Συνδυασμένη πληροφόρηση για τον γενικότερο ρόλο της Αγίας Σοφίας ως τόπου επιτέλεσης ιστορικών γεγονότων υψίστης σημασίας.

1. ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

2. Η Αγία Σοφία ή Αγία-Σοφία, γνωστή και ως ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας ή απλά, η
Μεγάλη Εκκλησία είναι ναός που βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη. Από το 537 ο ομώνυμος ναός
του 360 που είχε ανεγερθεί στο ίδιο σημείο, απαλλοτριώθηκε προς θεμελίωση του υπάρχοντος μέχρι το
1453 λειτουργούσε ως ορθόδοξος καθεδρικός ναός της πόλης, με εξαίρεση την περίοδο 1204–1261, κατά
την οποία ήταν ρωμαιοκαθολικός ναός. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης μετατράπηκε
σε ισλαμικό τέμενος, ενώ το 1934 μετατράπηκε σε μουσειακό χώρο (Ayasofya Müzesi).

3. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ
Αρχιτέκτονες του ναού ήταν ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και
ο Ισίδωρος από τη Μίλητο. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε σε
μικρό χρονικό διάστημα και τα εγκαίνιά του τελέστηκαν στις 27
Δεκεμβρίου του 537.

4. Τότε, σύμφωνα με το θρύλο, ο
Ιουστινιανός αναφώνησε:
«Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με
τοιούτον έργον επιτελέσαι.
Νενίκηκά σε, Σολομών!»
θέλοντας έτσι να εκφράσει το
θαυμασμό του για το μνημείο το οποίο
ήταν πιο θαυμαστό από τον Ναό του
Σολομώντα στα Ιεροσόλυμα.
Τριακόσια και πλέον εκατομμύρια
χρυσών δραχμών, κατ΄ αντιστοιχία,
είχαν δαπανηθεί για την ανέγερση
αυτού του Ναού.

5. Γενικά ο ναός είναι ορθογώνιο οικοδόμημα μήκους 78,16 μ. και πλάτους
71,82 μ. κτισμένο στη ΝΔ. πλευρά του πρώτου λόφου της Πόλης με
κατεύθυνση ΝΑ. Περιβάλλεται από δύο αυλές την βόρεια και την δυτική
καλούμενη και αίθριο. Συνορεύει Ν με τα Πατριαρχικά κτίρια τα οποία
συνδέονταν με το Αυγουσταίο, τη μεγάλη δηλαδή πλατεία που βρίσκοταν
το λαμπρό από πορφυρό μάρμαρο άγαλμα της Αυγούστας Ελένης.Στο
κτίσιμο της Αγιά Σόφιας εργάστηκαν περίπου 600 άτομα.

6. Ο ναός είναι κτισμένος σε
αρχιτεκτονικό ρυθμό βασιλικής με
τρούλο. Ο κυρίως χώρος του
κτίσματος έχει σχήμα
περίπου κύβου. Τέσσερις τεράστιοι
πεσσοί, (κτιστοί τετράγωνοι στύλοι),
που απέχουν μεταξύ τους ο ένας
από τον άλλο 30 μ., στηρίζουν τα
τέσσερα μεγάλα τόξα πάνω στα
οποία εδράζεται ο τρούλος, με
διάμετρο 31 μέτρων. Ο τρούλος
δίνει την εντύπωση ότι αιωρείται
εξαιτίας των παραθύρων που
βρίσκονται γύρω στη βάση του (ο
σύγχρονος ιστορικός Προκόπιος
λέει: ...δίνει την εντύπωση ότι είναι
ένα κομμάτι ουρανού που κρέμεται
στη γη...).

7. Ο περίλαμπρος λαός της χριστιανοσύνης μετατράπηκε αμέσως σε τζαμί μόλις η
Πόλη έπεσε στα χέρια των Οθωμανών (αλλά και σε καθολικό ναό κατά την άλωσή
της από τους Σταυροφόρους το 1204!) και θα έπρεπε να περάσουν αρκετοί
αιώνες ώστε να σεβαστούν οι Νεότουρκοι το βαρύ όνομά της και να τη
μεταμορφώσουν σε μουσείο. Ήταν ο Κεμάλ Ατατούρκ αυτός που την άφησε στην
αιώνια αταραξία της, μετατρέποντάς τη από μουσουλμανικό χώρο λατρείας σε
μουσείο το 1934, αν και οι τουρκικές προκλήσεις δεν έλεγαν να κοπάσουν.

8. Πολύ πρόσφατα, η Άγκυρα αποφάσισε να κάνει την Αγια-Σοφιά
προσωρινό τέμενος, φέρνοντας στον νου μνήμες άλλων εποχών, για
τις ανάγκες του εορτασμού του Ραμαζανιού. Καταπατώντας κάθε
έννοια σεβασμού στη διαφορετικότητα και τη θρησκευτική ελευθερία,
η τουρκική κυβέρνηση έβαλε έναν ιμάμη να ψάλει το Κοράνι μέσα
στο αιώνιο σύμβολο της ορθοδοξίας προκαλώντας για άλλη μια
φορά τη χριστιανική Δύση.

9. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης είναι ένα από τα σημαντικότερα
γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας, καθώς σήμανε το τέλος της
αντίστασης που ανέπτυξαν οι Χριστιανικοί λαοί της ανατολής απέναντι
στον επεκτατισμό του Ισλάμ και επέφερε σημαντικές πολιτικές,
πολιτιστικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές κυρίως στον Ελλαδικό
χώρο. Το ακλόνητο προπύργιο κατά της Αραβικής και αργότερα της
Οθωμανικής επέκτασης είχε χαθεί οριστικά.
Το χρονικό του τέλους μιας
Αυτοκρατορίας

10. Για τους Έλληνες η άλωση
''Της πάλαι ποτέ βασιλίδος των
πόλεων'' είναι ακόμη και
σήμερα ένα γεγονός που
προκαλεί θλίψη και πόνο.
Παρά ταύτα όμως, η
καταστροφή της ήταν
αναμενόμενη και
αναπόφευκτη.

11. Η επανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τον Μιχαήλ Η'
Παλαιολόγο το 1261 υπήρξε αναμφίβολα σημαντικό γεγονός. Η
Αυτοκρατορία όμως έπρεπε να κερδίσει τα χαμένα εδάφη της
κάνοντας συνεχώς πολέμους με τα Λατινικά κράτη και τα Ελληνικά
κράτη. Ο συνεχής και μακροχρόνιος αγώνας με αυτά τα κράτη,
τους Σέρβους και τους Βούλγαρους, οι οποίοι εμφανίστηκαν στο
προσκήνιο διεκδικώντας τμήματα της Αυτοκρατορίας, αλλά και οι
εμφύλιοι πόλεμοι και οι δυναστικές έριδες που ταλάνιζαν το
Βυζάντιο, δεν του επέτρεψαν να αποκτήσει και πάλι τον ηγετικό
ρόλο, που κατείχε τους προηγούμενους αιώνες, ως πολιτικό,
στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο στην περιοχή των Βαλκανίων.

12. ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΑΛΩΣΗ
1. Εκείνο το διάστημα του 13ου αιώνα εμφανίζονται στη
Μικρά Ασία και εδραιώνουν την κυριαρχία τους νομαδικές
φυλές Τουρκομάνων, οι οποίες απωθήθηκαν προς τα δυτικά
εξαιτίας της εισβολής των Μογγόλων από την ενδότερη Ασία.
Αρχικά δεν φαινόταν απειλητικές προς το Βυζάντιο, το οποίο
είχε συνηθίσει στο παρελθόν να επιβιώνει ευρισκόμενο
ανάμεσα σε δύο πυρά από Ανατολή και Δύση.

13. Η κατακερματισμένη Βυζαντινή Αυτοκρατορία θεώρησε την απειλή
από τη Δύση πιο σημαντική και διέθεσε το μεγαλύτερο μέρος του
στρατού της για την αντιμετώπιση της εισβολής από τα Λατινικά
κράτη. Οι προσπάθειες του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου, αλλά και των
επόμενων Αυτοκρατόρων για ένωση με τη Δύση και συσπείρωση του
Χριστιανικού κόσμου απέβησαν άκαρπες.
Μιχαήλ Παλαιολόγος ο Η΄

14. 2. Η οικονομική κατάσταση της Αυτοκρατορίας δεν επέτρεπε τη
συντήρηση του μισθοφορικού στρατού, όπως συνέβαινε τον
προηγούμενο αιώνα. Οι αλλαγές στην κοινωνική δομή, η
μείωση της ισχύς του Αυτοκρατορικού αξιώματος, η άνοδος της
ισχύς της κληρονομικής αριστοκρατίας και τα προνόμια που
απέσπασε και η συρρίκνωση της τάξης των ελεύθερων
μικροκαλλιεργητών οδήγησε σταδιακά στην εξασθένηση του
Βυζαντίου και έδωσε την ευκαιρία στη Γένουα και τη Βενετία να
αποκτήσουν μεγάλη οικονομική δύναμη, ελέγχοντας σχεδόν εξ
ολοκλήρου το Βυζαντινό εμπόριο.

15. 3. Οι Γενουάτες είχαν αποκτήσει μία δική τους εμπορική
συνοικία στην καρδιά της πρωτεύουσας, στο Γαλατά και οι
έριδες λόγω του ανταγωνισμού μεταξύ Βενετίας και Γένουας
προκάλεσαν προβλήματα στην ίδια την Αυτοκρατορία, η
οποία τελικά βγήκε ζημιωμένη και εξασθενημένη από τη αυτή
τη σύγκρουση. Μετά το 1302 προοδευτικά οι επαρχίες του
Βυζαντίου στη Μικρά Ασία είχαν απολεσθεί και καθώς οι
Τούρκοι εδραίωσαν την κυριαρχία τους, δεν υπήρχε καμία
ελπίδα ανάκαμψης. Στις αρχές του 14ου αιώνα, μεταξύ των
ετών 1321 - 1328 η εμφύλια διαμάχη που ξέσπασε στην
Αυτοκρατορία παρέλυσε τη διοίκηση.

