2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ
Ηφαίστειο είναι η ανοιχτή δίοδος από το εσω-
τερικό της Γης, που επιτρέπει την εκροή ή
έκρηξη ρευστών πετρωμάτων και αερίων από
το εσωτερικό (μανδύας) στην επιφάνεια του
στερεού φλοιoύ με τη μορφή λάβας. Η
δραστηριότητα αυτή οδηγεί στη δημιουργία
ενός βουνού, το οποίο ονομάζεται ηφαίστειο.
3. ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ
Εκεί όπου δύο ή τρεις τεκτονικές πλάκες συγκρούο-
νται ή απομακρύνονται η μια από την άλλη.
Εκεί όπου υπάρχει διάταση (χάσμα) του φλοιού ή
όπου ο φλοιός είναι πολύ λεπτός, όπως στην κοιλάδα
του Αφρικανικού Ρήγματος.
Πάνω από σημεία στα οποία ο μανδύας έχει ανοδικά
ρεύματα («θερμά σημεία» ή hot spots), που μπορεί να
είναι μακριά από τα όρια των τεκτονικών πλακών,
όπως τα νησιά της Χαβάης.
4. Σε μερικά μέρη της ΕΚΡΗΞΗ
Γης υπάρχουν θύλα-
κες υγροποιημένης ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΥ
διάπυρης μάζας, που
ονομάζεται μάγμα. Αν
τα στερεά πετρώματα
πάνω απ' αυτούς τους
θύλακες υποστούν
ρήγματα ή εξασθενή-
σουν, το μάγμα μπο-
ρεί να βρει διέξοδο
ανάμεσά τους.
Αυτή η διέξοδος του
μάγματος στην
επιφάνεια είναι η
έκρηξη των
ηφαιστείων.
5. ΛΑΒΑ –
ΤΕΦΡΑ
Το μάγμα που βγαίνει από το ηφαίστειο λέγεται
λάβα κι όταν βγει από το ηφαίστειο, κρυώνει και
στερεοποιείται. Αν εκτιναχθεί ψηλά στον αέρα,
γίνεται σκόνη, που λέγεται ηφαιστειακή τέφρα.
Συχνά μαζί με την τέφρα έχουμε και άνοδο
υλικού που κάποτε ήταν ζωντανοί οργανισμοί.
6. ΤΥΠΟΙ ΗΦΑΙΣΤΕΙΩΝ
Ασπιδοειδή ηφαίστεια
Στρωματοηφαίστεια ή κωνικά ηφαίστεια
Ηφαιστειακοί δόμοι
Κώνοι στάχτης
Υποθαλάσσια ηφαίστεια
Ηφαίστεια λάσπης
Υπερηφαίστεια (τεράστια ηφαίστεια)
Κρυοηφαίστεια ή ηφαίστεια πάγου σε
παγωμένα ουράνια σώματα, όπως
ο Τρίτωνας και ο Εγκέλαδος
7. Ένα ηφαίστειο
ΕΝΕΡΓΑ ΚΑΙ
χαρακτηρίζεται ΣΒΗΣΜΕΝΑ
ως ενεργό, αν έχει
καταγραφεί κάποια
ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ
δραστηριότητά του
στους ιστορικούς
χρόνους. Αντίθετα,
αν έχει διαπιστωθεί η
ύπαρξή του αλλά δεν
υπάρχει καμία
καταγραφή δραστη-
ριότητάς του στους
ιστορικούς χρόνους,
το ηφαίστειο χαρα-
κτηρίζεται ως
σβησμένο ή νεκρό.
8. Το ότι ένα ηφαίστειο
καταγράφεται ως
σβησμένο, δε σημαίνει
ότι στο μέλλον δεν
μπορεί να μεταπέσει
στην κατηγορία των
ενεργών. Σεισμοί που
γίνονται στην περιοχή
σβησμένου ηφαιστείου,
μπορεί να είναι
προμήνυμα ότι θα
ξαναγίνει ενεργό.
