1. ÁàãӨø ãýæ õýí áý?
Багш гэж хэн бэ?
/
Çàëóó áàãø íàðûí ñóðãàëòDdddd/
Од цогцолбор сургуулийн технологийн багш Ä.Öýíäñ¿ðýí
2012 он

2. Áàãø ãýæ õýí áý?
Õ¿¿õýä çàëóó ¿åèéã ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ, òýäíèéã àìüäðàëä
áýëòãýõ õàðèóöëàãàòàé ¿¿ðãèéã ýðòíýýñ ýöýã ýõ, îâãèéí àõëàã÷,
ã¿í óõààíòàí, ëàì õóâàðãà íàð õèéæ èðñýí áà ñ¿¿ëèéí 20 çóóíä ýíý
àæëûã ìýðãýæëèéí áýëòãýëòýé ÁÀÃØ õýìýýõ õ¿ì¿¿ñ õèéõ áîëñîí.
Ìàíàé àðä ò¿ìýí äýýð ¿åýñ ýðäýì ìýäëýãòýé õ¿íèéã “ÁÀÃØ” õýìýýí
äýýäýëæ èðñýí.
ªíºº ¿åä íèéãýì ýäèéí çàñãèéí ººð÷ëºëò, ñóðãàëòûí ¿çýë, îíîë
ººð÷ëºãäñºí ó÷èð áàãøèéí òóõàé îéëãîëò ººð÷ëºãäñºí. Ñóðãàëòàíä
ïðàãìàòèê ¿çýë, øàâü òºâòýé ñóðãàëò õºãæèæ ýõýëñýí íü áàãøèéí
ñóðãàëòàíä ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã ººð÷èëñºí.



Óëàìæëàëò ñóðãàëòàíä áàãøèéí ãîë ¿¿ðýã ñóðàã÷äàä ØÓ-íû ìýäëýã
îëãîõ, ò¿¿íèéãýý øàëãàõ ÿâäàë áàéñàí
Øàâü òºâòýé ñóðãàëòûí ¿åä áàãøèéí ¿¿ðýã áîë ñóðàã÷èä ººðòºº
õýðýãòýé ìýäýýëýë, àðãà òóðøëàãà ººðºº îëæ àâàõàä íü òóñëàí çºâëºõ,
òýäýíòýé õàìòðàí àæèëëàõ, òýäíèé ñóðàõ ¿éëèéã ÷èãë¿¿ëýõ ÿâäàë
áîëñîí
Îð÷èí ¿åä ñóðàã÷ ìýäëýãèéã çºâõºí áàãøààñ îëæ àâíà ãýñýí ÿâöóó
îéëãîëò õóó÷èð÷ òýðýýð ìýäýýëëèéí îëîí òºðëèéí ýõ ¿¿âýðýýñ ñóðàëöàõ
ÿâäàë áîëëîî.