16. 4. Αδυνάτισε την οικονομία και την αντίσταση
της Αυτοκρατορίας απέναντι στους εξωτερικούς εχθρούς της
και έδωσε την ευκαιρία στους τελευταίους να επωφεληθούν
από αυτή τη σύγχυση. Το 1326 οι Οθωμανοί κατέλαβαν την
Προύσα, η οποία και έγινε πρωτεύουσα του κράτους τους. Το
1331 κατέλαβαν τη Νίκαια και το 1337 τη Νικομήδεια. Το
1352 κατέλαβαν το φρούριο Τζύμπη, κοντά στην Καλλίπολη,
γεγονός σημαντικό, καθώς είναι η πρώτη εγκατάσταση των
Τούρκων σε Ευρωπαϊκό έδαφος. Οι επιδρομές στα Θρακικά
εδάφη συνεχίστηκαν με την άλωση της Καλλίπολης το 1354,
της Αδριανούπολης το 1361 και του Διδυμοτείχου το 1361.

18. Τέλος, ο Μωάμεθ και οι μεταγενέστεροι σουλτάνοι ακολούθησαν μία
πολιτική ανοχής της διαφορετικότητας, όσον αφορά τη θρησκεία και τον
πολιτισμό, η οποία έδωσε στους Έλληνες τη δυνατότητα να διατηρήσουν την
ταυτότητα τους και αν και υποτελείς να εξακολουθήσουν να υπάρχουν ως
έθνος και αργότερα να εξαπλωθούν ακόμη περισσότερο.

19. Οι θρύλοι, οι παραδόσεις, τα
δημοτικά τραγούδια πέρασαν από
γενιά σε γενιά και στα δύσκολα
χρόνια της δουλείας υπήρξαν
στήριγμα και παρηγοριά για το
υπόδουλο Ελληνικό γένος.

20. Εκφράζουν την ψυχική συγκίνηση που δοκίμασε ο λαός από τα
συγκλονιστικά γεγονότα που βίωσε και επίσης τους πόθους και τις
ελπίδες που θεμελίωσαν την εθνική συνείδηση του Ελληνικού έθνους.
Από τα ερείπια θεμελιώθηκε το υψηλό φρόνημα και η ελπίδα για την
αποκατάσταση του γένους.

21. Σε όλη τη διάρκεια των σκοτεινών αιώνων της σκλαβιάς σημαντικό
ρόλο διαδραμάτισε η Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία διατήρησε ζωντανή
τη μνήμη της εθνικής συνείδησης και της Ελληνικής ταυτότητας των
υπόδουλων και αποτέλεσε φάρο στην αναγέννηση του Ελληνικού
έθνους.

22. Το Βυζάντιο και η ιστορία του εν τέλει αποτελούν για τους Νεοέλληνες
τις ρίζες τους και μέσα στη μακρόχρονη πορεία του πλάστηκε
σταδιακά η νεότερη εθνική τους συνείδηση. Η αποφράδα εκείνη Τρίτη
θα κατέχει πάντοτε κυρίαρχη θέση στη μνήμη και τις καρδιές όλων των
Ελλήνων και μολονότι το τέλος του Βυζαντίου υπήρξε τραγικό,
κατέλαβε μυθικές διαστάσεις και θα αποτελεί πάντοτε σημείο
αναφοράς για όλους μας.

23. Χρονολογία Γεγονός
324
Ο Μέγας Κωνσταντίνος ξεκινά το χτίσιμο της Αγίας του Θεού
Σοφίας
360
Ο Κωνσταντίνος Β' ολοκληρώνει το χτίσιμο του ναού και κάνει τα
εγκαίνια του
404-405
Ο Θεοδόσιος Β' προχωρά σε σημαντικές βελτιώσεις στην
κατασκευή του ναού
532
Ολοκληρωτική καταστροφή του πρώτου ναού στη Στάση του
Νίκα
532 - 537
Ανέγερση του σημερινού ναού από τους Ισίδωρο και Ανθέμιο.
Θυρανοίξια από τον Ιουστινιανό
558
Κατάρρευση του τρούλου του ναού, ο οποίος ήταν αρκετά
χαμηλός
558 - 563
Ανακατασκευή του τρούλου του ναού, σε ψηλότερο και πιο
λεπτό, από τον Ισίδωρο Β΄
1204 Μετατροπή της Αγίας Σοφίας στο καθολικό ναό
1261
Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος επαναφέρει την Εκκλησία στην
ορθόδοξη λατρεία

24. «Τό δέ τήν πόλιν σοι δοῦναι οὔτ' ἐμόν ἐστι οὔτ'
ἄλλου τῶν κατοικούντων ταύτῃ˙ κοινῇ γάρ
γνώμη πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν
καί οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν».

25. ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ:
•ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
•NEW BEAST
•HUFFPOST

26. ΟΜΑΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ
ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ:
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΛΑΜΠΡΟΥ
ΔΗΜΗΤΡΑ ΖΓΚΟΥΡΗ