2. 2.1 Aliran Tenaga dalam Ekosistem
Bab 2: EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Cikgu yus 2018
3. Tumbuhan hijau menukarkan tenaga cahaya dari matahari kepada
tenaga kimia melalui proses fotosintesis.
Masihkan anda ingat apakah yang dimaksudkan dengan proses
fotosintesis?
Fotosintesis ialah satu proses dalam tumbuhan hijau membuat makanan
sendiri dengan kehadiran cahaya matahari.
Tenaga kimia tersebut dipindahkan kepada pengguna primer dan
seterusnya kepada pengguna sekunder dan kepada pengguna tertier
dalam rantai makanan dan siratan makanan.
Jom kita menyelami apakah yang di maksudkan dengan
PENGELUAR, PENGGUNA dan PENGURAI
Cikgu yus 2018
5. PENGELUAR
Pengeluar ialah organisma yang boleh membuat
makanan sendiri. Sebahagian besar tumbuhan
merupakan pengeluar
Bab 2: EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Cikgu yus 2018
6. PENGUNA PRIMER
Pengguna primer ialah organisma yang
memakan organisma lain yang
biasanya terdiri daripada haiwan
herbivor dan omnivor yang memakan
pengeluar
Bab 2: EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
PENGUNA SEKUNDER
Haiwan omnivor dan karnivor yang
memakan pengguna primer.
PENGUNA TERTIER
Haiwan karnivor sekunder yang memakan pengguna
sekunder. Saiz pengguna tertier biasanya lebih besar
daripada pengguna primer & sekunder
7. *PENGURAI
Organisma yang menguraikan haiwan dan tumbuhan mati
kepada bahan-bahan yang lebih ringkas atau nutrient.
Hubungan ini dikenali sebagai Saprofitisme
Bab 2: EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
8. Rantai Makanan
Pengeluar
Pengguna
Primer
Pengguna
Sekunder
Pengguna
Tertier
Menghasilkan
makanan
sendiri
Contoh :
tumbuhan
Herbivor
yang makan
tumbuhan
Contoh :
tikus,
belalang
Karnivor atau
omnivor yang
makan
pengguna
primer
Contoh : ular,
burung
Karnivor
yang makan
pengguna
sekunder
Contoh :
harimau,
burung helang
Pengurai
Menguraikan haiwan dan
tumbuhan mati kepada
bahan teringkas yang
boleh diserap tumbuhan
Contoh : bakteria, kulat
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Pengelasan Organisma
Cikgu yus 2018
12. Siratan Makanan
Siratan Makanan
Satu set rantai makanan yang saling
berhubung kait
Pengeluar
Pengguna
Primer
Pengguna
Sekunder
Pengguna
Tertier
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Cikgu yus 2018
16. Jom kita sama sama cuba latihan membina siratan
makanan dari rantai makanan yang diberikan.
Bab 2: EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Cikgu yus 2018
17.
18.
19. Piramid
Nombor
Siratan Makanan
Suatu rajah yang menunjukkan bilangan relatif
organisma di setiap peringkat rantai makanan.
Sebarang perubahan bilangan populasi pada mana-
mana peringkat akan menyebabkan
ketidakseimbangan ekosistem.
1 helang
(Pengguna tertier)
50 burung
(Pengguna sekunder)
50 000 belalang
(Pengguna primer)
Tumbuhan
(Pengeluar)
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Cikgu yus 2018
20. Jaringan Makanan dalam siratan makanan
Aliran Tenaga
Pengguna
tertier
Pengguna
sekunder
Pengguna primer
Pengeluar
Aliran tenaga
Tenaga hilang
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
22. 2.2 Kitar Nutrien dalam Ekosistem
Bab 2: EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Cikgu yus 2018
23. Pemindahan nutrien dan tenaga berlaku secara berterusan dalam
sesuatu ekosistem. Nutrien diperoleh dari ekosistem yang seimbang
dan digunakan oleh benda hidup. Nutrien dikembalikan ke
persekitaran untuk digunakan semula. Kitaran ini disebut sebagai
kitar nutrien
Bab 2: EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Contoh kitar nutrien
ialah
• Kitar air
• Kitar karbon
• Kitar oksigen
Kitar air
Kitar karbon
Kitar oksigen
Cikgu yus 2018
27. Untuk melindungi dan menguruskan sumber semulajadi secara bijak
dengan paling sedikit gangguan kepada benda hidup dan
persekitarannya.
