε) θαη
ηνπο κνηξάδεηαη ην «θύιιν εξγαζίαο».
1) Με εξσηήζεηο πξνο ηνπο καζεηέο, γίλεηαη
έιεγρνο γηα ηελ δηαπίζησζε ύπαξμεο ησλ
πξναπαηηνύκελωλ γλώζεσλ πνπ είλαη απαξαίηεηεο
γηα ηελ θαηαλόεζε ηνπ λένπ καζήκαηνο (π.ρ. ρεκηθή
έλσζε, ρεκηθή κεηαβνιή) θαη αλάθιεζε ηνπο.
Οη καζεηέο δίλνπλ ηηο απαληήζεηο
ηνπο …
2) Γίλεηαη πιεξνθόξεζε ησλ καζεηώλ γηα ηνπο
ζηόρνπο ηνπ καζήκαηνο θαη γξάθεηαη έλα
ζπλνπηηθό δηάγξακκα ξνήο ηνπ καζήκαηνο ζηνλ
πίλαθα (σο πξννξγαλσηήο).
Οη καζεηέο γξάθνπλ ην ζπλνπηηθό
δηάγξακκα ξνήο ζην ηεηξάδηό ηνπο.
3) Γίλεηαη δηέγεξζε ηεο πξνζνρήο ησλ καζεηώλ:3
Εεηείηαη από ηνπο καζεηέο λα γξάςνπλ ζην θύιιν
εξγαζίαο, θαη ζηε ζπλέρεηα λα αλαθέξνπλ:
α) θάπνηα νμέα θαη θάπνηεο βάζεηο πνπ γλσξίδνπλ
από ηελ θαζεκεξηλή δσή ηνπο (εξώηεζε α ζην θύιιν
εξγαζίαο).
Οη καζεηέο γξάθνπλ θαη ζηε ζπλέρεηα
λα αλαθέξνπλ νμέα θαη βάζεηο από ηελ
θαζεκεξηλή δσή ηνπο.
Αθνύ νη καζεηέο αλαθέξνπλ απηά πνπ γλσξίδνπλ, ν δάζθαινο δίλεη ηνπο επόκελνπο πίλαθεο:
β) θάπνηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά: i) ησλ νμέσλ,
ii) ησλ βάζεσλ4
(εξώηεζε β ζην θύιιν εξγαζίαο).
Οη καζεηέο γξάθνπλ θαη ζηε ζπλέρεηα
λα αλαθέξνπλ νμέα θαη βάζεηο από ηελ
θαζεκεξηλή δσή ηνπο
2
Γηδαθηηθή κέζνδνο: Καζνδεγνύκελε νκαδνζπλεξγαηηθή δηεξεύλεζε (ζύκθσλα κε ηηο δηδαθηηθέο ελέξγεηεο
ηνπ Gagne), κε πεηξάκαηα θαη κε θύιιν εξγαζίαο (ηα πεηξάκαηα κπνξνύλ λα γίλνπλ είηε από ην δάζθαιν σο
πεηξάκαηα επίδεημεο, είηε από ηνπο καζεηέο ζε νκάδεο). Σηε δηδαζθαιία απηή, ηα νμέα θαη νη βάζεηο εμεηάδνληαη
παξάιιεια.
Υξνληθή δηάξθεηα δηδαζθαιίαο ηεο ελόηεηαο «νμέα-βάζεηο»: Πέληε (5) δηδαθηηθέο ώξεο.
3
Δηέγεξζε ηεο πξνζνρήο ησλ καζεηώλ κπνξεί λα γίλεη κε επίδεημε ηνπ πεηξάκαηνο: «Μεηαηξνπή ηνπ λεξνύ ζε
θξαζί θαη ηνπ θξαζηνύ ζε λεξό» θαη πξνβιεκαηηζκό ησλ καζεηώλ.