3. ÁÀÃØ áîë ºñâºð çàëóó ¿åèéíõýíä àìüäðàëäàà
õýðýãòýé ìýäëýã àðãà ÷àäâàð
òóðøëàãà îëæ àâàõàä íü òóñëàõ, òýä èðãýí-áèå õ¿í áîëîí òºëºâøèõ, íèéãýìøèõ
ïðîöåññèéã ØÓ-íû ¿íäýñòýé çîõèîí áàéãóóëàõ ìýäëýã óð ÷àäâàð á¿õèé áèå õ¿í þì.
Ýðõ ç¿éí áàðèìò áè÷èãò” Áàãøèéí íèéãìèéí ¿¿ðýã áîë áîëîâñðîëûí
¿éë÷èëãýýã îëîí ò¿ìýíä ÷àíàðòàé õ¿ðãýõ òºðèéí àëáàí õààã÷” ãýñýí
ºðãºí óòãààð òîäîðõîéëîõ áîëñîí áàéíà.
Áàãø áèå õ¿íèé ¿íäñýí ÷àíàð ãýäýã óõàãäàõóóí ØÓ-íä áàéäàã
¯¿íä: àæèëäàà äóð ñîíèðõîëòîé, èäýâõ ñàíàà÷ëàãàòàé, øèíèéã
õ¿ëýýæ àâàõ áà õèéæ á¿òýýõ ýðìýëçýëòýé, õàðèóöëàãàòàé, óÿí
õàòàí ñýòãýäýã, àæèëäàà ñýòãýëýý çîðèóëäàã, øóäàðãà,
õ¿ì¿¿íëýã, õóðäàí ñýòãýäýã, àëèâààä óõààëàã õàíääàã,
òýâ÷ýýðòýé, àëèâààä õ¿ëýýöòýé õàíääàã, ººðèéí ÑÕ ¿çýë áîäîë,
çàð÷èìòàé, øàâü íàðàà ÷èí ñýòãýëýýñýý õàéðëàäàã, õ¿íäýëäýã,
ñóðàã÷äàä á¿õ òàëàðàà çºâ ¿ëãýð äóóðèàë ¿ç¿¿ëäýã, ººðèé㺺
äàé÷èëäàã, øàðãóó, ìýðãýæëèéíõýý íýð òºðèéã ýðõýìëýäýã,
àðä÷èëëûí ¿íýò ç¿éëèéã ýðõýìëýäýã, óðëàã ñïîðò ãýõ çýðýã îëîí
òàëûí ìýäëýã ÷àäâàðòàé, õóóëü æóðìûã õ¿íäëýí ñàõèäàã, ººðèéí
ýðõ ìýäëýý óðâóóëàí àøèãëàäàãã¿é áàéõ ÷àíàð áàãòíà.

4. ÁÀÃØ ìýðãýæëèéí îíöëîã
 Áàãøèéí
ìýðãýæèë îëîí ç¿éëýýð îíöëîã ÿëãààòàé
ºâºðìºö ìýðýãæèë þì.
 Áàãø õ¿í ºíººäðèéã õàðæ àæèëëàõààñ ãàäíà
ñóðàã÷äûíõàà èðýýä¿é ð¿¿ ÷èãëýñýí îþóíû
“¿éëäâýðëýë” ÿâóóëäàã.
 Áàãøèéí ìýðãýæèë ººðººñ íü õàìààðàõààñ ãàäíà
ñóðàã÷èä, òýäíèé ýöýã ýõ, íèéãýì ñî¸ëûí îð÷èí,
ÝÇ-èéí õºãæèë çýðýã îëîí ç¿éëýýñ
øàëòãààëäàã.

5. Áàãøèéí àæèë
Îáüåêòèâ õ¿÷èí ç¿éë.
Ñóáüåêòèâ õ¿÷èí ç¿éë
Ñóá-à/õ¿¿õäèéí ñóðàõ ñýäýë, ñîíèðõîë, õýðýãöýý ÷àäàâõè, èäýâõè, ñîíèó÷ çàí,
ººðèé㺺 äàé÷ëàõ ÷àäâàð, ñóðãóóëü áàãø íàðò õàíäàõ õàíäëàãà çýðýã
á/ ýöýã ýõ÷¿¿äèéí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí, òýäíèé ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ç¿éí
ìýäëýã, òóðøëàãà, àæèë ýðõëýëò, ñóðãóóëü áàãø íàðò õàíäàõ õàíäëàãà,
õ¿¿õýääýý òàâèõ àíõààðàë õàëàìæ,
â/ áàãøèéí òóðøëàãà, óð ÷àäâàð ñî¸ë, õ¿¿õäýä õàíäàõ õàíäëàãà, áóñàäòàé
õàìòðàí àæèëëàõ ÷àäâàð, ººðèé㺺 õºãæ¿¿ëýõ ÷àäâàð çýðýã ç¿éë îðíî.
Îá-íèéãìèéí õàðèëöàà, íèéãìèéí ¿íýò ç¿éëñ, ¿éëäâýðëýë ÝÇ-èéí õºãæèë,
ìýäýýëýë òåõíîëîãèéí õºãæèë äýâøèë, ñóðãóóëèéí ìàòåðèàëàã áààç, ñóðãàëòûí
îð÷èí, àðä ò¿ìíèé óëàìæëàë, çàí çàíøèë, ñî¸ë óðëàã, ìýäýýëëèéí õýðýãñë¿¿ä
çýðýã áîëíî.

