SlideShare a Scribd company logo
1 of 23
Download to read offline
िबिज प्रक्रियाक्रिया कशी करावी?
Vigyan Ashram
(A center of Indian Institute Of Education)
At. Post Pabal Dist. Pune 412403
www.vigyanashram.com
www.techshala.com
www.renindia.in
ibajap`ik`yaa
• ibajap`ik`yaa kolyaamauLo ibayaaNyaaMcaI ]
gavaNaxamata vaaZto ,
• ipkacaI raoga p`tIkarSa@tI vaaZto
• ipkacyaa ]%padnaat maaozyaa p`maaNaavar vaaZ haoto.
• ]%padIt maalaacaI p`tvaarI hI maaozyaa p`maaNaat
caaMgalaI Asato.
“Sauw ibajaapaoTI fLo
rsaaL gaaomaTI”
ibayaaNyaaMnaa porNaI puvaI- jaI p`ik`yaa kolaI
jaato %yaasa ibajap`ik`yaa Asao mhNatat.
mhNauna porNaI puvaI- sava-ca ibayaaMnaa
AaOYaQaacaI p`ik`yaa kolaI tr maaozyaa p`maaNaavar ]
%padnaat vaaZ hao[la.
mhNauna porNaI puvaI- sava-ca ibayaaMnaa
AaOYaQaacaI p`ik`yaa kolaI tr maaozyaa p`maaNaavar ]
%padnaat vaaZ hao[la.
1.ibayaaNyaacaI sauPtavasqaa
GaalavaNyaasaazI.
2.ibayaaNyaacaI ]gavaNa xamata
vaaZvaNyaasaazI ,
3.ijavaaNau KtaMcaa vaapr.
4.raoga va ikDIMpasaUna ipkacaa
bacaava krNyaasaazI.
ibaja p`ik`yaocao p`mauK ]
i_YT
ibajap`ik`yaosaazI AavaSyak
saaih%ya
Gamaola
o
hatmaaoj
ao
gaa^gala
maask,
paNaI
AaOY
aQa
gaao
Napa
T
ibayaaNyaac
aI
sauPtavasqa
a
ibayaaNyaac
aI
sauPtavasqa
a
vaatavarNaat yaaogya va Anaukula GaTk Asatanaa
AMkurNaxama ibayaa $jat naahI.ASaa ibayaaMcyaa
Avasqaolaa sauPtavasqaa mhNatat. vaogavaogaLyaa
ibayaMamaQyao sauPtavasqaocaa kalavaQaIcaa
vaogavaogaLa Asatao.tao kahI idvasaapasauna kahI
mahInyaaMpya-Mt Asau Saktao.sauPtavasqao
caI karNao
sauPtavasqao
caI karNao
1.kahI ibayaaMcao AavarNa kzINa Asato.%yaamauLo paNaI
va Aa^i@sajana Aat iSa$ Sakt naahI.
2.kahI p@va ibayaaMmaQaIla baIjagaBa- puNa- vaaZlaolaa
nasatao %yaamauLo %yaaMcao AMkurNa haot naahI.
3.ibaT$T saar#yaa ibayaaMt kahI AMkurNa raoQak
rasaayainak d`vya tyaar haotat.
%yaamauLo AMkurNa p`ik`yaa haot naahI.
ibajap`ik`yaa puZIla vaogavaogaLyaa p`karo krtat :
1.ibayaaNyaacao kvaca GaasaNao :
kahI ibayaaMcao kvaca Kup TNak ikMvaa jaaD
AsalyaamauLo ibayaaMt paNaI va Aa^i@sajana kahIca iSart naahI
AaiNa ibayaaMcao AMkurNa haot naahI ASaa ibayaa KDbaDIt
pRzBaagaavar GaasalyaamauLo %yaa izsauL haotat.yaamauLo baI
maQyao paNaI SaaoYalao jaato va baIjaaMkurNaalaa madt haoto.]da :
krTaolaI ,baaor ,icaMca.
2. ibayaaNao paNyaat iBajavaNao :
baI paNyaat iBajaivalyaamauLo %yaavarIla kvaca
narma pDto.tsaoca ibayaaNyaat Asalaolao AMkurNa ivaraoQak
rsaayana paNyaat ivarGaLuna baahor pDto %yaamauLo ibayaaMcao
AMkurNa lavakrca haoNyaasa madt haoto. ]da. kakDIvagaI-ya Baajyaa.
3. Aamlaacaa vaapr :
ibayaaNao tIva` Aamlaat qaaoDa vaoL bauDvauna
kaZlyaasa %yaacao kzINa kvaca narma pDuna %yaat paNaI
ibajap`ik`yaa
krNao
4. AtI qaMD jalap`ik`yaa :
kahI ibayaaMnaa Aaolasar pNa AtI qaMD tapmaana idlao Asata
AMkurNa eksaarKo AaiNa lavakr haoto.yaa