Langkah-langkah untuk menyelesaikan masalah gangguan kepada kitar nutrien
Pemuliharaan
Organisma Hidup
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
28. Aktiviti Manusia yang
mengganggu kita nutrien
Perlombongan
Pembinaan
Perindustrian
Pertanian
Pembakaran
Perikanan
Pembalakan
Gangguan Kepada
Ekosistem
Pencemaran sungai
Hakisan tanah
Cara Menangani
Mengurangkan, Mengitar semula,
Mengguna semula, Mengganti semula
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Langkah-langkah untuk menyelesaikan masalah gangguan kepada kitar nutrien
29. Tindakan untuk mengekalkan benda hidup dan persekitarannya
dalam keadaan semulajadi yang seimbang
Pemeliharaan
Organisma Hidup
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Langkah-langkah untuk menyelesaikan masalah gangguan kepada kitar nutrien
30. Langkah –
Langkah untuk
menyelesaikan
masalah gangguan
kepada kitar
nutrien
Mengawal
pencemaran
Menanam
semula pokok /
hutan simpan
Pengurusan sumber
semula jadi/
menyimpan air hujan
untuk kegunaan
Memperketatkan
undang-undang
Pendidikan
Menggunakan
kenderaan
awam
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Langkah-langkah untuk menyelesaikan masalah gangguan kepada kitar nutrien
31. LATIHAN PENGUKUHAN
Latihan formatif 2.1
&
Latihan formatif 2.2
Siapkan latihan formatif 1 & 2 di dalam buku latihan
dan hantar selepas sesi pembelajaran.
Bab 2: EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Cikgu yus 2018
32. 2.3 Saling Bersandaran dan Interaksi Antara
organisma dan Antara Organisma dengan
Persekitaran
Bab 2: EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Cikgu yus 2018
33. Sebelum kita belajar dengan lebih
dalam lagi bab ini, Apa kata kita
tahu dan fahami dahulu istilah
pentingnya…..
1.HABITAT
2.SPESIS
3.POPULASI
4.KOMUNITI
5.EKOSISTEM
Bab 2: EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Cikgu yus 2018
34. Pengenalan Kepada Saling Bersandaran Antara
Organisma
Habitat ialah tempat di mana organisma hidup dan
membiak/ tempat Tinggal.
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Saling Bersandaran dan Interaksi Antara organisma dan Antara Organisma dengan Persekitaran
Cikgu yus 2018
35. SPESIES
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
• Spesies merujuk kepada jenis organisma.
• Organisma yang sama spesies mempunyai
ciri-ciri yang serupa dan boleh membiak
sesama sendiri untuk menghasilkan anak.
Contohnya adalah monyet, kucing dan
harimau.
Cikgu yus 2018
36. POPULASI
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
• Populasi merupakan sekumpulan organisma yang sama
spesies yang hidup di dalam suatu habitat. Contohnya
populasi lembu di ladang.
Cikgu yus 2018
37. KOMUNITI
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
• Komuniti terdiri daripada beberapa populasi haiwan
dan tumbuhan yang berbeza hidup bersama-sama dan
saling mempengaruhi serta berinteraksi di dalam suatu
habitat. Contoh komuniti kolam terdiri daripada
populasi ikan, populasi siput dan populasi tumbuhan
yang saling bersandaran antara satu sama lain.
Cikgu yus 2018
38. EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
• Ekosistem merujuk kepada beberapa komuniti yang
saling bersandaran dan berinteraksi antara satu sama
lain dengan persekitaran bukan hidup seperti air,
udara, cahaya matahari dan tanah. Contoh ekosistem
adalah hutan hujan tropika, hutan paya bakau, padang
rumput dan lautan.
• Dalam satu ekosistem biasanya terdapat beberapa
habitat.