6. ªíººäºð áàãøèä òàâèãäàæ áóé øààðäëàãà:





Ìýðãýæèëäýý
ýçýí
áàéõ,
Ñýòãýë
ñóäëàë,
Ñóðãàí
õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ç¿éí ìýäëýã, ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ óð
÷àäâàðòàé áàéõ
Õ¿¿õäèéã íàñ, ñýòãýöèéí õºãæëèéí òàëààð ìýäëýã ÷àäâàðàà
ºäºð òóòàìûíõàà ÑÕ ¿éë àæèëëàãààíäàà á¿òýýë÷ýýð
õýðýãëýäýã áàéõ
Ñóðàã÷äàà õººðõºí ìóóõàé, óõààíòàé òýíýã, çàëõóó õºäºëìºð÷,
ãýæ ÿëãàëã¿é èæèëõýí õàéðëàäàã, òýäíèé ñàéí ñàéõíû òºëºº
÷àäàõ á¿õíýý õèéæ ÷àääàã, õ¿¿õäèéí òºëºº ãýñýí ñýòãýëòýé,
õ¿¿õäèéí ñóðàõ ÷àäâàð, àâúÿàñ ñîíèðõîë, õýðýãöýýíä
õ¿íäýòãýëòýé, ººäðºã õàíääàã áàéõ, åð íü ñóðàã÷äàà
áàéãààãààð íü õ¿ëýýí çºâøººðñíººð ¿íýëæ, õàéðëàæ
áàéãààãàà õàðóóëäàã
Ñóðàã÷äàä îéëãîìæòîé, óðàí òîä ÿðüäàã, õ¿¿õäèéí ñàíàà
áîäëûã àíõààðàëòàé ñîíñîæ ÷àääàã, áè÷èã ¿ñãèéí ñî¸ëòîé
áàéõ
Óóð óöààðã¿é, òàéâàí õ¿ëýýöòýé áàéõ

7. 




Ãàäààä õýë, êîìïþòåð, ìýðãýæëèéíõýý ìýäëýã ÷àäâàðûã öàã
¿ðãýëæ äýýøë¿¿ëýí ñàéæðóóëæ, ººð÷ëºëò øèíý÷ëýëòýä
íýýëòòýé áàéæ, ººðèé㺺 áàéíãà õºãæ¿¿ëäýã áàéõ
Àæèë õýðýã÷, íÿìáàé, õàðèóöëàãàòàé, àëèâàà àæëûã öàãò íü
õèéäýã, òºëºâ äàðóó, øóäàðãà, õýëñýí ¿ãýíäýý ýçýí áîëæ ¿ã
àæèë 2 íü çºðäºãã¿é áàéõ
Áàãø ººðºº ººðòºº øààðäëàãà òàâüäàã, ººðòºº ø¿¿ìæëýëòýé
õàíääàã, áóñäûí ñàíàë ø¿¿ìæëýëèéã õ¿ëýýí àâäàã, àëäàà
äóòàãäàëàà îëæ çàëðóóëæ ÷àääàã áàéõ
Õóâèéí áîëîí õàðèëöààíû ñî¸ëòîé, àðä÷èëñàí õ¿ì¿¿íëýã ¿çýë
õàíäëàãàòàé áàéõ
Áàãø ñóäëàà÷ áàéõ øààðäëàãà óëàì ºñºí íýìýãäýæ áàéíà.
Ñóðàã÷äàà, ººðèéíõºº çààñàí õè÷ýýë, ñóðãàëòûí õºòºëáºðºº
áàéíãà ñóäàëäàã áàéõ

8. Ñàéí áàãø ãýæ õýí áý?