pwtIt baI paNyaat 12 to 24 tasa iBajavatat.naMtr Aaolasar rotI
ikMvaa SaovaaL yaaMcyaa maaQyamaat baI po$na to
10 M sao.tapmaanaasa zovatat va puNa- saukvalyaanaMtr porNaIsaazI
vaaprtat.
5. rsaayanao AaiNa saMjaIvakaMcaa vaapr :
ibayaaNyaacaI sauPtavasqaa GaalavaNyaasaazI puZIla
rsaayanao saMjaIvakaMcaa vaapr krtat.
 paoT^iSayama naayaT/oT : sauPtavasqaotIla baI 0.2 % paoT^iSayama
naayaT/oTcyaa d`avaNaat iBajat zovauna naMtr porNaIsaazI vaapravao.
 ijabaroilak A^isaD : yaa saMjaIvakacao 100 to 500 pIpIema tIva`tocao
d`avaNa tyaar k$na %yaat baI iBajat Gaalauna porNaIsa vaapravao.
 qaayaaoyaurIyaacaa vaapr : jao baI Aaolasar qaMD tapmaanaat
AMkurNaxama pavato to baI 10 ila.paNyaat 50 to 300 ga`^ma
kaMda yaa ipkasa saazvaNauikt kaoMba yaoNaar naahI va
kaMda jaast iTkNyaasa madt hao[-la yaa saazI
ma^laIkh^D/aJaIna yaacaa vaapr krtat.
baTaTa ipkacyaa baoNyaasa saazvaNaukIt kaoMba yao}
nayao va jaast idvasa iTkNyaasa madt hao[-la mhNauna
baoNao
38 to 45 AMSa f^ranaa[-T tapmaanaat zovatat va
ma^laIkh^D/aJaIna caI p`ik`yaa krtat.
Taoma^Tao .laoTyausa [ ipkaMcao ibayaaNao saazvaNauikt
Kraba hao} nayao mhNauna ToT^saaya@la^saIna cyaa
ibayaaNao sauPtavasqaot
jaaNyaasaazI kravayaacaI
p`ik`yaa
jyaa baIyaa jaIvaMt Asatat AaiNa vaatavarNaatIla yaaogya GaTk ]plabQa
Asalyaasa $jau Saktat ,%yaaMnaa AMkurNaxama ibayaa Asao mhNatat.kaoNa
%yaahI pirisqatIt jyaa ibayaa $jau Sakt naahIt %yaa ibayaa maRt samajaavyaat.
AMkurNaxamatocyaa kalaavaQaInausaar BaajaIpalyaacyaa
ibayaaNyaacaI ivaBaagaNaI :
1.kmaI AMkurNaxamata kalaavaQaI :
kahI BaajaIpalaa ipkaMcaa ibajaaMkurNaxamata
kalaavaQaI ek ikMvaa daona hMgaamaapurtaca
mayaa-idt Asatao. ]da.kaMda ,maka.
2. maQyama AMkurNaxamata kalaavaQaI :
kahI BaajaIpalaa ipkMcaa ibajaaMkurNaxamata
kalaavaQaI daona ikMvaa tIna hMgaamaapurtaca
Asatao.]da.GaovaDa ,vaaTaNaa ,kaobaI
,BaoMDI.
3. idGa- AMkurNaxamata kalaavaQaI :
kahI BaajaIpalaa ipkaMcaa baIjaaMkurNaxamata
kalaavaQaI tIna to paca hMgaamapya-Mt
Asatao.]da.kakDI ,duQaIBaaopLa ,klaIMgaD.
]gavaNa
xamata
]gavaNa
xamata
vaatavarNaatIla tapmaana AaiNa Aad`-ta vaaZlyaamauLo
ibayaaMcaI AMkurNaxamata kmaI haoto.ibayaaNao puNa-
saukvaUna ,kmaI tapmaanaat ,raoga AaiNa ikDIpasauna saurixat
zovalyaasa ibayaaNyaacyaa AMkurNaxamatocaa kalaavaQaI
baIjaaMkurNaavar pirNaama krNaaro GaTk
BaajaIpalaa ipkacao baI raopvaaTIkot ikMvaa jamaInaIt porlyaanaMtr
%yaaMcao Apoixat p`maaNaat AMkurNa haoNyaasaazI vaatavarNaatIla
kahI baahyaGaTkaMcaI tsaoca ibayaaNyaacyaa AMtga-t GaTkacaI
Anaukulata AsaNao AavaSyak Asato.
mah%vaacyaa baahyaGaTkat paNaI ,hvaa , tapmaana ,AaiNa
p`kaSa yaaMcaa samaavaoSa Asatao.
1. paNaI :
BaajaIpalaa ipkacao ibayaaNao pirp@va Jaalyaavar %yaat
paNyaacao p`maaNa 6 to 8 % [tko Asato.ibayaaNao jamaInaIt
porlyaanaMtr ibayaaNyaanao Barpur paNaI SaaoYaUna Gaotlyaavar %yaacao
