1. การจัดระเบียบทางสังคม
สาระ หน้ าท่ีพลเมือง วิชาสังคมศึกษาศาสนา และวัฒนธรรม ١
ชันมัธยมศึกษาปี ท่ี ٤
้
ผลการเรียนรู้ท่ีคาดหวัง ปฏิบัติตนตามสถานภาพ บทบาท สิทธิเสรีภาพและหน้ าท่ี
ของพลเมืองดีตามคุณธรรมของการอยู่รูวมกันตามหลักศาสนาท่ีตนนั บถือ
١. ความหมายของการจัดระเบียบทางสังคม
การจัดระเบียบทางสังคม ( Social Organization) หมายถึง วิธีการท่ีคนใน
สังคมกำาหนดขึ้นเพ่ ือใช้เป็ นระเบียบกฎเกณฑ์หรือข้อปฏิบัติในการอยู่รูวมกัน เพ่ ือให้
สังคมมีระเบียบ
٢. สาเหตุท่ีต้องมีการจัดระเบียบทางสังคม
٢.١ สมาชิกในสังคมมีความแตกต่างกัน ทังในด้านเพศ อายุ เช้ือชาติ ศาสนา
้
ฐานะทางเศรษฐกิจและสังคม ระดับการศึกษา อาชีพ วัฒนธรรมและอุปนิ สัยใจคอ ฯลฯ
จึงมีความจำาเป็ นต้องมีการจัดระเบียบทางสังคมเพ่ ือให้สมาชิสามารถอยู่รูวมกันได้อยูางมี
ความสุข
٢.٢ สมาชิกในสังคมมีจุดม่งหมายและความต้องการร่วมกัน เชูน ต้องการท่ีอยู่
อาศัย อาชีพและรายได้ท่ีมันคง ฯลฯ เม่ ือมีความต้องการเหมือนๆกันแตูทรัพยากรใน
่
สังคมมีจำากัด จึงจำาเป็ นต้องมีการจัดระเบียบทางสังคมเพ่ ือป้ องกันมิให้เกิดการการขัดแย้ง
แกูงแยูงกัน เพ่ ือให้สมาชิกมีโอกาสบรรลุจุดมูุงหมายท่ีต้องการอยูางยุติธรรม
٣. องค์ประกอบของการจัดระเบียบทางสังคม
٣.١ บรรทัดฐานทางสังคม ( Social Norm)
3.2 สถานภาพทางสังคม (Social Status)
٣.٣ บทบาททางสังคม ( Social Role)
٣.٤ การควบคุมทางสังคม (Social Control)
٤. บรรทัดฐานทางสังคม
٤.١ ความหมาย บรรทัดฐานทางสังคมหรือปทัสถาน หมายถึง ระเบียบกฎเกณฑ์
หรือระเบียบแบบแผนของพฤติกรรมท่ีสังคมยอมรับให้เป็ นแนวทางในการประพฤติ
ปฏิบัติของสมาชิกในสังคม ในแตูละสถานการณ์ ผ้่ใดไมูปฏิบัติตามอาจถ่กสังคมลงโทษ
٤.٢ ประเภทของบรรทัดฐานทางสังคม
(١) วิถีประชา หรือวิถีชาวบ้าน ( Folkways) หมายถึง แบบแผนความ
ประพฤติท่ีสมาชิกในสังคมปฏิบัติตามความเคยชิน เชูน มารยาทในการแตูงกาย
มารยาทในการรับประทานอาหาร และมารยาททางสังคมในโอกาสตูางๆ
ทังนี้ ไมูมีบทลงโทษผ้่ฝูาฝื นอยูางรุนแรงหรืออยูางเป็ นทางการต่ีอยูางใด
้
อาจถ่กติเตียน เยาะเย้ยถากถางหรือนิ นทาวูาร้ายเทูานั ้น วิถประชาอาจเปล่ียนแปลงได้
ี
ตามยุคสมัย
(٢) จารีต ( Mores) บางตำาราเรียกวูา กฎศีลธรรมหรือจารีตประเพณี
หมายถึงแบบแผนความประพฤติท่ีสมาชิกในสังคมจะต้องยึดถือปฏิบัติในสถานการณ์
ตูางๆ อยูางเครูงครัด เพราะมีพ้ืนฐานมาจากหลักคำาสอนทางศาสนาหรือศีลธรรมจรรยา
และมีความผิดชอบชัวดีมาเก่ียวข้องด้วย
่