Ñàéí áàãø ãýæ õýíèéã õýëýõ âý? Ñàéí áàãøèéí ãîë îíöëîã þó âý?
Áàãø áîëãîí ñàéí áàãø áîëæ ÷àäàõ óó ãýäýã àñóóëò ñóðàã÷, ýöýã
ýõ, áàãøèéí ºìíº óðãàí ãàðäàã.
Ñàéí áàãø ãýäãèéã ØÓ-íä òºäèéëºí õýðýãëýäýãã¿é. Õàðèí ýöýã ýõ
,ñóðàã÷èä õýðýãëýäýã.
Ñóðàã÷äûí ñóäàëãààíààñ ¿çâýë ñóðàã÷èä ñàéí áàãø äàðààõü
øèíæòýé áàéíà ãýæ ¿çñýí.
Õ¿¿õäèéã îéëãîäîã, îéëãîõûã õè÷ýýäýã, õ¿¿õäýä îéëãîìæòîé
ÿðüäàã. Õ¿¿õäèéã õ¿íäýëäýã, õ¿¿õäèéã õàéðëàäàã, õ¿¿õäýä
òóñàëäàã, ìàø ñàéí ñîíñäîã, ýíãèéí, äàðóó òºëºâ, øóäàðãà,
õºäºëìºð÷, õè÷ýýëýý ñàéí çààäàã. Ýëýãñýã, íàéðñàã, õ¿¿õäèéí
àëäààã óó÷èëæ ÷àääàã, õ¿¿õäèéí àëäààã îëîõ ãýæ õè÷ýýäýã áèø
ò¿¿íèéã íü çàñ÷ çàëðóóëàõ ãýæ õè÷ýýäýã, 纺ëºí, àæèëäàà
äóðòàé, ÷èí ñýòãýëýýñýý õàíääàã, õ¿¿õýäòýé ÷ºëººòýé ÿðèëöäàã,
¿ðãýëæ öýâýð öýìöãýð, í¿äýíä äóëààõàí ãýõ çýðýã Èéìä áàãø
õè÷ýýõ õýðýãòýé.

9. Èéì áèòãèé áàéãààñàé
ßìàð
íýã
ç¿éëýýð
ÿëãàâàðëàäàãã¿é,
óóðëàäàãã¿é, èõýìñýã çàíã¿é, õ¿¿õäèéã
çàãíàäàãã¿é, á¿ä¿¿ëýã ¿ãýýð õ¿¿õäèéã
õýëäýãã¿é, õàòóó õýëäýãã¿é, íýð àëäðûí
õîéíîîñ õººöºëääºãã¿é, ÷àíãà ÿðüäàãã¿é,
¿ãëýäýãã¿é, øóíàëã¿é, ä¿íãýýð áîîäîãã¿é, íýã
ìóó ãýñýí õ¿¿õäýý
¿ðãýëæ ìóó áàéíà
ãýäýãã¿é, õ¿¿õäèéí õàéð õ¿íäýòãýëèéã
õÿìäõàí àðãààð îëæ àâäàãã¿é áàéõ.

10. Áàãø íàðûí ãàðãàäàã çàðèì àëäàà
Áàãøèéí àëäàà ãýäýã áîë õ¿¿õäèéí õºãæëèéí
ç¿é òîãòëûã ¿ë õàðãàëçàí, ò¿¿íèé õºãæèë
òºëºâøèëä ñààä áîëæ áóé ç¿éëèéã õýëíý.
 Àëäààã ãîë òºëºâ çàëóó áàãø íàð ãàðãàäàã
áàéíà. Ýíý íü áóñàä õ¿ì¿¿ñ, àõìàä áàãø
ãàðãàäàãã¿é ãýñýí ¿ã áèø. Çàëóó áàãø íàð
ìýäýõã¿éãýýñýý áîëæ àëäàà ãàðãàõ íü ýëáýã
áàéäàã.