AMkurNa hao} Sakto.%yaasaazI jamaInaIt puroSaI Aaola AsaNao
AavaSyak Asato.ibayaaMnaI paNaI SaaoYaUna Gaotlyaavar %yaacao
AMkurNaasaazI AavaSyak Asalaolyaa cayaapyaacyaa ik`yaa vaogaanao sau$
haotat.ivaivaQa ivakr enJaa[msa ik`yaaiSala hao}na baIjaatIla Annapdaqaa-var
%yaacaI p`ik`yaa hao}na %yaacao d`va$p pdaqaa-t $paMtr haoto.yaa d`va$p
Annapdaqaa-var gaBaa-caI vaaZ haoto.baIjaaMkurNa haotanaa Svasanaik`yaa
jaladgatInao haoto.%yaamauLo gaBa- vaaZIsaazI laagaNaarI ]jaa- ]plabQa
haoto.paNyaamauLo baIjaavarNa ma} haoto va %yaat Aai@sajanacaa sahja
3. tapmaana :
AMkurNa p`ik`yaovar tapmaanaacaa pirNaama haotao.p`%yaok
p`karcyaa BaajaIpalaa pIkacyaa ibayaaNyaacyaa AMkurNaasaazI
tapmaana ivaiSaYT p`maaNaat AsaNao AavaSyak Asato.
%yaapoxaa kmaI AiQak tapmaana Asaola tr Annap`ik`yaa
maMdavato.saaQaarNa: tapmaana 0 AMSa saoilsaAsa poxaa kmaI
va 50 AMSa saoilsaAsa poxaa jaast Asalyaasa ibayaaMcao AMkurNa
haot naahI.maQyama tapmaanaat ibayaaMcao AMkurNa ]%tma
haoto.p`%yaok BaajaIpalaa ipkacyaa ibajaaMkurNaasaazI [Yttma
tapmaana vaogavaogaLo Asato.
4. p`kaSa :
kahI BaajIpalaa ipkaMcyaa baIjaaMkurNaavar p`kaSaacaa pirNaama
idsauna yaotao.laoTyausa ,Taoma^Tao ,[.BaajaIpalaa ipkacyaa
ibayaaNyaacao maMd p`kaSaat ]%tma AMkurNa haoto.yaa ]laT kaMda
,lasauna [ BaajaIpalaa ipkamaQyao p`kaSaamauLo
baIjaaMkurNaavar p`tIkula pirNaama haotao.kahI BaajaIpalaa ipkaMcyaa
baIjaaMkurNaavar p`kaSaacaa kaoNatahI pirNaama idsauna yaot
naahI.AMQaar ikMvaa p`kaSaat %yaaMcao baIjaaMkurNa saar#yaa
p`maaNaat AaZLuna yaoto.
 ]gavaNaxamata vaaZivaNyaasaazI kravayaacyaa p`ik`yaa :
1. qaMD paNyaacaI ibajap`ik`yaa :
ijavaaNau KtaMcaI ibajap`ik`yaa puZIla p`maaNao krtat.
1.rayaJaaobaIyama
2.A^JaoTaoba^@Tr
3.A^JaaoisprIlaIyama
4.sPaurd ivarGaLivaNaaro ijavaaNau
5.T/ayakaoDmaa-
2.A^JaoTaoba^@Tr
ho ijavaaNau jamaInaImaQyao ipkaMcyaa mauLaBaaovatI rahuna
AsahjaIvaI pwtInao kaya- krIt Asatat.to hvaotIla mau@t na~ SaaoYaUna Gaotat
va ipkaMnaa ]plabQa k$na dotat.ho ijavaaNau Kt iWdla vagaI-ya ipko vagaLuna
[tr sava- ekdla tRNaQaanya ipkaMnaa ]pyaaogaI pDtat.]da.jvaarI ,baajarI
,gahu ,maka ,}sa ,kapusa ,sauya-fula ,imarcaI ,vaaMgaI ,DaLIMba ,po$ ,AaMbaa
[.
%yaasaazI KalaIla ica~fIt pha.
1.rayaJaaobaIyama : yaa jaIvaaNauMcao kaya- sahjaIvaI pwtInao
caalato.ho jaIvaaNau SaoMgavagaI-ya ipkaMcyaa mauLavar gaazI
inamaa-Na krtat AaiNa hvaotIla na~vaayau SaaoYauna Gao}na
mauMLavaaTo ipkasa ]plabQa k$na %yaamauLo na~yau@t KtaMcaI
maa~a saaQaarNa 25 % kmaI p`maaNaat laagato.%yaasaazI KalaIla
ica~fIt pha.
rayaJaaobaIyama jaIvaaNaUMcaI baIja p`ik`yaa :
CLICK ON IT
A^JaoTaoba^@Tr jaIvaaNaUMcaI baIja
p`ik`yaa : CLICK ON IT
tyaar raopaMsaazIcaI jaIvaaNaU p`ik`yaa : CLICK ON
IT
3.A^JaaoisprIlaIyama
ho ijavaaNau tRNaQaanya va BaajaIpalaa ipkaMcyaa
