1. Աշնան անձրևի հետ արցունքի մի կաթիլ
(Հեղինակ՝ Արմեն Մխեյան )
Աշնան անձրևոտ օրերն էին եկել: Աշունը շատ եմ սիրում, հա
տկապես երբ քայլում ես փողոցով ուդեղնած տերևների խշխշ
ոցն ես լսում ոտքերիդ տակ: Մեղմ անձրև էր մաղում, բայց հ
աճելի էր քայլելու զգալ աշնան շունչը: Նայեցի վեր, ամպեր
ը վերջանալու ցանկություն չունեին, դանդաղ անձրևըերկար
կտևի, նույնիսկ օրեր գուցե. Արևը չի շողա , ու բնությունն ա
շնան միջոցով իր թախիծըկարտահայտի ` ասես մեռնող բնությ
անը վերջին հրաժեշտը կտա:
Պարանոցիս զգացի անձրևի կաթիլի սառնությունը, բարձրա
ցրի բաճկոնի օձիքն ու ձեռքերս ավելիխորը խոթեցի գրպաննե
րս: Մտքումս նորից այն տողերն էին՝ աշնան թախիծը… Աշու
նը նաև ոգեշնչողէ: Հիմա կծնվի հերթական բանաստեղծական
տողը: Երկու տերև գրեթե միաժամանակ պոկվեցինդիմացի ճյ
ուղից ու միասին պար բռնած ` իջան վար: Դիմացից անցնող զ
ույգը չնայեցդեղնակարմրավուն տերևներին. այնքան էին զբ
աղված ինչ -որ թեմայի քննարկումով, որ անգամհեռվից լսվու
մ էին նրանց ձայները: Նայեցի վեր: Մեղմ քամին նորից խաղ
աց դեղնած տերևների հետ,մի քանիսը պոկվեցին, ու անձրևի
կաթիլներից թրջված ու ծանրացած ` վար ընկան: Հանկարծ փո
ղոցիմյուս կողմում նկատեցի ծաղկավաճառ կնոջը: Զարմանա
լի է ` հաճախ էի քայլում այս փողոցով ու չէիէլ հիշում, որ փ
ողոցի այդ անկյունում ծաղիկներ են վաճառում: Մի նոր միտք
հղացա ` շատերըկզարմանան, բայց համոզված եմ միաժամանա
կ կժպտան, իսկ չէ որ այս անձրևոտ ու աշնանային օրըժպիտը
շատ բան կարող է փոխել:
«Այ թե պատմելու բան կլինի ընկերներին, իսկ Անին հաստա
տ կնեղանա, որ մենակ եմ գործել»,—մտածեցի ես ու գրեթե վ
ազելով անցա փողոցը:

2. —Բարև Ձեզ,
— բարձր ասացի, որպեսզի կնոջ ուշադրությունը գրավեմ,—
որքա՞ն արժեն վարդերը,— առանց սպասելու փոխադարձ բար
ևին շտապ հարցրի ես՝ ցույց տալով բաց վարդագույնվարդեր
ը:
—Բարև տղաս… Օ՜, դրա՞նք, հատը երկու հարյուր դրամ:
Մոտեցա վարդերին ու հոտ քաշեցի: Հատկապես վարդագույն
վարդերը բուրում են ավելի ուժեղ,քան մնացած գույները: Այ
դ տեսակի վարդի թուփ մեր այգում էլ կա: Դեռ մանկությունի
ց հիշում եմ `ինչպես էի ջրում ու խնամում: Գուցե դրանից է,
որ վարդն իմ ամենասիրած ծաղիկն է:
—Տվեք քսան հատ:
—Քսան հա՞տ,— զարմացած հարցրեց կինը:
Ես արդեն դրամապանակից հանել էի գումարը ու մեկնել կն
ոջը ` ինքս էլ զարմանալով թե ինչուայդպես շփոթվեց ծաղկավ
աճառը:
Երբ կինը վերցրել էր գումարը, միայն նոր հասկացա կնոջ շ
փոթմունքի պատճառը: Հավանաբարնրանից հաճախ չէին գնու