4
Αλ νη καζεηέο αλαθέξνπλ όηη ηα νμέα έρνπλ μηλή γεύζε (π.ρ. μίδη, ιεκόλη), δίλεηαη ε επθαηξία λα ηνλίζνπκε όηη:
α) δελ πξέπεη λα δνθηκάδνπλ-γεύνληαη «άγλσζηα» ζώκαηα, γηαηί κπνξεί λα είλαη επηθίλδπλα γηα ηελ πγεία ηνπο!
β) ζα πξέπεη λα δηαβάδνπλ: i) ηηο εηηθέηεο ησλ δηαθόξσλ ηξνθίκσλ, πνηώλ, ζακπνπάλ, θαιιπληηθώλ, θ.ά., όπνπ
αλαγξάθνληαη ηα ζπζηαηηθά θαη ε εκεξνκελία ιήμεο ηνπο, ii) ηηο αληελδείμεηο, γηα ηα θάξκαθα.
ΠΙΝΑΚΑ΢ Ι ΟΞΔΑ
΢ώκα Πεξηέρεη νμύ
Υεκηθόο1
ηύπνο νμένο
Χπκόο ιεκνληνύ
ή πνξηνθαιηνύ
θηηξηθό νμύ H3C6H5O7
Αζπηξίλε αθεηπινζαιηθπιηθό HC9H7O4
Βηηακίλε C αζθνξβηθό νμύ H2C6H6O6
Ξίδη νμηθό νμύ HC2H3O2
Μπαηαξίεο
απηνθηλήησλ
ζεηηθό νμύ H2SO4
Αεξηνύρα
αλαςπθηηθά
αλζξαθηθό νμύ
θσζθνξηθό νμύ
H2CO3
H3PO4
Γαζηξηθό πγξό πδξνρισξηθό νμύ HCl
ΠΙΝΑΚΑ΢ ΙΙ ΒΑ΢ΔΙ΢
΢ώκα
Πεξηέρεη
βάζε
Υεκηθόο
ηύπνο βάζεο
Αζβεζηόλεξν αζβέζηην
πδξνμείδην
Ca(OH)2
-Απνθξαθηηθά
ληπηήξσλ (tuboflo)
-Καζαξηζηηθά
θνύξλσλ από ιίπε
λάηξην
πδξνμείδην
NaOH
Αληηόμηλα ράπηα -
Γάια καγλεζίαο
καγλήζην
πδξνμείδην
Mg(OH)2

3. Α. Μαπξόπνπινο. Σρεδηαζκόο & δηδαζθαιία ηεο ελόηεηαο Ομέα-Βάζεηο, κε ην δηδαθηηθό κνληέιν ηνπ Gagne 3
Β) ΔΠΔΞΔΡΓΑ΢ΙΑ ηνπ λένπ καζήκαηνο: ΙΓΙΟΣΗΣΔ΢ ΟΞΔΩΝ – ΒΑ΢ΔΩΝ
(Γηδαθηηθέο ελέξγεηεο δαζθάινπ – Μαζεζηαθέο ελέξγεηεο καζεηώλ)
Γηδαθηηθέο ελέξγεηεο δαζθάινπ Μαζεζηαθέο ελέξγεηεο καζεηώλ Χξόλνο
Εξώηεζε 1: Τη γλωξίδεηε γηα ην pH (πε-ρα);
Τη δείρλεη ην pH θαη ηη ηηκέο παίξλεη;
Οη καζεηέο δίλνπλ ηηο απαληήζεηο ηνπο
…
Αλαθέξνπκε όηη: α) νη ηηκέο πνπ παίξλεη ην pH είλαη από 0 κέρξη 14, β) νη ηηκέο ηνπ pH
δείρλνπλ αλ έλα δηάιπκα είλαη όμηλν - πεξηέρεη «νμύ» (pH<7), βαζηθό - πεξηέρεη «βάζε»
(pH>7) ή νπδέηεξν (pH=7), θαη όζν πην όμηλν είλαη έλα δηάιπκα, ηόζν κηθξόηεξν ηνπ 7
είλαη ην pH, ελώ όζν πην βαζηθό είλαη έλα δηάιπκα, ηόζν κεγαιύηεξν ηνπ 7 είλαη ην pH.
