1. ปลุกผี เขือนแกงเสือเตน ผลประโยชนเพื่อใคร
่
ประสิทธิพร กาฬออนศรี
ศูนยฝกอบรมสิ่งแวดลอม มหาวิทยาลัยชุมชน
ทํ า ไมต อ งเขื่ อ นแก ง เสื อ เต น
ทุกฤดูแลง ทุกฤดูฝน ชาวบาน ต.สะเอียบ
อ.สอง จ.แพร ต อ งออกมาต อ ต า น
คั ด ค า นโครงการเขื่ อ นแก ง เสื อ เต น มา
นานนั บ สิ บ ป เ นื่ อ งจากว า เป น ช ว งที่
รัฐบาล และกรมชลประทาน ไดโอกาสใน
การผลักดั นโครงการเขื่อนแกงเสือเตน
โดยอางวาเขื่อนแกงเสือเตน จะสามารถ
แกไขปญหาภัยแลงน้ําทวมได ทั้งที่มีผล
การศึกษาจากหลายหนวยงานไดขอสรุป
แลววา โครงการเขื่อนแกงเสือเตน ไมสามารถแกไขปญหาภัยแลง น้ําทวมได ผลการศึกษาของ
องคการอาหารและการเกษตรโลก (FAO.) ดวยเหตุผลเรื่องการปองกันน้ําทวม เขื่อนแกงเสือเตน
สามารถ เยียวยาปญหาน้ําทวมได เพียง 8 เปอรเซ็นต การศึกษาของสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนา
ประเทศไทย (TDRI.) ดวยเหตุผลทาง เศรษฐศาสตร ไดขอสรุปวา เขื่อนแกงเสือเตนไมคุมทุน
การศึกษาของ สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ดวยเหตุผลทางนิเวศวิทยา ที่มีขอสรุปวา
หากสรางเขื่อนแกงเสือเตนจะกระทบตอระบบนิเวศนของอุทยานแหงชาติแมยมเปนอยางมาก หาก
เก็ บ ผืนป าที่จ ะถูกน้ํ าท วมไวจ ะมี มูล ค าตอ ระบบนิเ วศน และชุมชนอยางมาก การศึกษาของ
จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ดวยเหตุผลทางดาน ปาไม สัตวปา ที่มีขอสรุปวา พื้นที่ที่จะสรางเขื่อนแกง
เสือเตน เปนทั้งอุทยานแหงชาติที่มีความอุดมสมบูรณ อีกทั้งยังเปนแหลงปาสักทองธรรมชาติ ผืน
เ ดี ย ว ที่ เ ห ลื อ อ ยู ดั ง นั้ น ค ว ร เ ก็ บ รั ก ษ า ไ ว เ พื่ อ อ น า ค ต ข อ ง ป ร ะ ช า ช น ไ ท ย ทั้ ง ป ร ะ เ ท ศ
การศึกษาของมูลนิธิคุมครองสัตวปา และพรรณพืชแหงประเทศไทย ในพระบรมราชินูปถัมภ ดวย
เหตุผลในการจัดการน้ํา ยังมีทางออก และทางเลือกอื่น ๆ อีกหลายวิธีการ ที่แกไขปญหาน้ําทวมได
โดยไมตองสรางเขื่อนแกงเสือเตน การศึกษาของมหาวิทยาลัยนเรศวร ไดเสนอ 19 แผนงานการ
จัดการน้ําแบบบูรณาการ ซึ่งสามารถแกไขปญหาทั้งน้ําแลง น้ําทวม ไดอยางเปนระบบทั้งลุมน้ํายม
โดยไมตองสรางเขื่อนแกงเสือเตน อีกทั้งการศึกษาของกรมทรัพยากรธรณี ไดชี้ชักวา บริเวณที่จะ
สรางเขื่อนแกงเสือเตน ตั้งอยูแนวรอยเลื่อนของเปลือกโลก คือ รอยเลื่อนแพร ซึ่งยังมีการเคลื่อนตัว

2. อยูตลอดเวลา เปนการเสี่ยงอยางมากที่จะสรางเขื่อนใกลกับรอยเลื่อนของเปลือกโลก เสมือนหนึ่ง