11. Áàãø èéì áàéõ ¸ñòîé.














Áè á¿õíèéã ìýäíý ãýæ õýçýý ÷ á¿¿ áîä
Îþóòàí, ñóðàã÷äûã þó ÷ ìýäýõã¿é ãýæ á¿¿ áîä
Îþóòàí, ñóðàã÷àà èéìõýí þì îéëãîõã¿é, ìýäýõã¿é áàéõäàà ÿàõàâ ãýæ á¿¿ ãîë
Îéëãîìæã¿é ÿðèõààñ çàéëñõèé
Áóñäûã õýçýý ÷ á¿¿ ãîë/ õ¿¿õäýýñ, íàñòàé õ¿ì¿¿ñýýñ ñóðàõ ç¿éë ÷àìã¿é áèé ãýäãèéã
á¿¿ ìàðò/
¯ðãýëæ íàéðñàã áàéæ ñóð, õýçýý ÷ á¿¿ óóðëà, ÷àíãà á¿¿ äóóãàð, ìóóõàé áèòãèé õàð
ªºðèéíõºº ¿çýë ñàíààã òóéëûí ¿íýí çºâ ãýæ á¿¿ áîä, ýäãýýðèéãýý àìüäðàëäàà ¿ðãýëæ øàëãàí
ñàéæðóóëæ ÿâ
ªºðèéíõºº ñàíàà áîäëûã ñóðàã÷äàä á¿¿ òóëãà
Öàãèéã ¿íýëæ íýã ÷ ìèíóòûã äýìèé á¿¿ ºíãºð¿¿ë, àæèë òºëºâëºæ, çîõèîí áàéãóóëæ ñóð
Ñóðàã÷äàà ÿìàð íýã ç¿éëýýð áèòãèé äàðàìòàë
ßìàð íýã ç¿éë èéì áàéõ ¸ñòîé ãýæ ¿çýí” çàãâàðò” îðîõîîñ çàéëñõèé
Àëèâààä õ¿ëýýöòýé õàíäàæ ñóð/ýõëýýä þìíû ó÷ðûã ¿íýí çºâ îëæ ñóð, äàðàà íü ÿàâàë çîõèëòîéã
áîäîæ áàé
Ýäýâõè ñàíàà÷ëàãàã¿é áóñäûã õàðæ á¿¿ ç¿ãýýð ñóó
Îðîé áîëãîí ºäºð õèéñýí, ÿðüñàí ç¿éëýý òóíãààí áîäîæ ººðòºº ä¿í øèíæèëãýý õèéæ õýâø

12. Áàãøèéí ñî¸ë



Ñ¿¿ëèéí ¿åä áàãøèéí ñî¸ë äîðîéòîæ áàéíà ãýæ
èõýýõýí ÿðüæ áè÷èæ áàéíà.
ÁÀÃØÈÉÍ ÑÎ¨Ë áîë áàãø çîõèõ ä¿ðýì æóðìûã ìºðäºæ,
ýíýõ¿¿ ìýðãýæèëä òàâèãääàã øààðäëàãûã áèåë¿¿ëýõ
ÿâäàë.
Æèøýý íü: öàã áàðèìòëàõ, õè÷ýýëèéíõýý
òºëºâëºëòèéã öàã òóõàéä íü õèéõ, ñóðàã÷äûí ñîíñîõ,
òýäíèé ñàíàà áîäëûã õ¿íäýòãýõ, öýâýð áîëîâñîí
õóâöàñëàõ ãýõ ìýò.