0.....1.....2.....3.....4.....5.....6......7.....8.....9.....10.....11.....12.....13.....14
όμηλν βαζηθό
νπδέηεξν
Γίλνληαη νη ηηκέο pH θάπνησλ ζσκάησλ: pH αίκαηνο=7,4, pH γαζηξηθνύ πγξνύ=2, pH βξνρήο=5,5
Εθαξκνγή 1 (εκπέδσζε-έιεγρνο ηνπ βαζκνύ θαηαλόεζεο)
α) Γηαηί γίλνληαη δηαθεκίζεηο πξντόλησλ κε ςεπδείο
ή ιαλζαζκέλεο ή παξαπιαλεηηθέο πιεξνθνξίεο, αλ
θαη απαγνξεύεηαη από ηε λνκνζεζία;
β) Σρνιηάζηε ηε δηαθήκηζε: «Τν κόλν ζακπνπάλ κε
νπδέηεξν πε-ρα, pH=5,5».
α) Οη καζεηέο δίλνπλ ηηο απαληήζεηο
ηνπο …
β) Οη καζεηέο ζρνιηάδνπλ …
Εξώηεζε 2: Πώο κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί
πεηξακαηηθά ην pH ελόο δηαιύκαηνο;
Οη καζεηέο δίλνπλ ηηο απαληήζεηο ηνπο
…
Αλαθέξεηαη όηη ην pH ελόο δηαιύκαηνο κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί πεηξακαηηθά κε
περακεηξηθό ραξηί (ραξηί πνηηζκέλν κε κείγκα δεηθηώλ*) ή κε έλα ειεθηξνληθό όξγαλν
πνπ νλνκάδεηαη περάκεηξν (αλ ζέινπκε κεγαιύηεξε αθξίβεηα).
*Γείθηεο νλνκάδνληαη θάπνηεο ρεκηθέο ελώζεηο πνπ αιιάδνπλ ρξώκα, όηαλ αιιάμεη ην pH δηαιύκαηόο
ηνπο, ζε θάπνηα όξηα. Οη δείθηεο, δειαδή, κπνξνύλ λα «δείμνπλ» αλ έλα δηάιπκα είλαη όμηλν ή βαζηθό.
Παξαδείγκαηα δεηθηώλ:
 Τν κπιε βξνκνζπκόιεο (πξάζηλν), κε νμύ γίλεηαη θίηξηλν θαη κε βάζε γίλεηαη κπιε.
 Ζ θαηλνινθζαιεΐλε (άρξσκε), κε βάζε γίλεηαη ξνδ - θόθθηλε.
 Πείξακα 2α: Αιιαγή ρξώκαηνο δεηθηώλ από
νμέα θαη βάζεηο
Γίλνληαη ηα εμήο δηαιύκαηα: 1ν
) HCl(aq), 2ν
)
NaOH(aq), 3ν
) μίδη («άζπξν») ή ρπκόο ιεκνληνύ θαη
4ν
) απνθξαθηηθό ληπηήξσλ (π.ρ. tuboflo).
Εεηείηαη από ηνπο καζεηέο:
1) Να πξνβιέςνπλ ην ρξώκα πνπ ζα πάξνπλ νη
δείθηεο: α) κπιε βξνκνζπκόιεο θαη β)
θαηλνινθζαιεΐλε, ζε θαζέλα από ηα δηαιύκαηα
απηά.
2) Να παξαηεξήζνπλ θαη λα ζεκεηώζνπλ ηελ αιιαγή
ρξώκαηνο ησλ δεηθηώλ α) κπιε βξνκνζπκόιεο θαη
β) θαηλνινθζαιεΐλεο, θαηά ηελ πξνζζήθε ηνπο, ζε
θαζέλα από ηα δηαιύκαηα απηά.
