..

4. ‫تبلیـغݡی‬‫هنری‬‫خانواده‬
‫عــــقــــیــــق‬
‫خیریه‬ ‫امور‬ ‫و‬ ‫اوقاف‬ ‫سازمان‬
‫قرآین‬ ‫امور‬ ‫مرکز‬
‫علمیه‬‫‌های‬‫ه‬‫حوز‬‫عترت‬‫و‬‫قرآن‬‫دفتر‬:‫تنظیم‬‫و‬‫تهیه‬
‫عقیق‬‫تبلیغی‬‫هنری‬‫خانواده‬:‫تولید‬
‫خیریه‬ ‫امور‬‫و‬‫اوقاف‬‫سازمان‬‫قرآنی‬ ‫امور‬‫مرکز‬:‫ناشر‬
‫عظیمی‬‫اعظم‬،‫جعفری‬‫حبیبه‬،‫‌عسگرنجاد‬‫ی‬‫عل‬‫پرستو‬:‫نویسندگان‬
‫طاهری‬‫‌اهلل‬‫ح‬‫ذبی‬:‫تحقیق‬
‫جزینی‬‫غالمعلی‬:‫داخلی‬‫گرافیک‬ ‫و‬‫جلد‬‫طراح‬
‫نظری‬‫حسن‬‫محمد‬:‫‌آرا‬‫ه‬‫صفح‬
۱۳۹۵ ‫بهار‬،‫اول‬:‫چاپ‬‫نوبت‬
‫نسخه‬5000:‫شمارگان‬
‫تومان‬5000 :‫قیمت‬
‫ـهید‬‫ـ‬‫ش‬‫ـان‬‫ـ‬‫خیاب‬،‫ـن‬‫ـ‬‫ب‬‫کر‬ ‫ـری‬‫ـ‬‫ن‬‫ها‬‫ـان‬‫ـ‬‫خیاب‬،‫ـاتو‬‫ـ‬‫لوش‬‫ـل‬‫ـ‬‫نوف‬‫ـان‬‫ـ‬‫خیاب‬،‫ـظ‬‫ـ‬‫حاف‬‫ـان‬‫ـ‬‫خیاب‬،‫ـران‬‫ـ‬‫ته‬:‫ـانی‬‫ـ‬‫نش‬
021-64871165:‫ـن‬‫ـ‬‫ف‬‫تل‬ .‫ـه‬‫ـ‬‫ی‬‫ݣخیر‬‫ـور‬‫ـ‬‫م‬‫ا‬‫و‬‫ـاف‬‫ـ‬‫اوق‬‫ـازمان‬‫ـ‬‫س‬‫ـی‬‫ـ‬‫قرآن‬‫ـور‬‫ـ‬‫ام‬‫ـز‬‫ـ‬‫مرک‬،‫‌فر‬‫ی‬‫ـم‬‫ـ‬‫هاش‬
‫عترت‬ ‫و‬ ‫قرآن‬ ‫دفتر‬
‫علمیه‬‫های‬‫حوزه‬

5. ‫ݠݑ‬‫ݩ‬‫ݩ‬‫ݩ‬‫ـٮ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ݣ‬‫ݣ‬‫ݣ‬‫ݣ‬‫ݣ‬‫ݣ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ݣ‬‫ݣ‬‫ݣ‬‫ݣ‬‫ݣ‬‫ݣ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫س‬‫ـر‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ݠه‬
‫ݠݐ‬
‫ڡ‬
‫اشاره‬
‫مفید‬‫شیخ‬
‫طبرسی‬‫شیخ‬
‫طوسی‬‫نصیرالدین‬‫خواجه‬
‫شوشتری‬‫عبداهلل‬‫مال‬
)‫استرآبادی(میرداماد‬‫باقر‬‫محمد‬‫سید‬‫عالمه‬
‫مالصدرا‬
‫مجلسی‬‫محمدتقی‬‫عالمه‬
‫کاشانی‬ ‫فیض‬‫محسن‬‫مال‬
‫بیدآبادی‬‫آقامحمد‬
‫انصاری‬‫مرتضی‬‫شیخ‬
‫‌آبادی‬‫ن‬‫سلطا‬‫فتحعلی‬‫مأل‬‫آخوند‬
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30

6. ‫اسدآبادی‬‫‌الدین‬‫ل‬‫جما‬‫سید‬
‫شیرازی‬‫محمدتقی‬‫سید‬
‫نوری‬‫‌اهلل‬‫ل‬‫فض‬‫شیخ‬
‫طالقانی‬‫مرتضی‬‫شیخ‬
‫حائری‬‫عبدالکریم‬‫شیخ‬
‫نجفی‬‫مرعشی‬‫‌الدین‬‫ب‬‫شها‬‫سید‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫نائینی‬‫غروی‬‫محمدحسین‬‫میرزا‬
‫نخودکی‬‫حسنعلی‬‫شیخ‬
‫طباطبائی‬‫قاضی‬‫علی‬‫سید‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫عراقی‬‫نورالدین‬‫شیخ‬
‫س‬ّ‫مدر‬‫شهید‬
‫بروجردی‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫آملی‬‫محمدتقی‬‫شیخ‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫طیب‬‫عبدالحسین‬‫سید‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
32
34
36
38
40
42
44
46
48
50
52
54
56
58

7. ‫همدانی‬‫‌علی‬‫م‬‫معصو‬‫مال‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫اراکی‬‫محمدعلی‬‫میرزا‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫قزوینی‬‫مجتبی‬‫شیخ‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫خمینی‬‫امام‬
‫امینی‬‫عالمه‬
‫کشمیری‬ ‫عبدالکریم‬‫سید‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫طباطبایی‬‫محمدحسین‬‫مه‬
ّ
‫عل‬
‫بهاءالدینی‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫بهجت‬‫محمدتقی‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫گلپایگانی‬ ‫صافی‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫مطهری‬‫مرتضی‬‫شهید‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫آملی‬‫‌زاده‬‫ن‬‫حس‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫‌ای‬‫ه‬‫خامن‬‫علی‬‫سید‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
‫قرائتی‬‫محسن‬‫االسالم‬‫حجة‬
60
62
64
66
68
70
72
74
76
78
80
82
84
86

8. 8
‫ه‬‫ر‬‫ـا‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ش‬‫ا‬
‫علماست‬‫زندگی‬‫سبک‬‫پیرامون‬‫پیداست‬‫اسمش‬ ‫از‬‫که‬ ‫‌گونه‬‫ن‬‫هما‬‫کتاب‬ ‫این‬‫صفحات‬
‫را‬ ‫خویش‬ ‫عمر‬ ‫بابرکت‬ ‫‌های‬‫ل‬‫سا‬ ‫و‬ ‫هستند‬ ‫انبیاء‬ ‫وارثان‬ ‫که‬ ‫علمایی‬ .‫کریم‬ ‫قرآن‬ ‫با‬ ‫انس‬ ‫و‬
‫‌روست‬‫ن‬‫ازآ‬‫کتاب‬ ‫این‬‫مطالعۀ‬‫اهمیت‬.‫عترت‬‫و‬‫قرآن‬‫معارف‬‫ترویج‬‫برای‬‫‌گذارند‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫گذاشته‬
‫انس‬‫مسئلۀ‬‫‌ویژه‬‫ه‬‫ب‬‫و‬‫علما‬‫زندگی‬‫سبک‬‫به‬‫نسبت‬،‫بایدوشاید‬‫که‬ ‫‌طور‬‫ن‬‫آ‬‫امروز‬‫نسل‬‫شاید‬‫که‬
،‫کوچکی‬ ‫‌های‬‫ه‬‫نوشت‬ ‫چنین‬ ‫و‬ ‫باشند‬ ‫نداشته‬ ‫چندانی‬ ‫اطالعات‬ ،‫کریم‬ ‫کتاب‬ ‫این‬ ‫با‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬
‫میراث‬ ‫این‬ ‫سمت‬ ‫به‬ ‫رفتن‬ ‫برای‬ ‫تلنگری‬ ‫البته‬ ‫و‬ ‫بخشی‬ ‫گاهی‬ ‫آ‬ ‫جهت‬ ‫در‬ ‫هستند‬ ‫حرکتی‬
.‫اسالم‬‫پیامبر‬‫جاودان‬
‫با‬‫ارتباطشان‬‫و‬‫‌هایشان‬‫ی‬‫زندگ‬،‫علماء‬‫خصوص‬‫در‬‫‌ای‬‫ه‬‫ویژ‬‫بسیار‬‫تحقیق‬‫کار‬ ،‫شروع‬‫برای‬
‫گام‬ ‫در‬‫و‬‫دادیم‬‫قرار‬‫اول‬‫گام‬ ‫را‬‫این‬.‫شد‬‫انجام‬‫مجموعه‬‫این‬‫محترم‬‫محقق‬‫توسط‬‫خدا‬‫کتاب‬
.‫داستانی‬‫‌های‬‫ت‬‫روای‬‫به‬‫کردیم‬ ‫تبدیل‬‫بودند‬‫جمله‬‫یک‬‫فقط‬‫گاهی‬ ‫که‬ ‫را‬‫‌ها‬‫ق‬‫تحقی‬‫بعدی‬

9. 9
‫پس‬.‫ساده‬‫و‬‫دارد‬‫روان‬‫متنی‬،‫تحقیق‬‫مفهوم‬‫و‬‫محتوی‬‫حفظ‬‫عین‬‫در‬‫که‬ ‫‌ای‬‫ی‬‫داستان‬‫روایت‬
‫بزرگان‬ ‫این‬ ‫از‬ ‫برخی‬ ‫نام‬ ‫حتی‬ ،‫مخاطبان‬ ‫از‬ ‫بسیاری‬ ‫شاید‬ ‫که‬ ‫کردیم‬ ‫احساس‬ ،‫کار‬ ‫پایان‬ ‫از‬
‫با‬ ‫و‬ ‫خالصه‬ ‫شکل‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫علماء‬ ‫‌نامۀ‬‫ی‬‫زندگ‬ ،‫بعدی‬ ‫گام‬ ‫در‬ ،‫دلیل‬ ‫همین‬ ‫به‬ ،‫باشند‬ ‫نشنیده‬ ‫را‬
‫سپس‬‫و‬‫بخواند‬‫را‬‫عالم‬‫‌نامۀ‬‫ی‬‫زندگ‬‫ابتدا‬‫مخاطب‬‫تا‬‫آوردیم‬‫قطعه‬‫هر‬‫ابتدای‬‫در‬،‫روان‬‫قلمی‬
.‫کند‬ ‫مطالعه‬‫قرآن‬‫با‬‫انس‬‫پیرامون‬‫را‬‫ایشان‬‫رفتار‬‫یا‬‫سخن‬،‫داستانی‬‫روایت‬‫یک‬‫ضمن‬‫در‬
‫است‬‫بوده‬‫القدر‬‫جلیل‬‫علماء‬‫زندگی‬‫زمانی‬‫دورۀ‬‫و‬‫تولد‬‫تاریخ‬،‫مالک‬‫نیز‬‫‌ها‬‫ه‬‫قطع‬‫ترتیب‬‫در‬
.‫شود‬‫آشنا‬‫ایشان‬‫زندگی‬‫سبک‬‫و‬‫منش‬‫با‬‫امروز‬‫به‬‫تا‬‫قدیم‬‫از‬‫مخاطب‬‫تا‬
‫و‬‫علماء‬‫شامل‬‫که‬ ‫قرآن‬‫با‬‫علماء‬‫ارتباط‬‫جلدی‬‫چند‬‫مجموعۀ‬‫برای‬‫است‬‫شروعی‬‫اثر‬‫این‬
‫که‬ ‫علمیه‬‫‌های‬‫ه‬‫حوز‬‫عترت‬‫و‬‫قرآن‬‫دفتر‬ ‫از‬.‫‌باشد‬‫ی‬‫م‬...‫و‬‫تدبر‬‫و‬‫علماء‬،‫حفظ‬‫و‬‫علماء‬،‫انس‬
‫سازمان‬ ‫قرانی‬ ‫امور‬ ‫مرکز‬ ‫همچنین‬ ‫و‬ ‫گردید‬ ‫‌دار‬‫ه‬‫عهد‬ ‫را‬ ‫کتاب‬ ‫مطالب‬ ‫تنظیم‬ ‫و‬ ‫تهیه‬ ‫زحمت‬
‫خداوند‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫نموده‬ ‫تشکر‬ ،‫نمود‬ ‫مشارکت‬ ‫اثر‬ ‫این‬ ‫انتشار‬ ‫و‬ ‫چاپ‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫خیریه‬ ‫امور‬ ‫و‬ ‫اوقاف‬
‫کتاب‬ ‫این‬ ،‫قرآن‬ ‫معارف‬ ‫ترویج‬ ‫و‬ ‫بیان‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫کسانی‬ ‫تمامی‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫خواستاریم‬ ‫مهربان‬
.‫بفرماید‬‫عنایت‬‫روزافزون‬‫توفیق‬،‫‌دارند‬‫ی‬‫برم‬‫قدمی‬،‫‌ساز‬‫ن‬‫انسا‬

10. 10
)‫ه.ق‬413-338(
‫برایش‬)‫فرجه‬‫اهلل‬‫(عجل‬‫‌االمر‬‫ب‬‫صاح‬‫حضرت‬‫که‬ ‫توقیعی‬‫از‬‫را‬‫اسمش‬
‫علم‬ ‫تحصیل‬ ‫برای‬ ‫پدرش‬ ‫همراه‬ ‫که‬ ‫روزها‬ ‫همان‬ ‫است.از‬ ‫گرفته‬ ،‫نوشته‬
‫پیدا‬ ،‫بودند‬ ‫درمانده‬ ‫سؤاالتش‬ ‫پاسخ‬ ‫از‬ ‫استادان‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫آمده‬ ‫بغداد‬ ‫به‬
.‫درآمد‬ ‫استادی‬ ‫کسوت‬ ‫به‬ ‫سرعت‬ ‫به‬ .‫دارد‬ ‫پیش‬ ‫در‬ ‫بزرگی‬ ‫آیندۀ‬ ‫که‬ ‫بود‬
‫عصر‬ ‫در‬ ،‫مفید‬ ‫شیخ‬ .‫بود‬ ‫او‬ ‫مکتب‬ ‫ارزندۀ‬ ‫شاگردان‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ،‫طوسى‬ ‫شیخ‬
‫هر‬‫بر‬،‫کالم‬ ‫و‬‫فقه‬‫در‬.‫داشت‬‫عهده‬‫به‬‫را‬‫شیعه‬‫مرجعیت‬‫و‬‫ریاست‬،‫خویش‬
‫به‬ ‫پاسخ‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫داشت‬ ‫دقیق‬ ‫ذهنى‬ ‫و‬ ‫خوب‬ ‫حافظۀ‬ .‫بود‬ ‫مقدم‬ ‫دیگر‬ ‫کس‬
1
.‫دارد‬‫بزرگ‬‫و‬‫کوچک‬ ‫کتاب‬ ‫جلد‬۲۰۰‫از‬‫بیش‬‫او‬.‫بود‬‫حاضرجواب‬،‫سؤاالت‬
.۲۴‫ص‬،‫مفید‬‫شیخ‬‫حیات‬‫بر‬‫گذری‬ .1
‫مفید‬‫شیخ‬

11. 11
‫‌دانست‬‫ی‬‫م‬ ‫خوب‬ ‫خودش‬ ‫اما‬ ،‫دانستند‬ ‫نمی‬ ‫‌ها‬‫ی‬‫خیل‬ .‫‌خوابید‬‫ی‬‫م‬ ‫کم‬
.‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫نصیبش‬ ،‫‌شمار‬‫ی‬‫ب‬ ‫توفیقات‬ ‫که‬ ‫‌هاست‬‫ن‬‫‌خوابید‬‫م‬‫ک‬ ‫همین‬ ‫بل‬ ِ‫ق‬ ‫از‬
‫از‬‫و‬‫بود‬‫مفید‬‫شیخ‬‫داماد‬،‫ابوعلی‬.‫بود‬‫قرآن‬‫قرائت‬،‫‌ها‬‫ق‬‫توفی‬‫همین‬ ‫از‬‫یکی‬
،‫بعد‬‫و‬‫‌گیرد‬‫ی‬‫م‬‫وضو‬‫آرام‬‫شیخ،سحرها‬‫که‬ ‫‌دید‬‫ی‬‫م‬‫ابوعلی‬.‫نزدیکش‬‫شاگردان‬
‫مناسب‬ ‫فرصتی‬ ‫و‬ ‫‌شد‬‫ی‬‫م‬ ‫نماز‬ ‫مشغول‬ ‫هم‬ ‫بعد‬ .‫قرآن‬ ‫تالوت‬ ‫پای‬ ‫‌نشیند‬‫ی‬‫م‬
‫قرآن‬‫سایۀ‬‫زیر‬‫مفید‬‫شیخ‬ .2
‫‌داد‬‫ی‬‫م‬‫درس‬‫هم‬‫شاگردانش‬‫به‬،‫‌شد‬‫ی‬‫م‬‫مهیا‬‫اگر‬
‫آفتابی‬ ‫و‬ ‫روشن‬ ،‫روز‬ ‫مثل‬ ‫درست‬ ‫‌هایش‬‫ب‬‫ش‬ ،‫همین‬ ‫برای‬ .‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬ ‫زندگی‬
.‫بود‬
172‫ص‬،‫فرزانگان‬‫سیمای‬ .2
‫مفید‬‫شیخ‬