Cikgu yus 2018
39. Saling Bersandaran dan Interaksi Antara organisma dan Antara Organisma dengan Persekitaran
Spesies, Populasi dan
Komuniti
Spesies X
Populasi
spesies X
Spesies Y Populasi
spesies Y
Sebuah
komuniti
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Cikgu yus 2018
40. Nutrient
Ekosistem
Seimbang
Terdapat pelbagai spesies (haiwan dan tumbuhan)
tinggal besama dalam satu habitat.
Untuk kekal hidup, mereka saling bersandaran antara
satu sama lain.
Sebuah ekosistem yang seimbang tidak mengalami
perubahan yang banyak dalam satu jangka masa.
Matahari
Karbon
dioksida
Air
Makanan
Tempat
berlindung
(Ulat bulu)
Makanan
(Burung)
(Tumbuhan)
(Semut)
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Ekosistem ialah beberapa komuniti berlainan
yang tinggal di habitat yang sama dengan benda
bukan hidup.
Cikgu yus 2018
41. Kepentingan penyesuaian hidupan terhadap alam
sekitar
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Kawasan Tropika Kawasan Gurun
Kawasan Tundra
Cikgu yus 2018
44. Interksi Antara Organisma
Simbiosis
Dua atau lebih organisma yang berlainan spesies hidup
bersama
3 jenis
Satu organisma
memperoleh manfaat
daripada organisma lain
Contoh : Ikan remora
makan cebisan
makanan jerung
Komensalisme
Kedua-dua organisma
memperoleh manfaat
Contoh : Bakteria
rhizobium mendapat
rumah dan tumbuhan
mendapat nitrat
Mutualisme
Parasit mendapat
manfaat daripada
perumah
Contoh : Cacing pita
mendapat makanan
dan tempat tinggal
daripada usus
manusia. Manusia
kehilangan nutrien
Parasitisme
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
45. Pemangsa –
Mangsa
Satu hubungan di mana seekor haiwan
makan haiwan lain.
Contoh : ular makan tikus.
Interksi Antara Organisma
46. Persaingan
Dua atau lebih organisma bersaing untuk keperluan
asas seperti makanan, tempat berlindung,
pasangan dan lain-lain.
Menghadkan populasi organisma.
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Interksi Antara Organisma
48. Rajah di bawah menunjukkan interaksi …………………..
A. Mangsa pemangsa
B. komensalisme
C. Persaingan
D. Parasitisme
49. Berikut adalah interaksi simbiosis, kecuali….
A. Komensalisme
B. Parasitisme
C. Mutualisme
D. Persaingan
50. Yang manakah antara berikut menggambarkan
interaksi parasitisme ?
A. Katak memakan lalat
B. Tali putri dan inangnya
C. Cacing pita dalam usus
D. Bunga sepatu dan lebah
51. A Interaksi adalah saling kebergantungan antara
organisma
B Interaksi antara lebah dengan bunga adalah interaksi
parasitisme
C Interaksi berlaku diantara organisma hidup sahaja
D Interaksi persaingan wujud antara paku pakis tanduk
rusa dan pokok bunga raya
Antara berikut penyataan manakah yang benar ?
52. Kawalan Biologi
• Satu kaedah yang
digunakan untuk
mengawal populasi
sesuatu organisma.
Kebaikan Keburukan
• Kurang memberi
kesan buruk pada
persekitaran
• Mahal
• Menggunakan hubungan
pemangsa – mangsa,
parasitisme atau
persaingan
• Sukar dilakukan
• Memusnahkan
keseimbangan
ekosistem
• Tidak dapat
menghapuskan
keseluruhan
perosak
• Mengambil masa
yang lama
• Mengurangkan
populasi perosak
• Mengurangkan
penggunaan bahan
kimia
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Kawalan Biologi
Cikgu yus 2018
53.
54. Faktor-faktor yang mempengaruhi saiz populasi
dalam suatu ekosistem
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Bagaimanakah saiz populasi boleh berubah dalam suatu ekosistem? Antara faktor yang
menyebabkan saiz populasi berubah ialah:
• Serangan penyakit
• Kehadiran pemangsa
• Sumber makanan
• Perubahan cuaca
Cikgu yus 2018
55. Populasi haiwan dan tumbuhan menurun apabila diserang oleh wabak penyakit.
Sebagai contoh, penyakit selsema burung yang menular di kawasan ternakan ayam
dan penyakit mozek tembakau di ladang tembakau.