3) Να ηαμηλνκήζνπλ ηα ζώκαηα (HCl, NaOH, μίδη,
tuboflo) ζε όμηλα (πεξηέρνπλ νμύ) ή βαζηθά
(πεξηέρνπλ βάζε).
1) Οη καζεηέο γξάθνπλ ηηο πξνβιέςεηο
ηνπο:
1α) 1β)
2α) 2β)
3α) 3β)
4α) 4β)
---------------------------------------------------------------------------------------
2) Οη καζεηέο παξαηεξνύλ θαη
ζεκεηώλνπλ ηα ρξώκαηα:
1α) 1β)
2α) 2β)
3α) 3β)
4α) 4β)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3) Οη καζεηέο ηαμηλνκνύλ ηα δηαιύκαηα:
α) όμηλα: …………………………
β) βαζηθά: ………………………..
Σπκπέξαζκα: Οη δείθηεο κπνξνύλ λα
ρξεζηκεύζνπλ ………………………

4. Α. Μαπξόπνπινο. Σρεδηαζκόο & δηδαζθαιία ηεο ελόηεηαο Ομέα-Βάζεηο, κε ην δηδαθηηθό κνληέιν ηνπ Gagne 4
Πείξακα 2β: Πξνζδηνξηζκόο ηνπ pH δηαιύκαηνο
κε περακεηξηθό ραξηί
Γίλνληαη ηα εμήο ζώκαηα: α) μίδη («άζπξν») ή
ιεκόλη, β) tuboflo(aq), γ) ΖCl(aq), δ) NaOH(aq).
Εεηείηαη από ηνπο καζεηέο:
1) Να παξαηεξήζνπλ θαη λα ζεκεηώζνπλ ην ρξώκα
πνπ παίξλεη ην περακεηξηθό ραξηί, αλ απηό
δηαβξαρεί κε 1 ζηαγόλα από ηα ζώκαηα απηά.
2) Να πξνζδηνξίζνπλ, θαηά πξνζέγγηζε, ηελ ηηκή
pH απηώλ ησλ ζσκάησλ, ζπγθξίλνληαο ην ρξώκα
πνπ πήξε ην περακεηξηθό ραξηί κε ην
«ρξσκαηνιόγην» πνπ ππάξρεη ζηε ζπζθεπαζία ηνπ
(δείρλεη ηελ αληηζηνίρηζε ρξώκαηνο – ηηκήο pH).
3) Να ηαμηλνκήζνπλ ηα ζώκαηα απηά θαη’
απμαλόκελε ηηκή pH.
4) Να δηαθξίλνπλ ηα ζώκαηα απηά, ζε: α) όμηλα, β)
βαζηθά.
1) Οη καζεηέο παξαηεξνύλ θαη
ζεκεηώλνπλ ηα ρξώκαηα.
α) ……………., β) ……………..,
γ) ……………., δ) ………………
2) Οη καζεηέο πξνζδηνξίδνπλ ηελ ηηκή
pH απηώλ ησλ ζσκάησλ:
α) ……………., β) ……………..,
γ) ……………., δ) ………………
3) Οη καζεηέο ηαμηλνκνύλ ηα ζώκαηα
απηά θαη’ απμαλόκελε ηηκή pH
4) α) όμηλα ……………………,
β) βαζηθά …………………..
Εθαξκνγή 2 (έιεγρνο ηνπ βαζκνύ θαηαλόεζεο).