12. 12
)‫ه.ق‬548-۴۶۸(
‫مقابله‬‫و‬‫جبر‬،‫حساب‬‫چون‬‫علومی‬،‫عصر‬‫آن‬‫مدارس‬‫در‬‫که‬ ‫وجودی‬‫با‬
‫مدرسۀ‬،‫او‬‫سرپرستی‬‫با‬.‫‌آمد‬‫ی‬‫م‬‫شمار‬‫به‬‫نیز‬‫فنون‬‫این‬‫علمای‬‫از‬‫او‬،‫نبود‬‫رایج‬
‫از‬ ‫را‬ ‫زیادی‬ ‫محصالن‬ ‫غنایش‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫مبدل‬ ‫مهمی‬ ‫علمیۀ‬ ‫حوزۀ‬ ‫به‬ ‫سبزوار‬
‫‌توان‬‫ی‬‫م‬‫‌اش‬‫ه‬‫بلندآواز‬‫شاگردان‬‫از‬.‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬‫جذب‬‫ایران‬‫نقاط‬‫‌ترین‬‫ه‬‫دورافتاد‬
،‫راوندی‬ ‫‌الدین‬‫ب‬‫قط‬ ،)‫طبرسی‬ ‫(فرزند‬ ‫طبرسی‬ ‫حسن‬ ‫‌الدین‬‫ی‬‫رض‬ ‫به‬
‫اشاره‬‫راوندی‬‫حسنی‬‫‌اهلل‬‫ل‬‫فض‬‫ضیاءالدین‬‫و‬‫شهرآشوب‬‫بن‬‫علی‬‫بن‬‫محمد‬
‫به‬‫خوبی‬‫رویکرد‬‫اینکه‬‫با‬‫تسنن‬‫اهل‬‫علمای‬ ‫از‬‫ذهبی‬‫محمدحسین‬.1
‫کرد‬
‫تفسیر‬‫«این‬:‫‌گوید‬‫ی‬‫م‬‫شیخ‬‫اثر‬‫‌ترین‬‫م‬‫مه‬‫درباره‬‫ولی‬‫ندارد‬‫تألیفاتش‬‫و‬‫شیعه‬
‫و‬ ‫قوت‬ ‫و‬ ‫تعلیل‬ ‫دقت‬ ‫و‬ ‫تهذیب‬ ‫زیبایی‬ ‫و‬ ‫ترتیب‬ ‫حسن‬ ،)‫‌البیان‬‫ع‬‫(مجم‬
».2
‫دارد‬‫بر‬‫در‬‫را‬‫برهان‬‫و‬‫حجت‬‫نیرومندی‬
47‫شماره‬،1382‫بهمن‬-‫گلبرگ‬ .1
.137‫صفحه‬،2‫جلد‬ ،‫المفسرون‬‫و‬‫التفسیر‬ .2
‫طبرسی‬‫شیخ‬

13. 13
‫کفنش‬ ‫و‬ ‫دادند‬ ‫غسلش‬ .‫رده‬ ُ‫م‬ ‫کردند‬ ‫فکر‬ ‫همه‬ ‫ولی‬ ،‫بود‬ ‫رفته‬ ‫هوش‬ ‫از‬
‫پریشان‬،‫آمد‬‫هوش‬‫به‬‫که‬ ‫وقتی‬.‫سپردند‬‫‌کش‬‫ا‬‫خ‬‫به‬‫و‬‫خواندند‬‫نماز‬‫و‬‫کردند‬
‫عملی‬‫را‬‫‌اش‬‫ی‬‫جوان‬‫آرزوی‬،‫کند‬ ‫پیدا‬‫نجات‬‫اگر‬‫کرد‬ ‫نذر‬‫و‬‫برد‬‫پناه‬‫خدا‬‫به‬.‫شد‬
‫او‬
ً
‫قطعا‬ .‫کند‬ ‫قبر‬ ‫نبش‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫تا‬ ‫بود‬ ‫آمده‬ ،‫‌دزد‬‫ن‬‫کف‬ .‫قرآن‬ ‫تفسیر‬ ‫نوشتن‬ ‫کند؛‬
‫و‬ ‫شکافت‬ ‫را‬ ‫قبر‬ ‫که‬ ‫همین‬ .‫داشت‬ ‫‌تری‬‫ب‬‫مرغو‬ ‫کفن‬ ،‫بود‬ ‫شهر‬ ‫عالمۀ‬ ‫که‬
‫او‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫تعریف‬ ‫را‬ ‫‌اش‬‫ه‬‫قص‬ ‫شیخ‬ .‫کرد‬ ‫عوض‬ ‫رنگ‬ ‫ترس‬ ‫از‬ ‫کرد‬ ‫باز‬ ‫را‬ ‫کفن‬
‫از‬‫هم‬‫او‬،‫بردارد‬‫‌دزدی‬‫ن‬‫کف‬ ‫از‬‫دست‬‫که‬ ‫بدهد‬‫قول‬‫و‬‫کند‬ ‫کمکش‬ ‫اگر‬‫خواست‬
‫بر‬‫عالوه‬،‫طبرسی‬‫عالمه‬‫از‬.‫داد‬‫یادگاری‬‫هم‬‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫کف‬ .‫نکند‬‫دریغ‬‫مالی‬‫کمک‬
»‫البیان‬‫«مجمع‬.‫مانده‬‫یادگاری‬‫هم‬‫تفسیر‬‫کتاب‬ ‫دو‬،‫‌دزد‬‫ن‬‫کف‬ ‫یک‬‫هدایت‬
.3
»‫الجامع‬‫«جوامع‬‫و‬
202 ‫ص‬ ‫قرآنی‬‫حکایت‬‫یک‬‫و‬‫هزار‬ .3
‫طبرسی‬‫شیخ‬

14. 14
)‫ه.ق‬673-597(
‫نامدار‬‫دانشور‬،‫حاسب‬‫محمد‬‫الدین‬‫کمال‬ .‫بود‬‫استادش‬‫اولین‬‫پدرش‬
‫حدیث‬‫و‬‫درایه‬،‫رجال‬‫نوجوانی‬‫در‬.‫آمد‬‫عجز‬‫به‬‫او‬‫سؤاالت‬‫مقابل‬‫در‬،‫ریاضی‬
‫قدم‬،‫علم‬‫طلب‬ ‫در‬‫را‬‫اصفهان‬‫و‬‫قم‬،‫ری‬.‫شد‬ ‫عطار‬‫شاگرد‬،‫بعد‬‫و‬‫آموخت‬
‫سالم‬‫‌الدین‬‫ن‬‫معی‬‫از‬‫را‬‫روایت‬‫نقل‬‫اجازه‬‫عراق‬‫در‬609‫سال‬‫و‬‫گشت‬ ‫قدم‬‫به‬
‫بازگشت‬ ‫از‬ ‫پس‬ .‫آموخت‬ ‫موصل‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫ریاضی‬ ‫و‬ ‫نجوم‬ .1
‫کرد‬ ‫دریافت‬ ‫حلی‬
‫‌های‬‫ب‬‫کتا‬ ‫و‬‫کرد‬ ‫زندگی‬‫اسماعیلیان‬‫‌های‬‫ه‬‫قلع‬‫در‬‫را‬‫سال‬26،‫خراسان‬‫به‬
‫و‬‫گرفت‬ ‫قرار‬‫مغوالن‬‫توجه‬‫مورد‬.‫نوشت‬...‫و‬‫ناصری‬‫اخالق‬‫چون‬‫بسیاری‬
‫بسیاری‬‫شرور‬‫دفع‬‫منشاء‬،‫وافر‬‫عالقۀ‬‫این‬.‫کرد‬ ‫تأسیس‬‫را‬‫مراغه‬‫رصدخانه‬
.2
‫بود‬‫او‬‫منزل‬‫آخرین‬،‫بغداد‬.‫شد‬‫مسلمانان‬‫از‬
.۵۸۲‫ص‬،۶‫ج‬،‫خوانساری‬‫باقر‬‫محمد‬‫میرزا‬،‫الجنات‬‫روضات‬ .1
۶۹۵‫ص‬،۲‫ج‬،‫‌اهلل‬‫ل‬‫فض‬‫الدین‬‫رشید‬،‫التواریخ‬‫جامع‬ .2
‫طوسی‬‫نصیرالدین‬‫خواجه‬

15. 15
‫از‬ ‫بود‬ ‫باخبر‬ ،‫خواجه‬ .‫را‬ ‫کلمات‬ ‫عالم‬ ‫بزرگ‬ ‫راز‬ ‫‌دانست؛‬‫ی‬‫م‬ ‫راز‬ ،‫خواجه‬
‫و‬ ‫ثواب‬ ‫‌دریا‬‫ا‬‫دری‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫شنیده‬ .‫‌اند‬‫ه‬‫کرد‬ ‫پنهان‬ ‫دلشان‬ ‫در‬ ،‫‌ها‬‫ه‬‫آی‬ ‫که‬ ‫گنجی‬
‫‌گذارد‬‫ی‬‫م‬‫تأثیری‬‫چه‬‫‌دانست‬‫ی‬‫م‬‫خوب‬‫و‬‫‌الکرسی‬‫ه‬‫آی‬‫برای‬‫شده‬‫ذکر‬‫خاصیت‬
‫در‬ ‫طوسی‬ ‫نصیرالدین‬ ‫خواجه‬ .‫‌شوند‬‫ی‬‫م‬ ‫مأنوس‬ ‫آن‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫جان‬ ‫در‬
‫رو‬،‫فراموشی‬‫و‬‫حافظه‬‫ضعف‬‫از‬‫دارند‬‫گالیه‬ ‫که‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫به‬‫رو‬،‫‌المتعلمینش‬‫ب‬‫آدا‬
‫کرده‬ ‫نصیحتی‬،‫ذهنشان‬‫تاریک‬‫نقاط‬‫برای‬‫‌گردند‬‫ی‬‫م‬‫عالج‬‫دنبال‬‫که‬ ‫آنها‬‫به‬
‫و‬‫درحفظ‬‫را‬‫چیزی‬.‫بزرگ‬‫راز‬‫همان‬‫جنس‬‫از‬‫داده؛‬‫نشان‬‫‌ای‬‫ه‬‫چار‬‫راه‬‫و‬‫است‬
.3
‫‌الكرسی‬‫ه‬‫آی‬
ً
‫مخصوصا‬‫دانست؛‬‫نمی‬‫قرآن‬‫قرائت‬‫از‬‫مؤثرتر‬‫حافظه‬
58‫ص‬2‫المتعلمین}ج‬‫آداب‬‫{كتاب‬‫المقدمات‬‫جامع‬ .3
‫طوسی‬‫نصیرالدین‬‫خواجه‬

16. 16
)‫ه.ق‬1021-‫(؟‬
‫حوزۀ‬ ‫در‬ .‫است‬ ‫میرداماد‬ ‫و‬ ‫مجلسی‬ ‫عالمه‬ ‫چون‬ ‫بزرگانی‬ ِ‫استاد‬ ‫او‬
‫ترک‬ ‫به‬ ‫مجبور‬ ‫عثمانی‬ ‫حاکم‬ ‫آزارهای‬ ‫با‬ ‫اما‬ ‫داشت‬ ‫بلندی‬ ‫جایگاه‬ ‫کربال‬
‫به‬ ‫رفت‬ .‫داشت‬ ‫اکراه‬ ‫دربار‬ ‫به‬ ‫شدن‬ ‫نزدیک‬ ‫از‬ ‫هم‬ ‫ایران‬ ‫در‬ .‫شد‬ ‫‌جا‬‫ن‬‫آ‬
‫او‬ ‫علما‬ ‫بقیۀ‬ ‫مثل‬ ،‫شاه‬ ‫اما‬ .‫باشد‬ ‫دور‬ ‫اصفهان‬ ‫و‬ ‫‌عباس‬‫ه‬‫شا‬ ‫از‬ ‫تا‬ ‫مشهد‬
‫به‬ .‫کند‬ ‫استفاده‬ ‫موقعیت‬ ‫این‬ ‫از‬ ‫کرد‬ ‫سعی‬ ‫مالعبداهلل‬ .‫خواند‬ ‫فرا‬ ‫هم‬ ‫را‬
.‫پذیرفت‬ ‫هم‬ ‫او‬ ‫و‬ ‫داد‬ ‫را‬ ‫اصفهان‬ ‫در‬ ‫ای‬ ‫مدرسه‬ ‫تأسیس‬ ‫پیشنهاد‬ ‫شاه‬
‫شهر‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫هم‬ ‫دینی‬ ‫علوم‬ ‫طلبۀ‬ ‫پنجاه‬ ،‫اصفهان‬ ‫به‬ ‫ورودش‬ ‫اول‬ ‫در‬
،‫فضال‬‫و‬‫بزرگان‬‫از‬‫نفر‬‫هزار‬‫از‬‫‌تر‬‫ش‬‫بی‬،‫وفاتش‬‫وقت‬‫به‬‫اما‬،‫شد‬‫نمی‬‫یافت‬
.1
‫بودند‬‫اصفهان‬‫‌آموختۀ‬‫ش‬‫دان‬
351‫شماره‬1391‫آبانماه‬29-‫حوزه‬‫افق‬ .1
‫شوشتری‬‫اهلل‬‫د‬‫عب‬‫ملا‬

17. 17
‫نزار‬ ‫و‬ ‫بیمار‬ ‫پسر‬ ‫حاال‬ .‫پدرها‬ ‫همۀ‬ ‫مثل‬ ،‫داشت‬ ‫دوست‬ ‫خیلی‬ ‫را‬ ‫پسرش‬
‫دوم‬ ‫رکعت‬ .‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬ ‫امامت‬ ‫را‬ ‫جمعه‬ ‫نماز‬ ،‫مسجد‬ ‫در‬ ‫او‬ ‫و‬ ‫بستر‬ ‫در‬ ‫بود‬ ‫افتاده‬
‫‌ای‬‫ه‬‫آی‬ ‫به‬ ‫بود‬ ‫رسیده‬ .‫منافقون‬ ‫سورۀ‬ ‫قرائت‬ ‫مشغول‬ ،‫سنت‬ ‫به‬ ‫بنا‬ ‫او‬ ‫و‬ ‫بود‬
.‫‌دید‬‫ی‬‫م‬‫چشمانش‬‫جلوی‬‫را‬‫مریضش‬‫پسر‬‫مدام‬.‫بود‬‫کرده‬ ‫تازه‬‫را‬‫داغش‬‫که‬
‫و‬ ‫کرد‬ ‫فرض‬ ‫رده‬ ُ‫م‬ ‫را‬ ‫پسرش‬ ‫سرآخر‬ .‫نداشت‬ ‫فایده‬ .‫کرد‬ ‫تکرار‬ ‫را‬ ‫آیه‬ ‫چندبار‬
‫نماز‬‫توانست‬‫و‬‫شد‬‫آسوده‬‫خیالش‬‫تا‬‫کشید‬ ‫تصویر‬‫به‬‫ذهنش‬‫در‬‫را‬‫‌اش‬‫ه‬‫جناز‬
:‫‌گفت‬‫ی‬‫م‬‫که‬ ‫بود‬‫رسیده‬‫آیه‬‫معنای‬‫اصل‬‫به‬‫شوشتری‬‫عالمۀ‬.2
‫بدهد‬‫ادامه‬‫را‬
‫خدا‬ ‫یاد‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫شما‬ ‫فرزندانتان‬ ‫و‬ ‫اموال‬ ‫مبادا‬ !‫‌اید‬‫ه‬‫آورد‬ ‫ایمان‬ ‫که‬ ‫کسانی‬ ‫«ای‬
».3
‫‌کارانند‬‫ن‬‫زیا‬‫از‬،‫کنند‬ ‫چنین‬‫که‬ ‫کسانی‬ ‫و‬،‫بازدارند‬
.291‫صفحه‬‫قرآنی‬‫حکایت‬‫یک‬‫و‬‫هزار‬ .2
.9/‫منافقون‬.3
‫شوشتری‬‫اهلل‬‫د‬‫عب‬‫ملا‬