Χαρακτηριστικό
παράδειγμα το ηφαί-
στειο του ιαπωνικού
νησιού Σακουρατζίμα,
όπου το 1914 σημειώ-
θηκαν 417 σεισμικές
δονήσεις σε 30 ώρες,
πριν τη μεγάλη έκρηξη
9. Τα ηφαίστεια είναι
γνωστά για τις ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ
φοβερές τους
εκρήξεις, που
ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
προκαλούν σεισμούς,
και γι’ αυτό αντιμε-
τωπίζονται από τους
περισσότερους σαν
ένα φοβερό και
επικίνδυνο φυσικό
φαινόμενο. Πράγματι
οι ηφαιστειακές
εκρήξεις αποτελούν
πρόβλημα και μπορεί
να έχουν τρομερές
επιπτώσεις τόσο σε
ανθρώπινες ζωές και
στην οικονομία όσο
και στο περιβάλλον.
11. Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΕ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Ήταν Τρίτη 7 Σεπτεμβρίου
του 1999. Οι δείκτες των
ρολογιών έδειχναν 14:57, όταν
τα Ρίχτερ συντάραξαν το
λεκανοπέδιο. Είχε προηγηθεί
ένας υπόκωφος θόρυβος που
προμήνυε τα όσα θα
συνέβαιναν μέσα σε λίγα μόλις
δευτερόλεπτα.Η γη άρχισε να
σείεται, το ηλεκτρικό ρεύμα
κόπηκε αυτόματα και δεκάδες
κτίρια άρχισαν να πέφτουν
σαν τραπουλόχαρτα.
12. ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΗΦΑΙΣΤΕΙΩΝ
Η γη γύρω από τα ηφαίστεια είναι πολύ γόνιμη.
Γίνεται εξόρυξη ηφαιστειογενών ορυκτών και
μεταλλευμάτων.
Σε κάποιες περιπτώσεις τα ηφαίστεια γίνονται πηγή
τουρισμού, όπως π.χ. το ηφαίστειο της Σαντορίνης, το
οποίο δέχεται
χιλιάδες τουρίστες
κάθε χρόνο.
Η ηφαιστειακή δράστηριότητα μπορεί να χρησιμο-
ποιηθεί για την παραγωγή γεωθερμικής ενέργειας.
14. 1. Το ηφαίστειο Mount Merapi
Η Ινδονησία έχει ηγετική
θέση στον κόσμο σε ενεργά
ηφαίστεια και σεισμούς.
Το Mount Merapi βρίσκεται
στο κέντρο του νησιού της
Ιάβας και είναι ένα από τα 10
πιο ασταθή ηφαίστεια στον
κόσμο. Το ύψος του φτάνει
τα 3.000 μέτρα.
Η λέξη «Merapi» σημαίνει
«Ο τόπος όπου η φωτιά
καίει», «το φλογερό βουνό»,
ή «το κόκκινο της φωτιάς.»
Το Mount Merapi ξεκίνησε
τη δράση του τον Οκτώβριο
του 2010, όταν 33 άτομα
σκοτώθηκαν από τη στάχτη
και τα τοξικά αέρια.
15. 2. Ηφαίστειο Papandayan
Άλλο ένα ηφαίστειο που
σκορπά τον τρόμο
στην Ινδονησία.
Το Papandayan (2622
μέτρα), που είναι και
δημοφιλής τουριστική
περιοχή, εξερράγη
τελευταία φορά το 2002,
βγάζοντας στάχτη και
λάβα, αλλά δεν προκλή-
θηκαν ζημιές. Έκρηξη
του ηφαιστείου το 1772
κατέστρεψε χωριά και
σκότωσε περίπου 3.000
ανθρώπους.
16. 3. Βεζούβιος
Βρίσκεται στις δυτικές
ακτές της Ιταλίας και 12 χλμ
από τη Νάπολη. Η πρώτη
έκρηξη του, που κατέστρεψε
ολοκληρωτικά και εξαφά-
νισε μέσα στη λάβα την
Πομπηία, το Ηράκλειο και
τις Σταβίες, έγινε το 79 μ.Χ.
Άλλες μεγάλες εκρήξεις
έγιναν το 1794, το 1872 και
το 1906, που προκάλεσαν
μεγάλες καταστροφές και
θανάτους πολλών
ανθρώπων. Παρόλα αυτά, η
γύρω περιοχή είναι
πυκνοκατοικημένη, γιατί το
ηφαιστειογενές έδαφός της
είναι πολύ εύφορο.