մ զույգ թվով ծաղիկներ, իսկ քսան հատի դեպքում կլոր գում
ար էրստացվում, ու ես էլ առանց երկար մտածելու քսան հատ
ուզեցի:
—Կներեք, տվեք քսանմեկ հատ,— երկու հարյուր դրամ էլ մե
կնելով կնոջը ասեցի ես՝ նկատելով ,
թեծաղկավաճառ կնոջ դեմքին ինչպես խաղաց մեղմ ժպիտը:
—
Կարևորը իհարկե քանակը չէ, այլ սրտի ջերմությունը, որով
ծաղիկները նվիրում ենք: Ասում են,եթե նվիրում ես մեծ ցանկ
ությամբ, ապա երկար ժամանակ նրանք չեն թոշնում,— հաշվե
լովծաղիկների քանակը, ասաց ծաղկավաճառը:
— Քսանմեկ հոգուն իհարկե սիրով կնվիրեմ, բայց բոլորին
սրտի ջերմությա՞մբ,— ցածրաձայն ինքսինձ հարցրի ես,— ս
րտումս էլ ջերմություն չի մնա:

3. Վերջին բառերը ավելի բարձր հնչեցին , ու հավանաբար կին
ը լսեց, նորից զարմացած նայեց ինձ, իսկես ժպտալով վերցրի
ծաղիկներն ու շնորհակալություն հայտնելով հեռացա՝ մտած
ելով, թե որքանտարօրինակ տպավորություն ստեղծեցի այս կ
նոջ մոտ:
Ընդամենը մի քանի քայլ անելուց հետո, առաջին իսկ պատա
հած կնոջը մեկնեցի վարդերից մեկը.
— Սա Ձեզ:
Մոտ քառասուն տարեկան կինը անակնկալի եկավ:
— Շնորհակալ եմ…
Ետ շրջվեցի, տեսա էլ ավելի զարմացած ծաղկավաճառ կնոջ
հայացքն ու արագ հեռացա:
Դեռ մի փողոց էլ չէի հասցրել հեռանալ, ծաղիկները կիսով
չափ պակասել էին: Երիտասարդաղջիկները հիմնականում մե
րժում էին, բայց երբ ես նրանցից ավելի շտապողական կեցվա
ծք էիընդունում, հասկացնելու համար, որ սա ուղղակի նվեր
է, վերցնում էին ու շնորհակալությունհայտնում :
Անձրևը դադարել էր, միայն հատուկենտ ուշացած կաթիլնե
ր էին ընկնում վար: Երբ հասազբոսայգի, ձեռքիս միայն մեկ վ
արդ էր մնացել: Առջևիցս դանդաղ քայլերով աղջիկ էր անցն
ում:Մտածեցի ` հասնեմ ու վերջին վարդը նվիրեմ նրան: Բայ
ց նա հանկարծ կանգ առավ, հանեցգրպանից թաշկինակը ու թ
եև չտեսա, բայց համոզված եմ ` սրբեց աչքերը: Անձրևի կաթի
՞լն էր, թե՞լալիս էր: Ես գրեթե համոզված էի՝ երկրորդ տարբ
երակը:
Դանդաղեցրի քայլերս, իսկ նա նորից դանդաղ քայլերով մո
տեցավ թաց նստարաններից մեկին ունստեց: Նա հիմա իմ առ
ջև էր…
Բաց մանուշակագույն գլխարկի տակից երևում էին գանգու
ր, մուգ ոսկեգույն վարսերը, հագինբավականին նրբաոճ, գլխ
արկից մուգ գույնի վերարկու էր, իսկ մուգ վարդագույն շար
ֆը ամուր գրկելէր պարանոցը ու այնքան երկար էր, որ մի ծա

4. յրը հասնում էր գրեթե ծնկներին: Ձեռքին` գլխարկի ուվերար
կուի գունային երանգի փոքրիկ պայուսակ… Հիմա , երբ նա շ
րջվեց դեպի ինձ, ես տեսա նրադեմքը: Մոտ քսանչորս տարեկ