Πώο κπνξεί λα δηαπηζησζεί αλ ζε έλα κπνπθάιη κε
θάπνην «άγλσζην» πγξό πεξηέρεηαη νμύ ή βάζε;
Οη καζεηέο γξάθνπλ ηελ άπνςή ηνπο
………………………………………
2ε
δηδαθηηθή ώξα
Εξώηεζε 3: Τη νλνκάδεηαη εμνπδεηέξωζε; Οη καζεηέο δίλνπλ ηηο απαληήζεηο ηνπο
Αλαθέξεηαη όηη, εμνπδεηέξσζε ιέγεηαη ε αληίδξαζε κηαο βάζεο [OH-
] κε έλα νμύ [H+
],
θαη όηη θαηά ηελ αληίδξαζε απηή ζρεκαηίδεηαη νπζία πνπ νλνκάδεηαη άιαο.
π.ρ. NaOH + ΖCl → NaCl + Ζ2Ο
 Πείξακα 3: Αληίδξαζε νμέσλ κε βάζεηο
(εμνπδεηέξσζε)
Εεηείηαη από ηνπο καζεηέο:
1) Να πξνβιέςνπλ ηη ζα ζπκβεί αλ ζε έλα
δνθηκαζηηθό ζσιήλα πνπ πεξηέρεη πεξίπνπ 1 mL
δηαιύκαηνο NaOH(aq), πξνζηεζνύλ 5-6 ζηαγόλεο
θαηλνινθζαιεΐλεο.
2) Να ζεκεηώζνπλ ην ρξώκα ηνπ δείθηε κεηά ηελ
πξνζζήθε θαηλνινθζαιεΐλεο.
3) Να πξνβιέςνπλ ηη ζα ζπκβεί αλ ζην δνθηκαζηηθό
ζσιήλα κε ην NaOH(aq) θαη ηελ θαηλνινθζαιεΐλε,
πξνζηεζεί ΖCl(aq).
Πξνζηίζεηαη ΗCl(aq), κε ζηαγνλνκεηξηθό θηαιίδην,
ζην πξνεγνύκελν δηάιπκα, κέρξη λα αιιάμεη
ρξώκα ν δείθηεο (λα εμνπδεηεξσζεί ε βάζε από ην
νμύ). Τη ρξώκα ζα πάξεη ν δείθηεο;
4) Να ππνζέζνπλ ηελ ηηκή pH ηνπ εμνπδεηεξσκέλνπ
δηαιύκαηνο5
.
1) Οη καζεηέο γξάθνπλ ηελ πξόβιεςή
ηνπο
2) Οη καζεηέο ζεκεηώλνπλ ην ρξώκα
……………………..
3) Οη καζεηέο γξάθνπλ ηελ πξόβιεςή
ηνπο ……………………………….
…………………………………….
Τν ρξώκα ηνπ δείθηε κεηά ηελ
πξνζζήθε ΖCl – ηελ εμνπδεηέξσζε,
έγηλε ……………..
4) Οη καζεηέο γξάθνπλ ηελ ππόζεζή
ηνπο γηα ηελ ηηκή pH ……
Σπκπέξαζκα: Τα νμέα αληηδξνύλ κε
………………. θαη παξάγεηαη ……..
5
Σην ζεκείν απηό λα δηεπθξηληζηεί όηη ην εμνπδεηεξσκέλν δηάιπκα (δειαδή ην δηάιπκα ηνπ άιαηνο) κπνξεί λα είλαη
όμηλν, βαζηθό ή νπδέηεξν. Δλδεηθηηθά, κπνξεί λα γίλεη ην εμήο πείξακα: Σε δηάιπκα ζόδαο (άιαο) λα πξνζηεζνύλ
ζηαγόλεο θαηλνινθζαιετλεο θαη λα παξαηεξήζνπλ νη καζεηέο ηελ αιιαγή ρξώκαηνο ηνπ δείθηε.