เปนการวางระเบิดบนหลังคาบานของคนเมืองแพร
ปาสักทองธรรมชาติผืนสุดทายของไทย
พื้นที่อางเก็บน้ําของโครงการเขื่อนแกงเสือเตน จะกระทบตอผืนปาสักทองธรรมชาติผนสุดทายของ
ื
ประเทศไทย ซึ่งมีไมสักทองขึ้นอยูอยางหนาแนน กวา 40,000 ไร ริมแมน้ํายมในเขตอุทยานแหงชาติ
แมยม จ.แพร โดยกรมชลประทานอางวาพื้นที่ที่จะเปนอางเก็บน้ําเขื่อนแกงเสือเตน ไมมีสภาพปา
แลว ขณะทีชาวบานตําบลสะเอียบตองเชิญชวนสื่อมวลชนไปพิสูจนสภาพปาสักทองเปนประจําทุกป
่
พิธี บวชปา สืบชะตาแมน้ํา เปนประเพณีทชาวบาน ต.สะเอียบ อ.สอง จ.แพร จัดเปนกิจกรรมอยาง
ี่
ตอเนื่อง เพื่อแสดงเจตนารมณในการรวมกันอนุรักษปาสักทองและขอขมาตอแมน้ํายม อีกทั้งเปน
การประกาศจุดยืนในการคัดคานเขื่อนแกงเสือเตนมาโดยตลอด
หากแตปาสักทองธรรมชาติผืนนี้ กลับเปนพื้นทีเปาหมายของนักแสวงประโยชน ที่ไมไดคํานึงถึง
่
อนาคตของรุนลูกรุนหลาน นอกจากงบประมาณที่จะมาพรอมกับโครงการเขื่อนแกงเสือเตน กวา
12,000 ลานบาท ยังมีไมสักทองอีกกวา 40,000 ไร ซึ่งมูลคาไมต่ํากวา 7,000 - 8,000 ลานบาท จึงไม
แปลกที่โครงการเขื่อนแกงเสือเตน เปนเสมือนผีที่ถูกปลุกใหฟนคืนชีพมาตลอดทุกยุคทุกสมัย
ทางเลือกในการแกไขปญหา ภัยแลง น้ําทวม ลุมน้ํายม โดยไมตองสรางเขื่อน
แกงเสือเตน
การจัดการน้ําแบบบูรณาการ ลุมน้ํายมทั้งระบบ ไดมีการศึกษาและวางแผนโดยกรมทรัพยากรน้ํา
กระทรวงทรัพยากรและสิงแวดลอม ไดผลสรุปออกมาแลววา ไมจําเปนตองสรางเขื่อนแกงเสือเตน ก็
่
สามารถบริหารจัดการน้ําได ซึ่งในแผนนี้ใชงบประมาณนอยกวาโครงการเขือนแกงเสือเตนเสียอีก
่
แตระบบราชการไทย ถือประเพณีไมขดขวางผลประโยชนของหนวยงานราชการดวยกัน แผนการ
ั
จัดการลุมน้ํายมทั้งระบบของกรมทรัพยากรน้ํา กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิงแวดลอม จึง
่
ไมไดดําเนินการใหเปนจริง การจัดการโดยใชแนวทางทางภูมินเวศวิทยา การจัดการน้ําแบบใหม
ิ
และการพัฒนาที่ยั่งยืน มองภาพรวมการแกไขปญหาการจัดการน้ําทั้งระบบ จึงจะสามารถแกไข
ปญหาภัยแลงน้ําทวมลุมน้ํายมไดแตทําไมไมเลือก
การฟนฟูปาตนน้ํา การฟนฟูปาไม การอนุรักษปา การปลูกปาเสริม การปกปอง พิทักษ รักษา และ
การจัดการปา โดยใหประชาชนมีสวนรวม นับเปนแนวทางหนึ่งที่จะฟนฟูเสถียรภาพของระบบนิเวศน
ใหกลับคืนมาสูสมดุลอยางยั่งยืน

3. การขุดลอกตะกอนแมนา อันจะ ้ํ
สามารถฟนฟูแมน้ําใหกลับมาทําหนาที่