18. 18
)‫069-1401ه.ق‬(
‫امیرالمؤمنین‬‫حضرت‬‫خواب‬،‫محقق‬.‫بود‬‫کرکی‬ ‫محقق‬‫دختر‬،‫مادرش‬
‫محمد‬‫سید‬‫عقد‬‫به‬‫را‬‫«دخترت‬:‫بود‬‫گفته‬ ‫او‬‫به‬‫حضرت‬‫و‬‫بود‬‫دیده‬‫را‬
».‫پیامبران‬‫علوم‬‫وارث‬‫‌شوند؛‬‫ی‬‫م‬‫متولد‬‫فرزندانی‬‫او‬‫از‬‫که‬ ‫دربیاور‬‫استرآبادی‬
‫یکی‬‫به‬‫شد‬‫تبدیل‬‫سرعت‬‫به‬،‫‌دو‬‫ن‬‫آ‬‫فرزند‬،‫باقر‬‫سیدمحمد‬‫و‬‫شد‬‫هم‬‫همین‬
‫به‬‫بعد‬،‫خواند‬‫درس‬‫مشهد‬‫در‬‫را‬‫سالی‬‫چند‬.‫تشیع‬‫عالم‬‫اول‬‫طراز‬‫علمای‬‫از‬
‫خاصه‬‫والیت‬‫«اثبات‬ ‫مثل‬‫نوشت؛‬‫کتاب‬ ‫جلد‬‫چند‬‫و‬‫چندین‬‫و‬‫آمد‬‫اصفهان‬
‫‌ها‬‫ل‬‫سا‬‫از‬‫بعد‬.»‫‌المسائل‬‫ن‬‫«عیو‬‫و‬»‫عقلی‬‫دالیل‬‫به‬‫استناد‬‫بدون‬‫علی‬
‫سر‬‫به‬‫اشرف‬‫نجف‬‫حوالی‬،‫‌الکفل‬‫ی‬‫ذ‬‫در‬‫بابرکتش‬‫عمر‬،‫تحقیق‬‫و‬‫تدریس‬
.1
‫شد‬‫سپرده‬‫خاک‬‫به‬‫نجف‬‫در‬‫بدنش‬‫و‬‫آمد‬
‫د‬‫حمی‬،‫میرخندان‬,43‫شماره‬،‫مشکوة‬‫فصلنامه‬.1
)‫استرآبادی(میرداماد‬‫باقر‬‫محمد‬‫سید‬‫علامه‬

19. 19
‫«محقق‬ ‫نام‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫همه‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫کرکی‬ ‫نورالدین‬ ‫اهلل‬ ‫آیت‬ ‫داماد‬ ،‫پدرش‬
،‫میرداماد‬‫به‬‫شد‬‫معروف‬،‫آمد‬‫دنیا‬‫به‬‫که‬ ‫او‬،‫همین‬‫برای‬.‫‌شناختند‬‫ی‬‫م‬»‫ثانی‬
»‫استرآبادی‬‫حسینی‬‫محمدباقر‬‫«سید‬،‫اما‬‫خودش‬‫اصلی‬‫نام‬.‫داماد‬‫پسر‬‫یعنی‬
‫‌قدر‬‫ن‬‫آ‬‫عرفانش‬‫درجۀ‬‫و‬‫بود‬‫رسانده‬‫انتها‬‫به‬‫را‬‫اخالص‬‫و‬‫تقوا‬،‫میرداماد‬.‫بود‬
‫عمرش‬ .‫بود‬ ‫گرفته‬ ‫جا‬ ‫او‬ ‫پر‬ ‫و‬ ‫بال‬ ‫زیر‬ ‫مالصدرا‬ ‫مثل‬ ‫شاگردی‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫باال‬
‫خودشان‬‫علما‬،‫است‬‫هنوز‬‫که‬ ‫هنوز‬‫و‬‫اسالم‬‫برای‬‫بود‬‫برکت‬‫و‬‫خدمت‬‫سراسر‬
،‫را‬‫دینی‬‫و‬‫علمی‬‫درجات‬‫این‬‫همۀ‬‫میرداماد‬.‫‌دانند‬‫ی‬‫م‬‫او‬‫مطالعات‬‫مدیون‬‫را‬
‫پانزده‬،‫شب‬‫هر‬‫میرداماد‬«:‫‌گفت‬‫ی‬‫م‬‫قمی‬‫عباس‬‫شیخ‬.‫بود‬‫مدیون‬‫قرآن‬‫به‬
».2
‫‌خواند‬‫ی‬‫م‬‫قرآن‬‫جزء‬
.168 ‫صفحه‬‫فرزنگان‬‫سیمای‬.2
)‫استرآبادی(میرداماد‬‫باقر‬‫محمد‬‫سید‬‫علامه‬

20. 20
)‫ه.ق‬1050-980(
‫پس‬ ‫و‬ ‫گذشت‬ ‫شیراز‬ ‫در‬ ‫‌اش‬‫ی‬‫کودک‬ ‫دوران‬ ‫تنها‬ ‫اما‬ ،‫بود‬ ‫شیراز‬ ‫متولد‬
.‫شد‬ ‫آشنا‬ ‫بهایی‬ ‫شیخ‬ ‫با‬ ،‫جوانی‬ ‫آستانۀ‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫رفت‬ ‫اصفهان‬ ‫به‬ ،‫مدتی‬ ‫از‬
.‫گرفت‬ ‫یاد‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫از‬‫را‬‫فقه‬‫و‬‫منطق‬‫و‬‫فلسفه‬‫و‬‫بود‬‫میرداماد‬‫و‬‫او‬‫شاگرد‬‫‌ها‬‫ل‬‫سا‬
‫عبادت‬ ‫‌ها‬‫ب‬‫ش‬ ‫و‬ ‫‌نوشت‬‫ی‬‫م‬ ‫کتاب‬ ‫روزها‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫زاهدمسلک‬ ‫فیلسوفی‬
‫نوشت‬ ‫بسیار‬ ‫‌های‬‫ه‬‫رسال‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫مقال‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫تربیت‬ ‫زیادی‬ ‫شاگردان‬ .‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬
‫دار‬ ‫بصره‬ ‫شهر‬ ‫در‬ ،‫آورد‬ ‫جا‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫‌اش‬‫ی‬‫زندگ‬ ‫حج‬ ‫آخرین‬ ‫وقتی‬ ،‫نهایت‬ ‫در‬ ‫و‬
.1
‫گفت‬ ‫وداع‬‫را‬‫فانی‬
1.http://fa.wikishia.net/view/‫مالصدرا‬
‫ملاصدرا‬

21. 21
‫برای‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫خوانده‬ ‫زیادی‬ ‫‌های‬‫ب‬‫کتا‬ .‫‌نظر‬‫ب‬‫صاح‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫فیلسوف‬
‫همراه‬‫او‬‫با‬‫خدا‬‫دست‬،‫اما‬ ‫‌روز‬‫ک‬‫ی‬ .‫‌گرفت‬‫ی‬‫م‬‫نظر‬ ‫در‬‫باالیی‬‫جایگاه‬‫خودش‬
‫خوانده‬‫که‬ ‫چیزهایی‬‫تمام‬.‫‌داند‬‫ی‬‫نم‬‫چیزی‬‫واقعی‬‫علوم‬‫از‬‫کرد‬ ‫احساس‬‫و‬‫شد‬
‫که‬ ‫بود‬ ‫دیگری‬ ‫چیز‬ ‫اصلی‬ ‫علم‬ .‫‌آمدند‬‫ی‬‫نم‬ ‫کارش‬ ‫به‬ ،‫بود‬ ‫گرفته‬ ‫یاد‬ ‫و‬ ‫بود‬
‫به‬ ‫را‬ ‫قرآن‬ ‫که‬ ‫وقتی‬ .‫احادیث‬ ‫و‬ ‫قرآن‬ ‫در‬ ‫تفکر‬ ‫و‬ ‫تدبر‬ ‫سراغ‬ ‫رفت‬ .‫بود‬ ‫نیافته‬
.‫است‬‫رفته‬‫‌اساسی‬‫ی‬‫ب‬‫امور‬‫دنبال‬‫به‬‫عمرش‬‫سراسر‬‫در‬‫فهمید‬‫گرفت؛‬ ‫دست‬
‫زیباترین‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫کمال‬ ‫و‬ ‫تمام‬ ،‫کتاب‬ ‫یک‬ ‫همین‬ ‫در‬ ،‫‌خواست‬‫ی‬‫م‬ ‫‌چه‬‫ن‬‫آ‬ ‫همۀ‬
‫ذهن‬‫‌های‬‫ه‬‫گر‬ ‫تا‬‫بود‬‫آمده‬‫آسمان‬‫از‬‫که‬ ‫کتابی‬ ‫بود؛‬‫شده‬‫جمع‬،‫ممکن‬‫شکل‬
‫مأنوس‬ ،‫آن‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫نگذاشت‬ ‫کنار‬ ‫را‬ ‫قرآن‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫بعد‬ .‫کند‬ ‫باز‬ ‫را‬ ‫مالصدرا‬
.2
‫شد‬
247‫صفحه‬8‫جلد‬‫نور‬‫تفسیر‬.2
‫ملاصدرا‬

22. 22
)‫(3001-0701ه.ق‬
‫علوم‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫بهایی‬ ‫شیخ‬ ‫و‬ ‫شوشتری‬ ‫عبداهلل‬ ‫مال‬ ‫شاگرد‬ ،‫فقه‬ ‫در‬
‫‌یک‬‫و‬‌‫ی‬‫س‬ ‫در‬ .‫برد‬ ‫بهره‬ ‫میرفندرسکی‬ ‫و‬ ‫بهایی‬ ‫شیخ‬ ‫محضر‬ ‫از‬ ،‫معنوی‬
‫‌ای‬‫ه‬‫تاز‬ ‫آسمان‬ ،‫نجف‬ ‫به‬ ‫سفر‬ ‫و‬ ‫افتاد‬ ‫دلش‬ ‫در‬ ‫سلوک‬ ‫سودای‬ ،‫سالگی‬
‫روضۀ‬‫حوالی‬‫«در‬:‫‌گوید‬‫ی‬‫م‬‫دوران‬‫آن‬‫دربارۀ‬‫خودش‬.‫گشود‬ ‫برابرش‬‫در‬‫را‬
‫نفس‬ ‫مجاهدۀ‬ ‫به‬ ‫شروع‬ ‫ـ‬ )‫فرجه‬ ‫اهلل‬ ‫(عجل‬ ‫مهدی‬ ‫مقام‬ ‫در‬ ‫ـ‬ ‫مقدس‬
‫‌های‬‫ب‬‫با‬‫ـ‬‫باد‬‫او‬‫بر‬‫خدا‬‫درودهای‬‫كه‬ ‫ـ‬‫ما‬‫موالی‬‫بركت‬‫به‬‫خداوند‬‫و‬‫نمودم‬
».‫گشود‬ ‫من‬‫روی‬‫بر‬،‫ندارند‬‫را‬‫آن‬‫تحمل‬‫ضعیف‬‫‌های‬‫ل‬‫عق‬‫كه‬ ‫را‬‫مكاشفه‬
‫بسیاری‬‫روایی‬‫‌های‬‫ب‬‫کتا‬ .‫بپردازد‬‫حدیث‬‫به‬‫كه‬ ‫بود‬‫شده‬‫الهام‬‫قلبش‬‫به‬
‫توجه‬.‫‌المتقین‬‫ه‬‫روض‬‫و‬‫صاحبقرانی‬‫لوامع‬،‫اربعین‬‫جمله‬‫آن‬‫از‬‫کرد؛‬ ‫تألیف‬
.1
‫کرد‬ ‫پدر‬‫پیرو‬‫نیز‬‫را‬‫مالمحمدباقر‬،‫حدیث‬‫به‬‫‌اش‬‫ه‬‫‌العاد‬‫ق‬‫فو‬
1.http://wikifeqh.ir‫/محمد-تقی-مجلسی‬
‫مجلسی‬‫محمدتقی‬‫علامه‬

23. 23
‫وصیتی‬ ،‫بحاراالنوار‬ ‫صاحب‬ ،‫باقر‬ ‫مالمحمد‬ ،‫پسرش‬ ‫برای‬ ‫‌خواست‬‫ی‬‫م‬
‫بهشتش‬‫راهی‬‫تا‬‫بگذارد‬‫برایش‬‫یادگاری‬‫نصیحت‬‫یک‬‫‌خواست‬‫ی‬‫م‬.‫بنویسد‬
‫خیر‬‫دعای‬‫تا‬‫بدهد‬‫دستش‬‫به‬‫را‬‫نجات‬‫کلید‬ ‫و‬‫هدایت‬‫راه‬‫‌‌خواست‬‫ی‬‫م‬.‫کند‬
‫هر‬،‫علم‬‫و‬‫بصیرت‬‫دریای‬‫آن‬‫با‬،‫مجلسی‬‫عالمۀ‬.‫باشد‬‫او‬‫راه‬‫بدرقۀ‬،‫پسرش‬
،‫عالمه‬.‫نوشت‬‫و‬‫برداشت‬‫را‬‫قلم‬.‫نکرد‬‫پیدا‬‫این‬‫از‬‫بهتر‬‫چیزی‬،‫کرد‬ ‫فکر‬‫چه‬
‫نامۀ‬ ‫در‬ ‫تفکر‬ ‫و‬ ‫مطالعه‬ ‫و‬ ‫روز‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫قرآن‬ ‫جزء‬ ‫یک‬ ‫قرائت‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫محمدباقرش‬
‫کرده‬ ‫سفارش‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫عمل‬ ‫و‬ ‫‌البالغه‬‫ج‬‫نه‬ ‫در‬ ‫حسن‬ ‫امام‬ ‫به‬ ‫امیرالمومنین‬
.2
‫بود‬
167‫ص‬‫فرزانگان‬‫سیمای‬.2
‫مجلسی‬‫محمدتقی‬‫علامه‬

24. 24
)‫ه.ق‬1090-1007(
‫و‬ ‫او‬ .‫داشت‬ ‫مالصدرا‬ ‫و‬ ‫بهایی‬ ‫شیخ‬ ،‫میرداماد‬ ‫چون‬ ‫بزرگی‬ ‫اساتید‬
‫ریاضت‬ ‫مشغول‬ ‫قم‬ ‫کهک‬ ‫در‬ ‫مالصدرا‬ ‫که‬ ‫زمانی‬ ‫در‬ ‫الهیجی‬ ‫عبدالرزاق‬
‫یگانۀ‬‫فیلسوف‬‫داماد‬‫شدند‬‫که‬ ‫جا‬‫آن‬‫تا‬‫بودند؛‬‫غارش‬ ‫یار‬‫و‬‫مونس‬،‫بود‬
‫‌پنج‬‫و‬‌‫ت‬‫شص‬‫طی‬‫و‬‫کرد‬ ‫آغاز‬‫سالگی‬‫هجده‬‫از‬‫را‬‫کتاب‬ ‫نوشتن‬،‫فیض‬.‫قرن‬
‫جملۀ‬‫از‬‫که‬ ‫نوشت‬‫مختلف‬‫علوم‬‫در‬‫کتاب‬ ‫جلد‬‫دویست‬‫به‬‫نزدیک‬،‫سال‬
‫از‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫گریزان‬ ‫شهرت‬ ‫از‬ .‫هستند‬ ‫‌البیضاء‬‫ۀ‬‫محج‬ ‫و‬ ‫صافی‬ ‫تفسیر‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬
‫وصیت‬‫حتی‬.‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬‫خودداری‬‫امکانات‬‫وجود‬‫با‬‫قدرت‬‫آوردن‬‫دست‬‫به‬
‫اهالی‬ ‫هم‬ ‫هنوز‬ ‫ولی‬ ‫نشود؛‬ ‫ساخته‬ ‫سایبان‬ ‫و‬ ‫سقف‬ ‫قبرش‬ ‫روی‬ ‫بر‬ ‫کرد‬
،‫او‬‫به‬‫توسل‬‫و‬‫فاتحه‬‫خواندن‬‫با‬‫و‬‫‌روند‬‫ی‬‫م‬»‫فیض‬‫«قبرستان‬‫به‬،‫کاشان‬
.1
‫‌گیرند‬‫ی‬‫م‬‫مدد‬‫بلندش‬‫روح‬‫از‬
1.http://www.hawzah.net/fa/Mostabser/View/‫ فیض-کاشانی-محمد‬
‫کاشانی‬‫فیض‬‫محسن‬‫ملا‬

