Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης, Ιστορία Γ Γυμνασίου, Ενότητα 13

1. ENOTHTA 13. Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης
ΙΣΤΟΡΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2. 1. Πληθυσμιακές μεταβολές.
Μετά το 1850 : βελτίωση του βιοτικού επιπέδου στην Ευρώπη > εντυπωσιακή
πληθυσμιακή αύξηση > μετανάστευση.
- Εσωτερική μετανάστευση προς τις
βιομηχανικές πόλεις, πύκνωσε τις στρατιές των
εργατών. Τότε, άρχισαν να δημιουργούνται
εργατικά προάστια, κοντά ή και ανάμεσα στα
εργοστάσια.
- Εξωτερική μετανάστευση στις
ΗΠΑ, στον Καναδά και στην
Αυστραλία.

3. Οι αριστοκράτες-μεγαλογαιοκτήμονες
-Στην Αγγλία, όπου είχαν αρχίσει να ασχολούνται με επιχειρήσεις καπιταλιστικού
χαρακτήρα, έπαιζαν σημαντικό ρόλο.
-Στη Γαλλία, όπου η αριστοκρατία δεν έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για νέου τύπου
οικονομικές δραστηριότητες, η επιρροή της περιοριζόταν διαρκώς.
- πανίσχυροι στην ανατολική και μεσογειακή Ευρώπη, (περιορισμένη διάδοση της
βιομηχανίας)
2.Κοινωνικοί μετασχηματισμοί –Κοινωνικές τάξεις

4. Οι αστοί > η κυρίαρχη κοινωνική τάξη.
- Mεγαλοαστoί (βιομήχανοι, μεγαλέμποροι,
τραπεζίτες). Οι μεγαλοαστοί συγκροτούσαν την
άρχουσα κοινωνική τάξη. Διέθεταν πλούτο, υψηλό
κοινωνικό κύρος και πολιτική επιρροή.
- Μεσοαστοί (βιοτέχνες, ελεύθεροι επαγγελματίες)
- Μικροαστοί (δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι).

5. Οι αγρότες αποτελούσαν την πλειονότητα
των Ευρωπαίων κατά τον 19ο αιώνα και
ζούσαν υπό εξαιρετικά ασταθείς συνθήκες,
εκτεθειμένοι στις διαθέσεις των
μεγαλοκτηματιών και στις διακυμάνσεις
των τιμών. Πολλοί μετανάστευαν
αναζητώντας καλύτερη τύχη.

6. "Ο λιμός της πατάτας" στην Ιρλανδία (The
Great Famine) ήταν μία περίοδος μαζικής
πείνας, επιδημιών και μετανάστευσης στην
Ιρλανδία μεταξύ 1845 και 1852.
Ο αγροτικός πληθυσμός της Ιρλανδίας
εξαρτιόνταν σχεδόν αποκλειστικά από την
καλλιέργεια της πατάτας για την επιβίωσή του.
Όμως από το 1845 ένας μύκητας προσέβαλε
και κατέστρεψε τις σοδειές της πατάτας.
Τα επόμενα δέκα χρόνια πάνω από 750.000
Ιρλανδοί έχασαν τη ζωή τους και άλλα 2
εκατομμύρια άφησαν την πατρίδα τους για να
μπορέσουν να επιβιώσουν για τη Μεγάλη
Βρετανία, τον Καναδά και τις Ηνωμένες
Πολιτείες. Ο πληθυσμός της Ιρλανδίας
μειώθηκε κατά το ένα τέταρτο.
"Ο λιμός της πατάτας" στην Ιρλανδία
Πλοίο μεταφέρει μετανάστες από την Ιρλανδία στις Η.Π.Α.
Μνημείο του Μεγάλου λιμού, Δουβλίνο

7. Οι εργάτες, άνδρες, γυναίκες και
παιδιά, αυξάνονταν όσο αναπτυσσόταν η
βιομηχανία.
Εργάζονταν 12-16 ώρες καθημερινά,
σε άθλιες συνθήκες, δίχως ούτε μια
μέρα ανάπαυσης, και έπαιρναν μισθούς
πείνας.
Πέθαιναν νέοι. (Το 1827 ο μέσος
όρος ζωής των εργατών της γαλλικής
βιομηχανικής πόλης Μιλούζ ήταν τα 27
χρόνια!)

8. Παιδική εργασία, φτώχεια και εξαθλίωση στα
χρόνια της Βιομηχανικής Επανάστασης

9. Oι κατοικίες των εργατών ήταν μικρές, σκοτεινές και ανθυγιεινές και οι συνοικίες τους
ήταν πολύ πυκνοκατοικημένες και εξαθλιωμένες. Οι κακές συνθήκες υγιεινής
προκαλούσαν επιδημίες. Πολλοί άνθρωποι πέθαιναν από φυματίωση και χολέρα.
ΤΑ ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΠΡΟΑΣΤΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ

10. 3. Σοσιαλιστικές θεωρίες
19ος αι., γέννηση των θεωριών του σοσιαλισμού : οι θεωρίες αυτές
τόνιζαν την προτεραιότητα του κοινωνικού (social) συμφέροντος
έναντι του ατομικού.
 Οι πρώτοι σοσιαλιστές (Σαιν Σιμόν, Φουριέ, Όουεν, Μπλαν,
Προυντόν) οραματίζονταν μια εξιδανικευμένη μορφή κοινωνίας
(ουτοπικός σοσιαλισμός).
 Το 1848 οι Γερμανοί Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς
διατυπώνουν τη θεωρία του μαρξισμού (στα έργα Κομμουνιστικό
Μανιφέστο και Το Κεφάλαιο) :
Κύρια αιτία της κοινωνικής αδικίας ήταν το γεγονός ότι οι
σχετικά ολιγάριθμοι κεφαλαιούχοι ήταν ιδιοκτήτες των μέσων
παραγωγής. Κατά τον Μαρξ, η εργατική τάξη θα έπρεπε να
οργανωθεί σ’ ένα δικό της πολιτικό κόμμα, να ανατρέψει τον
καπιταλισμό και να πάρει στα χέρια της τα μέσα παραγωγής.
Έτσι, θα δημιουργούνταν μια νέα κοινωνία δίχως τάξεις όπου
δεν θα υπήρχε εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

11. Πυραμίδα του Καπιταλισμού, Αφίσα του 1911

12. 4. Η ανάπτυξη του συνδικαλισμού και η πολιτική οργάνωση των εργατών
 Οι άθλιες συνθήκες ζωής έκαναν τους εργάτες να ξεσηκώνονται αυθόρμητα.
 Μετά το 1830, άρχισαν να διεκδικούν οργανωμένα την ικανοποίηση εργασιακών και πολιτικών
αιτημάτων, όπως η οκτάωρη εργασία, η θέσπιση της καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες κ.ά.
(π.χ. H αγγλική Ένωση Εργατών ή χαρτιστές στην Αγγλία το 1838).
ι
10 Απριλίου 1848, συγκέντρωση των Χαρτιστών
στοΚέννινγκτον (Kennington) του Λονδίνου

13. Κύριος τρόπος διεκδίκησης ήταν οι απεργίες, που συχνά καταστέλλονταν βίαια.
Την 1η Μαΐου 1886 μια εργατική απεργία στο Σικάγο των ΗΠΑ με αίτημα
την καθιέρωση οκτάωρης εργασίας πνίγηκε στο αίμα. Έτσι, από το 1890 τα
σοσιαλιστικά κόμματα και τα συνδικάτα άρχισαν να γιορτάζουν την
Πρωτομαγιά ως παγκόσμια μέρα των εργατών, πράγμα που συμβαίνει και
σήμερα σε όλο τον κόσμο.

14. Στα τέλη του 19ου αιώνα, το εργατικό κίνημα είχε πετύχει
-τη μείωση των ωρών εργασίας σε δέκα,
-τη δημιουργία ταμείων ασφάλισης που στήριζαν οικονομικά τους εργάτες σε
περίπτωση εργατικού ατυχήματος, ασθένειας ή απόλυσης και
-την υπογραφή συλλογικών συμβάσεων εργασίας με τους εργοδότες που όριζαν
τις κατώτερες αμοιβές προστατεύοντας τους εργάτες, σε κάποιο βαθμό, από την
υπερεκμετάλλευση.

15.  1864, Λονδίνο, πρώτη Διεθνής Ένωση Εργατών
(πρώτη Διεθνής). Διαλύθηκε το 1876.
 1889, Παρίσι, δεύτερη Διεθνής. Συμμετοχή μόνο
πολιτικών κομμάτων που δέχονταν τον μαρξισμό.
 Τα επόμενα χρόνια δημιουργήθηκαν σε διάφορες
ευρωπαϊκές χώρες σοσιαλιστικά και εργατικά
κόμματα.
 Πολλά από τα σοσιαλιστικά κι εργατικά κόμματα
επιδίωκαν να ανέλθουν στην κυβέρνηση μέσα από
εκλογές.
 Με την τακτική αυτή διαφωνούσαν οι Καρλ
Λίμπκνεχτ και Ρόζα Λούξεμπουργκ στη Γερμανία, ο
Λένιν στη Ρωσία και άλλοι σοσιαλιστές, που πίστευαν
ότι έπρεπε να επιδιώκεται η ανατροπή του
καπιταλισμού με επανάσταση και η εγκαθίδρυση ενός
νέου σοσιαλιστικού καθεστώτος.
Αντιπρόσωποι του Συνεδρίου της 1ης Διεθνούς

16. 5.Το κίνημα για τη χειραφέτηση της γυναίκας
Στη διάρκεια του 19ου αιώνα πολλές γυναίκες άρχισαν να
εργάζονται, απέκτησαν οικονομική ανεξαρτησία και άρχισαν να
διεκδικούν τη νομική και πολιτική τους χειραφέτηση.
Το 1903 η Αγγλίδα Έμελιν Πάνκχερστ ίδρυσε την Κοινωνική και
Πολιτική Ένωση Γυναικών, που μαχόταν για την παραχώρηση
πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες, πράγμα που επιτεύχθηκε,
στη διάρκεια του 20ού αιώνα, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Ο όρος «σουφραζέτα» προέρχεται
από τη λέξη «suffragist», που
δηλώνει τον υποστηρικτή του
«suffrage», δηλαδή του δικαιώματος
ψήφου. Οι σουφραζέτες διεκδικούσαν
τη συμμετοχή στα κοινά και ίση
μεταχείριση με τους άντρες.