HIDDEN NATURE OF SILE

1. ŞİLE

2. *Yunanca bir kelime olan Şile’nin Türkçe
karşılığı Mercanköşk’tür. Mercanköşk, dağ
sırtlarında yetişen güzel kokulu çiçekler
açan ıtırlı bir bitki cinsidir.
*1690 yılına kadar Şile’nin eski adı
“Kalpe” olarak biliniyordu. Antik çağdan
itibaren ise “Artena” olarak geçtiği
saptanmıştır. Geçmişteki diğer adları ise
Aschil, Philee ve Kilio’dır.
Tarihçe

3. *M.Ö.1. yüzyılda Roma’ya bağlanan
Şile M.S.9. yüzyılda imparator
Diaeletionus’un baskıları nedeniyle
İzmit’ten kaçan Hristiyanlar bu yörede
yer alan mağaralara sığındılar.
*Kısa süre sonra Anadolu Selçukluları,
daha sonra da Haçlılar’ın yönetimine
giren Şile, 14.yüzyılda Bizanslılar ile
Osmanlılar arasında el değiştirdi.

4. *1400 yılında Yıldırım Beyazıt orduları
tarafından Osmanlı topraklarına katıldı.
Şile, 19.yüzyıl sonlarında İstanbul
Şehremaneti’ne bağlı olarak yönetiliyordu.
30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi
hükümleri uyarınca İngiliz denetimine
alındı.
*1926’da yapılan düzenlemeyle Üsküdar
kaza haline getirilip İstanbul iline
bağlanınca Şile kazası da Üsküdar ile aynı
yapı içinde yer almıştır.

5. *Şile, Marmara Bölgesi’nin
Batı Karadeniz sahilinde yer
alan, İstanbul’a bağlı bir ilçedir.
*İlçenin doğusunda Kocaeli’nin
Kandıra İlçesi, batısında
İstanbul’un Beykoz İlçesi,
güneyinde Kocaeli’nin Gebze
İlçesi ve kuzeyinde Karadeniz
ile çevrilidir.
Coğrafi Konum

7. Şile, 2. derece deprem bölgesinde yer almaktadır.

8. İklim
*Şile’de, Karadeniz iklimi ile Akdeniz
iklimi arasında geçiş iklimi görülmektedir.
Her mevsimde bulutluluk ve nispi
nemliliğin görüldüğü ilçede yıllık ortalama
sıcaklık değeri 13,6 °C'dir.
*Yağışlı günlerin yıllık ortalaması
125–150 gün arasında değişmektedir.
Kuzeyi Karadeniz’e açılı olduğundan ilçe;
karayel, yıldız, poyraz gibi kuzey yönlü
rüzgârların etkisi altındadır.

9. *Şile’nin İstanbul ile olan bağlantısı 72
km.’lik ve yaklaşık 2 saat süren karayolu ile
sağlanmaktadır. Havanın aniden bozması,
Karadeniz kıyısında yer alan ilçeye düzenli
bir deniz ulaşımına imkân verememektedir.
*Şile’de turizm sezonu dışında yaya hareketi
daha yoğundur. Yerleşik nüfusun yaşadığı
alan yaya erişme sınırları içinde
bulunmaktadır.
Ulaşım

10. Sosyo-Kültürel Yapı
*Yörenin yerel halkına “manav” denir. Manavlar Türkmen gruplardır. Eski Türk boy ve
oymaklarına mensup Türklere, göçebeliği terk edilip iskan edilince manav adı verilmiştir.
Manav, yazılı bir kaynakta, “En kıraç toprağa ektiği keteni eğirip büğürüp, çirepeten
otuyla boyayıp, bir iğneye para vererek, karadan, ceket yapan, Orta Asya’dan getirdiği
kültürle palamut meşesinden kendi evini, bitkilerden ilacını, su değirmenini, fırınını,
ketenin tohumundan bezir yağını yapan, sebzesini, ekini diken her şeyini dışardan satın
alanlara inat, kendi üreten insandır.” diye geçer.
*Şile’nin demografik durumuyla ilgili ulaşılabilen en eski kayıtlar Başbakanlık
Osmanlı Arşivlerindeki tahrir defterlerinde yer alan 1831 nüfus sayımı sonuçlarıdır.
1831 nüfus sayımı; uzun bir sürede tamamlanmasından dolayı çok güvenilir bir sonuç
vermemiştir. Ancak yine de bu sayımda Şile nüfusunun 3517 Müslüman ve 1957
gayrimüslimden oluştuğu sonucunun çıktığını belirtmek gerekir.