5. Α. Μαπξόπνπινο. Σρεδηαζκόο & δηδαζθαιία ηεο ελόηεηαο Ομέα-Βάζεηο, κε ην δηδαθηηθό κνληέιν ηνπ Gagne 5
Εθαξκνγή 3 (εκπέδσζε-έιεγρνο ηνπ βαζκνύ θαηαλόεζεο)
Γίλνληαη ηα εμήο ηξία δηαιύκαηα:
Γηάιπκα Α Β Γ
pH 10 4 7
Με πνην δηάιπκα ζα «εμνπδεηεξώζεηε»:
α) ην ηζίκπεκα κέιηζζαο, αλ απηό είλαη όμηλν;
β) ην ηζίκπεκα ζθήγθαο, αλ απηό είλαη βαζηθό;
Οη καζεηέο γξάθνπλ ηελ απάληεζή
ηνπο.
Εξώηεζε 4: Τα νμέα αληηδξνύλ κε κέηαιια; Οη καζεηέο δίλνπλ ηηο απαληήζεηο ηνπο
 Πείξακα 4: Αληίδξαζε νμέσλ κε κέηαιια
Εεηείηαη από ηνπο καζεηέο:
1) Να ζεκεηώζνπλ ηε κεηαβνιή πνπ παξαηεξνύλ
όηαλ ζε δύν δνθηκαζηηθνύο ζσιήλεο πνπ
πεξηέρνπλ 1 mL HCl (aq) ν θαζέλαο, πξνζηεζνύλ:
-ζηνλ 1ν
έλα θνκκάηη καγλεζίνπ (Mg),
-ζηνλ 2ν
έλα θνκκάηη ςεπδαξγύξνπ (Zn).
(Τν πξνεγνύκελν πείξακα λα γίλεη θαη κε άιιν νμύ).6
2) Να ππνζέζνπλ πνην είλαη ην αέξην πνπ εθιύεηαη
θαηά ηηο αληηδξάζεηο απηέο.7
1) Οη καζεηέο ζεκεηώλνπλ ηε
κεηαβνιή πνπ παξαηεξνύλ ……….
…………………………………….
2) Οη καζεηέο γξάθνπλ ηελ ππόζεζή
ηνπο ……………………………
Σπκπέξαζκα: Τα νμέα αληηδξνύλ,
γεληθά, κε …………………. θαη
παξαηεξείηαη παξαγσγή ……………
Εθαξκνγή 4 (έιεγρνο ηνπ βαζκνύ θαηαλόεζεο)
Γηαζέηνπκε 4 δνρεία: α) από ραιθό (Cu), β) από
ςεπδάξγπξν (Zn), γ) από ζίδεξν (Fe), δ) από
πιαζηηθό. Σε πνηα από ηα δνρεία απηά ζα κπνξνύζε
λα θπιαρηεί δηάιπκα HCl(aq); Αηηηνινγείζηε ηελ
απάληεζή ζαο.
Οη καζεηέο απαληνύλ:
Τν δηάιπκα HCl(aq) ζα κπνξνύζε λα
θπιαρηεί ζην δνρείν …………….,
δηόηη ………………………………..
……………………………………..
Εξώηεζε 5: Τα νμέα αληηδξνύλ κε αλζξαθηθά
άιαηα;
Οη καζεηέο δίλνπλ ηηο απαληήζεηο ηνπο
…
 Πείξακα 5: Αληίδξαζε νμέσλ κε αλζξαθηθά
άιαηα
Εεηείηαη από ηνπο καζεηέο:
1) Να ζεκεηώζνπλ ηε κεηαβνιή πνπ παξαηεξνύλ
όηαλ ζε δύν δνθηκαζηηθνύο ζσιήλεο πνπ
πεξηέρνπλ: ν 1νο
ζόδα (Na2CO3/αλζξαθηθό λάηξην)
θαη ν 2νο
ζθόλε θηκσιίαο ή καξκαξόζθνλε
(CaCO3 / αλζξαθηθό αζβέζηην), πξνζηεζνύλ 4-5
ζηαγόλεο HCl(aq).