17. Βρίσκεται στις ανατολικές
4. Αίτνα ακτές της Σικελίας και
είναι το μεγαλύτερο και
ψηλότερο ενεργό ηφαίστειο
στην Ευρώπη (ύψος 3.350
μέτρα - 3 φορές μεγαλύτερη
από το Βεζούβιο).
Η ηφαιστειακή δραστηριό-
τητά της ξεκίνησε πριν
500.000 χρόνια, με
υποθαλάσσιες εκρήξεις.
Πριν 35.000 χρόνια και για
20.000 χρόνια, ισχυρές
εκρήξεις σκέπασαν με τη
στάχτη της τη Ρώμη.
Πριν 3.500 χρόνια, μια
έκρηξη προκάλεσε γιγάντια
κατολίσθηση στην
ανατολική πλαγιά της.
Η επόμενη κατολίσθηση
μετά από 1500 χρόνια,
18. 5. Yellowstone
Καλντέρα
Βρίσκεται στο εθνικό πάρκο Yellowstone στις ΗΠΑ
και είναι η μεγαλύτερη απειλή για την Βόρεια Αμερική.
Ονομάζεται και υπερηφαίστειο λόγω της τεράστιας
ποσότητας υλικού που μπορεί να εκτοξεύσει από τη γη
σε σχέση με τα υπόλοιπα κοινά ηφαίστεια.
Η δραστηριότητά του μπορεί να γίνει αιτία αλλαγής όχι
μόνο του τοπίου γύρω του αλλά και του παγκόσμιου
κλίματος, ίσως και για αιώνες.
19. 6. Ηφαίστειο Sakurajima strato
Είναι 1117 μέτρα
ψηλό και
βρίσκεται στο
Kyushu της
Ιαπωνίας της
επαρχίας
Καγκοσίμα. Είναι
ένα από τα πιο
επικίνδυνα
ηφαίστεια στον
κόσμο, που ανά
πάσα στιγμή
μπορούν να
εκραγούν.
20. 7. Ηφαίστειο
Νιραγκόνγκο Είναι 3469 μέτρα ψηλό
και βρίσκεται μέσα
στο Εθνικό Πάρκο
Virunga, στη Λαϊκή
Δημοκρατία του
Κονγκό (Αφρική).
Η μέγιστη ανύψωση
της λάβας
καταγράφηκε σε
περίπου 3.250 μέτρα
στην έκρηξη του 1977.
Θεωρείται ένα από τα
πιο επικίνδυνα
ηφαίστεια στην
αφρικανική ήπειρο.
21. Βρίσκεται στο
νησί Isabel, τμήμα
9. Ηφαίστειο
του Αρχιπελάγους Sierra Negra
Γκαλαπάγκος. Έχει
τον δεύτερο
μεγαλύτερο
κρατήρα του
κόσμου (11 χλμ
διάμετρο).
Βρίσκεται 1.124
μέτρα πάνω από
την επιφάνεια της
θάλασσας και
τελευταία φορά
ξέσπασε το 2006.
22. Είναι 3718 μέτρα 10. Ηφαίστειο
ψηλό και βρίσκε-
ται στο νησί Teide
Τενερίφη της
Ισπανίας. Είναι
το ψηλότερο
βουνό σε όλο τον
Ατλαντικό.
Ξέσπασε για
τελευταία φορά
το 1909 και είναι
πλέον αδρανές.
23. 11. Ηφαίστειο Έρεβος
Βρίσκεται στην Ανταρκτική και είναι το νοτιότερο
ενεργό ηφαίστειο στη Γη. Το ύψος του φτάνει τα
3794 μέτρα .
Είναι μέρος του Ειρηνικού, το οποίο περιλαμβάνει
πάνω από 160 ενεργά ηφαίστεια. Το ηφαίστειο είναι
συνεχώς ενεργό απ’ το 1972.
24. 12. Ηφαίστειο Γκρίμσβοτν
Βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά της Ισλαν-
δίας. Η πιο πρόσφατη έκρηξη (το 20110 σταμάτησε
τις αερομεταφορές, ενώ πυκνός καπνός και στάχτη
βύθισε τη χώρα στο σκοτάδι.