ան կլիներ: Նա այնքա՜ն գեղեցիկ էր… Վարդագույն շուրթեր
ը դողումէին ցրտից, մեծ ու կապույտ աչքերը այնքան ջինջ է
ին, ասես լազուր երկինքն էր թաքնվել այնտեղ: Եսշփոթված կ
անգ առա:
Նրա հայացքն անմիջապես կանգ առավ վրաս: Եթե ես տեսնե
ի ինձ մեկ այլ մարդու աչքերով,հաստատ կզարմանայի, քանի
որ ստացվեց այնպես, որ վարդը ձեռքիս ասես նրան հետապնդ
ում էի,այն էլ թաքուն և հիմա, երբ արդեն նա տեսավ ինձ, մն
ում էր միայն ասել դա…
—Ա՜… այս վարդը Ձեզ,
— ու մեկնեցի նրան անձրևից թրջված տերևներով վերջին ծ
աղիկը:
Նա զարմացավ մի պահ:
— Ի… Ի՞նձ: Օ՜, ինչքան գեղեցիկ է, բարև:
Ես ավելի շփոթվեցի: Առանց բարևելու նրան էի մեկնել ծաղ
իկը:
— Վերջապես ինձ էլ հասավ այն ծաղիկներից մեկը, որ բաժա
նում էիր բոլորին…
Ես ժպտացի: Պարզվում է նա հեռվից նկատել էր ինձ:
— Որեմն դուք տեսե՞լ եք ինձ:
— Իհարկե, Երևանի փողոցներում հաճախ չես տեսնի երիտա
սարդի, որ ծաղիկ է բաժանում այսանձրևոտ եղանակին:
— Դե ամեն դեպքում , ինչպես տեսնում եք , լինում են բացառ
իկ դեպքեր…
— Առանց հոգնակի թվի, — ընդհատեց ինձ,
— իմ անունը Աննա է, իսկ քո՞նը:
— Արմեն, շատ հաճելի է, Աննա…

5. —
Նմանապես Արմեն, իսկ դու ռոմանտիկ անձնավորության տպ
ավորություն ես թողնում:
Նա այնքան արագ էր խոսում ու այնքան վստահ, որ ասես տ
արիներ շարունակ ճանաչել էր ինձ: Ես իպատասխան ժպտաց
ի ու նստեցի թաց նստարանին:
— Ինչի՞ց եզրակացրիր…
Նա ասես սպասում էր հենց այս հարցին ու դեռ չէի էլ հասց
րել ավարտել խոսքս՝ նա անմիջապեսսկսեց նորից արագ-
արագ խոսել:
—
Դե նրանից, որ այս աշնան ցուրտ եղանակին ծաղիկներ ես բա
ժանում, ծաղիկներ, որ ժպիտ ենբերում բոլոր նրանց դեմքերի
ն, ում նվիրում ես: Ես համոզված եմ, որ դու ստեղծագործում
ես նաև, քոնման ռոմանտիկ մարդիկ չեն կարող չգրել,— ու հ
արցական հայացքով նայեց ինձ:
— Ես ինձ այնքան էլ ռոմանտիկ չեմ համարում, իսկ ստեղծա
գործելը ... այո , գրում եմ երբ մուսան…
— Ահա՜, տեսնում ես, որքան հեշտ է անմիջապես հասկանալ
դիմացինիդ, երբ նա այնքան քեզ նմանէ,— նորից շտապ-
շտապ ավելացրեց նա:
— Գլխումս մի նոր բանաստեղծություն ծնվեց,
— ուշադիր նայելով ինձ շարունակեց Աննան, ապապայուսակ
ից հանեց գրիչն ու վարդի թերթիկներից մեկի վրա սկսեց գրե
լ:
Ես ժպտացի:
— Կարծում եմ դու ավելի ռոմանտիկ ես, քան ես:
Նա ասես չլսեց իմ ասածը, շարունակեց գրել վարդի թերթիկ
ի վրա ու երբ ավարտեց, մեկնեց ինձծաղիկը, որպեսզի կարդա
մ:

6. Վարդի թերթիկի վրա բավականին գեղեցիկ ու շատ փոքր տա
ռերով գրված էր.