25. 25
‫که‬ ‫علمی‬ ‫هر‬ ‫سراغ‬ .‫کرد‬ ‫‌وجو‬‫ت‬‫جس‬ .‫داشت‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫‌شد‬‫م‬‫گ‬ .‫بود‬ ‌‫ه‬‫تشن‬
‫متعددی‬ ‫‌های‬‫ه‬‫رسال‬ .‫کرد‬ ‫رو‬ ‫و‬ ‫زیر‬ ‫را‬ ‫فراوانی‬ ‫‌های‬‫ب‬‫کتا‬ .‫رفت‬ ،‫‌توانست‬‫ی‬‫م‬
‫که‬ ‫نبود‬‫دردش‬‫برای‬‫دوایی‬،‫علوم‬‫از‬‫‌یک‬‫چ‬‫هی‬‫در‬.‫نداشت‬‫‌ای‬‫ه‬‫فاید‬.‫نوشت‬
‫نکرده‬‫پیدا‬‫را‬‫‌اش‬‫ه‬‫‌شد‬‫م‬‫گ‬ .‫بود‬ ‫تاب‬‫و‬‫تب‬‫در‬‫دلش‬.‫داشت‬‫ادامه‬‫عطش‬.‫نبود‬
‫داد‬‫نشانش‬‫را‬‫راه‬‫خدا‬‫تا‬‫کرد‬ ‫التماس‬‫‌قدر‬‫ن‬‫آ‬.‫برد‬‫الهی‬‫درگاه‬‫به‬‫را‬‫نیازش‬.‫بود‬
‫حل‬ ‫‌کلید‬‫ه‬‫شا‬ ‫که‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫گمشد‬ ‫حدیث؛‬ ‫و‬ ‫قرآن‬ ‫دست‬ ‫در‬ ‫گذاشت‬ ‫را‬ ‫دستش‬ ‫و‬
‫که‬ ‫شد‬ ‫همین‬ .2
‫شدنش‬ ‫سیراب‬ ‫برای‬ ‫زالل‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫سرچشم‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫مشکالتش‬
‫بخوانند؛‬‫قرآن‬‫قدری‬‫روز‬‫هر‬‫کرد‬ ‫وصیت‬‫اطرافیانش‬‫به‬‫کاشانی‬ ‫فیض‬‫مرحوم‬
‫از‬‫بخشی‬‫است‬‫بهتر‬‫که‬ ،‫آیه‬50‫حداقل‬‫و‬‫معنایش‬‫به‬‫کردن‬ ‫فکر‬‫و‬‫فروتنی‬‫با‬
.3
‫باشد‬‫نماز‬‫در‬،‫آن‬
247‫صفحه‬8‫جلد‬‫نور‬‫تفسیر‬ .2
167‫صفحه‬2‫جلد‬‫هدایت‬‫سروش‬ .3
‫کاشانی‬‫فیض‬

26. 26
)‫ه.ق‬۱۱۹۸-‫(؟‬
‫روزگار‬ ‫آن‬ ‫در‬ .‫بود‬ ‫قمری‬ ‫هجری‬ ‫دوازدهم‬ ‫قرن‬ ‫عرفای‬ ‫‌ترین‬‫گ‬‫بزر‬ ‫از‬
‫به‬ ‫که‬ ‫‌رفت‬‫ی‬‫م‬ ‫فلسفه‬ ،‫اصفهان‬ ‫حوزۀ‬ ‫در‬ ،‫صفویه‬ ‫سلسله‬ ‫انقراض‬ ‫با‬ ‫که‬
‫مثل‬‫بزرگی‬‫شاگردان‬‫تربیت‬‫با‬‫بیدآبادی‬‫آقامحمد‬،‫شود‬‫سپرده‬‫فراموشی‬
‫بعد‬ ‫نسل‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫حکمت‬ ‫علم‬ ‫و‬ ‫مالصدرا‬ ‫فلسفۀ‬ ‫توانست‬ ،‫نوری‬ ‫مالعلی‬
‫خودشناسی‬‫‌اش‬‫ه‬‫توصی‬‫‌ترین‬‫م‬‫مه‬.‫بود‬‫شناس‬‫جان‬‫حکیمی‬.‫کند‬ ‫منتقل‬
.‫بود‬‫افتاده‬‫پا‬‫پیش‬‫نگاهش‬‫در‬‫نبود‬‫راستا‬‫این‬‫در‬‫اگر‬‫موضوعی‬‫هر‬‫و‬‫بود‬
‫که‬ ‫را‬ ‫اموالی‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫‌اعتنا‬‫ی‬‫ب‬ ‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬ ‫وی‬ ‫به‬ ‫وقت‬ ‫حکومت‬ ‫که‬ ‫توجهی‬ ‫به‬
‫به‬،‫معاش‬ ‫امرار‬‫برای‬.‫‌پذیرفت‬‫ی‬‫نم‬،‫‌فرستادند‬‫ی‬‫م‬‫برایش‬‫هدیه‬‫رسم‬‫به‬
.1
‫‌پرداخت‬‫ی‬‫م‬‫بافی‬‫پشم‬‫و‬‫زراعت‬
1.http://fa.wikishia.net/view/‫ آقا_محمد_بیدآبادی‬
‫آبادی‬‫د‬‫بی‬‫آقامحمد‬

27. 27
‫در‬ ‫اهالی‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫خشکیده‬ ‫چشمه‬ ‫بود‬ ‫مدتی‬ .‫چشمه‬ ‫یک‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫ده‬ ‫یک‬
‫دعا‬‫تا‬‫آقا‬‫پیش‬‫فرستادند‬‫را‬‫محل‬‫سادات‬.‫آب‬‫تهیۀ‬‫برای‬‫بودند‬‫افتاده‬‫زحمت‬
‫و‬‫نوشت‬‫قرآن‬‫از‬‫‌ای‬‫ه‬‫آی‬‫‌کاغذی‬‫ه‬‫تک‬‫روی‬‫ا‬ ّ‫ام‬‫بیدآبادی‬‫آقامحمد‬.‫برایشان‬‫کند‬
،‫‌گشتند‬‫ی‬‫برم‬‫که‬ ‫کوه‬ ‫از‬‫شب‬.‫برگردند‬‫و‬‫کوه‬ ‫ۀ‬
ّ
‫قل‬‫روی‬‫بگذارند‬‫شب‬‫اول‬‫گفت‬
.‫رسید‬‫اهالی‬‫همۀ‬‫گوش‬ ‫به‬‫که‬ ‫شد‬‫بلند‬‫مهیبی‬‫صدای‬،‫نرسیده‬‫خانه‬‫به‬‫هنوز‬
‫ا‬
َ
‫ذ‬َ‫ه‬‫ا‬َ‫ن‬
ْ
‫ل‬ َ‫ز‬
ْ
‫ن‬
َ
‫أ‬ ْ‫و‬
َ
‫«ل‬:‫بود‬‫نوشته‬‫کاغذ‬ ‫روی‬‫آقا‬.‫بود‬‫شده‬‫جاری‬‫دوباره‬‫چشمه‬،‫صبح‬
‫را‬ ‫قرآن‬ ‫این‬ ‫ما‬ ‫اگر‬ 2
‫ه؛‬
َّ‫لل‬‫ا‬ ِ‫ة‬َ‫ی‬
ْ
‫ش‬
َ
‫خ‬ ْ‫ن‬ِ‫م‬ ‫ا‬ ً‫ع‬ ّ
ِ‫د‬ َ‫ص‬َ‫ت‬ُ‫م‬ ‫ا‬ ً‫ع‬ ِ‫اش‬
َ
‫خ‬ ُ‫ه‬َ‫ت‬ْ‫ی‬
َ
‫أ‬ َ‫ر‬
َ
‫ل‬ ٍ‫ل‬َ‫ب‬ َ‫ج‬ ‫ى‬
َ
‫ل‬ َ‫ع‬ َ‫آن‬ ْ‫ر‬
ُ
‫ق‬
ْ
‫ال‬
‫خدا‬‫عظمت‬ ‫برابر‬‫در‬،‫صالبتش‬‫آن‬‫با‬‫که‬ ‫‌دیدی‬‫ی‬‫م‬،‫بودیم‬‫کرده‬ ‫نازل‬‫کوه‬ ‫بر‬
».3
‫‌پاشید‬‫ی‬‫م‬‫هم‬‫از‬‫خاشعانه‬
.21/‫حشر‬.2
.242‫ص‬‫قرآنی‬‫حکایت‬‫یک‬‫و‬‫هزار‬ .3
‫آبادی‬‫د‬‫بی‬‫آقامحمد‬

28. 28
)‫ه.ق‬1281-1214(
‫نزدیک‬ ‫‌های‬‫ه‬‫کوچ‬ ،‫‌سالگی‬‫ه‬‫د‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫علم‬ ‫دریای‬ ‫غرق‬ ‫قدر‬ ‫آن‬
‫او‬ ،‫‌کردند‬‫ی‬‫م‬ ‫بحث‬ ‫‌تر‬‫گ‬‫بزر‬ ‫طالب‬ ‫وقتی‬ ‫اما‬ ‫‌شناخت؛‬‫ی‬‫نم‬ ‫را‬ ‫‌اش‬‫ه‬‫خان‬
‫با‬ ،‫1421ه.ق‬ ‫سال‬ ‫در‬ .‫‌داد‬‫ی‬‫م‬ ‫خاتمه‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫قال‬ ‫و‬ ‫قیل‬ ‫به‬ ‫پاسخش‬ ‫با‬
‫متواضعانه‬ ،‫بودند‬ ‫داده‬ ‫او‬ ‫به‬ ‫اجتهاد‬ ‫اجازۀ‬ ‫عراق‬ ‫بزرگ‬ ‫علمای‬ ‫که‬ ‫این‬
،‫نراقی‬‫مالاحمد‬.‫رفت‬‫مختلف‬‫شهرهای‬‫در‬‫ایران‬‫علمای‬‫درس‬‫سراغ‬‫به‬
،‫را‬‫جوان‬‫مرتضای‬،‫شناختش‬‫وقتی‬،‫ادبیات‬‫و‬‫اصول‬‫و‬‫فقه‬‫کامل‬ ‫استاد‬
‫همیشگی‬ ‫ایران‬ ‫در‬ ‫حضورش‬ ‫اما‬ .‫کرد‬ ‫معرفی‬ ‫خود‬ ‫جانشین‬ ‫عنوان‬ ‫به‬
‫در‬ ‫را‬ ‫مرتضی‬ ‫شیخ‬ ،‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫اخالقی‬ ‫وضع‬ ‫و‬ ‫خوانین‬ ‫نفوذ‬ ‫از‬ ‫دلگیری‬ .‫نشد‬
‫شیخ‬ ‫که‬ ‫رسید‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫مرتب‬ ‫به‬ ‫‌جا‬‫ن‬‫آ‬ ‫در‬ .‫کرد‬ ‫عراق‬ ‫راهی‬ ‫ه.ق‬ 1249 ‫سال‬
‫شیعیان‬‫عام‬‫مرجع‬‫عنوان‬‫به‬‫خود‬‫از‬‫بعد‬‫را‬‫او‬،‫جواهر‬‫صاحب‬‫محمدحسن‬
.1
‫کرد‬ ‫معرفی‬
1.http://www.porseman.org/q/show.aspx?id=85656
‫انصاری‬‫مرتضی‬‫شیخ‬

29. 29
‫انصاری‬ ‫شیخ‬ ‫محضر‬ ‫از‬ ‫تا‬ ‫نجف‬ ‫رفت‬ .‫بود‬ ‫کرده‬ ‫تمام‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫مقدمات‬
‫‌رفت‬‫ی‬‫م‬ ‫هرچه‬ .‫‌فهمید‬‫ی‬‫نم‬ ‫را‬ ‫استاد‬ ‫مطالب‬ ‫از‬ ‫‌‌یک‬‫چ‬‫هی‬ ‫اما‬ ،‫کند‬ ‫استفاده‬
‫به‬ ‫شد‬ ‫متوسل‬ ‫آخر‬ .‫نبود‬ ‫کارساز‬ ‫هم‬ ‫نیاز‬ ‫و‬ ‫نذر‬ .‫‌شد‬‫ی‬‫م‬ ‫‌تر‬‫ت‬‫سخ‬ ‫کار‬ ،‫جلوتر‬
‫ایشان‬‫و‬‫آقا‬‫خدمت‬‫شده‬‫ف‬ ّ‫مشر‬‫که‬ ‫دید‬‫خواب‬‫شب‬‫یک‬.‫امیر‬‫حضرت‬
‫سر‬‫رفت‬‫و‬‫شد‬‫بیدار‬‫که‬ ‫صبح‬.‫خوانده‬»‫الرحیم‬‫الرحمن‬‫‌اهلل‬‫م‬‫«بس‬‫گوشش‬ ‫در‬
‫به‬‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬‫حتی‬‫که‬ ‫‌فهمد‬‫ی‬‫م‬‫‌قدر‬‫ن‬‫آ‬‫کرد‬ ‫احساس‬!‫بود‬‫شده‬‫معجزه‬،‫کالس‬
‫‌ای‬‫ه‬‫نکت‬‫هر‬‫تا‬‫‌نشست‬‫ی‬‫م‬‫منبر‬‫پای‬‫‌رفت‬‫ی‬‫م‬‫بعد‬‫به‬‫این‬‫از‬!‫کند‬ ‫اشکال‬‫استاد‬
‫آهسته‬ ‫شیخ‬ ‫‌روز‬‫ک‬‫ی‬ .‫بگذارد‬ ‫میان‬ ‫در‬ ‫استاد‬ ‫با‬ ،‫‌رسد‬‫ی‬‫م‬ ‫ذهنش‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫را‬
‫ال‬ ‫«و‬ ‫تا‬ ،‫خوانده‬ ‫تو‬ ‫گوش‬ ‫در‬ ‫را‬ »‫اهلل‬ ‫‏‬‫م‬‫«بس‬ ‫که‬ ‫کسی‬ ‫«آن‬ :‫گفت‬ ‫گوشش‬ ‫در‬
2
»!‫است‬‫خوانده‬‫من‬‫گوش‬ ‫در‬‫را‬‫‌ش‬»‫الین‬ ّ‫الض‬
35‫ص‬‫قرآنی‬‫حکایت‬‫یک‬‫و‬‫هزار‬.2
‫انصاری‬‫مرتضی‬‫شیخ‬

30. 30
)‫(0421-8131ه.ق‬
‫شیخ‬ ‫و‬ ‫نائینی‬ ‫حسین‬ ‫میرزا‬ ،‫نوری‬ ‫‌اهلل‬‫ل‬‫فض‬ ‫شیخ‬ ‫چون‬ ‫شاگردانی‬
‫صاحب‬ ،‫علمی‬ ‫بلند‬ ‫مقام‬ ‫این‬ ‫از‬ ‫گذشته‬ .‫داشت‬ ‫حائری‬ ‫عبدالکریم‬
‫برخوردار‬ ‫خاصی‬ ‫ر‬ ّ‫تبح‬ ‫از‬ ‫قرآن‬ ‫معانی‬ ‫و‬ ‫تفسیر‬ ‫در‬ ‫آخوند‬ .‫بود‬ ‫نیز‬ ‫کرامات‬
‫می‬ ‫بیان‬ ‫را‬ ‫ظریفی‬ ‫و‬ ‫متعدد‬ ‫معانی‬ ،‫قرآن‬ ‫آیات‬ ‫از‬ ‫برخی‬ ‫برای‬ ‫گاهی‬ .‫بود‬
‫بر‬‫عالوه‬.‫دانستند‬‫می‬‫درستی‬‫و‬‫جدید‬‫تفسیر‬‫را‬‫آن‬‚‫ممتاز‬‫علمای‬‫که‬ ‫کرد‬
‫که‬ ‫‌طور‬‫ن‬‫هما‬.‫بود‬‫هم‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫مادی‬‫رفاه‬‫اندیشۀ‬‫در‬،‫مردم‬‫معنوی‬‫حیات‬
‫نیز‬‫زیادی‬‫‌انبارهای‬‫ب‬‫آ‬،‫کرد‬ ‫شرکت‬‫متعددی‬‫مساجد‬‫توسعۀ‬‫و‬‫ساخت‬‫در‬
.1
‫است‬‫مانده‬‫یادگار‬‫به‬‫اراک‬‫مردم‬‫برای‬‫او‬‫از‬
.‫آبادی‬‫سلطان‬‫علی‬‫فتح‬‫مال‬‫فرزانگان/آخوند‬-172‫شماره‬-1386‫آذر‬28-‫حوزه‬‫افق‬.1
‫‌آبادی‬‫ن‬‫سلطا‬‫فتحعلی‬‫ملا‬‫آخوند‬

31. 31
‫پیش‬ ‫‌فرستاد‬‫ی‬‫م‬ ‫را‬ ‫پسرش‬ ‫جمعه‬ ‫هر‬ ‌،‫صدر‬ ‫اسماعیل‬ ‫سید‬ ‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
.‫بگیرد‬‫یاد‬‫قرآن‬‫تفسیر‬‫تا‬‫بود‬‫زمان‬‫آن‬‫بزرگ‬‫عرفای‬‫از‬‫که‬ ‫فتحعلی‬‫مال‬‫آخوند‬
‫سایۀ‬ ‫زیر‬ ‫پسرش‬ ‫بالیدن‬ ‫به‬ ‫بود‬ ‫‌بسته‬‫ل‬‫د‬ ،‫پدر‬ ‫و‬ ‫داشت‬ ‫حقی‬ ‫نفس‬ ،‫استاد‬
‫از‬ ‫جنابت‬ ‫حالت‬ ‫با‬ ،‫صبح‬ ‫جمعه‬ ‫یک‬ .‫‌بالغ‬‫ه‬‫تاز‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫جوان‬ ،‫پسر‬ .‫او‬ ‫تربیت‬
‫سر‬‫بود‬‫رفته‬‫حال‬‫همان‬‫با‬.‫کند‬ ‫غسل‬‫بود‬‫نکرده‬‫فرصت‬‫و‬‫شده‬‫بیدار‬‫خواب‬
‫رویش‬‫هم‬‫جوان‬.‫‌گفت‬‫ی‬‫نم‬‫چیزی‬‫و‬‫بود‬‫نشسته‬‫ساکت‬‫استاد‬.‫درس‬‫کالس‬
‫هم‬‫استاد‬.‫رفت‬‫سر‬‫‌اش‬‫ه‬‫حوصل‬.‫گذشت‬ ‫‌ساعت‬‫م‬‫نی‬.‫بگوید‬‫چیزی‬‫‌شد‬‫ی‬‫نم‬
،‫برود‬‫شد‬‫بلند‬‫که‬ ‫پسر‬.‫‌کرد‬‫ی‬‫نم‬‫شروع‬‫را‬‫درس‬‫و‬‫بود‬‫نشسته‬‫ساکت‬‫‌طور‬‫ن‬‫هما‬
‫باید‬،‫قرآن‬‫سراغ‬‫برود‬‫‌خواهد‬‫ی‬‫م‬‫اگر‬‫آدم‬!‫سیدمحمدمهدی‬‫«آقا‬:‫گفت‬ ‫استاد‬
2
».‫برود‬‫پاک‬
.۲۴۸‫صفحه‬،‫متأخر‬‫عرفای‬‫و‬‫حکماء‬‫تاریخ‬.2
‫‌آبادی‬‫ن‬‫سلطا‬‫فتحعلی‬‫ملا‬‫آخوند‬