Τελευταία φορά που το Γκρίμσβοτν ξέσπασε ήταν
το 2004. Τη δεκαετία του ‘90 είχαν σηµειωθεί τρεις
ακόµη εκρήξεις (1993, 1996, 1998) που είχαν
διαρκέσει από µία ηµέρα έως µερικές εβδοµάδες.
25. 8. Ηφαίστειο Popocatepetl
Είναι το πιο διάσημο
αλλά και το πιο
επικίνδυνο ηφαίστειο
του Μεξικού, μόλις 40
χλμ νοτιοανατολικά
της Πόλης του
Μεξικού, με ύψος
5.452 μέτρα πάνω από
την επιφάνεια της
θάλασσας.
Ενώ θεωρούνταν
αδρανές, ξέσπασε τη
δεκαετία του 1990.
Λόγω της δύναμής
του ονομάζεται και
«Smoke Mountain».
26. ΕΝΕΡΓΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στην Ελλάδα υπάρχουν 39 ενεργά ηφαίστεια,
με μεγαλύτερα της Σαντορίνης, της Μήλου, της
Νισύρου και των Μεθάνων.
Σαντορίνη: έχει τη
μεγαλύτερη καλντέρα
όλου του κόσμου με
ύψος 300 μ. και
διάμετρο 11 χλμ.
Μήλος: το ηφαίστειο
της Φυριπλάκας έχει
ύψος 220 μ. και
διάμετρο 1700 μ.
27. Νίσυρος: το ηφαίστειό
της έχει μια από τις
μεγαλύτερες καλδέρες
στον κόσμο, με ύψος 650
μ. και διάμετρο 3000μ.
Μέθανα: το ηφαίστειο
στο χωριό Καμένη Χώρα
έχει ύψος 417μ. και
διάμετρο 150μ. Η
τελευταία ηφαιστειακή
δραστηριότητα έγινε
υποθαλάσσια το 1700μ.Χ.
28. ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΟ Και τα 4 αυτά ηφαίστεια
ανήκουν στο λεγόμενο
ΤΟΞΟ ΑΙΓΑΙΟΥ «ηφαιστειακό τόξο του
Αιγαίου», που αποτελεί
μία από τις πιο σεισμο-
γενείς περιοχές της Γης,
καθώς οι γεωλογικές
μεταβολές που συμβαί-
νουν είναι έντονες και
συνεχείς.
29. ΤΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΤΗΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ
Η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης το
1.650 π.Χ. ήταν μια από τις μεγαλύτερες στα
τελευταία 10.000 χρόνια. Το μάγμα που αναπή-
δησε ήταν περίπου 30 κυβικά χιλιόμετρα. Η
τέφρα σκέπασε μια μεγάλη έκταση στην ανατο-
λική Μεσόγειο και την Τουρκία. Πιθανά, η
έκρηξη ήταν η αιτία για το τέλος του Μινωικού
πολιτισμού στην Κρήτη.
Έχουν γίνει τουλάχιστον 12 ισχυρές εκρήξεις στα
τελευταία 200.000 χρόνια, στο νησί. Το Ακρωτή-
ρι είναι μια Μινωική πόλη στα νότια της Θήρας
και ήρθε στο φως από αρχαιολογικές έρευνες.
Περίπου 1-2 μέτρα από τέφρα σκέπασε την πόλη,
που είχε πληθυσμό περίπου 30.000 κατοίκους.
30. Φαίνεται από τις ανασκαφές ότι οι κάτοικοι
είχαν εκκενώσει με επιτυχία την πόλη πριν την
έκρηξη, αφού κανένα ανθρώπινο σώμα δεν
βρέθηκε μέσα στην τέφρα. Οι αρχαιολόγοι
λένε, επίσης, ότι μετέφεραν οποιοδήποτε
αντικείμενο μπορούσαν να μεταφέρουν.
11 εκρήξεις έγιναν μέχρι το 197 πΧ, στα δύο
νησιά, τη Σαντορίνη και στη Νέα Καμμένη. Η
πιο πρόσφατη ήταν το 1950, στην Νέα
Καμμένη και κράτησε λιγότερο από ένα μήνα.
Το αποτέλεσμά της ήταν η δημιουργία θόλου
και η παραγωγή λάβας