«Աշնան տերև, բայց ոչ դեղին,
Տերև վարդի ու այնքան նուրբ:
Աշնան անձրև ու մի կաթիլ,
Կաթիլ արցունք վարդի տեսքով…»
—Ինչ գեղեցիկ ստացվեց,
— զարմացած ասացի ես, երբ ավարտեցի կարդալը,— հաճախ
ես գրո՞ւմ:
—
Երբ հոգիդ տեսնում է այս գեղեցիկը, իսկ սիրտդ սիրով է լցվ
ած, չգրել ուղղակի չես կարող: Եսսիրահարված եմ աշնանը:
Այն ասես իմ տարերքը լինի, թեպետ շատերը աշունը չեն սիր
ում, բայց ինձայն ավելի է դուր գալիս , քան տարվա մնացած
եղանակները, հատկապես, երբ սիրահարվում ես հենցայս եղա
նակին: Համաձայն չե՞ս,— հարցական հայացքով նայելով ինձ
` ասաց նա:
—Իհարկե, բայց գարունն ինձ ավելի է դուր գալիս…
Աննան հայացքը թեքեց ինձանից ու շարունակեց ծիծաղելով
.
—Եթե չլինի աշունը գարունը, երբեք էլ չի գա:
Ես գլխով համաձայնության նշան ցույց տվի, իսկ նա շարու
նակեց.
—
Եթե միշտ գարուն լիներ ու աշունը երբեք հյուր չգար մեզ, ա
պա մենք դժվար թե անգամիմանայինք աշնան մասին, նույնը
և հակառակ դեպքում:
Նման երկբայական մոտեցում ես էլ ունեմ ու հաճախ եմ սիր
ում կրկնել: Նրա գաղափարներնայնքան հարազատ էին թվում
ինձ: Հիշեցի ` ինչպես ասաց, որ ամեն օր երևանյան փողոցներ
ում չիհանդիպի իմ նման ծաղիկ բաժանող երիտասարդի, ապա

7. ես էլ պիտի ավելացնեի, որ հաճախ չեսհանդիպի նման գեղեց
իկ աղջկա, ում հետ կարելի է հետաքրքիր զրույցի բռնվել, սա
կայն մինչ այսրոպեն հիմնականում նա էր խոսում, իսկ ես լս
ողի դերում էի:
— Իսկ դու սիրե՞լ ես: Ավելի ճիշտ կլինի հարցնել՝ սիրահա
րվե՞լ ես…
— Իհարկե սիրահարվել եմ ու շատ հաճախ, ինչպես դու ես ա
սում ` ես ռոմանտիկ եմ, իսկռոմանտիկ մարդիկ սիրահարվում
են ամեն քայլափոխի:
Աննայի այտերը թեթև կարմիր գույնով պատվեցին:
—
Ճիշտ ես, բայց դրանք ավելի շատ գայթակղություններ են , կա
րծում եմ: Սիրահարվել ` նշանակումէ տրվել սրտից բխող զգա
ցմունքին ,
պատրաստ լինել փոխել ամեն ինչ հանուն սիրո, ինչպես ես…
Նա նայեց ինձ ու շարունակեց:
— Դու պատրա՞ստ ես հանուն սիրո դեմ կանգնել բոլորին, ա
շխարհին…
— Ես պատրաստ եմ պայքարել հանուն սիրո, բայց ինչպես դո
ւ ի՞նչ, — հարցրեցի ես:
— Դե…, — հապաղեց պատասխանել Աննան,
— ես վաղը մեկնում եմ Հայաստանից, — ու միգեղեցիկ ժպիտ
փայլեց աչքերում:
— Մեկնո՞ւմ ես, հուսով եմ ոչ երկար ժամանակով և Հայաստ
ան վերադառնալու մտքով:
— Չեմ կարծում, որ մոտակա ժամանակներս կվերադառնամ Հ
այաստան: Երկար եմ մտածել, բայցսերը հաղթեց , կարելի է ա