mauLaMmaQyao va mauLaBaaovatI rahuna na~ isqar krNyaacao kaya- krtat.jvaarI
AaiNa maka ipkasaazI ]pyau@t.
4.sfurd ivarGaLivaNaaro ijavaaNau :
jamaInaIt ivarGaLNyaasa kzINa Asalaolyaa kahI
Annad`vyaamaQyao sfurdcaa k`maaMk pihlaa laagatao.%yaamauLo rasaayainak
Kt $panao vaaprlaolao sfurd kaoNa%yaa naa kaoNa%yaa rasaayainak sva$pat
maatImaQyao isqar haoto.yaamauLo Kt $panao idlaolyaa sfurdcaa ]pyaaoga
vanasptI SaaoYaNaasaazI k$na Gao} Sakt naahI va iSafarSaInausaar idlaolyaa
sfurdyau@t Ktacaa ]pyaaoga puNa-pNao hao} Sakt naahI.yaakrIta sfurdyau@t
Ktacaa vanasptIMnaa laagaNaa­yaa rasaayainak sva$pat $paMtr haoNao
garjaocao Aaho.
sfurd ivarGaLivaNaarI ijavaaNau Kto saMvaQa-nao Aivad`avya isqar$pI
sfurdcao d`avya rasaayainak sva$pat $paMtr k$na to ipkaMnaa ]plabQa k$na
dotat.yaamauLo rasaayainak sfurdyau@t Ktacaa vaapr d`vya sva$pat ipkvaaZIcyaa
yaaogya kalaavaQaIt haoNao Sakya haoto.
5.T/ayakaoDmaa-
hI praopjaIvaI baurSaI jamaInaIt pdaqaa-var maaozyaa p`maaNaat vaaZto
va [tr raoga ijavaaNauMcaI vaaZ inayaMi~t krto.tI [tr raogakark baurSaIvar Qaagao
rRasaayainak AaOYaQaaMcaI ibajap`ik`yaa puZIla p`maaNao
krtat
BaajaIpalaa ipko va AaOYaQao
A.n
a
ipkacao
naava
ibajap`ik`yaocao AaOYaQa ,p`maaNa va ik`yaa
1 vaaMgaI 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao
2 Taoma^Ta
o
1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao
3 imarcaI 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao
4 maoqaI 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna caaoLavao
5 GaovaDa 10 to 15 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 10 to 15 ga`^ma
rayaJaaoibayama` caaoLavao
6 palak 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna caaoLavao
ibajap`ik`yaosaazI
BaajaIpalaa ipko va AaOYaQao
A.n
a ipkaca
o
naava
ibajap`ik`yaocao AaOYaQa ,p`maaNa va ik`yaa
7 gavaar 10 to 15 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 250 ga`^ma rayaJaaoibayama`
caaoLavao
8 daoDka 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna ikMvaa kabao-
nDIJama caaoLavao
9 mauLa 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna caaoLavao
10 vaaTaN
aa
1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna ikMvaa kabao-
nDIJama caaoLavao
11 duQaI
BaaopL
a
1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 2.5 ga`^ma k^PTna ikMvaa kabao-
nDIJama caaoLavao
12 baTaTa 1.laagavaDIsaazI baTaTyaacaI faoDI krtovaoLI kaoyata
blaayaTa^@sa cyaa 0.3 yaa AaOYaQaacyaa d`avaNaat
ibajap`ik`yaosaazI
Qaanya ipko va AaOYaQao
A.n
a
ipkacao
naava
ibajap`ik`yaocao AaOYaQa ,p`maaNa va ik`yaa
13 jvaarI kajaLI kaNaI yaa raogaapasauna inayaM~NaasaazI
gaMQakacaI p`ik`yaa kravaI.1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3
ga`^ma gaMQak caaoLavao.
14 baajarI 20 % maIzacyaa d`avanaat ibayaaNao bauDvauna naMtr
porNaIsaazI vaapravao %yaamauLo ArgaT ,gaaosaavaI
