1. B U D İ N ' D E K İ TÜRK I L I C A L A R I
Yazan : Arpad Radowszky
Y. Mühendis
Türklerin Bııdin'de devam eden 150
yıllık hâkimiyetleri sırasında yapılmış mi-marî
eserlerden, bugün yalnız ılıcalar kal-mıştır.
Bu ılıca binaları halen iyi muhafaza
edilmiş bir durumda bulunmaktadırlar.
1566- 1578 e kadar Budin paşası olan
Sokcllu Mehmet Paşaya, yaptırdığı ve bırak-tığı
eserlerden dolayı Bildin halkı, müteşek-kirdirler.
Bugün R U D A S hamamı diye anı-lan
yeşil direkli ılıca, Horoz Kapı ılıcası,
bugün SZT. IMRE hamamı, eski ismi Veli
beğ olan G S A Z S A R F Ü R D O hama-mı,
Dabağhane ve Baruthane hamamları bu
devirde inşa edilmişlerdir.
Resim : 1
Duna ırmağı kenarında Gellert dağının
eteğinde (Yeşil Direkli ılıcası). Bugünkü
adiyle RUDAS hamamı
Resim : 2
(Yeşil Direkli) ılıcanın iç görünüşü
Birçok yabancı seyyahlar, bu arada Al-man
Wratislaw (1591), İngiliz Brion (1673),
Evliya Çelebi (1660- 69) da bu ılıcaların
temizliğinden, sularının fayda ve şifasından,
tafsilâtlı bir şekilde bahsetmişlerdir.
YEŞİL DİREKLİ ILICA: Bugünkü
ismi RUDAŞ FÜRDÖ, Gellert dağı eteğin-de
Duna ırmağı kenarındadır. Kare şeklin-deki
binanın sıvasız duvarları üzerindeki
kubbesi, ılıcanın eskiliğini göstermektedir.
İsmini yeşil bir sütundan alan bu ılıca, Bu-din'in
en güzel Türk hamamıdır. Eski harita
ve vesikalardan bu hamama, Yeşil Direkli
isminin verildiği anlaşılmaktadır.
Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde, bu
ılıcadan şu şekilde bahsedilmektedir : «Yeşil
direkli ılıcası Debağ mahallesinde ve Duna
ırmağı kenarındadır. Kubbesi sekiz kemer
üzerine oturtulmuştur. Kubbenin altındaki
havuza beş basamakla inilmektedir. Bu su-retle
herkes boyuna gere havuz içindeki suya
girmektedir. Ortadaki büyük havuz sekiz
köşeli olup kenarlarda birer küçük havuz da-ha
vardır. Büyük havuzun kenarlarında 60
cm 2) kalın direkler, 10 metre kutrundaki
kubbeyi taşımaktadırlar. Işık kubbedeki yıl-dız
şeklinde pencerelerden girmektedir. Bina-

2. n:ıı dört köşesinde kemerlerin altlarında sta-laktitler,
iç süsleri teşkil etmektedir. Ilıcanın
yapılmasına 1556 da başlanmış, 1570 de
Sokcllu binayı bitirmiştir. Sonradan binada
birçok değişiklikler yapılmış ise de, bu ılıca
Macaristan'daki Türk eserlerinin en güzelk-rinden
biridir.
TABAKHANE ILICASI : Debağ ma-hallesindeki
deri tımarcıları ve fakirlerin be-dava
yıkanmaları için inşa edilmiştir. Bu-günkü
ismi İMRE FÜRDÖ'dtır. Geliert dağ;
eteğinde ve eski Debağ mahallesindedir.
Ilıcaya sonraları birçok ilâveler yapılmıştır.
Bugün yalnız Türk havuzu kullanılmakta-dır.
1.50 metre kalınlığındaki duvarlar üze-rine
10 metre kutrunda bir kubbesi vardır.
Bu ılıca için Evliya Çelebi şöyle yazmakta-d'r
: «Kurşunla örtülmüş güze! bir kubbesi
vardır, suyu kükürt kokmaktadır. Bu ılıca-nın
suyundan kuyumcular çok faydalanmak-tadır.
bu su ile altın ve gümüşleri parlatmak-tadırlar.
» Evliya bu sözlerine şunu da ilâve
etmektedir: «Parmağımdaki Seyyah-ı-âlem
Evliya yazılı gümüş yüzükle banyoya gir-dim.
Çıktığımda yüzüğün saf altın rengini
aldığını gördüm» diyor ve suyun lezzetini ek-şili
buğday çorbasına benzetmektedir.
Resim : 3
(Yeşil Direkli) ılıcanın iç süslerinden
stalaktitler
Resini: 4
(Tabakhane ılıcası) Bugünkü ismi İmre hamamı. Bugün yalnız Türklerden
kalan kısmı işletilmektedir.