32. 32
)‫ه.ق‬1313-1253(
.‫پرداخت‬ ‫پدرش‬ ‫نزد‬ ‫دانش‬ ‫فراگیری‬ ‫به‬ ‫اسدآباد‬ ‫در‬ ‫سالگی‬ ‫پنج‬ ‫از‬
‫ادامه‬‫برای‬.‫شد‬‫آشنا‬‫قرآن‬‫تفسیر‬‫با‬‫زود‬‫خیلی‬،‫نبوغش‬‫و‬‫استعداد‬‫بخاطر‬
‫عازم‬ 1228‫در‬‫سپس‬‫و‬‫کرد‬ ‫مهاجرت‬‫تهران‬‫به‬‫بعد‬‫و‬‫قزوین‬‫به‬‫تحصیل‬
‫به‬ ‫بنا‬ ‌،1232 ‫در‬ .‫برد‬ ‫بهره‬ ‫انصاری‬ ‫مرتضی‬ ‫‌شیخ‬‫محضر‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫شد‬ ‫نجف‬
‫سلطۀ‬ ،‫‌ساله‬‫ه‬‫شانزد‬ ‫جمال‬ .‫شد‬ ‫هندوستان‬ ‫عازم‬ ‫انصاری‬ ‫شیخ‬ ‫دستور‬
‫از‬ ‫را‬ ‫استعمار‬ ‫علیه‬ ‫خودش‬ ‫مبارزۀ‬ ‫و‬ ‫نیاورد‬ ‫تاب‬ ‫را‬ ‫هندوستان‬ ‫بر‬ ‫بریتانیا‬
‫در‬‫سعی‬،‫اسالمی‬‫مختلف‬‫کشورهای‬ ‫به‬‫سفر‬‫با‬‫او‬.‫کرد‬ ‫شروع‬‫‌وقت‬‫ن‬‫هما‬
‫به‬‫سرانجام‬،‫مسیر‬‫این‬‫در‬.‫داشت‬‫استعمار‬‫‌های‬‫ه‬‫نقش‬‫از‬‫مردم‬‫‌سازی‬‫ه‬‫گا‬ ‫آ‬
.1
‫رسید‬‫شهادت‬‫به‬‫عثمانی‬‫پادشاه‬،‫عبدالحمید‬‫سلطان‬‫زهر‬
1.http://www.irdc.ir/fa/calendar/111/default.aspx
‫آبادی‬‫د‬‫اس‬‫‌الدین‬‫ل‬‫جما‬‫سید‬

33. 33
‫‌هایشان‬‫م‬‫چش‬ ،‫مردم‬ ‫که‬ ‫‌دید‬‫ی‬‫م‬ .‫‌آمد‬‫ی‬‫م‬ ‫درد‬ ‫به‬ ‫دلش‬ .‫‌خورد‬‫ی‬‫م‬ ‫غصه‬
‫قرآن‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫‌دید‬‫ی‬‫م‬ .‫ببینند‬ ‫را‬ ‫قرآن‬ ‫آیات‬ ‫حقیقت‬ ‫‌خواهند‬‫ی‬‫نم‬ ‫و‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫بست‬ ‫را‬
‫بیدار‬ ‫شاید‬ ،‫‌زد‬‫ی‬‫م‬ ‫حرف‬ ‫مردم‬ ‫با‬ .‫‌اند‬‫ه‬‫داد‬ ‫دست‬ ‫ذلت‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫کشید‬ ‫دست‬
،‫بشری‬ ‫مستقیم‬ ‫صراط‬ ‫و‬ ‫انسانی‬ ‫فاضلۀ‬ ‫مدینۀ‬ !‫«آقایان‬ :‫‌گفت‬‫ی‬‫م‬ .‫شوند‬
‫در‬‫منحصر‬‫و‬‫شده‬‫مهجور‬‫غفلت‬‫فرط‬‫از‬‫‌سان‬‫ه‬‫چ‬!‫آه‬،‫آه‬...‫است‬‫مجید‬‫قرآن‬
،‫مکتب‬‫بازیچۀ‬،‫‌داران‬‫ه‬‫روز‬‫مشغولیت‬،‫جمعه‬‫‌های‬‫ب‬‫ش‬‫در‬‫قبور‬‫باالی‬‫تالوت‬
،‫مسافرین‬‫حمایل‬،‫‌ها‬‫ه‬‫بچ‬‫‌بند‬‫ن‬‫گرد‬ ،‫نانوا‬‫بازوبند‬،‫گدایی‬ ‫مایۀ‬،‫دروغ‬‫قسم‬
.‫‌ها‬‫ش‬‫‌فرو‬‫ب‬‫کتا‬ ‫سرمایۀ‬‫و‬‫منزل‬‫اثاثیۀ‬‫و‬‫اسباب‬‫انتقال‬‫مقدمۀ‬،‫‌ها‬‫ن‬‫ج‬‫سالح‬
‫صدر‬‫مسلمانان‬‫نهضت‬،‫نیست‬‫بیش‬‫آیه‬‫سه‬‫که‬ »‫«والعصر‬‫سورۀ‬‫یک‬‫اسفا‬‫وا‬
2
»...‫افسوس‬‫اما‬،‫شد‬‫ه‬
ّ
‫صف‬‫اصحاب‬‫تشکیل‬‫موجب‬‫و‬‫آورد‬‫وجود‬‫به‬‫را‬‫اسالم‬
.25‫ص42و‬‫قرآن‬‫حفظ‬‫روش‬‫بهترین‬‫کتاب‬ .2
‫شیرازی‬‫سیدمحمدتقی‬

34. 34
)‫(8521-8331ه.ق‬
‫یزدی‬ ‫سیدکاظم‬ ‫آقا‬ ‫درگذشت‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫که‬ ‫رسید‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫پای‬ ‫به‬ ‫علم‬ ‫در‬ ‫او‬
‫فردی‬ ‫امور‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫مرجعیتی‬ ‫شد؛‬ ‫شیعیان‬ ‫مطلق‬ ‫مرجع‬ ،‫ه.ق‬ ۱۳۳۷ ‫در‬
.‫بود‬ ‫۰۲۹۱م‬ ‫در‬ ‫عراق‬ ‫بزرگ‬ ‫انقالب‬ ‫رهبر‬ ‫او‬ .‫‌شد‬‫ی‬‫نم‬ ‫خالصه‬ ‫مقلدین‬
‫جوش‬‫به‬‫را‬‫عراق‬‫مردم‬‫دینی‬‫و‬‫وطنی‬‫غیرت‬،‫سال‬‫آن‬‫در‬‫او‬‫تاریخی‬‫فتوای‬
‫از‬‫او‬‫مبارزات‬.‫کرد‬ ‫مهیا‬‫تجاوزگر‬‫بریتانیای‬‫علیه‬‫جهاد‬‫برای‬‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫و‬‫آورد‬
‫اسالمی‬‫جمعیت‬‫نام‬‫به‬‫جدی‬‫تشکیالتی‬‫صورت‬‫به‬‫و‬‫رفت‬‫فراتر‬‫فتوا‬‫صدور‬
‫و‬ ‫طال‬ ‫از‬ ‫ی‬
ّ
‫تل‬ ‫نزدش‬ ‫روزها‬ ‫از‬ ‫برخی‬ ‫و‬ ‫داشت‬ ‫بسیاری‬ ‫مقلدان‬ .‫کرد‬ ‫ظهور‬
‫با‬ ‫او‬ ‫اما‬ ‫‌فرستادند؛‬‫ی‬‫م‬ ‫وجوهات‬ ‫بابت‬ ‫مردم‬ ‫که‬ ‫‌خورد‬‫ی‬‫م‬ ‫چشم‬ ‫به‬ ‫نقره‬
‫بیگانگان‬ ‫علیه‬ ‫جنگ‬ ‫‌های‬‫ه‬‫جبه‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫همه‬ ،‫شخصی‬ ‫نیازمندی‬ ‫وجود‬
.1
‫‌فرستاد‬‫ی‬‫م‬
1. http://wiki.ahlolbait.com/‫ میرزا_محمد_تقی_شیرازی‬
‫شیرازی‬‫سیدمحمدتقی‬

35. 35
‫و‬‫برداشت‬‫‌ای‬‫ه‬‫دب‬‫راننده‬.‫شد‬‫تمام‬‫ماشین‬‫بنزین‬‫که‬ ‫بودند‬‫کربال‬ ‫جادۀ‬‫در‬
‫به‬‫کرد‬ ‫شروع‬،‫فاصله‬‫کمی‬ ‫با‬‫و‬‫شد‬‫پیاده‬‫ماشین‬‫از‬‫هم‬‫او‬.‫بنزین‬‫دنبال‬‫رفت‬
‫راننده‬.‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬‫زمزمه‬‫چیزی‬‫لب‬‫زیر‬‫و‬‫بود‬‫انداخته‬‫پایین‬‫را‬‫سرش‬.‫زدن‬‫قدم‬
‫از‬،‫بود‬‫کرده‬ ‫طلوع‬‫تازه‬‫که‬ ‫خورشید‬‫نور‬‫و‬‫بود‬‫گذشته‬ ‫شب‬‫سیاهی‬،‫برگشت‬‫که‬
،‫بود‬‫بیدار‬‫‌چنان‬‫م‬‫ه‬،‫اما‬‫او‬.‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬‫خودنمایی‬‫عراق‬‫‌های‬‫ن‬‫نخلستا‬‫‌الی‬‫ه‬‫الب‬
‫و‬ ‫‌خوابید‬‫ی‬‫م‬ ‫ساعت‬ ‫دو‬ ‫تنها‬ ،‫‌روز‬‫ه‬‫شبان‬ ‫در‬ ‫سید‬ .‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬ ‫زمزمه‬ ‫و‬ ‫‌زد‬‫ی‬‫م‬ ‫قدم‬
‫راه‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫روشن‬ ‫را‬ ‫ماشین‬ ‫که‬ ‫راننده‬ .‫نبود‬ ‫سخت‬ ‫برایش‬ ‫‌ها‬‫ی‬‫بیدار‬ ‫این‬
‫را‬‫قرآن‬،‫شیرازی‬‫سیدمحمدتقی‬.‫بود‬‫خوانده‬‫را‬‫قرآن‬‫جزء‬‫هشت‬‫او‬،‫افتادند‬
.2
‫بود‬‫کرده‬ ‫حفظ‬‫ماه‬‫نور‬‫زیر‬‫‌ها‬‫ب‬‫ش‬
154‫ص‬‫واالئی‬‫الگوی‬.2
‫آبادی‬‫د‬‫اس‬‫‌الدین‬‫ل‬‫جما‬‫سید‬

36. 36
)‫(9521-7231ه.ق‬
‫انقالب‬‫بحبوحۀ‬‫در‬.‫بود‬‫دشمن‬‫و‬‫دوست‬‫توافق‬‫مورد‬‫‌اش‬‫ی‬‫علم‬‫مقام‬
‫منکر‬ ‫‌کس‬‫چ‬‫هی‬ ‫اما‬ ‫زدند؛‬ ‫تهمت‬ ‫و‬ ‫افتراء‬ ‫او‬ ‫به‬ ‫توانستند‬ ‫هرقدر‬ ،‫مشروطه‬
‫اجازۀ‬ ‫دادن‬ ‫در‬ ‫همیشه‬ ‫که‬ ‫رشتی‬ ‫‌اهلل‬‫ب‬‫حبی‬ ‫میرزا‬ .‫نشد‬ ‫او‬ ‫علمی‬ ‫مقام‬
،‫داد‬ ‫شیخ‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫اجتهادی‬ ‫اجازۀ‬ ‫در‬ ،‫داشت‬ ‫اکراه‬ ‫دیگران‬ ‫به‬ ‫اجتهاد‬
‫ارائه‬ ‫سیاست‬ ‫در‬ ‫نظراتی‬ ‫او‬ .‫ستود‬ ‫‌نظیری‬‫م‬‫ک‬ ‫طرز‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫‌اش‬‫ی‬‫علم‬ ‫مقام‬
‫به‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫مشروط‬ ،‫شیخ‬ .‫شد‬ ‫مشهور‬ »‫مشروعه‬ ‫«مشروطۀ‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫کرد‬
‫تنباکو‬ ‫نهضت‬ ‫در‬ .‫‌خواند‬‫ی‬‫م‬ ‫فتنه‬ ،‫بگیرد‬ ‫پا‬ ‫منافقین‬ ‫و‬ ‫دشمنان‬ ‫کمک‬
.‫داشت‬ ‫فعالی‬ ‫نقش‬ ،‫بود‬ ‫روحانیت‬ ‫رهبری‬ ‫به‬ ‫بزرگ‬ ‫قیام‬ ‫نخستین‬ ‫که‬
‫بازداشت‬،‫تهران‬‫فتح‬‫از‬‫پس‬‫که‬ ‫شد‬‫باعث‬‫التقاطی‬‫مشروطۀ‬‫با‬‫او‬‫مخالفت‬
‫دار‬ ‫به‬ ‫توپخانه‬ ‫میدان‬ ‫در‬ ،‫فراماسونر‬ ‫زنجانی‬ ‫ابراهیم‬ ‫حکم‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫شود‬
.1
‫شود‬‫آویخته‬
.‫نوری‬‫اهّلل‬‫فضل‬‫شیخ‬‫شهادت‬-31‫شماره‬،1380‫تیر‬-‫گلبرگ‬ .1
‫نوری‬‫‌اهلل‬‫ل‬‫فض‬‫شیخ‬

37. 37
‫‌ها‬‫ت‬‫مد‬ ‫شیخ‬ .‫کنند‬ ‫تصرف‬ ‫را‬ ‫تهران‬ ‫که‬ ‫بودند‬ ‫آمده‬ ‫‌خواهان‬‫ه‬‫مشروط‬
‫مخالفت‬‫م‬
َ
‫عل‬،‫اسالم‬‫احکام‬‫به‬‫توجه‬‫عدم‬‫و‬‫‌ها‬‫ی‬‫انگلیس‬‫دخالت‬‫علت‬‫به‬‫بود‬
‫او‬ ‫با‬ ‫‌ها‬‫ی‬‫‌چ‬‫ه‬‫مشروط‬ ‫که‬ ‫نفری‬ ‫اولین‬
ً
‫حتما‬ .‫بود‬ ‫کرده‬ ‫بلند‬ ‫را‬ ‫مشروطه‬ ‫با‬
‫‌گفت‬‫ی‬‫م‬‫یکی‬.‫‌دادند‬‫نظری‬‫هرکدام‬‫دوستان‬.‫بود‬‫او‬،‫‌کردند‬‫ی‬‫م‬‫‌حساب‬‫ه‬‫تسوی‬
‫روی‬‫بزند‬‫را‬‫هلند‬‫پرچم‬‫داد‬‫پیشنهاد‬‫یکی‬.‫شود‬‫پناهنده‬‫روس‬‫سفارت‬‫برود‬
‫و‬ ‫«یهودیان‬ :‫داده‬ ‫دستور‬ ‫کتابش‬ ‫در‬ ‫خدا‬ .‫نرفت‬ ‫بار‬ ‫زیر‬ ‫او‬ ‫ولی‬ ،‫‌اش‬‫ه‬‫خان‬
‫‌گاه‬‫چ‬‫هی‬ ‫«خدا‬ :‫فرموده‬ 2
».‫ندهید‬ ‫قرار‬ ‫خود‬ ‫‌گاه‬‫ه‬‫تکی‬ ‫و‬ ‫دوست‬ ‫را‬ ‫مسیحیان‬
‫قرآن‬‫با‬‫را‬‫عمرش‬‫همۀ‬‫که‬ ‫کسی‬ ‫حاال‬‫و‬ 3
»‫‌دهد‬‫ی‬‫نم‬‫تسلط‬‫مؤمنان‬‫بر‬‫را‬‫کافران‬
‫را‬ ‫قرآن‬ ‫‌های‬‫ه‬‫آی‬ ‫اجنبی؟‬ ‫م‬
َ
‫عل‬ ‫زیر‬ ‫برود‬ ‫که‬ ‫کند‬ ‫قبول‬ ‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬ ‫مگر‬ ،‫کرده‬ ‫سر‬
.4
‫آویختند‬‫دارش‬‫به‬‫و‬‫ماند‬‫و‬‫نکرد‬‫فراموش‬
.141/‫نساء‬.2
.51/‫مائده‬.3
.332/4‫عمل‬‫میدان‬‫در‬‫علم‬‫مردان‬.4
‫نوری‬‫‌اهلل‬‫ل‬‫فض‬‫شیخ‬

