this document describes about plant nursery

1. Aajacaa saomaInaar
raop vaaTIka vyavasaaya

2. P`astut kta-
AivanaaSa gavaarI
maaga-dSa-k
balarama KTko

3. raop vaaTIka mhNajao kaya
• fLJaaDaMcaI AiBavawI k$na %yaaMcaI kahI kaL kLjaI puva-k
saMgaaopna krNyaat yaoNyaa&yaa izkaNaasa raop vaaTIka Asao mhNatat

4. raop vaaTIkocao fayado
• raopvaTIkotUna AapNaasa AayatI klamao raopo ]plabQa haot
AsalyaamaULo svat: klamao raopo na krta fLbaagaa laavata yaotat
• klamao raopo tyaar krNyaasaazI vaoL pOsaa AaiNa Eama vaayaa jaat naahI
• klama raopaMcyaa gauNava%tocaI KaHaI Asalyaanao SaMka raht naahI
• fLbaagaa laavalyaasa va vaaZivalyaasa ek p`karo p`ao%saahna imaLto

5. raop vaaTIkocaI garja
• maharaYT/at AaiNa [tr rajyaatUnahI raojagaar hanaI yaaojanaa fLbaaga
laagavaD yaaojanaa vaRxa laagavaD yaaojanaa AaOYaQaI vanasptI vaRwI yaaojanaa
yaasaar#yaa yaaojanaa raabaivalyaa jaat Aaho
AlaIkDo fLaMcaI maagaNaI vaaZt Aaho ivaivaQa p`karcaI fLJaaDo
laagavaDI KalaI yaot Aaho tMHa&ana ivakisat Jaalyaanao AaMtrdoSaIya
baajaar pozaMcao jaaLo AQaIk baLkT haot Aaho

6. pwtI
• inavaara Garo
• hrIt gaRho (iga`na ha}sa) : Saasanaanao 2 p`karcaI hrIt gaRho maanya kolaI Aaho
A) kmaI Kcaao-cao AaiNa hvaamaaNa inayaMHaIt nasaNaaro hrIt gaRh
ba) qaaoDyaa p`maaNaat hvaamaaNa inayaMHaIt AsaNaaro AaiNa maQyama Kcaa-cao hrIt gaRh
• tuYaar gaRho : yaamaQyao sauYma fvaa&yaaWaro paNaI ]Divalao jaato Aad`ta dmaTpNaa
vaaZlyaamaULo tuSaargaRhatIla ABaIvaRwIt AQaIk yaSa imaLto
• SaoDIMga naoT : saaQyaa saaMgaaDyaavar vaogavaogaLyaa rMgaacaI va kmaI AQaIk p`maaNaat
]YNata va p`kaSa inayaMHaIt krta yaoto tyaar klamao raopo jalad vaaZNyaasaazI
]pyaaoga haotao

7. maaQyama
• maatI: AaplyaakDIla ho ek maha%vaacao maaQyama Aaho paoyaTa maatI mhNaUna tI
Asato maatImaQyao GaNa, d`va, vaayaU yaa itnhI GaTkaMcao imaEaNa Asato
A) BaaOtIk gauNaQama-
ba) raasaayainak gauNaQama-
k) jaOivak gauNaQama-
• vaaLU: vaaLU mhNajao KDkacaI dgaDacaI Aakaracao kNa haot vaaLU faTo klamaMnaa
mauLo fuTNyaasaazI ]pyaU@t samajalao jaato vaaLU Gaotanaa tI caaLUna Qau}na vaafaLUna
baurSaInaaSako ijarvaUna Gyaavao
• sp^ga`ma maa^sa: mhNajao ihrvao SaovaaL hI ek vanasptI AsaUna itcyaa 3 p`jaatI
pavasaaLyaat dmaT hvaamaaNaat vaaZtat jaMgalaat JaaDaMcyaa KaoDavar yaa
SaovaaLaacaI vaaZ haoto

