xxx

1. SOC 399
SOSYOLOJİDE GÜNCEL MESELELER

2. TALCOTT PARSONS
(1902-1979)
• Amerikalı sosyolog
• Yapısal işlevselcilik
kuramının yaratıcısı,
modern sosyolojinin
temsilcilerinden
• İlk önemli yayını: ‘The
Structure of Social
Action’(1937) ve sonraki
önemli kitabı ‘The Social
System’ (1951)

3. PARSONS VE SOSYOLOJİ
• Modern sosyolojide yaşanan tartışmaları
Parsons’çı sosyolojiyi kavramadan anlamak çok
zordur, çünkü Parsons’ın toplumsal eylem,
toplumsal yapı, işlev, kültür ve toplumsal fikirleri
ele alış biçimi, doğrudan Amerika ve Avrupa’da
sosyoloji alanında yaşanan gelişmeleri
biçimlendirmiştir.
• Sosyoloji bilim dalına baktığımızda kuramsal
fikirler ve teorilerle, uygulama arasında farklılıklar
ve çelişkiler görürüz. Parsons bu çelişkileri
çözmek anlamından yol katedilmesine önemli
katkı sağlamıştır.

4. PARSONS VE SOSYOLOJİ
Parsons’ın erken dönem sosyolojisi iki temel
meselenin etkisi altında kalmıştır:
Dini değerler (protestanlık) ve Biyoloji bilimleri
(tıp)
• Bireyin değer yönelimi sorununun gerçekte
toplumsal eylem yapısının temelinde olduğunu
öne sürer. Yani bireyin beynindeki değer sistemi,
içinde yaşadığı toplumun eylemlerinin temelini
oluşturur. (protestanlıktan gelen anlayış)
• Ona göre insani değerler sosyolojik analiz için
esastır.

5. PARSONS VE SOSYOLOJİ
Sosyolojiye yöneldiği ilk yıllarda özellikle iki
soruyla ilgilenmiştir
① Avrupa ve uygarlığının evrimine, Yunan,
Roma ve az da olsa İslam kültürüne kıyasla
hristiyanlığın katkısı ne olmuştur?’
②Hristiyan değerlerin etkisi, 16. yüzyıl
sonundan itibaren kapitalist kurumların
giderek büyüyen tahakkümüyle ne ölçüde
azalmıştır?’

6. PARSONS VE SOSYOLOJİ
• Parsons’a göre hristiyanlık, bireysel
sorumluluk, çilecilik ve rasyonalizme
yaptığı vurguyla ve siyaset ve
maneviyatı birbirinden ayırmasıyla,
Batılı kapitalist uygarlığı temel bir
biçimde şekillendirmiştir.

7. PARSONS VE SOSYOLOJİ
• İlerleyen yıllarında ise Parsons çalışmalarını
iktisadi analizlere yöneltmiştir.
• Dini değerlerin siyasal ve iktisadi meseleler
üzerindeki etkisine yoğun ilgi duymaktadır.
• Ona göre kapitalist, işgücünü işçiye varoluş
araçlarını (giyecek ve yiyecek) doğrudan
sağlayarak değil, para biçimindeki bir ücret
aracılığıyla alır.

8. PARSONS VE SOSYOLOJİ
• Aile, ahlaki öğretiler Toplumsal İlişkiler
• Toplumsal düzen, şayet toplumsal aktörler,
işbirliksel faaliyetleri paylaşmak ve
gerçekleştirmek üzere onları birleştiren bir
ortak değerler kültürünü paylaşıyorlarsa
mümkündür.
Toplumsal Düzen

9. PARSONS’A GÖRE BİREY VE SİSTEM
• Parsons’a göre kişilik ve kültürel sistemler
arasındaki değiş tokuş, toplumsal sistemin
istikrarı açısından önemli anlamlar barındırır.
• Toplumsal aktörler, ailede toplumsallaşma
aracılığıyla değerli ‘içselleştirdikleri’ zaman,
toplumsal sistemdeki hakim değer örüntülerine
uyum sağlamaktan kişilik anlamında memnuniyet
duyarlar. Birey ve kültür arasında karşılıklı
zorunsuzluk vardır.
• Toplumsal düzenin muhafaza edilmesinin sebebii
toplumsal aktörlerin verdikleri destek
karşılığından ödüllendirilmeleridir.

10. BİREY,YAPI,SİSTEM
• Toplumu bir organizmaya benzeten Parsons’a
göre sosyal sistem birbiriyle fonksiyonel olarak
bağlantılı alt sistemlerden oluşur. Ve bu sistemde
gerek birey gerek toplum bir aktördür ve her
aktörün fonksiyonel bir rolü vardır.
• Parsons’a göre sosyal sistem(toplum) birbiriyle
fonksiyonel bağıntı ve etki-tepki ilişkisi içinde olan
ekonomi, eğitim, hukuk gibi çeşitli kurumların
birbiriyle uyumlu ilişkisinden oluşur. Bu
kurumların her birinin sistemin devamı için
olumlu bir katkısı vardır. Ve her kurum bu
fonksiyonunu yerine getirdikçe devam var olur.

11. BİREY,YAPI,SİSTEM
• Talcott Parsons’a göre sosyal sistemin devamı için
alt sistemlerin gerek birbirleriyle gerekse bir üstü
olan sosyal sistemle uyumlu bir şekilde hareket
etmesi gerekir. Toplum dışında bütün bu alt
sistemler birbirlerine ihtiyaç duyarlar. Örneğin
aile kurumu eğitim kurumuna birey hazırlar.
Ekonomi aileye kaynak sunar. Din, değerler ve
normlar insanları kontrol eder, bütünleştirir.
Hiçbir sisteme gereksinim duymaksızın varlığını
devam ettirme yetisi sadece topluma aittir.

12. PARSONS’A KARŞI ELEŞTİRİLER
①Toplumsal düzende gündelik yaşamın, bilgili
kişilerin süregiden pratikleriyle korunan
kabullenilmiş pratik kuralları üzerine
temellendiğini öne sürenlerin eleştirileri..
②Parsons’ın işlevselci toplumsal düzen
açıklamasına karşı çıkanların eleştirileri..
③Parsons’ı muhafazakar bir düşünür olarak
görenlerin eleştirileri..
④Karl Marx’ı ihmal ettiği yönündeki eleştiriler..
⑤Modern ilerlemenin zirvesi olarak Amerikan
uygarlığının bir müdafaasını temsil ettiğini
düşünenlerin eleştirileri..

13. PARSONS SAVUNULARI
• Parsons’ı muhafazakar olarak gören görüşe
karşın; Parsons’ın aslında Amerikalı siyasiler
için tam vatandaşlık hakları gibi ilerici siyasi
değişimleri savunmaya çalışan bir yeni düzen
liberali olması..
• Işlevselcilikte boğulduğunu söyleyenlere karşı,
sosyolojideki çağdaş tartışmaları ışık tutması..
• Kültürel sosyolojiye olan katkısının önemi..
• Modernitenin bir kuramcısı ve öncüsü olması..