3. Resim : 5
(Horoz Kapı ılıcası) Bu ılıca Budin Paşası
iken Sokollu Mustafa Paşa tarafından yaptı-rılmıştır.
1570. Bugünkü adı (KİRALİ - İm-parator
hamamı) dır.
Resim : 7
(Velibeğ ılıcasının) plân ve kesiti
Horoz Kapı ılıcasında bir sfenks heykeli
Resim : 8
(Velibeğ ılıcasının) iki asır önceki projesi

4. Resim : 9
(Velibeğ) ılıcasındaki mermer kitabe. Ilıca-nın
Sokollu Mustafa Paşa tarafından inşa
ettirildiği yazılıdır.
Resim : 10
Vaktiyle Barut değirmeni ılıcası. Bugün
Türk hamamı
Resim : 12
Velibeğ ılıcasının bulunduğu yerde 8 asır
önceki kalenin resmi.
Resim : 11
Velibeğ ılıcasının yanında eski Barut
değirmeni ve göl.

5. B a t ı A l m a n y a ' n ı n t a n ı n m ı ş A s a n s ö r F a b r i k a sı
HILLENKOTTER & RONSİECK
A U F Z Ü G E - K R A N E - G E G R Ü N D E T 1 8 9 7
HIROLIFT
ASANSÖRLERİ
S a t ı ş a a r z e d i l m i ş t i r .
T e k n i k BUromuz ve M o n t a j e k i b i m i z e m r i n i z e a m a d e d i r.
Türkiye Mümessili: TÜMAS Koli. Ştİ.
G a l a t a - S e 1 â n i k P a s a j ı - No. 53 Tel: 44 61 46
mı
HOROZ KAPI ILICASI : Budin kalesi
duvarı yanındadır. Bugünkü ismini geçen
yüzyıldaki kiracısının isminden KÖNİG
olarak almıştır. Kare şeklinde olan beden
duvarları üzerindeki kubbesiyle yanındaki
binalardan ayrılmaktadır. Kubbenin kutru 10
metredir. Diğerlerinde olduğu gibi kubbe
altında 8 köşeli sıcak su havuzu vardır. Sı-cak
su havuzun kenarındaki bir aslan hey-kelinden
akmaktadır. Müslümanlıkta resim
ve heykel memnu olduğu için, ılıcayı yapan
Türk sanatkârları, muhtemelen bu heykeli
buraya yakın olan eski Kıral Sarayı hara-belerinden
getirip koymuşlardır. Evliya Çe-lebi
suyun bu aslan heykeli ağzından aktığını
yazmaktadır. Hamamdaki bir kitabede So-kollu'nun
inşaatı 1566 da bitirdiğini yazmak-tadır.
VELİ BEĞ İLICASI: Bugünkü ismi
CSAZSAR FÜRDÖ imparator kaplıcasıdır.
Veli beğ Sokollıı zamanında Hatvan sanca-ğının
beyi idi. Seyyahlar, Türk hâkimiyetinde
iken bu ılıcanın güzelliğinden ve temizliğin-den
çok bahsetmişlerdir. Etrafı binalarla
kaplı olduğundan, 10 metre kutrundaki
kubbe üzerinde açılmış büyük bir delikten
hava ve ışık almaktadır. Ilıcanın içindeki bir
kitabe, inşa tarihini bildirmektedir.
BARUTHANE ILICASI: Türk hâki-miyetinde
burada 4 kuleli bir baruthanenin
mevcut olduğu ve baruthanede çalışan işçile-rin
yıkanmaları için bu hamamın inşa edil-diği
bilinmektedir. Eski Budin halkı bu ha-mamı
çok ziyaret edermiş. Kare şeklinde be-den
duvarları üzerine oturtulmuş kubbenin
kutru 10 m. dir. Hulâsa olarak, şunu söyleye-biliriz
ki, dünyaca tanınmış Budapeşte kap-lıcalarının
temelini Türkler kurmuşlardır.
ARK. 88
Jtyd Smmm
'Ocağa kadar
hesap açanlardan
250,000 Lire
AKBANK Vadeli her 100 Vadesiz her 200 Liraya bir kura Numarası
ARK. 89