8. SaovaaL vajanaanao hlako Asato tsaoca %yaacaI paNaI Qa$na zovaNyaacaI
Sa@tI AQaIk Asato gauTyaa baaMQaNyaasaazI ho ]pyaU@t Aaho
• kaokao ipT: naarL fLavarIla kaqyaaMcaa kuT paNyaacaa inacara
caaMgalaa Aaola Qartao ‘
• kaoLsaa: xaarivarhIt vajanaanao hlaka kaba-na ]plabQa inacara

9. paNaI doNyaacyaa kahI pQdtI :
paTpaNaI izMbak tuYaar hatpaNaI naLIWaro
paNaI vyavasqaapnaatIla kahI baabaI
1.paNyaacaI ]plabQata
2.paNyaacaI gauNava%ta : jao paNaI ]PalabQa Aaho %yaacaI gauNava%ta caaMgalaI pahIjao
paNyaacaI xaarta ikmaana AsaavaI %yaat @laaora[-D salafoT karbaao-naoTsa baayakarbaao-
naoTsacao p`maaNa zravaIk patLI poxaa AiQak Asau nayao
3.paNaI doNyaacaI vaoL vaara kDk }na nasatanaa sakaLI dUpar naMtr saMQyaakaLI
dyaavao .

10. Kto vyavasqaapna
paoYana mhNajao sava- p`akarcaI paoYak d`vao va %yaapasauna Annasaaza va purvaza haoya
,vanasptIMcyaa paoYanaa saazI sava- p`karcaI d`vao AavaSyak AasalaI trI %yaaMcyaa garjaa
kmaI AiQak Aasatat.
baabaI
raovaaTIkosa maatRvaRxa va klamao raopo yaaMnaa Kto dotanaa vaogaLa ivacaar kravaa maatRvaRxa
Anaok vaYao- vayaacao Asatat tovha %yaaMcaa ivastarva ]%padna klama kaMDyaapasaUna
vaogaLo Asalyaanao %yaaMcaI garjahI vaogavaogaLI Aaho

11. raop vaaZivaNyaacyaa pwtI
• iba ]gavaNao: jar Aaplyaalaa iba pasaUna raop tyaar krayacao Asaola tr AavaLa
isatafL baaor [. fLaMcyaa ibayaa 100 ip. ip. ema.ijae maQyao raHaBar iBajat
zovalaI maga naMtr laagavaD kolyaasa 100% ]gavaNa haoto
• faTo klama: d`axa gaulaaba AMjaIr jaasvaMd [. vanasptIMcaI faTo 1000
ip.ip.ema Aaya baIe saMjaIvakaMcyaa d`avaNaat 30 imanaITo bauDvaUna naMtr laagavad
kolyaasa lavakr AaiNa BarpUr p`maNaat mauLo fuTtat

12. • gauTI klamao: 1000 ip.ip.ema Aaya baIe AaiNa 1000 ip.ip.ema Aaya
ee
yaa saMjaIvakacao imaEaNa vaaprlyaasa 4 AazvaDyaat BarpUr mauLo fuTtat
ibayaaMcaI ]gavaNa xamata caaMgalaI AsaavaI ikmaaNa 100 pOkI 80 ibayaa
]gavaNaxama Asaavyaa tr kahI vanasptIMcyaa ibayaa ]SaIranao va kmaI p`maaNaat
]gavatat tr yaa ADcaNaIvar maat krNyaasaazI ibayaaMnaa porNaIpuvaI- kahI
]pcaar p`k`Iyaa kravyaa laagatat
rasaayainak ]pcaar:
• rasaayainak maulad`vya
• saMjaIvako
• baurSaI naaSako ho GaTk kahI p`maaNaat imaEaNa k$na iba porNao