แมน้ําตามธรรมชาติได การทําทางเบี่ยง
น้ําเพื่อระบายออกนอกเขตชุมชน การ
สรางเครือขายทางน้ําเพือกระจายน้ําไป
่
ยังนอกเขตชุมชน ซึ่งไดเริมดําเนินการ
่
ไปบางแลว หากแตบางจังหวัด บางพื้นที่
ที่ยังติดขัดเรืองงบประมาณในการ
่
ดําเนินการ เพราะผูแทนราษฎรในพื้นที่
นั้นๆ ไมมีศักยภาพในการดึง
งบประมาณมาดําเนินการ ตรงขามกับพื้นที่ที่มีผูแทนราษฎร มีรัฐมนตรี การดําเนินการแลวเสร็จ
ลุลวงไปหลายโครงการ แตก็ยังไมสามารถแกไขปญหาภัยแลง น้ําทวมได เพราะโครงการตางๆ ยังไม

ครบตามแผนที่วางไวทั้งระบบ การฟนฟูที่ราบลุมแมน้ํายม การขุดลอกคูคลองที่เชื่อมระหวางแมน้ํา
กับหนองบึง การยกถนนใหสูงขึ้น หรือเจาะถนนไมใหกีดขวางทางน้ํา การสรางบานเรือนใหอยาง
นอยชั้นลางสุดตองสูงกวาระดับน้ําทวมสูงสุด
การแนะนําใหเกษตรกรการปลูกพืชอายุสั้น พันธุพืชที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ การกําหนดใหเปนเขต
เสี่ยงภัยจากน้ําทวม การหยุดยั้งการสรางโครงสรางพื้นฐานที่ขวางทางน้ําในเขตที่ราบลุมแมน้ํายม

การใชประโยชนจากพื้นที่ใหเหมาะสม เชน เปนทีทองเที่ยว เปนแหลงประมง เขตอนุรักษความ
่
หลากหลายทางชีวภาพ สิ่งเหลานี้นอกจากจะสอดคลองกับระบบนิเวศน ยังสามารถปองกันน้ําทวม
พื้นที่ทางตอนลางลงมาตลอดจนถึงกรุงเทพฯ ได เนื่องจากที่ราบลุมแมน้ํายมเปนที่พักน้า ที่สามารถ
ํ
พักน้ําไมใหไหลลงสูแมนาเจาพระยาพรอมกันถึง 500-1,500 ลานลูกบาศกเมตร ซึ่งปริมาณมากกวา
 ้ํ
ความจุของโครงการเขื่อนแกงเสือเตนเสียอีก
ปจจุบันลุมแมน้ํายมมีระบบชลประทานขนาดใหญ และขนาดกลาง 24 แหง ระบบชลประทานขนาด
เล็ก 220 แหง บอน้ําตื้น 240 บอ และระบบสูบน้ําดวยพลังไฟฟาของกรมพัฒนา และสงเสริมพลังงาน
26 แหง รวมพื้นที่ชลประทาน 1,117,465 ไร ระบบชลประทานเหลานี้ลวนแตมีประสิทธิภาพต่ํา
กลาวคือ ประสิทธิภาพเฉลี่ยระบบชลประทานของกรมชลประทานมีเพียง 35% สวนระบบสูบน้ําดวย
พลังไฟฟามีประสิทธิภาพเฉลี่ย 57% ขณะที่ประสิทธิภาพระบบชลประทานทั่วโลกเฉลีย 64% การ ่
จัดการดวย DSM โดยการซอมบํารุงระบบชลประทานที่มีอยูแลวใหมีประสิทธิภาพ การสนับสนุนให
เกิดกลุมผูใชน้ํา การใหความรูแกผูใชน้ําจะสามารถทําใหเหลือน้ําจํานวนมาก เฉพาะระบบของกรม
ชลประทานถาใชระบบ DSM จะเหลือน้ําถึง 101 ลานลูกบาศกเมตร เทียบเทากับปริมาณในการ
อุปโภคบริโภคของคนในลุมแมน้ํายมถึง 7.6 ลานคน

4. การพัฒนาแหลงน้ําขนาดเล็ก ในการแกปญหาการขาดแคลนน้ําในลุมแมน้ํายม สามารถดําเนินการ