38. 38
)‫ه.ق‬1363-1274(
‫جا‬ ‫همان‬ ‫سالگی‬ ‫چهل‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫آمد‬ ‫دنیا‬ ‫به‬ ‫طالقان‬ ‫دیزان‬ ‫روستای‬ ‫در‬
‫دنبال‬‫به‬‫و‬‫شد‬‫عمیقی‬‫روحی‬‫تحول‬ ‫دچار‬‫ناگهان‬،‫بعد‬.‫کرد‬ ‫می‬‫شبانی‬
‫پا‬ ‫زیر‬ ‫مقصودش‬ ‫دنبال‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫نجف‬ ‫و‬ ‫اصفهان‬ ‫و‬ ‫تهران‬ .‫رفت‬ ‫دین‬ ‫علم‬
‫طلبه‬‫هر‬،‫بود‬‫شده‬‫نجف‬‫مرتبه‬‫بلند‬‫مدرسان‬‫از‬‫که‬ ‫این‬‫با‬‫بعدها‬.‫گذاشت‬
‫اگر‬ ‫نمود؛‬ ‫نمی‬ ‫داری‬ ‫خود‬ ‫هرگز‬ ،‫کرد‬ ‫می‬ ‫درس‬ ‫درخواست‬ ‫او‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫ای‬
‫در‬ ‫طالب‬ ‫کتاب‬ ‫ترین‬ ‫ابتدایی‬ ‫که‬ ‫ـ‬ ‫المقدمات‬ ‫جامع‬ ‫کتاب‬ ‫درس‬ ‫آن‬ ‫چه‬
.‫بود‬‫شهره‬‫آشکارش‬‫کرامات‬ ‫به‬‫عام‬‫و‬‫خاص‬‫بین‬ ‫در‬.‫بود‬‫ـ‬‫است‬‫ادبیات‬
‫خود‬‫به‬‫دستت‬‫رسد‬‫تا‬:‫کرد‬ ‫می‬‫زمزمه‬‫را‬‫شعر‬‫این‬‫عمرش‬‫آخر‬‫روزهای‬‫در‬
.1
‫سر‬‫به‬‫زد‬‫خواهی‬‫کار‬ ‫از‬‫تی‬
ُ
‫ف‬‫تا‬/‫کارگر‬ ‫شو‬
1.http://wikifeqh.ir/‫ شیخ_مرتضی_طالقانی‬
‫طالقانی‬‫مرتضی‬‫شیخ‬

39. 39
‫از‬ ‫وقتی‬ ‫که‬ ،‫روزها‬ ‫زیر‬ ‫به‬ ‫سر‬ ‫و‬ ‫ساکت‬ ‫استاد‬ ‫‌شد‬‫ی‬‫نم‬ ‫باورش‬ ‫‌کس‬‫چ‬‫هی‬
‫دعایی‬ ‫ذکری‬‫به‬‫مگر‬‫‌کرد‬‫ی‬‫نم‬‫باز‬‫لب‬‫از‬‫لب‬‫و‬‫‌نشست‬‫ی‬‫م‬،‫‌شد‬‫ی‬‫م‬‫فارغ‬‫تدریس‬
‫مدرسه‬‫حیاط‬‫دور‬،‫رمضان‬‫ماه‬ ِ‫هرشب‬‫که‬ ‫باشد‬‫‌ای‬‫ه‬‫شورید‬‫همان‬،‫مناجاتی‬‫و‬
‫مثنوی‬‫اشعار‬‫و‬‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬‫تالوت‬‫قرآن‬‫‌ها‬‫ت‬‫ساع‬،‫خوشش‬‫صدای‬‫با‬‫و‬‫‌رفت‬‫ی‬‫م‬‫راه‬
‫جوانی‬‫چوپان‬‫همان‬‫بود؛‬‫خودش‬‫ولی‬ .2
‫‌خواند‬‫ی‬‫م‬ ‫زار‬‫و‬‫گریان‬ ‫را‬‫باباطاهر‬‫و‬
‫خوشی‬‫حال‬‫و‬‫خورده‬‫گوشش‬ ‫به‬‫قرآن‬‫صوت‬،‫طالقان‬‫‌های‬‫ه‬‫کو‬ ‫در‬‫روز‬‫یک‬‫که‬
‫مشغول‬ ،‫عمر‬ ‫آخر‬ ‫تا‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫کرده‬ ‫عهد‬ ‫خدا‬ ‫با‬ ‫‌جا‬‫ن‬‫هما‬ .‫بود‬ ‫شده‬ ‫نصیبش‬
‫موقع‬ ‫همان‬ ‫طالقانی‬ ‫مرتضی‬ ‫شیخ‬ ‫آقا‬ .‫‌اهلل‬‫م‬‫کال‬ ‫از‬ ‫نکشد‬ ‫دست‬ ‫و‬ ‫باشد‬ ‫قرآن‬
‫اصفهان‬‫راهی‬‫و‬‫داده‬‫تحویل‬‫صاحبانشان‬‫به‬‫را‬‫گله‬ ‫و‬‫آبادی‬‫به‬‫بود‬‫برگشته‬
3
.‫خدا‬‫نامۀ‬‫آموختن‬‫برای‬‫بود‬‫شده‬
273‫ص‬‫طالقان‬‫مشاهیر‬‫با‬‫آشنائی‬.2
165‫ص‬2‫ج‬‫بهجت‬‫العظمی‬‫محضرآیةاهلل‬‫در‬ .3
‫طالقانی‬‫مرتضی‬‫شیخ‬

40. 40
)‫ه.ق‬1355-1276(
‫شهر‬‫علمیۀ‬‫حوزۀ‬‫در‬‫را‬‫مقدماتی‬‫تحصیالت‬.‫آمد‬‫دنیا‬‫به‬‫یزد‬‫میبد‬‫در‬
‫با‬ ‫مادرش‬ ‫همراه‬ ‫به‬ ‫سالگی‬ ۱۸ ‫در‬ .‫رفت‬ ‫اردکان‬ ‫به‬ ،‫بعد‬ ‫و‬ ‫گذراند‬ ‫عقدا‬
‫محمدحسین‬‫محضر‬‫در‬‫کربال‬ ‫در‬‫سالی‬‫چند‬.‫رفت‬‫عراق‬‫به‬‫زیارتی‬‫کاروان‬
‫شاگرد‬‫شد‬‫و‬‫رفت‬‫سامرا‬‫به‬‫استادش‬‫راهنمایی‬‫با‬،‫بعد‬‫و‬‫بود‬‫اردکان‬‫فاضل‬
‫حوزۀ‬ ‫تأسیس‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫رسید‬ ‫اجتهاد‬ ‫درجۀ‬ ‫به‬ ‫سرعت‬ ‫به‬ .‫شیرازی‬ ‫میرزای‬
.‫گذاشت‬ ‫جا‬‫به‬‫خود‬‫برای‬‫را‬‫عمرش‬‫صالحات‬‫باقیات‬‫بهترین‬،‫قم‬‫علمیۀ‬
‫علمایی‬‫است؛‬‫خارج‬‫عهده‬‫از‬،‫شدند‬‫تربیت‬‫او‬‫منبر‬‫پای‬‫که‬ ‫علمایی‬‫شمار‬
.1
‫‌اند‬‫ه‬‫زمان‬‫مجتهدان‬‫‌ترین‬‫گ‬‫بزر‬‫از‬،‫کدام‬ ‫هر‬‫که‬
‫م‬‫عبدالکری‬‫شیخ‬،‫یزدی‬‫مؤسس،حائری‬‫اهلل‬‫آیت‬-57‫شماره‬،1385‫تابستان‬-‫حضور‬.1
‫حائری‬‫الکریم‬‫د‬‫عب‬‫شیخ‬

41. 41
‫جعفر‬ ‫شیخ‬ .‫شوشتری‬ ‫جعفر‬ ‫شیخ‬ ‫منبر‬ ‫پای‬ ‫بود‬ ‫نشسته‬ ‫آقاعبدالکریم‬
‫کسانی‬ ‫راستین‬ ‫«مؤمنان‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫قرآن‬ ‫آیۀ‬ .‫کند‬ ‫امتحانشان‬ ‫‌خواست‬‫ی‬‫م‬
‫اگر‬‫و‬‫‌ترسد‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫‌لرزد‬‫ی‬‫م‬‫‌هایشان‬‫ل‬‫د‬،‫شود‬‫یاد‬‫نزدشان‬‫خدا‬‫وقتی‬‫که‬ ‫هستند‬
‫‌خواست‬‫ی‬‫م‬ 2
».‫‌شود‬‫ی‬‫م‬ ‫افزوده‬ ‫ایمانشان‬ ‫بر‬ ،‫گردد‬ ‫تالوت‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫بر‬ ‫او‬ ‫آیات‬
‫چند‬‫ببیند‬‫‌خواست‬‫ی‬‫م‬.‫دریابد‬‫را‬‫مستمعانش‬‫حال‬‫تا‬‫کند‬ ‫تالوت‬‫را‬‫قرآن‬‫آیات‬
‫معنا‬ ‫عالم‬ ‫از‬ ‫پرده‬ ‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬ ‫کجا‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫نشست‬ ‫مجلس‬ ‫در‬ ‫دل‬ ‫اهل‬ ‫آدم‬ ‫نفر‬
‫او‬‫در‬‫‌ها‬‫ه‬‫آی‬‫نکند‬‫‌که‬‫ن‬‫ای‬‫ترس‬‫از‬،‫نشنیده‬‫قرآن‬،‫حائری‬‫شیخ‬.‫برایشان‬‫بردارد‬
‫گوش‬ ‫و‬‫نشست‬‫آماده‬‫و‬‫کرد‬ ‫جمع‬‫را‬‫خودش‬.‫لرزید‬‫دلش‬،‫باشد‬‫نداشته‬‫اثری‬
‫اثر‬‫هم‬‫او‬‫در‬‫آیات‬‫که‬ ،‫کرد‬ ‫شکر‬‫را‬‫خدا‬،‫شد‬‫تمام‬‫که‬ ‫آیات‬‫تالوت‬.‫سپرد‬‫جان‬
3
.‫داشته‬
:2/‫انفال‬ ‫ا‬ً‫ان‬ َ‫یم‬ِ‫إ‬ ْ‫م‬ ُ‫ه‬ْ‫ت‬ َ‫اد‬َ‫ز‬ ُ‫ه‬ُ‫ات‬َ‫آی‬ ْ‫م‬ ِ‫ه‬ْ‫ی‬
َ
‫ل‬ َ‫ع‬ ْ‫ت‬َ‫ی‬ِ‫ل‬ُ‫ت‬‫ا‬
َ
‫ذ‬ِ‫إ‬ َ‫و‬ ْ‫م‬ ُ‫ه‬ُ‫وب‬
ُ
‫ل‬
ُ
‫ق‬ ْ‫ت‬
َ
‫ل‬ ِ‫ج‬ َ‫و‬ ُ‫اهَّلل‬ َ‫ر‬ِ‫ك‬
ُ
‫ذ‬‫ا‬
َ
‫ذ‬ِ‫إ‬ َ‫ین‬ ِ‫ذ‬
َّ
‫ال‬ َ‫ون‬ُ‫ن‬ ِ‫م‬
ْ
‫ؤ‬ ُ‫م‬
ْ
‫ال‬‫ا‬ َ‫م‬
َّ‫ن‬ِ‫إ‬.2
284‫ص‬‫قرآنی‬‫حکایت‬‫یک‬‫و‬‫هزار‬ .3
‫نجفی‬‫مرعشی‬‫‌الدین‬‫ب‬‫شها‬‫سید‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬

42. 42
)‫(۶۷۲۱-9631ه.ق‬
‫فضایل‬‫دیگر‬‫و‬‫تقوا‬،‫بلند‬‫همت‬،‫عالی‬‫پشتکار‬‫به‬،‫تحصیل‬‫ابتدای‬‫از‬
‫غارت‬‫او‬.‫شد‬‫نایل‬‫اجتهاد‬‫درجۀ‬‫به‬‫سالگی‬ ۲۷‫در‬‫که‬ ‫قدر‬‫آن‬‫بود؛‬‫شهره‬
‫طلبگی‬ ‫ناچیز‬ ‫شهریۀ‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫نکرد‬ ‫تحمل‬ ‫را‬ ‫خطی‬ ‫نسخ‬ ‫و‬ ‫اسالمی‬ ‫منابع‬
‫به‬ ‫استیجاری‬ ‫نماز‬ ‫و‬ ‫روزه‬ ‫و‬ ‫‌کوبی‬‫ج‬‫برن‬ ‫کارگاه‬ ‫یک‬ ‫در‬ ‫کار‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫پولی‬ ‫و‬
‫‌اش‬‫ه‬‫کتابخان‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫خطی‬ ‫‌های‬‫ب‬‫کتا‬ ‫خریدن‬ ‫به‬ ‫شروع‬ ،‫‌آورد‬‫ی‬‫م‬ ‫دست‬
‫تأسیس‬ .‫است‬ ‫ایران‬ ‫خطی‬ ‫نسخ‬ ‫‌های‬‫ه‬‫کتابخان‬ ‫‌ترین‬‫گ‬‫بزر‬ ‫از‬ ‫حاال‬
‫نهضت‬ ‫شروع‬ ‫با‬ .‫بود‬ ‫درخشانش‬ ‫‌های‬‫ت‬‫فعالی‬ ‫دیگر‬ ‫از‬ ،‫علمیه‬ ‫مدارس‬
،‫امام‬ ِ‫تبعید‬ ‫‌های‬‫ل‬‫سا‬ ‫طول‬ ‫در‬ .‫شتافت‬ ‫ایشان‬ ‫یاری‬ ‫به‬ ،‫خمینی‬ ‫امام‬
‫همراه‬،‫گرفت‬ ‫اوج‬‫انقالب‬ ۱۳۵۶‫سال‬ ‫در‬‫وقتی‬‫و‬‫بود‬‫ارتباط‬ ‫در‬‫ایشان‬‫با‬
.1
‫کرد‬ ‫کمک‬ ‫انقالب‬‫پیروزی‬‫به‬‫ها‬‎‫ه‬‫اعالمی‬‫فرستادن‬‫با‬‫شیعه‬‫تقلید‬‫مراجع‬
1. http://wiki.ahlolbait.com‫ /سید_شهاب_الدین_مرعشی_نجفی‬
‫نجفی‬‫مرعشی‬‫‌الدین‬‫ب‬‫شها‬‫سید‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬

43. 43
‫رسم‬ ‫یک‬ ‫مثل‬ ،‫نظامی‬ ‫‌های‬‫ن‬‫پادگا‬ ‫‌گاه‬‫م‬‫شا‬ ‫و‬ ‫‌گاه‬‫ح‬‫صب‬ ‫مراسم‬ ‫مثل‬
‫ترکش‬ ‫‌وقت‬‫چ‬‫هی‬ ،‫عاشقانه‬ ‫مقرری‬ ‫یک‬ ‫مثل‬ ،‫داشتنی‬ ‫دوست‬ ‫واجب‬
‫کسالت‬ ‫و‬ ‫تکرار‬ ‫رنگ‬ ،‫زمان‬ ‫گذر‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫از‬ ‫نه‬ .‫بود‬ ‫عادتش‬ .‫‌کرد‬‫ی‬‫نم‬
‫روزهایش‬ ‫برکت‬ ‫که‬ ‫جانش‬ ‫با‬ ‫خورده‬ ‫گره‬ ‫بود‬ ‫عادتی‬ !‫نه‬ ‫‌گیرند؛‬‫ی‬‫م‬ ‫خود‬ ‫به‬
.‫بود‬ ‫مدیون‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫شبش‬ ‫آخر‬ ‫و‬ ‫صبح‬ ‫سر‬ ‫لبخندهای‬ ‫و‬ ‫‌گرفت‬‫ی‬‫م‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫را‬
‫به‬‫رفتن‬‫از‬‫قبل‬‫شب‬‫هر‬‫و‬‫نماز‬‫و‬‫سحر‬‫نیایش‬‫از‬‫بعد‬،‫صبح‬‫هر‬‫داشت‬‫عادت‬
‫عادت‬‫هم‬‫خانه‬‫اهل‬.‫کند‬ ‫تالوت‬‫قرآن‬‫آهنگین‬‫و‬‫رسا‬‫صدای‬‫با‬،‫رختخواب‬
‫را‬ ‫روشن‬ ‫‌های‬‫ه‬‫آی‬ ،‫سطر‬ ‫به‬ ‫سطر‬ ‫که‬ ‫زاللی‬ ‫حزین‬ ‫صدای‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫بودند‬ ‫کرده‬
‫حضرت‬‫بود؛‬‫قرآن‬‫آیات‬‫روزش‬‫هر‬‫پایانی‬‫و‬‫آغازین‬‫سرود‬.‫‌خواند‬‫ی‬‫م‬‫برایشان‬
.2
‫نجفی‬‫مرعشی‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬
278‫772و‬‫ص‬‫هدایت‬‫نسیم‬ .2
‫حائری‬‫الکریم‬‫د‬‫عب‬‫شیخ‬