13. jyaa JaaDacaI raopo banavaayacaI Aahot %yaaMcaa AByaasa k$na laagavaD kravaI
• gaulaaba: DaoLa klama kravao
ipSavyaamaQyao raopo tyaar kravaI raopo zovaNyaasaazI SaoDnaoTcaI
vyavasqaa tuYaar isaMcana, izbak isacaMna caI paNyaacaI vyavasqaa
• AaMbaa:
1. kMpaosT Kt: p`%yaok KDyaasaazI 5 GamaolaI
2. ijavaaNaU Kt: p`%yaok KDyaasaazI 100 ga`^ma
3. rasaayainak Kto: saupr fa^spoT 1.5 ik ga`^
puNa- vaaZlaolyaa AaMbyaacyaa eka JaaDasa p`tIvaYaI-
1. kMpaosT Kt 12.5 Gamaola
2. ijavaaNaU 250 ga`^ma
3.naHa spurd palaaSa ik ga`^ 1.0:0.7:1.2

14. Pao$cyaa laagavaDIcyaa vaoLI p`%yaok JaaDasaazI
• kMpaosT Kt 2 Gamaola
• ijavaaNaU 50 ga`^ma
• naHa spurd palaSa 0.0:0.30:0.00
po$ca vaya 2 vaYaa-pya-Mt va naMtr p`%yaok JaaDasa p`tIvaYaI-
Kt vaya1 vaya2 vaya3va naMtr
kMpaosT Kt GamaolaI 3 4 5
ijavaaNaU Kt ga`^ma: 75 100 12.5
naHa spurd palaSa ik ga`^: 0.4:0.3:0.2 0.6:0.4:0.3
0.9:0.3:0.3s

15. fLJaaDo laagavaD kaya-k`maasa maaozyaa p`maaNaat caalanaa imaLavaI ¸
Saotk¹yaaMcaI Aaiqa-k isqatI sauQaarNyaasa madt vhavaI ¸ Saotk¹yaaMnaa
%yaaMcyaa Saotavarca raojagaar ]plabQa vhavaa yaa ]_oSaanao raojagaar hmaI
yaaojanaoSaI inagaiDt fLJaaDo laagavaD kaya-k`ma 1990¹91 yaavaYaa-
pasauna kayaa-invat kolaa Aaho. ha kaya-k`ma kRiYaivaBaagaacyaa p`iSaxNa
va BaoT ¸ maRdsaMQaarNa AaiNa flaao%padna yaatIna ivaBaaMgaamaaf-t
rabaivaNyaat yaotao .

16. fLipk laagavaD AMtr ho@TrI saM#yaa Anaudana
AaMbaa klamao 10 x 10 100 18883
kajau 7x7 200 12563
isatafL 5x5 400 14622
icaMca 7x7 200 12416
fnasa 7x7 200 12416
jaaMBaUL 10 x 10 100 9473
kbaz 10 x 10 100 9473
naarL 8x8 150 15632

17. tpSaIla $pyao
1.1¸000 KuMT pa^ilaipSavyaaMt mauLo fuTlaolao………………2¸000À­
2. DaoLkaDyaa 500($.2À­p`maaNao)……………………1¸000À­
3. DaoLo BarNao($.1À­p`maaNao )……………………………1¸000À­
4. maaozyaa ipSavyaaMt badlaNaI krNao………………………1¸000À­
5. ivak`I hao[-pya-Mt klamao saMBaaLNao………………………… 1¸000À­
ekUNa……………………………………………………9¸000À­

18. klamaaMcaI Apoixat r@kma
tyaar JaalyaanaMtr 3 mahInyaaMpya-t…………………………12¸000À­
saha mahInyaaMcaI tyaar klamao………………………………14¸000À­
eka vaYaa-caI tyaar klamao …………………………………15¸000À­
Kca- vajaa jaata ivak`Icao Apoixat ]%pnna ………………20¸000À­
($.11¸000À­ikMvaa $.8¸000À­ikMvaa 6¸000À­)