8. սել: Ես թողնում եմ Հայաստանը, ծնողներիս, քրոջս, փոքրիկ
եղբորս…Հանուն սիրո:
Ես լուռ էի: Չգիտեի ինչ ասել:
— Հուսով եմ ` նրանք ինձ շատ չեն մեղադրի…
— Բայց ինչու պետք է մեղադրեն, դու հավանաբար շատ ես ս
իրում նրան, իսկ ծնողներդ երջանիկպետք է լինեն ` իմանալո
վ, որ դու էլ ես երջանիկ…
— Նրանք դեմ էին,
— կամաց ասաց Աննան ու գլուխը կախեց:
Ես այլևս ասելու բան չունեի: Նա ծաղիկն ավելի ամուր բռ
նեց, իսկ աչքերն արցունքով լցվեցին:
— Ով կարող էր պատկերացնել, որ այս անձրևոտ օրը անծան
ոթին կպատմեմ այն գաղտնիքը, որտանջում է ինձ մոտ երկու
ամիս: Արդեն երկու ամիս ես պատրաստվոմ էի վաղվան , և ահ
ա վաղնարդեն վաղն է:
Հազիվ էր նա ավարտել խոսքը, երբ ես պատկերացրի նրան գ
եղեցիկ հարսի զգեստով, ապա նայեցինրան:
— Ես համոզված եմ. ամեն ինչ լավ կլինի:
Նա վեր կացավ, նայեց երկնքին:
— Անձրևը նորից կսկսվի, իսկ ես դեռ պիտի գոնե մի փոքրիկ
ճամպրուկ պատրաստեմ ու հրաժեշտինամակ գրեմ ծնողներիս
:
Ես էլ վեր կացա:
— Ես անչափ շնորհակալ եմ ծաղկի համար, այն իսկապես շա
տ գեղեցիկ է:
—Հատկապես երբ նման գեղեցիկ բանաստեղծություն է կրու
մ իր թերթիկի վրա,— ավելացրի ես:
Նա նորից ժպտաց:
— Կարող եմ ուղեկցել քեզ, եթե ուզում ես , իհարկե:
— Մինչև փողոց կարող ես,— ժպտալով ասաց նա:

9. Երբ հասանք փողոց, նա արագ կանգնեցրեց առաջին իսկ պա
տահած տաքսին:
— Քեզ հաջողություն, Աննա:
— Քեզ նույնպես , — ավելացրեց նա, հուսով եմ ` կհանդիպեն
ք նորից:
Ես լուռ ժպտացի:
Մոտ մեկուկես տարի անց, գարնանային մի գեղեցիկ օր, նու
յն այգում, որում շատ եմ սիրումզբոսնել, տեսա մի գեղեցիկ
զույգ, որ հանդարտ քայլերով զբոսնում էր այգում: Անմիջապ
ես ճանաչեցինրան ` Աննան էր: Մի պահ մտածեցի ` մոտենամ,
բայց հետո հասկացա, որ գուցե հիմարիրավիճակում հայտնվե
մ: Կողքին ամուսինն էր հավանաբար, իսկ Աննան հղի էր: Չգ
իտեմ `վերադարձել էր Հայաստան թե հյուր էր, բայց այդ պահ
ին ինձ երկրորդ տարբերակը ավելիհավանական թվաց: Ես հե
ռվից նայեցի նրանց ու հեռացա: Աննան երջանիկ էր…
Հ. Գ. Սիրելի Ա. Գրեթե երեք տարի է անցել այն անձրևոտ ա
շնանային օրվանից, որ հանդիպեցինք ,ու նման մի աշնանայի
ն օր ավարտում եմ եմ այս պատմվածքը, որի հերոսուհին Քեզ
դարձրի ակամա,իսկ երբ կարդաս, գուցե հիշես այն երիտասա
րդին, որ ծաղիկ էր բաժանում ու քեզ էլ նվիրեցամենավերջին
ծաղիկը: Հուսով եմ ` երջանիկ ես ...