44. 44
)‫(7721-8531ه.ق‬
‫نائینی‬‫خاندان‬.‫داشتند‬‫‌االسالمی‬‫خ‬‫شی‬‫لقب‬،‫پشت‬‫به‬‫پشت‬،‫پدرانش‬
‫توجه‬.‫بود‬‫مسکینان‬‫و‬‫مردم‬‫پناه‬‫‌شان‬‫ه‬‫خان‬.‫بودند‬‫شهره‬،‫دین‬‫و‬‫علم‬‫به‬
‫‌جا‬‫ن‬‫آ‬‫داد؛‬‫نشان‬‫را‬‫خود‬‫نیز‬‫محمدحسین‬‫میرزا‬‫منش‬‫در‬‫بعدها‬،‫اجتماع‬‫به‬
.‫گردید‬ ‫مشروطیت‬‫پیشگامان‬‫از‬‫خراسانی‬‫آخوند‬‫چون‬‫عالمانی‬‫کنار‬ ‫در‬‫که‬
‫در‬ ‫‌ها‬‫ی‬‫انگلیس‬ ‫نفوذ‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫علمایی‬ ‫جملۀ‬ ‫از‬ ،‫اول‬ ‫جهانی‬ ‫جنگ‬ ‫در‬ ‫او‬
‫به‬ ‫حکم‬ ‫با‬ ‫گاه‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫علیه‬ ‫جهاد‬ ‫فتوای‬ ‫با‬ ‫گاه‬ ‫کرد؛‬ ‫جلوگیری‬ ‫عراق‬
.1
‫مسلمانان‬‫بر‬‫حکومت‬‫برای‬‫کفار‬ ‫انتخاب‬‫حرمت‬
1.http://www.wikifeqh.ir/‫ میرزای_نائینی‬
‫نائینی‬‫غروی‬‫محمدحسین‬‫میرزا‬

45. 45
‫که‬ ‫را‬ ‫قرآن‬ .‫‌شد‬‫ی‬‫م‬ ‫پا‬ ‫به‬ ‫غوغایی‬ ،‫‌خواستند‬‫ی‬‫م‬ ‫استخاره‬ ‫آقا‬ ‫از‬ ‫هروقت‬
،‫استخاره‬‫برای‬‫که‬ ‫آقا‬‫مثل‬‫درست‬،‫‌ایستادند‬‫ی‬‫م‬‫احترام‬‫به‬‫همه‬،‫‌آوردند‬‫ی‬‫م‬
‫آن‬ ‫‌زدند؛‬‫ی‬‫م‬ ‫حلقه‬ ‫دورش‬ ‫جماعت‬ .‫‌شد‬‫ی‬‫م‬ ‫بلند‬ ‫جایش‬ ‫از‬ ‫قرآن‬ ‫احترام‬ ‫به‬
‫‌داشت‬‫ی‬‫م‬‫برش‬‫خیال‬‫‌دید؛‬‫ی‬‫م‬‫را‬‫صحنه‬‫این‬‫دور‬‫از‬‫‌خبر‬‫ی‬‫ب‬‫کسی‬ ‫اگر‬‫که‬ ‫طور‬
‫و‬ ‫شیفته‬ ‫قدر‬ ‫این‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫مردم‬ ‫این‬ ‫میان‬ ‫در‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫‌رتب‬‫ی‬‫عال‬ ‫شخص‬ ‫نکند‬
‫همیشه‬ .‫‌اند‬‫ه‬‫ایستاد‬ ‫حضورش‬ ‫احترام‬ ‫به‬ ،‫‌قد‬‫م‬‫تما‬ ‫و‬ ‫مؤدب‬ ‫‌قدر‬‫ن‬‫ای‬ ،‫واله‬
،‫‌بردند‬‫ی‬‫نم‬‫بیرون‬‫محل‬‫از‬‫را‬‫قرآن‬‫و‬‫‌شد‬‫ی‬‫نم‬‫تمام‬‫استخاره‬‫تا‬.‫بود‬‫‌طور‬‫ن‬‫همی‬
‫در‬ ‫نائینی‬ ‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬ .‫مجلس‬ ‫در‬ ‫حاضر‬ ‫افراد‬ ‫نه‬ ‫و‬ ‫‌نشست‬‫ی‬‫م‬ ‫شیخ‬ ‫خود‬ ‫نه‬
2
.‫‌ایستاد‬‫ی‬‫م‬‫قرآن‬‫مقابل‬‫خاضعانه‬‫‌قدر‬‫ن‬‫همی‬‫هم‬‫خودش‬‫خلوت‬
‫نایینی‬‫اهلل‬‫آیت‬‫فرزند‬‫با‬‫67،ص61،مصاحبه‬‫حوزه،شماره‬‫مجله‬.2
‫نائینی‬‫غروی‬‫محمدحسین‬‫میرزا‬

46. 46
)‫(9721-1631ه.ق‬
‫صادق‬ ‫محمد‬ ‫حاج‬ ‫شاگردی‬ ‫که‬ ‫نداشت‬ ‫‌تر‬‫ش‬‫بی‬ ‫سال‬ ‫هفت‬
‫و‬ ‫ظاهری‬ ‫علوم‬ ‫همۀ‬ ‫از‬ .‫کرد‬ ‫شروع‬ ‫سلوک‬ ‫و‬ ‫سیر‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫‌پوالدی‬‫ه‬‫تخت‬
‫و‬ ‫والیت‬ ‫و‬ ‫توحید‬ ‫علم‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫معتقد‬ .‫داشت‬ ‫فراوان‬ ‫بهرۀ‬ ،‫باطنی‬
‫هم‬ ‫علوم‬ ‫سایر‬ ‫تحصیل‬ ،‫است‬ ‫واجب‬ ‫‌شان‬‫ی‬‫یادگیر‬ ‫که‬ ‫شریعت‬ ‫احکام‬
‫با‬ ‫که‬ ‫داشت‬ ‫عنایت‬ ‫مردم‬ ‫روز‬ ‫و‬ ‫حال‬ ‫به‬ ‫قدر‬ ‫آن‬ .‫است‬ ‫ممدوح‬ ‫و‬ ‫الزم‬
‫نفسانی‬ ‫تصرفات‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫و‬ ‫شد‬ ‫درگیر‬ ‫اصفهان‬ ‫ظالم‬ ‫حاکم‬ ،‫‌السلطان‬‫ل‬‫ظ‬
‫آماده‬‫درماندگان‬‫و‬‫‌مندان‬‫ت‬‫حاج‬‫حوائج‬‫رفع‬‫برای‬،‫شب‬‫و‬‫روز‬.‫کرد‬ ‫تنبیه‬
‫‌خوابی‬‫ت‬‫رخ‬ ‫وقتی‬ .‫‌کرد‬‫ی‬‫نم‬ ‫تعیین‬ ‫آدابی‬ ‫و‬ ‫ساعت‬ ‫کار‬ ‫این‬ ‫برای‬ ‫و‬ ‫بود‬
‫زیرا‬ ‫نیست؛‬ ‫نیازم‬ ‫‌خواب‬‫ت‬‫رخ‬ ‫«به‬ :‫گفت‬ ‫و‬ ‫نپذیرفت‬ ،‫دادند‬ ‫هدیه‬ ‫او‬ ‫به‬
1
».‫‌ام‬‫ه‬‫ننهاد‬‫استراحت‬‫بستر‬‫بر‬‫پهلو‬‫و‬‫پشت‬‫که‬ ‫است‬‫سال‬‫‌پنج‬‫و‬‌‫ت‬‫بیس‬‫که‬
1.http://www.shia-news.com/fa/news/‫نگاهی-به-زندگی-شیخ-حسنعلی-اصفهانی-نخودکی‬/12724
‫نخودکی‬‫حسنعلی‬‫شیخ‬

47. 47
‫به‬‫را‬‫کهنسال‬ ‫گیرا‬ ِ‫نگاه‬‫آن‬.‫بودند‬‫زده‬‫حلقه‬‫دورش‬،‫گرفتاران‬ ‫و‬‫بیماران‬
‫سفارشی‬‫و‬‫‌نوشت‬‫ی‬‫م‬‫حرزی‬،‫گاه‬ .‫‌خواند‬‫ی‬‫م‬‫دعا‬‫لب‬‫زیر‬‫و‬‫بود‬‫دوخته‬‫زمین‬
‫دعا‬ ‫را‬ ‫شیخ‬ ‫و‬ ‫‌گذاشت‬‫ی‬‫م‬ ‫چشم‬ ‫روی‬ ،‫‌گرفت‬‫ی‬‫م‬ ‫را‬ ‫حرز‬ ‫دعا‬ ‫ملتمس‬ .‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬
‫همان‬ ‫با‬ .‫است‬ ‫‌الدعوه‬‫ب‬‫مستجا‬ ‫آشیخ‬ ‫‌گفتند‬‫ی‬‫م‬ ‫مردم‬ .‫‌رفت‬‫ی‬‫م‬ ‫و‬ ‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬
‫خودش‬.‫‌رسیدند‬‫ی‬‫م‬‫گشایش‬ ‫به‬‫حاجتمندها‬‫و‬‫‌گرفتند‬‫ی‬‫م‬‫شفا‬‫بیمارها‬،‫دعاها‬
‫چون‬ .‫بیاورد‬ ‫باال‬ ‫را‬ ‫سرش‬ ‫‌گذاشت‬‫ی‬‫نم‬ ‫حتی‬ ‫تواضع‬ ‫و‬ ‫نداشت‬ ‫ادعایی‬ ‫که‬
‫اصفهانی‬‫نخودکی‬‫حسینعلی‬‫شیخ‬.‫دانست‬‫می‬‫قرآن‬‫برکت‬‫از‬‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫ای‬‫همۀ‬
‫رضا‬‫امام‬‫به‬‫و‬‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬‫ختم‬‫قرآن‬،‫صبح‬‫تا‬‫شب‬‫هر‬‫مشهد‬‫در‬‫سال‬‫چهار‬‫تا‬
2
.‫رسید‬‫مقامات‬‫آن‬‫به‬‫تا‬‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬‫هدیه‬
77‫ص‬‫وریحان‬‫روح‬ .2
‫نخودکی‬‫حسنعلی‬‫شیخ‬

48. 48
)‫(2821-6631ه.ق‬
‫سالگی‬‫سه‬‫و‬‫بیست‬‫در‬‫و‬‫خواند‬‫تبریز‬‫خودش‬‫شهر‬‫در‬‫را‬‫مقدماتی‬‫علوم‬
.‫رسید‬‫اجتهاد‬‫درجه‬‫به‬‫جا‬‫آن‬‫که‬ ‫بود‬‫ساله‬‫هفت‬‫و‬‫بیست‬.‫شد‬‫نجف‬‫عازم‬
‫چهل‬.‫برد‬‫ها‬‫بهره‬‫کربالیی‬ ‫احمد‬‫سید‬‫و‬‫بهاری‬‫محمد‬‫شیخ‬ ‫از‬‫عرفان‬ ‫در‬
‫غیب‬‫عالم‬‫از‬‫ای‬‫پرده‬‫‌که‬‫ن‬‫آ‬‫بی‬‫خرید‬‫جان‬‫به‬‫را‬‫مجاهدت‬‫و‬‫ریاضت‬‫سال‬
‫با‬ ‫را‬ ‫دلش‬ ‫چشم‬ ‫ابالفضل‬ ‫حضرت‬ ‫حرم‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫روزی‬ ‫تا‬ ‫بزنند‬ ‫کنار‬ ‫برایش‬
‫در‬.‫بود‬‫اش‬‫برازنده‬‫که‬ ‫بود‬‫صفتی‬‫جامعیت‬.‫کردند‬ ‫روشن‬‫غیبی‬‫حقایق‬
‫طباطبائی‬ ‫عالمه‬ .‫بود‬ ‫نظیر‬ ‫کم‬ ‫قرآنی‬ ‫علوم‬ ‫و‬ ‫تفسیر‬ ،‫روایت‬ ‫فهم‬ ،‫فقه‬
‫می‬ ‫قاضی‬ ‫سیدعلی‬ ‫استادش‬ ‫مدیون‬ ‫را‬ ‫المیزان‬ ‫در‬ ‫خود‬ ‫تفسیری‬ ‫سبک‬
.‫دانست‬
‫طباطبائی‬‫قاضی‬‫سیدعلی‬‫اهلل‬‫آیت‬

49. 49
.‫‌خواست‬‫ی‬‫م‬‫دل‬‫و‬‫نبود‬‫کسی‬ ‫هر‬‫کار‬ .‫بود‬‫سخت‬.‫‌لرزید‬‫ی‬‫م‬‫دلشان‬‫و‬‫دست‬
‫‌دانستد‬‫ی‬‫م‬‫همه‬.‫بماند‬‫پنهان‬‫کسی‬ ‫از‬‫که‬ ‫نبود‬‫چیزی‬‫و‬‫‌دانستند‬‫ی‬‫م‬‫هم‬‫همه‬
.‫است‬ ‫دقیق‬ ‫و‬ ‫حساس‬ ‫وجود‬ ‫تمام‬ ‫با‬ ‫سید‬ ،‫باشد‬ ‫میان‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫قرآن‬ ‫اسم‬
‫ات‬ّ‫ادبی‬ ‫و‬ ‫قرآن‬ ‫علوم‬ ،‫تفسیر‬ ،‫روایت‬ ‫فهم‬ ،‫فقه‬ ‫در‬ ‫‌نظیر‬‫ی‬‫ب‬ ‫تسلط‬ ‫از‬ ‫گذشته‬
‫قاری‬ ‫کمتر‬ ‫که‬ ‫داشت‬ ‫تسلط‬ ‫قرآن‬ ‫قرائت‬ ‫و‬ ‫تجوید‬ ‫قوائد‬ ‫روی‬ ‫‌قدر‬‫ن‬‫آ‬ ،‫عرب‬
‫علم‬‫همه‬‫این‬‫از‬‫قاریان‬.‫کند‬ ‫تالوت‬‫‌ای‬‫ه‬‫آی‬،‫او‬‫محضر‬‫در‬‫کرد‬ ‫می‬‫جرئت‬‫قرآنی‬
،‫قرآن‬‫به‬‫نسبت‬‫حساسیتش‬‫و‬‫توجه‬‫وجود‬‫با‬‫او‬‫مبادا‬‫که‬ ‫‌ترسیدند‬‫ی‬‫م‬‫ر‬ ّ‫تبح‬‫و‬
‫توجه‬ ‫این‬ ‫و‬ ‫عرفانی‬ ‫و‬ ‫علمی‬ ‫کماالت‬ ‫همین‬ ‫‌خاطر‬‫ه‬‫ب‬ .‫بگیرد‬ ‫را‬ ‫ایراداتشان‬
‫بود‬ ‫شده‬ ‫بزرگانی‬ ‫استاد‬ ،‫طباطبایی‬ ‫قاضی‬ ‫سیدعلی‬ ‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫دائمی‬
1
.‫بهجت‬‫‌العظمی‬‫هلل‬‫‌ا‬‫ت‬‫آی‬‫و‬‫طباطبایی‬‫عالمه‬‫مثل‬
501‫ص‬‫مجرد‬‫روح‬ .1
‫طباطبائی‬‫قاضی‬‫سیدعلی‬‫اهلل‬‫آیت‬