raogaavar inayaM~Na krta yaoto.
15 gahu 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao
16 Baat 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 2.5ga`^ma qaayarma ikMvaa
k^Ptna caaoLavao.
A.n
a
ipkacao
naava
ibajap`ik`yaocao AaOYaQa ,p`maaNa va ik`yaa
17 Bau[-
mauga
1 ik.ga`^.ibayaaNyaasa 5 ga`^ma qaayarma ikMvaa 2 ga`^ma
kaba-onD^iJama ikMvaa 3ga`^ma T/ayakaoDmaa- jaOivak
baurSaInaaSak caaoLavao.va naMtr 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa
25 ga`^ma rayaJaaoibayama AiQak 25 ga`^ma sfurd
ivarGaLivaNaaro jaIvaaNau saMvaQa-na caaoLavao va baI
saavalaIt saukvauna poravao.
18 krD[- baurSaI janya raogaacyaa inayaM~aNaasaazI 2.5 ga`^ma
qaayarama ikMvaa baavaIsTIna ,ikMvaa k^PTna caaoLavao.
tsaoca hvaotIla na~acyaa isqarIkrNaasaazI A^JaoTaoba^@Tr
Aqavaa A^JaaoisprIlaIyama AiQak pI.esa.baI.250 ga`^ma 10 to
15 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa caaoLavao.
19 saaoyaab
aIna
baurSaI janya raogaacyaa inayaM~aNaasaazI 2.5 ga`^ma
kabao-nDiJama ikMvaa 5 ga`^ma T/ayakaoDmaa- caaoLavao.
20 sauya-
fula
mar raogaacyaa inayaM~NaasaazI 2 to 2.5 ga`^ma qaayarma
va kovaDa raogacyaa inayaM~NaasaazI 6 ga`^ma A^p`a^na 35
ibajap`ik`yaosaazI
gaLIt Qaanya ipko va AaOYaQao
ibajap`ik`yaosaazI
nagadI ipko va AaOYaQao
A.
na
ipkacao
naava
ibajap`ik`yaocao AaOYaQa ,p`maaNa va ik`yaa
22 }sa baoNao laagavaDIpuvaI- 100 ila.paNaI + 300
ima.laI.ma^laoiqaAa^na + 100 ga`^ma baavaIisTnacaI 10
imanaITasaazI baoNao p`ik`yaa kravaI %yaamauLo
baurSaIjanya raoga va Kvalao kIDIcaa baMdaobast
haotao.tsaoca A^JaoTaoba^@Tr AaiNa sfurd
ivarGaLivaNaaro ijavaaNau p`maaNa Anauk`mao 10 iklaao
AaiNa 1.25 iklaao p`it 100 ila.paNyaata imasaLuna kolaolyaa
d`avaNaat }saacyaa iTp¹yaa 30 imanaITo bauDvauna
laagavaD kravaI.yaamauLo na~amaQyao 50% tr sfurdcyaa
maa~ot 25% bacat haoto.23 kapusa 1.mar va krpa raogaacyaa inayaM~NaasaazI 1 ik.ga`^ma
ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao
2.hvaotIla na~acyaa isqarIkrNaasaazI 1 ik.ga`^ma
ibayaaNyaasa 25 ga`^ma A^JaoTaoba^@Tr ikMvaa
A^JaaoisprIlaIyama caI p`ik`yaa kravaI.
3.kapsaacyaa ipkacaI porNaI saulaBa haoNyaasaazI
jyaa ibayaaMcao Aakar lahana Asatat %yaa
ibayaaMcaI porNaI saulaBa haoNyaasaazI
%yaamaQyao lahana AakaracaI vaaLu ikMvaa
maatI ima@sa k$na porNaI kolaI jaato ]
da.raLo ,maaohrI ,tMbaaKu [.
[tr mah%vaacyaa
ibajap`ik`yaa
ibajap`ik`yaa krtanaa GyaavayaacaI
kaLjaI
ijavaaNau KtacaI ibajap`ik`yaa kolyaanaMtr %yaa
ibayaaMvar rasaayainak AaOYaQaaMcaI ibajap`ik`yaa
k$ nayao.
 rasaayainak AaOYaQaaMcaI ibajap`ik`yaa krtanaa
puZIla kaLjaI GyaavaI.
1. hatamaQyao hatmaaojao Gaalaavaot.
2.taoMDavar $maala baaMQaavaa.
3.DaoLyaavar caYmaa vaapravaa.
4.ibajap`ik`yaa krtanaa kaoNa%yaahI
p`karcyaa Annaacao saovana k$ nayao.
ibajap`ik`yaa kolyaanaMtr ibayaaNao saavalaIt