(Τν πξνεγνύκελν πείξακα λα γίλεη θαη κε άιιν νμύ,
π.ρ. μίδη / CH3COOH).8
2) Να ππνζέζνπλ πνην είλαη ην αέξην πνπ εθιύεηαη
θαηά ηηο αληηδξάζεηο απηέο.9
Οη καζεηέο απαληνύλ:
1) Οη καζεηέο ζεκεηώλνπλ ηε
κεηαβνιή πνπ παξαηεξνύλ ……….
…………………………………….
2) Οη καζεηέο γξάθνπλ ηελ ππόζεζή
ηνπο ……………………………
Σπκπέξαζκα: Τα νμέα αληηδξνύλ κε
…………………., θαη παξαηεξείηαη
παξαγσγή ………………
6
Να δεηρζεί ζηνπο καζεηέο όηη δελ αληηδξνύλ όια ηα κέηαιια κε νμέα, ξίρλνληαο έλα θνκκάηη Cu ζε HCl (aq).
7
Αλαθέξνπκε ζηνπο καζεηέο όηη ην αέξην είλαη ην πδξνγόλν (H2) θαη κπνξεί λα «δηαπηζησζεί» αλ πιεζηάζνπκε
ζην ζηόκην ηνπ δνθηκαζηηθνύ ζσιήλα κηα αλακκέλε νδνληνγιπθίδα, νπόηε παξαηεξείηαη…………………………
8
Όηαλ νη βάζεηο αληηδξνύλ κε αλζξαθηθά άιαηα, δελ παξάγεηαη αέξην.
9
Αλαθέξνπκε ζηνπο καζεηέο όηη ην αέξην είλαη ην CO2 θαη κπνξεί λα «δηαπηζησζεί» αλ εηζαρζεί ζην δνθηκαζηηθό
ζσιήλα, πάλσ από ην δηάιπκα, κηα αλακκέλε νδνληνγιπθίδα, νπόηε ………………………………………….

6. Α. Μαπξόπνπινο. Σρεδηαζκόο & δηδαζθαιία ηεο ελόηεηαο Ομέα-Βάζεηο, κε ην δηδαθηηθό κνληέιν ηνπ Gagne 6
Εθαξκνγή 5 (εκπέδσζε-έιεγρνο ηνπ βαζκνύ θαηαλόεζεο)
Πνην από ηα επόκελα ζώκαηα είλαη θαηάιιειν γηα
λα θαζαξηζηεί ην «πνπξί» (απνηειείηαη από CaCO3)
ησλ βξαζηήξσλ; Αηηηνινγείζηε ηελ απάληεζή ζαο.
α) ζπίξην ηνπ άιαηνο (πεξηέρεη HCl),
β) tuboflo (πεξηέρεη NaOH),
γ) ζόδα (Na2CO3).
Τν ζώκα πνπ είλαη θαηάιιειν γηα λα
θαζαξηζηεί ην «πνπξί» ησλ βξαζηήξσλ
είλαη: ……………………………..,
δηόηη ……………………………….
…………………………………….
Γ) ΚΛΔΙ΢ΙΜΟ (5 min)
Αλαθεθαιαίσζε: Εεηείηαη από ηνπο καζεηέο λα ζπκπιεξώζνπλ ηνλ παξαθάησ πίλαθα ΙΙΙ.
Ιδηόηεηα Ομέα Βάζεηο
1. pH ηηκέο: ηηκέο:
2. Αιιαγή ρξώκαηνο
δεηθηώλ
Π.ρ. Π.ρ.
3. Δμνπδεηέξσζε
4. Aληίδξαζε κε
κέηαιια ------------------
5. Aληίδξαζε κε
αλζξαθηθά άιαηα ------------------
 Δξγαζία γηα ην ζπίηη:
1) Πνύ κπνξεί λα νθείινληαη νη θνηλέο ηδηόηεηεο:
α) ησλ νμέσλ …………………………………………...............................,
β) ησλ βάζεσλ ………………………………………………………………;
2) Με βάζε ηηο γλώζεηο πνπ απνθηήζεθαλ ζηελ ελόηεηα απηή, δηαηππώζηε θάπνην νξηζκό:
α) γηα ηα νμέα …………………………………………………………………………………,
β) γηα ηηο βάζεηο ……………………………………………………………………………….