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Serangan penyakit
Cikgu yus 2018
56. Saiz populasi sesuatu organisma hidup dipengaruhi oleh saiz populasi
pemangsanya. Sebagai contohnya saiz populasi kuda belang di ekosistem
savana berkurangan dengan kehadiran pemangsanya.
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Kehadiran pemangsa
Cikgu yus 2018
57. Jika sumber makanan semakin berkurangan, haiwan boleh diancam kepupusan. Sebagai
Contoh panda bergantung pada pokok buluh sebagai sumber makanannya.
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Sumber makanan
Cikgu yus 2018
58. Kemarau yang berpanjangan menyebabkan tanah menjadi kering dan tidak subur
serta meningkatkan risiko kebakaran hutan. Kesannya populasi tumbuhan dan haiwan
menurun
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Perubahan cuaca
Cikgu yus 2018
59. Perubahan dalam ekosistem seperti kekurangan bekalan air, migrasi haiwan dan saiz
Suatu populasi yang menurun atau meningkat boleh mengganggu keseimbangan antara
Populasi/
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Perubahan dalam Ekosistem
Cikgu yus 2018
60. Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Perubahan dalam Ekosistem
KEKURANGAN BEKALAN AIR
Padi merupakan tanaman yang
memerlukan air yang banyak
Sekiranya berlaku kemarau,akan
berlakunya perubahan ekosistem dan
akan mengganggu keseimbagan
populasi.
Siratan makanan akan terjejas iaitu
padi berkurangan.
MIGRASI
Ekosistem juga boleh berubah
disebabkan oleh berlakunya migrasi
haiwan iaitu perpindahan dari satu
tempat ke satu tempat lain akibat
perubahan musim.
PERUBAHAN SAIZ POPULASI
Saiz suatu populasi boleh menurun
atau meningkat disebabkan oleh
perubahan suatu populasi yang lain.
Sebagai contoh kehadiran serangga
perosak seperti kumbang,beluncas
akan akibatkan populasi menurun.
Cikgu yus 2018
61. 2.4 Peranan Manusia dalam Usaha Mengekalkan
Keseimbangan Alam
Bab 2: EKOSISTEM
Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Cikgu yus 2018
62. Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
• Manusia mempunyai hubungan yang erat dengan ekosistem.
Manusia merupakan sebahagian daripada ekosistem yang saling
bersandaran dengan benda hidup dan benda bukan hidup untuk
terus hidup.
• Manusia berinteraksi dengan ekosistem untuk memperoleh
keperluan asas bagi memastikan keselesaan hidup.
Peranan manusia dalam
menekalkan keseimbangan semula
jadi
Cikgu yus 2018
63. Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Peranan manusia dalam
menekalkan keseimbangan semula
jadi
• Manusia menggunakan pelbagai cara untuk mendapatkan
keperluan tersebut dan pada masa yang sama manusia
mengganggu keseimbangan ekosistem.
• Aktiviti-aktiviti manusia seperti perhutanan, pembalakan,
perindustrian, perumahan, perikanan, pertanian, pembinaan,
perlombongan dan pemburuan haram kepada ketidakseimbanagn
dan kemerosotan alam sekitar.
Cikgu yus 2018
64. Sains Tingkatan 2 KSSM 2018
Peranan manusia dalam
menekalkan keseimbangan semula
jadi
• Pembukaan hutan yang tidak terancang telah mengakibatkan
kemusnahan habitat hidupan.
• Antara langkah-langkah untuk mengawal aktiviti manusia
termasuklah:
– Menggubal undang-undang untuk menghentikan aktiviti yang
berbahaya kepada persekitaran.
– Pendidikan untuk memberi pendedahan dan kesedaran kepada
manusia tentang tanggungjawab terhadap persekitaran.
– Kawalan pencemaran dengan melarang penggunaan pestisid
yang berlebihan dan menggalakkan penggunaan kawalan
biologi.
Cikgu yus 2018