ไดโดยการพัฒนาแหลงน้าขนาดเล็กตามที่มีรายละเอียดในแผนการพัฒนาแหลงน้ําขนาดเล็ก ซึ่ง
ํ
จัดทําโดย กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทยแผนดังกลาวสามารถแกปญหาการขาดแคลนน้ําได
โดยใชงบประมาณเฉลี่ยแลวหมูบานละประมาณ 3 ลานบาทเทานั้น
การพัฒนาระบบประปา การขาดแคลนน้ําในเมืองใหญ ๆ โดยเฉพาะในฤดูแลงที่ความตองการน้ํามี
สูง ไมไดเกิดจาก การขาดน้ําดิบเทานั้น แตเกิดจากระบบการผลิตน้ําประปาของการประปาภูมิภาค
ไมเพียงพอ ตัวอยางเชน เมืองสุโขทัยขาดแคลนน้าประปาในฤดูแลง เพราะระบบการผลิตน้ําประปามี
ํ
ความสามารถในการผลิตน้ําประปาเพียง 60 % ของความตองการน้ําประปาสูงสุดในฤดูแลง การ
ขยายระบบการผลิตน้ําประปาจะสามารถชวยในการขาดแคลนน้ําอุปโภค-บริโภค ในเมืองใหญได
อยางไรก็ตามการรณรงคใหมีการประหยัดน้ําในฤดูแลงก็ยังเปนสิ่งจําเปน
ทางเลือกในการจัดการน้ําที่ดําเนินการศึกษาโดยคณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยนเรศวร
พิษณุโลก เสนอโครงการแกไขปญหาภัยน้ําทวมแบบเบ็ดเสร็จ 19 แบบ คือ 1.ปลูกปาปองกันน้ําทวม
2. เกษตรแนวระดับปองกันน้ําทวม 3.อางเก็บน้ําขนาดเล็กกักเก็บน้ําเพื่อการเกษตรของชุมชน 4.
ปองกันไฟและแนวซับน้า 5.พื้นที่กักเก็บน้ําเพื่อปองกันภัยน้ําทวมบนทีสูง 6.คลองเฉลิมพระเกียรติ
ํ ่
ปองกันน้ําทวมฉับพลัน 7.ชลประทานแนวระดับปองกันน้ําทวม 8.ศูนยอพยพเพื่อบรรเทาภัยน้ําทวม
หมูบาน 9.ตุมน้ําเพื่อปองกันน้ําทวม 10.ถนนเฉลิมพระเกียรติปองกันน้ําทวม 11.สะพานและทาง
 
ระบายน้ําเฉลิมพระเกียรติ 12.อางเก็บน้ําหนาเมืองเพื่อปองกันน้ําทวม 13.แนวคันดินปองกันเมือง
เพื่อปองกันน้ําทวม 14.พืนที่กักเก็บน้าชั่วคราวปองกันน้ําทวม 15.ฝายพิเศษปองภัยน้ําทวม 16.ระบบ
้ ํ
เตือนภัยธรรมชาติสูภูมิภาค 17.โครงการศึกษาเพื่อการปองภัยธรรมชาติ 18.ความรวมมือกองทัพบก
ในการขุดคลอง คู อางเก็บน้ํา แนวคันดิน 19.ความรวมมือตํารวจตระเวนชายแดน ใหความรูแก
ประชาชน
บทสรุป
ยุคสมัยของการหากินกับโครงการขนาดใหญไดสิ้นสุดลงแลว เราไมมีปาธรรมชาติมากพอที่จะให
ทําลายอีกตอไป รัฐบาลใดใดที่เขามาบริหารชาติบานเมือง ตอง หยุด ทําลายปา หยุด ทําลาย
ชุมชน หยุด อางเพื่อประชาชน หยุด ผลาญเงินประเทศชาติ หยุดหากินกับ
โครงการขนาดใหญ หยุด เขื่อนแกงเสือเตน ไผกึ๊ดสรางเขื่อนแกงเสือเตน จงฉิบ
หายวายวอด เจ็ดชั่วโคตร