2. 2
ผ้่ใดฝู าฝื นจารีตจะได้รับการลงโทษจากสังคมอยูางรุนแรง เชูนถ่กรังเกียจ
เหยียดหยาม ถ่กตูอต้านไมูคบค้าสมาคมด้วย เป็ นต้น จารีตเปล่ียนแปลงได้ยากกวูาวิถี
ชาวบ้าน
(٣) กฎหมาย (Laws) หมายถึง กฎเกณฑ์ความประพฤติท่ีสร้างขึ้นโดย
องค์กรทางการเมืองการปกครองและมักเขียนไว้เป็ นลายลักษณ์อักษร มีบทลงโทษท่ี
ชัดเจนรัดกุม
٥. สถานภาพทางสังคม
٥.١ ความหมาย สถานภาพทางสังคม หมายถึง ฐานะตำาแหนู งของบุคคลใน
สังคม ซ่ ึงได้มาจากการเป็ นสมาชิกของสังคม สถานภาพจะทำาให้บุคคลมีสิทธิหน้ าท่ีตาม
บทบาทของตำาแหนู งนั ้นๆ
٥.٢ ประเภทของสถานภาพ
(١) สถานภาพโดยกำาเนิ ด เป็ นสถานภาพท่ีบุคลได้ติดตัวมาตังแตูเกิด เชูน
้
เพศ อายุ สีผิว เช้ือชาติ สัญชาติ
(٢) สถานภาพท่ีได้มาโดยความสามารถ ได้มาโดยความร้่ความสามารถของ
บุคคลเชูน
-สถานภาพท่ีได้จากการศึกษา ได้แกู คร่ อาจารย์ นั กเรียน
-สถานภาพท่ีได้จากการประกอบอาชีพ ได้แกู พูอค้า ผ้่จัดการ
ตำารวจ
٥.٣ ผลท่ีบุคคลได้รับจากการครอบครองสถานภาพทางสังคม
(١) ทำาให้เกิดสิทธิและหน้ าท่ี
(٢) ทำาให้ได้รับเกียรติตามสถานภาพ
(٣) ทำาให้เกิดชูวงชันทางสังคม
้
٦. บทบาททางสังคม
٦.١ ความหมาย บทบาททางสังคม หมายถึง การกระทำาตามสิทธิหน้ าท่ีของ
บุคคลตามสถานภาพท่ีตนเองดำารงอยู่ เชูน พูอแมูมีสิทธิหน้ าท่ีในการอบรมวูากลูาวตัก
เตือนล่กได้ตามความเหมาะสม
٦.٢ ความสำาคัญของบทบาททางสังคม
(١) ทำาให้สมาชิกในสังคมปฏิบติภายใต้กรอบของสิทธิหน้ าท่ีของตน
ั
(٢) ชูวยให้สังคมมีระเบียบ
٦.٣ บทบาทขัดกัน เกิดบุคคลบางคนมีสถานภาพหลายสถานภาพทำาให้บทบาท
หน้ าท่ีความรับผิดชอบตามสถานภาพของตนต้องขัดแย้งกัน เชูนนายสมชายเป็ นคร่และ
เป็ นพูอค้าขายของชำา ขายบุหร่ีสุราให้นักเรียนเสมอๆ
6.4 ประโยชนของสถานภาพและบทบาท
์
(١) ทำาให้สมาชิกร้่ถึงฐานะของกันและกัน
(٢) ทำาให้สมาชิกร่จักบทบาทและหน้ าท่ีความรับผิดชอบของตนเอง
(٣) ทำาให้สังคมมีระเบียบ
(٤) ทำาให้เกิดการแบูงงานกันระหวูางสมาชิก
٧. การควบคุมทางสังคม
การควบคุมทางสังคม หมายถึง การดำาเนิ นการทางสังคมโดยวิธีการตูางๆเพ่ ือให้
สมาชิกยอมรับและปฏิบัติตามบรรทัดฐานของสังคม มีจุดมูุงหมายเพ่ ือควบคุมพฤติกรรม

3. 3
ของสมาชิกในสังคมให้ปฏิบัติตามกฎเกณฑ์ท่ีสังคมกำาหนด เพ่ ือให้เกิดความเป็ นระเบียบ
เรียบร้อย
การควบคุมทางสังคม มีลักษณะวิธีการ คือ
١. การจ่งใจให้สมาชิกปฏิบติตามบรรทัดฐานทางสังคม โดยการให้รางวัล
ั
การยกยูองชมเชย
٢. การลงโทษสมาชิท่ีละเมิดหรือฝู าฝื น เชูน
- ละเมิดวิถีชาวบ้าน จะถ่กตำาหนิ ถ่กนิ นทา ถ่กตูอวูา
- ละเมิดจารีต จะถ่กตูอต้านไมูคบค้าสมาคม ถ่กขับไลูออกจากชุมชน
ถ่กรุมประชาทัณฑ์
- ละเมิดกฎหมาย จำาคุก ประหารชีวิต
٨. การขัดเกลาทางสังคม
٨.١ ความหมาย การขัดเกลาทางสังคม หมายถึง การปล่กฝั งระเบียบวินัย เพ่ ือให้
สมาชิกในสังคมปฏิบติตามบรรทัดฐานทางสังคม และสามารถอยู่รูวมกับคนอ่ ืนได้อยูางราบ
ั
ร่ ืน
٨.٢ ประเภทของการขัดเกลาทางสังคม
(١) การขัดเกลาทางสังคมโดยตรง เชูนพูอแมูวูากลูาวตักเตือนล่ก คร่อบรมคูานิ ยม
ท่ีดีให้นัดเรียนฟั ง
(٢) การขัดเกลาทางสังคมทางอ้อม เป็ นการอบรมขัดเกลาทางอ้อมท่ีผ้่รับการเรียน
ร้โดยไมูตังใจเกิดการซึมซับส่ิงท่ีดีงามเข้าไปในจิตใจของตนเองและกลายเป็ นคูานิ ยมอันพึง
่ ้
ประสงค์ เชูน เห็นแบบอยูางจากดารานั กแสดง นั กร้อง
٨.٣ องค์กรท่ีทำาหน้ าท่ีขัดเกลาทางสังคม
(١) ครอบครัว
(٢) โรงเรียน
(٣) กลูุมเพ่ ือน
(٤) สถาบันศาสนา
(٥) ส่ ือสารมวลชน