50. 50
)‫1431ه.ق‬-1287(
‫سپهدار‬ ‫مدرسۀ‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫او‬ ،‫کودکی‬ ‫همان‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫داشت‬ ‫‌دلی‬‫ب‬‫صاح‬ ‫پدر‬
‫این‬‫در‬‫تحصیل‬.‫فرستاد‬،‫بود‬‫اراک‬‫زمان‬‫آن‬‫علمی‬‫مراکز‬‫‌ترین‬‫م‬‫مه‬‫از‬‫که‬
‫پرورش‬‫برای‬‫شد‬‫‌ای‬‫ه‬‫مقدم‬،‫نجف‬‫علمیۀ‬‫حوزۀ‬‫به‬‫رفتن‬،‫بعدتر‬‫و‬‫مدرسه‬
‫اوایل‬ ‫و‬ ‫سیزدهم‬ ‫قرن‬ ‫دوم‬ ‫نیمۀ‬ ‫مجتهدان‬ ‫و‬ ‫فضال‬ ‫‌ترین‬‫ه‬‫برجست‬ ‫از‬ ‫یکی‬
‫که‬ ‫‌شد‬‫ی‬‫م‬ ‫او‬ ‫از‬ ‫استفتاء‬ ۵۰ ‫به‬ ‫نزدیک‬ ‫روز‬ ‫هر‬ ‫‌گویند‬‫ی‬‫م‬ .‫چهاردهم‬ ‫قرن‬
‫نورالدین‬‫آقا‬‫وقتی‬.‫‌نوشت‬‫ی‬‫م‬‫را‬‫ها‬‫آن‬‫تمام‬‫پاسخ‬‫منابع‬‫به‬‫مراجعه‬‫بدون‬
‫مرگش‬‫از‬‫پس‬‫ماه‬‫دو‬‫تا‬‫مردم‬،‫رفت‬‫دنیا‬‫از‬‫ـ.ق‬‫ه‬۱۳۴۱‫سال‬‫رجب‬‫هفتم‬‫در‬
.1
‫بودند‬‫او‬‫رحلت‬‫عزادار‬
1. http://wiki.ahlolbait.com/‫ آقا_نورالدین_عراقی‬
‫عراقی‬‫نورالدین‬‫شیخ‬

51. 51
‫گرسنگی‬ ‫و‬ ‫قحطی‬ ‫پرت‬ ‫حواسشان‬ ،‫جنگ‬ ‫آتش‬ ‫زیر‬ ،‫همه‬ ‫که‬ ‫وقتی‬
‫شیخ‬ ،‫بشود‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫سین‬ ‫مهمان‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫گلول‬ ‫بود‬ ‫ممکن‬ ‫لحظه‬ ‫هر‬ ‫که‬ ‫وقتی‬ ،‫بود‬
‫‌خواست‬‫ی‬‫م‬ .‫بنویسد‬ ‫قرآن‬ ‫تفسیر‬ ‫تا‬ ‫برداشت‬ ‫کاغذ‬ ‫و‬ ‫قلم‬ ،‫عراقی‬ ‫نورالدین‬
،‫‌کند‬‫ی‬‫م‬ ‫صحبت‬ ‫عقل‬ ‫خالف‬ ‫قرآن‬ ‫‌کردند‬‫ی‬‫م‬ ‫ادعا‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫‌گوهایی‬‫ه‬‫یاو‬ ‫دهن‬
‫یاد‬‫پسرش‬‫به‬‫که‬ -2
‫الدین‬‫-معالم‬‫فقه‬‫اصول‬‫درسی‬‫کتاب‬ ‫یک‬‫جز‬‫به‬.‫ببندد‬
،‫داشت‬‫دسترسی‬‫لغت‬‫کتب‬ ‫به‬‫نه‬.‫نداشت‬‫همراهش‬‫دیگری‬‫کتاب‬ ،‫‌داد‬‫ی‬‫م‬
‫همراهش‬‫دیگری‬‫چیز‬،»‫«عقل‬‫جز‬‫به‬‫خودش‬‫قول‬‫به‬.‫تفسیر‬‫نه‬‫و‬‫حدیث‬‫نه‬
‫این‬ ‫نوشتن‬ ‫از‬ ‫غرضش‬ .»‫العقل‬ ‫و‬ ‫«القرآن‬ ‫گذاشت‬ ‫را‬ ‫تفسیرش‬ ‫اسم‬ .‫نبود‬
‫در‬‫عقل‬‫خالف‬‫چیزی‬‫و‬‫است‬‫عقل‬‫مطابق‬‫قرآن‬‫کند‬ ‫ثابت‬‫که‬ ‫بود‬‫آن‬‫تفسیر‬
3
.‫‌شو‬‫ی‬‫نم‬‫یافت‬‫آن‬
‫ی‬‫ثان‬‫شهید‬‫فرزند‬‫حسن‬‫شیخ‬‫اثر‬»‫مالذالمجتهدین‬‫و‬‫‌الدین‬‫م‬‫«معال‬.2
.211 ‫صفحه‬ ‫قرآنی‬‫حکایت‬‫یک‬‫و‬‫هزار‬.3
‫عراقی‬‫نورالدین‬‫شیخ‬

52. 52
)‫ه.ق‬1356-1287(
‫اسمش‬.‫زواره‬‫سادات‬‫از‬‫و‬‫بود‬‫مجتبی‬‫حسن‬‫امام‬‫نوادۀ‬‫یکمین‬‫و‬‫سی‬
‫بزرگ‬‫علمای‬‫پیش‬‫اصفهان‬‫در‬‫مدتی‬.‫گذاشتند‬ ‫حسن‬،‫جدش‬‫مثل‬‫هم‬‫را‬
‫در‬،‫برگشت‬‫ایران‬‫به‬‫وقتی‬.‫رفت‬‫نجف‬‫به‬‫بعد‬‫و‬‫کرد‬ ‫شاگردی‬،‫روزگار‬‫آن‬
‫و‬‫‌داد‬‫ی‬‫م‬‫درس‬‫‌البالغه‬‫ج‬‫نه‬،‫‌ها‬‫ه‬‫پنجشنب‬.‫شد‬‫تدریس‬‫به‬‫مشغول‬‫اصفهان‬
.‫‌شد‬‫ی‬‫م‬‫شناخته‬»‫«مدرس‬‫لقب‬‫با‬‫كه‬ ‫بود‬‫حدی‬‫به‬‫تدریس‬‫روی‬‫تسلطش‬
‫به‬ ،‫همزمان‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫استادی‬ ‫سپهساالر‬ ‫مدرسۀ‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫آمد‬ ‫تهران‬ ‫به‬ ‫هم‬ ‫بعد‬
‫شد؛‬ ‫طاغوت‬ ‫با‬ ‫جنگ‬ ‫و‬ ‫سیاست‬ ‫دنیای‬ ‫وارد‬ ،‫دینی‬ ‫عالم‬ ‫یک‬ ‫عنوان‬
.1
‫رساند‬‫شهادت‬‫به‬‫را‬‫او‬‫آخر‬‫دست‬‫که‬ ‫طاغوتی‬
1. http://wikifeqh.ir/‫ سید_حسن_مدرس‬
‫س‬ ّ‫مدر‬‫شهید‬

53. 53
‫‌آمدند‬‫ی‬‫م‬‫سراغش‬‫به‬‫‌گاه‬‫ی‬‫ب‬‫و‬‫گاه‬ ،‫‌ها‬‫ه‬‫طلب‬.‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬‫زندگی‬‫نجف‬‫در‬‫سید‬
‫نصیحتی‬ ‫و‬ ‫داشتند‬ ‫دعا‬ ‫التماس‬ ‫هم‬ ‫گاهی‬ .‫‌پرسیدند‬‫ی‬‫م‬ ‫را‬ ‫سؤاالتشان‬ ‫و‬
‫امانش‬،‫سردرد‬.‫آمد‬‫سید‬‫اتاق‬‫به‬‫‌‌ها‬‫ه‬‫طلب‬‫همین‬‫از‬‫یکی‬،‫روز‬‫یک‬.‫‌خواستند‬‫ی‬‫م‬
‫آمده‬،‫درمانده‬‫و‬‫عاجز‬.‫‌شد‬‫ی‬‫نم‬‫قطع‬‫تبش‬‫که‬ ‫بود‬‫‌ای‬‫ه‬‫هفت‬‫یک‬‫و‬‫بود‬‫بریده‬‫را‬
‫به‬ ،‫ناراحتی‬ ‫و‬ ‫درد‬ ‫شدت‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬ ‫ناله‬ ‫مدام‬ .‫کند‬ ‫دعا‬ ‫برایش‬ ‫سید‬ ‫تا‬ ‫بود‬
‫طلبه‬‫آن‬‫پیشانی‬‫روی‬‫را‬‫خود‬‫دست‬‫مدرس‬‫حسن‬‫سید‬.‫‌پیچید‬‫ی‬‫م‬‫خودش‬
‫برطرف‬ ‫طلبه‬ ‫آن‬ ‫سردرد‬ ،‫شد‬ ‫تمام‬ ‫که‬ ‫آیه‬ .‫کرد‬ ‫قرائت‬ ‫را‬ 2
‫نور‬ ‫آیۀ‬ ‫و‬ ‫گذاشت‬
.3
‫بود‬‫شده‬‫قطع‬
ً
‫کامال‬ ‫هم‬‫تبش‬‫و‬‫شده‬
ٌ‫ب‬
َ
‫ك‬ ْ‫و‬
َ
‫ك‬ ‫ا‬ َ‫ه‬
َّ‫ن‬
َ
‫أ‬
َ
‫ك‬
ُ
‫ة‬ َ‫اج‬ َ‫ج‬
ُّ‫الز‬ ٍ‫ة‬ َ‫اج‬ َ‫ج‬ُ‫ز‬‫ی‬ ِ‫ف‬ ُ‫اح‬َ‫ب‬ ْ‫ص‬ ِ‫م‬
ْ
‫ال‬ ٌ‫اح‬َ‫ب‬ ْ‫ص‬ ِ‫م‬‫ا‬ َ‫یه‬ ِ‫ف‬ ٍ‫اة‬
َ
‫ك‬
ْ
‫ش‬ ِ‫م‬
َ
‫ك‬ ِ‫ه‬ِ‫ور‬ُ‫ن‬
ُ
‫ل‬
َ
‫ث‬ َ‫م‬ ِ‫ض‬ْ‫األر‬ َ‫و‬ ِ‫ات‬ َ‫او‬ َ‫م‬ َّ‫الس‬ ُ‫ور‬ُ‫ن‬ ُ‫اهَّلل‬:‫نور‬‫‌ی‬‫ه‬‫مبارک‬‫‌ی‬‫ه‬‫سور‬35‫‌ی‬‫ه‬‫آی‬ .2
ُ‫ب‬ِ‫ر‬ ْ‫ض‬َ‫ی‬ َ‫و‬ ُ‫اء‬
َ
‫ش‬َ‫ی‬ ْ‫ن‬ َ‫م‬ ِ‫ه‬ِ‫ور‬ُ‫ن‬ِ‫ل‬ ُ‫اهَّلل‬‫ی‬ ِ‫د‬ ْ‫ه‬ َ‫ی‬ ٍ‫ور‬ُ‫ن‬‫ى‬
َ
‫ل‬ َ‫ع‬ ٌ‫ور‬ُ‫ن‬ ٌ‫ار‬َ‫ن‬ ُ‫ه‬ ْ‫س‬ َ‫س‬ ْ‫م‬َ‫ت‬ ْ‫م‬
َ
‫ل‬ ْ‫و‬
َ
‫ل‬ َ‫و‬ ُ‫یء‬ ِ‫ض‬ُ‫ی‬‫ا‬ َ‫ه‬ُ‫ت‬ْ‫ی‬َ‫ز‬ ُ‫اد‬
َ
‫ك‬َ‫ی‬ ٍ‫ة‬َّ‫ی‬ِ‫ب‬ ْ‫ر‬
َ
‫غ‬‫ال‬ َ‫و‬ ٍ‫ة‬َّ‫ی‬ ِ‫ق‬ ْ‫ر‬
َ
‫ش‬ ‫ال‬ ٍ‫ة‬َ‫ون‬ُ‫ت‬ْ‫ی‬َ‫ز‬ ٍ‫ة‬
َ
‫ك‬َ‫ار‬َ‫ب‬ ُ‫م‬ ٍ‫ة‬ َ‫ر‬ َ‫ج‬
َ
‫ش‬ ْ‫ن‬ ِ‫م‬ ُ‫د‬
َ
‫وق‬ ُ‫ی‬ ٌّ‫ی‬ّ
ِ‫ر‬ ُ‫د‬
. ٌ‫یم‬ِ‫ل‬ َ‫ع‬ ٍ‫ء‬ ْ‫ی‬
َ
‫ش‬
ّ
ِ‫ل‬
ُ
‫ك‬ِ‫ب‬ ُ‫اهَّلل‬ َ‫و‬ ِ‫اس‬
َّ‫لن‬ِ‫ل‬
َ
‫ال‬
َ
‫ث‬ ْ‫األم‬ ُ‫اهَّلل‬
364 ‫صفحه‬‫قرآنی‬‫حکایت‬‫یک‬‫و‬‫هزار‬.3
‫س‬ ّ‫مدر‬‫شهید‬

54. 54
)‫ه.ق‬1380-1292(
‫فرستاد‬‫مکتب‬‫به‬‫را‬‫او‬‫پدرش‬‫که‬ ‫بود‬‫ساله‬‫هفت‬.‫آمد‬‫دنیا‬‫به‬‫بروجرد‬‫در‬
‫راهی‬‫هم‬‫ازدواج‬‫از‬‫بعد‬.‫رفت‬‫اصفهان‬‫علمیۀ‬‫حوزۀ‬‫به‬،‫سالگی‬‫هجده‬‫در‬‫و‬
‫علمای‬‫‌ترین‬‫گ‬‫بزر‬‫از‬‫یکی‬‫به‬‫تبدیل‬،‫برگشت‬‫ایران‬‫به‬‫وقتی‬‫تا‬‫شد‬‫نجف‬
‫زیاد‬.‫بودند‬‫کرده‬ ‫بلند‬‫را‬‫طاغوت‬‫با‬‫مبارزه‬‫م‬
َ
‫ل‬ َ‫ع‬‫که‬ ‫باشد‬‫شده‬‫خودش‬‫زمان‬
‫شد‬ ‫خودش‬ ‫زمان‬ ‫مرجع‬ ‫‌ترین‬‫گ‬‫بزر‬ ،‫بروجردی‬ ‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬ ‫که‬ ‫نکشید‬ ‫طول‬
‫دست‬ ‫عبادت‬ ‫و‬ ‫بحث‬ ‫و‬ ‫درس‬ ‫از‬ ،‫قم‬ ‫در‬ ‫‌اش‬‫ی‬‫زندگ‬ ‫روزهای‬ ‫آخرین‬ ‫تا‬ ‫و‬
.1
‫نکشید‬
1. http://fa.wikishia.net/view/‫ سید_حسین_طباطبائی_بروجردی‬
‫بروجردی‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬

55. 55
‫قصد‬ ‫که‬ ‫بودند‬ ‫رسیده‬ ‫گروهی‬ ،‫عربی‬ ‫کشورهای‬ ‫سران‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ‫طرف‬ ‫از‬
.‫بودند‬‫آورده‬‫هدیه‬‫قرآن‬‫جلد‬‫یک‬‫برایش‬،‫ادب‬‫رسم‬‫به‬.‫داشتند‬‫را‬‫او‬‫با‬‫دیدار‬
‫تحویل‬ ‫را‬ ‫قرآن‬ ‫و‬ ‫ایستاد‬ ‫اما‬ ،‫بود‬ ‫‌سال‬‫ن‬‫که‬ ‫و‬ ‫پیر‬ ‫‌که‬‫ن‬‫ای‬ ‫با‬ ،‫تقدیم‬ ‫موقع‬
‫خدا‬‫کتاب‬ ،‫کند‬ ‫صحبت‬‫کسی‬ ‫با‬‫‌که‬‫ن‬‫ای‬‫از‬‫قبل‬،‫نشست‬‫که‬ ‫هم‬‫وقتی‬.‫گرفت‬
‫در‬ ‫را‬ ‫قرآن‬ ‫شد‬ ‫مطئمن‬ ‫که‬ ‫بعد‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫تالوت‬ ‫آیاتی‬ ‫بلند‬ ‫صدای‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫باز‬ ‫را‬
‫‌هایی‬‫ت‬‫وق‬.‫شد‬‫‌هایش‬‫ن‬‫مهما‬‫با‬‫صحبت‬‫مشغول‬،‫گذاشته‬ ‫مناسبی‬‫جایگاه‬
‫از‬ ‫‌ای‬‫ه‬‫آی‬ ،‫سخنش‬ ‫اثبات‬ ‫برای‬ ‫‌اش‬‫ه‬‫نویسند‬ ‫و‬ ‫‌کرد‬‫ی‬‫م‬ ‫مطالعه‬ ‫را‬ ‫کتابی‬ ‫که‬
‫عالم‬‫در‬‫انگار‬،‫‌شد‬‫ی‬‫م‬‫عوض‬‫لحنش‬،‫‌رسید‬‫ی‬‫م‬‫که‬ ‫آیه‬‫به‬‫بود؛‬‫کرده‬ ‫نقل‬‫قرآن‬
‫به‬‫بروجردی‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬.‫معنا‬‫عالم‬‫از‬‫برایش‬‫باشند‬‫آورده‬‫خبری‬‫و‬‫باشد‬‫دیگری‬
2
.‫بود‬‫عالم‬‫همان‬‫اهالی‬‫از‬،‫قرآن‬‫برکت‬
165‫،ص‬‫بروجردی‬‫اهلل‬‫آیت‬‫زندگی‬ .2
‫بروجردی‬‫‌اهلل‬‫ت‬‫آی‬