3) Να βξείηε πιεξνθνξίεο γηα ην ξόιν ησλ νμέσλ-βάζεσλ θαη ηνπ pH:
α) ζηελ θαιιηέξγεηα δηάθνξσλ θπηώλ …………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………..
β) ζην αίκα ……………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
γ) ζε δηάθνξα θάξκαθα ………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………..
δ) ζηε θζνξά ησλ δνληηώλ ……………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
4) Να ζπκπιεξώζεηε ηνλ επόκελν πίλαθα (κε ηε βνήζεηα βηβιηνγξαθίαο - δηαδηθηύνπ):
΢ώκα Γαζηξηθό
πγξό
Χπκόο
ιεκνληνύ
Νεξό
βξνρήο
Γάια Αίκα Νεξό
ζαιαζζηλό
Σόδα
καγεηξηθή
Σαπνπλό-
λεξν
Κξαζί
pH

7. Α. Μαπξόπνπινο. Σρεδηαζκόο & δηδαζθαιία ηεο ελόηεηαο Ομέα-Βάζεηο, κε ην δηδαθηηθό κνληέιν ηνπ Gagne 7
3ε
δηδαθηηθή ώξα10
Προσδιορισμός της τιμής pH ενός «άγνωστου» διαλύματος
Τάμε: Γ΄ Γπκλαζίνπ – Τκήκα: ……. Ηκεξνκελία:
Ολνκαηεπώλπκν κειώλ νκάδαο:
1. ……………………………………………
2. ……………………………………………
3. ……………………………………………
4. ……………………………………………
Δίνονται:
Όξγαλα Αληηδξαζηήξηα - Τιηθά
 8 Γνθηκαζηηθνί ζσιήλεο
 Σηήξηγκα δνθηκαζηηθώλ ζσιήλσλ
 Πνηήξη δέζεσο (250 mL)
 Πξνζηαηεπηηθά γπαιηά.
 3 «άγλσζηα» δηαιύκαηα Α, Β, Γ 11
 Δθρύιηζκα «θόθθηλνπ» ιάραλνπ
 Γηαιύκαηα (ζε πιαζηηθά ζηαγνλνκεηξηθά θηαιίδηα)
κε ηηκέο pH: 1, 3, 7, 9, 13
 Απηνληηζκέλν λεξό (ζε πδξνβνιέα)
 Ζητείται:
1) Να σχεδιάσετε πείραμα (να γράψετε τη διαδικασία που θα ακολουθήςετε) για να
προσδιορίσετε την τιμή pH των «άγνωστων» διαλυμάτων Α, Β, Γ.
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
2) Να πραγματοποιήσετε το πείραμα που σχεδιάσατε, γράφοντας και
αιτιολογώντας τα αποτελέσματα σε κάθε βήμα.
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………….
Σειηθά απνηειέζκαηα:
Γηάιπκα Α Β Γ
pH
10
Γίλεηαη αμηνιόγεζε ησλ καζεηώλ κε εξεπλεηηθή εξγαζηεξηαθή άζθεζε (κε θαζνδεγνύκελε):
Οη καζεηέο ζα θαηαζθεπάζνπλ περακεηξηθή θιίκαθα κε ηνλ δείθηε «θόθθηλν» ιάραλν θαη ζηε ζπλέρεηα ζα πξνζδηνξίζνπλ
ηελ ηηκή pH ησλ «άγλσζησλ» δηαιπκάησλ.
11
Τν 1ν λα πεξηέρεη ρπκό ιεκνληνύ ή sprite, ην 2ν ζόδα καγεηξηθή ή δηάιπκα απνξξππαληηθνύ & 3ν tuboflo.