13. ßìàð ÷ ñóðàã÷ ìóóõàé áàãøòàé áàéõûã õ¿ñýõã¿é


Áàãøèéí ñî¸ë íü áèåý àâ÷ ÿâàõ, õóâöàñëàõ, áóñàäòàé
õàðèëöàõ, õýë ÿðèàíû, áàðèìò áè÷èã õºòëºõ çýðýã áîëíî.
Áàãøèéí ñî¸ëã¿é á¿ä¿¿ëýã çàí:
Ñóðàã÷èäòàé ìýíäýëäýãã¿é, áàÿðëàëàà ãýäýã ¿ãèéã
áàðàã õýëäýãã¿é, èõ ÷àíãà ÿðüäàã, ñóðàã÷ ðóó
õàøãè÷äàã, á¿ä¿¿ëýã ¿ã õýðýãëýäýã, öýâýðõýí
õóâöàñëàäàãã¿é, õè÷ýýëäýý áýëäýõã¿é èðäýã,
ñóðàã÷äàä íýð õî÷ ºãäºã, ñóðàã÷äûí õóâèéí íóóöûã
õàìààã¿é ÿðüäàã, õîâ æèâ õººöºëääºã, ÿìàð íýã àæëûã
îð íýð òºäèé õèéäýã, ñóðàã÷äààñ áýëýã ñýëò íýõäýã,
òºðñºí ºä𺺠òýìäýãë¿¿ëýõ îðîëäëîãî õèéäýã,ñóðàã÷äûã
ÿëãàâàðëàäàã, ñóðàã÷äûã õè÷ýýëòýé îãò õîëáîîã¿é
õóâèéí àæèëä õè÷ýýëýýñ ÷ºëººëºí çàðäàã, àæëûí
öàãààð àðõè óóäàã,àíãèäàà òàìõè ¿íýðò¿¿ëäýã, íýð
òºð õººöºëääºã ãýõ ìýò

14. Ñî¸ëòîé áàãøèéí ¿íäñýí øèíæ
Ñî¸ëòîé áàãøèéí ¿íäñýí øèíæ Ñóðàã÷èäòàéãàà òàéâàí ìýíäëýýä
ñóðàã÷äàà íýðýýð íü äóóäàí õè÷ýýëýý ººäðºã çààõ …
Ñóðàã÷èä ñî¸ëòîé áàéõ ýñýõýä áàãøèéí ¿ëãýð äóóðèàë çîõèõ õýìæýýãýýð
øàëòãààëäàã.
Òà ººðººñºº àñóóæ õàðèóëòàà àâààðàé.
 Àñóóëò.1. Áàãøèä ººðèé㺺 ñóðàã÷人ñ äýýã¿¿ð òàâèõ ýðõ áий юу?
Ñóðàã÷, áàãø 2 ýðõ òýãø áàéíà ãýäãèéã òà õ¿ëýýí çºâøººðºõ ¿¿?
 Àñóóëò.2. Òàíä áàãøèéí àæèë õèéõýä òóñ íýìýð áîëäîã ÿìàð ñàéí
÷àíàðóóä áàéãààã æàãñààí áè÷íý ¿¿?
 Àñóóëò.3. Òà ººðèé㺺 ÿìàð ñóë òàëòàé ãýæ ¿çäýã âý? Ýäãýýðèéã ÿàæ
çàñàæ çàëðóóëàõ âý?
 Àñóóëò.4. Òà ººðèé㺺 õýð ñàéí áàãø ãýæ ¿çäýã âý? ßàãààä ãýäãèéã
¿íäýñëýíý ¿¿?
 Àñóóëò.5. Òà ººðèé㺺 õýð ñî¸ëòîé áàãø ãýæ ¿çäýã âý? ßàãààä
Äýýðõ àñóóëãàíä ººðºº ººðòºº õàðèóëæ ººðòºº ä¿ãíýëò õèéæ àæèëëàõûã òà
á¿õíýýñ õ¿ñüå!

15. Àíõààðàë òàâüñàíä áàÿðëàëàà.