12. *Şile’nin demografik durumuyla ilgili ulaşılabilen en eski kayıtlar Başbakanlık
Osmanlı Arşivlerindeki tahrir defterlerinde yer alan 1831 nüfus sayımı sonuçlarıdır.
1831 nüfus sayımı; uzun bir sürede tamamlanmasından dolayı çok güvenilir bir
sonuç vermemiştir. Ancak yine de bu sayımda Şile nüfusunun 3517 Müslüman ve
1957 gayrimüslimden oluştuğu sonucunun çıktığını belirtmek gerekir.
*Yöredeki manavlar, 2000 yılı nüfus sayımına göre ilçe nüfusunun %69’unu yani,
22.424 kişi ile çoğunluğunu oluşturur. Kent merkezi ile civardaki köylerde ikamet
ederler. Nüfusun bir kısmı da Trabzon, Ordu, Rize olmak üzere Karadeniz’den gelenler
tarafından oluşturulur. Yine 2000 yılı nüfus sayımına göre nüfusun %8’i de Artvin
Batum civarından gelen Türkmen boylarıdır.

13. Erkek Kadın Toplam
Müslümanlar 420 380 800
Müslüman Bulgarlar 150 50 200
(Pomak ve Çerkezler)
Ortodoks Rumlar 200 150 350
Gregoryen Ermeniler 75 75 150
Genel toplam 845 655 1500
*Vital Cuinet’nin nüfus kayıtlarına göre ise 1894 yılında ilçe merkezindeki
nüfusun dini ve etnik dağılımı şu şekildeydi:
Günümüzde ise, Şile nüfusu 2016 yılına göre 34.241.
Bu nüfus, 17.595 erkek ve 16.646 kadından oluşmaktadır.
Yüzde olarak ise: %51,39 erkek, %48,61 kadındır.

15. Turizm
*Şile tatil turizmi açısından olduğu
kadar, gezi turizmi açısından da çok
zengin bir ilçedir.
En çok ziyaret edilen yerler ;
Saklı Göl, Hacıllı Köyü
Ulupelit Köyü, Akçakese Köyü
Şile Feneri, Şile Kalesi
Ağlayan Kaya, Gürlek Mağarası
Yeşilçay Deresi, Ağva Plajı

16. Yöresel Lezzetler
*Şile palamutu, mezgit, istavrit, kalkan, lüfer en çok avlanan balık türleridir.
Maydanozlu palamut en çok ilgi çeken ve beğenilen yöresel tattır.
*Yöreye has yemekler; kestane balı, ıspanaklı pide, kabaklı börek, kıtırdak ve feslik
mantarı, köy ekmeği ve darıdan yapılan bir tatlı olan öre’dir.

17. Ekonomik Yapı
*Köy halkı geçimini daha çok çiftçilikle
sağlarken kasaba halkı ise balıkçılık ve
ticaretle uğraşır. Kış mevsiminde balıkçılıkla
geçinenler yaz sezonunda genellikle evlerini
pansiyon olarak işletirler.
*Şile bezi dokumacılığı, Şile’nin köylerinde
hâlâ el tezgâhlarında yapılmaktadır.