4. 4
ช่ ือ...................................................เลข
ท่ี..........ชัน..........
้
แบบฝึ กหัด เร่ ืองการจัดระเบียบทางสังคม
١. การจัดระเบียบทางสังคม หมาย
ถึง............................................................................................................
....................................
..........................................................................................................
...........................................................................................
٢. สาเหตุท่ีต้องมีการจัดระเบียบทางสังคม
ได้แกู........................................................................................................
.....................
..........................................................................................................
............................................................................................
..........................................................................................................
.............................................................................................
٣. สถานภาพ หมายถึง
...............................................................................................................
......................................................

5. 5
٤. สถานภาพ มี ٢ ประเภท คือ
...............................................................................................................
.......................................
..........................................................................................................
............................................................................................
٥. ความสำาคัญและผลของการมีสถานภาพ คือ
...............................................................................................................
.................
..........................................................................................................
............................................................................................
٦. สถานภาพขัดกัน คือ
...............................................................................................................
....................................................
..........................................................................................................
............................................................................................
..........................................................................................................
.............................................................................................
٧. บทบาท หมายถึง
...............................................................................................................
.........................................................
.........................................................................................................
............................................................................................
٨. บทบาทขัดกัน คือ
...............................................................................................................
.........................................................
..........................................................................................................
............................................................................................
٩. ประโยชน์ของสถานภาพและบทบาทมีดังนี้
...............................................................................................................
.................
...........................................................................................................
.............................................................................................
..........................................................................................................
.............................................................................................
..........................................................................................................
.............................................................................................
١٠. บรรทัดฐาน หมายถึง
...............................................................................................................
.................................................

6. 6
..........................................................................................................
............................................................................................
١١. บรรทัดฐานมีความสำาคัญ
คือ...........................................................................................................
..........................................
..........................................................................................................
............................................................................................
١٢. วิถีชาวบ้านหรือวิถีประชา หมายถึง
………………………………………………………………………………………
….
………………………………………………………………………………………………………
…………………………..
13. จารีต หรือกฎศีลธรรม หมายถึง
...............................................................................................................
.................................
..........................................................................................................
...........................................................................................
14. การควบคุมทางสังคม หมายถึง
...............................................................................................................
................................
.........................................................................................................
..........................................................................................
١٥ การขัดเกลาทางสังคมหมายถึง
...............................................................................................................
..................................
.........................................................................................................
............................................................................................
เปรียบเทียบความหมายความสำาคัญของวิถีชาวบ้าน จารีตหรือกฎศีลธรรมและกฎหมาย
สาระ วิถีชาวบ้าน จารีต กฎหมาย
١. ลักษณะ ............................. ............................... .................................
ความ ..................... ........................ ........................
สำาคัญ ............................. ............................... .................................
...................... ........................ .........................
............................. ............................... .................................
...................... ........................ .........................
............................. ............................... .................................
...................... ........................ .........................
............................. ............................... .................................
...................... ........................ .........................

7. 7
............................. ............................... .................................
..................... ........................ .........................
............................. ............................... .................................
...................... ....................... ........................
............................. ............................... .................................
..................... ....................... .........................
............................. ............................... .................................
...................... ........................ ........................
............................. ............................... .................................
..................... ........................ .........................
............................. ............................... .................................
...................... ....................... ........................
٢. สภาพ ............................. ............................... .................................
บังคับ ..................... ................... ........................
............................. ............................... .................................
...................... .................... ........................
............................. ............................... .................................
...................... .................... ........................
............................. ............................... .................................
...................... .................... ........................
............................. ............................... .................................
...................... .................... ........................
............................. ............................... .................................
..................... ................... ........................
............................. ............................... .................................
...................... .................... ........................
............................. ............................... .................................
..................... ................... ........................
............................. ............................... .................................
...................... .................... ........................
............................. ............................... .................................
..................... ................... ........................
............................. ............................... .................................
...................... .................... ........................
٣. ตัวอยูาง ............................. ............................... .................................
..................... ................... ........................
............................. ............................... .................................
...................... .................... .......................
............................. ............................... .................................
...................... .................... ........................

8. 8
............................. ............................... .................................
...................... .................... ........................
............................. ............................... .................................
...................... .................... ........................
............................. ............................... .................................
..................... ................... ........................
............................. ............................... .................................
...................... .................... ........................
............................. ............................... .................................
..................... ................... .........................
............................. ............................... .................................
...................... .................... .......................