19. Anıtsal Yapılar
• 1.Şile Feneri
• 2.Şile Kalesi
• 3.Osmanlı Hamamı
• 4.Mısırlı Hatice Hanım Çeşmesi
• 5.Tahlisiye Binaları
• 6.Rum Kilisesi ve Bizans Yapı Kalıntıları
• 7.Maşatlık
• 8.Bali Bey Camii
• 9.Çarşı Camii
• 10.Çavuş Ahmet Camii

20. 1.Şile Feneri
Şile Feneri, Kırım Harbi’nde,
Karadeniz’den İstanbul Boğazı’na girecek gemilerin
yollarını bulabilmeleri için yapılmıştır. Sultan
Abdülaziz tarafından 1858–1859 yılları arasında
inşa edilmiştir. Taş kısmını Türk Mimarlar
tasarlarken, metal aksamı ve mercek kristal sistemi
Paris’teki bir fabrikadan gelmiştir.
Fener kulesi, orijinal halini günümüzde de
koruyabilmiştir. Sekizgen şeklinde ve 110 cm
kalınlığında taştan yapılmış olan kule, gündüz iyi
görülebilmesi için siyah ve beyaz enlemesine bantlar
çizilerek boyanmıştır.

21. 2.Şile Kalesi
Şile Kalesi ya da Ocaklı Kale,
Cenevizlilerden kalan limanda Ocaklıada’nın
üzerinde yer almaktadır. Beyaz renkli Ahmetli kireç
taşları kullanılarak inşa edilmiş ve 12 m.
yüksekliğindedir.
Kale, çağlar boyunca iki kez tamir görmüştür.
Önce Bizanslılar sonra da Osmanlılar kaleyi
gözetleme amaçlı kullanabilmek için onarımdan
geçirmişlerdir.

22. 3.Osmanlı Hamamı
Şile’de, kalıntıları kazı sonrası ortaya
çıkarılan bir Bizans Hamamı ile harabe halinde ama
nispeten ayakta olan bir Osmanlı Hamamı
bulunmaktadır.
Osmanlı Hamamı ise Hamamdere
Caddesi’ndedir. Hamamın bir bölümü, Şile-Ağva
yolu yapılırken yıkılmıştır; geriye kalan kısmı ise son
derece bakımsız bir haldedir.

23. Osmanlı Hamamı rölöve planı

24. 4.Mısırlı Hatice Hanım Çeşmesi
Şile sokaklarında halkın kullanımı için yapılmış
pek çok küçük çeşme yer almaktadır. Bunlar arasında en
dikkat çekici olanı, oldukça büyük bir haznesi olan Mısırlı
Hatice Hanım Çeşmesi (H. 1287-M. 1871)’dir.
Üsküdar Caddesi ile Çavuş Ahmet Camii
Sokağı’nın kesiştiği köşede bulunan iki yüzlü çeşmenin
asıl banisini belirten ve yan sokağa bakan kitabesi
kazınarak tahrip edilmiştir. Ancak çeşmenin onarımını
yaptıran, bir anlamda ikinci banisi olan Mısırlı Hatice
Hanım için yazılan kitabesi özgünlüğünü korumaktadır.

25. Mısırlı Hatice Hanım Çeşmesi plan ve ön cephe rölövesi

26. 5.Tahlisiye Binası
Şile için çok büyük önem taşıyan başlıca
askerî yapılar olan Tahlisiye binaları, günümüzde
“Kıyı Emniyeti” ve “Gemi Kurtarma İşletmeleri”
adını alan eski “Tahlisiye İdaresi” teşkilatına ait
binalardır. Bu binalar, İngilizler tarafından 1866 da
yapılmış olup tescilli tarihi eser niteliğindedir. Şile
dışında da tahlisiye teşkilatına ait yapılar
bulunmaktadır.
Şile merkezde; istasyon, koğuş, kayıkhane
ve rokethane olmak üzere dört adet tahlisiye binası
vardır. Yapılar, 2011 yılında restore edilmiş,
turizme ve ilçe halkına hizmet vermek üzere
işlevlendirilmiştir.

27. 6.Rum Kilisesi ve Bizans
Yapı Kalıntıları
Kiliselerden biri, ilçe merkezinde Maşatlıkta yani
Rum Mezarlığı'ndadır. Yapıdan geriye sadece duvar kalıntıları
ve ihata duvarı kalmıştır. Şapel ise Ocaklı Ada’daki kalenin
içindedir ve bakımsız durumdadır.
Diğer kilise ise Çavuş Mahallesi’nde bulunmaktadır.
Kilisenin kalıntısı, batı-doğu doğrultusunda, 50–55 adım
uzunluğunda, 85–90 cm duvar kalınlığına sahip, yerel moloz
taştan inşa edilmiş, kireç harcı kısmen belirgin bir yapıdır.
Doğusunda, ortada büyük ve iki yanda ise daha küçük
boyutlarda niş bulunmaktadır. Yapı kalıntısının yaklaşık 2,5
m. yükselen ve aralarında ahşap hatıllara ait delikler bulunan
kuzey duvarına bitişik çukur alanda, alt yapı kalıntısı ve
dehliz kalıntısı gözlenmiştir.
Rum Kilisesi
Ayios Eftimios Kilisesi’nin restitüsyon krokisi

28. Maşatlık, 1950’li yıllar
Maşatlık, 2012 Maşatlık, 2017

29. 8.Bali Bey Camii
Bali Bey Camii, kâgir ve ahşap
karkas olarak inşa edilmiştir. Cami ve kuran
kursu işlevlerini bir arada barındırmak üzere
inşa edilmiş olan yapı, günümüzde cami ve
iki ayrı konut olarak kullanılmaktadır.
Binanın zemin katı (cami ve şadırvan
bölümü) kâgir, konut olarak işlevlendirilen
kısım ise ahşap karkastır.
Caminin ve günümüzde konut
olarak kullanılan kısmın girişleri ayrıdır.
Ancak her iki katta da, günümüzde
kullanılmayan ahşap birer kapı ile cami ve
konut arasında bağlantı sağlanmıştır.
Caminin cephesi son dönemde yapılmış
olan çeşitli müdahalelerle özgünlüğünü
yitirmiştir.

30. Bali Bey Camii kat planları ve ön cephe görünüşü

31. 9.Çarşı Camii (Günani Camii)
Çarşı Camii 2012Çarşı Camii 1970’ler

32. 10.Çavuş Ahmet Camii
Çavuş Ahmet Camii, onarım öncesi ve sonrası durumu

33. Şile Kız Teknik ve
Meslek Lisesi
Üsküdar Caddesi’ni takiben
limana inen yol üzerinde bulunan
Osmanlı okul binası, bugün Şile
Kız Teknik ve Meslek Lisesi olarak
hizmet vermektedir.
20. Yüzyıl başında kâgir
yığma tekniğiyle inşa edilmiş olan
yapı, simetrik planlara ve cephelere
sahiptir. Yapı günümüzde genel
olarak özgünlüğünü korumuş
durumdadır.

35. *Şile evleri, plan tipleri itibarıyla geleneksel İstanbul evleriyle paralellik göstermektedir.
Ancak bu evlerde ilk göze çarpan özellik, gerek iç mekân, gerekse cephe açısından son
derece sade, süslemesiz ve gösterişsiz olmalarıdır.
Evlerin hemen hemen hepsinin içinde tuvalet ve kiler, ayrıca çoğu odada “hamam dolabı”
da denen gusülhane bulunur. Yine çoğu evin bahçesinde kuyu olduğu, bu kuyunun yalnız
içme suyu sağlamak değil, yaz aylarında içine kavun, karpuz gibi yiyeceklerin
sarkıtılmasıyla soğutucu görevi gördüğü biliniyor.
Sivil Mimari Örnekleri