More Related Content

What's hot

Science Day 2014 Article in Marathi by Santosh Takale
Science Day 2014 Article in Marathi by Santosh TakaleScience Day 2014 Article in Marathi by Santosh Takale
Science Day 2014 Article in Marathi by Santosh TakaleSantosh Takale
 
सतनाम गोठ (बाबा गुरु घासीदास की शिक्षा का सार)
सतनाम गोठ (बाबा गुरु घासीदास की शिक्षा का सार)सतनाम गोठ (बाबा गुरु घासीदास की शिक्षा का सार)
सतनाम गोठ (बाबा गुरु घासीदास की शिक्षा का सार)Government of India
 
Expectation From Our Leaders (Marathi)
Expectation From Our Leaders (Marathi)Expectation From Our Leaders (Marathi)
Expectation From Our Leaders (Marathi)Santosh Takale
 
National Science Day 2014 Article in Hindi by Santosh Takale
National Science Day 2014 Article in Hindi by Santosh TakaleNational Science Day 2014 Article in Hindi by Santosh Takale
National Science Day 2014 Article in Hindi by Santosh TakaleSantosh Takale
 
My interaction with Dr Dabholkar
My interaction with Dr DabholkarMy interaction with Dr Dabholkar
My interaction with Dr DabholkarSantosh Takale
 
ramhrudaya-critics-in-marathi
ramhrudaya-critics-in-marathiramhrudaya-critics-in-marathi
ramhrudaya-critics-in-marathimarathivaachak
 
गीतिकाव्य.pptx
गीतिकाव्य.pptxगीतिकाव्य.pptx
गीतिकाव्य.pptxUdhavBhandare
 
ganesh-pooja-guideline-and-notes-in-marathi
ganesh-pooja-guideline-and-notes-in-marathiganesh-pooja-guideline-and-notes-in-marathi
ganesh-pooja-guideline-and-notes-in-marathimarathivaachak
 
Medical astrology
Medical astrology Medical astrology
Medical astrology spandane
 
मुक्तक काव्य.pptx
मुक्तक काव्य.pptxमुक्तक काव्य.pptx
मुक्तक काव्य.pptxUdhavBhandare
 
Dooms Day 2012- Myths & Facts by Santosh Takale in Marathi
Dooms Day 2012- Myths & Facts by Santosh Takale in MarathiDooms Day 2012- Myths & Facts by Santosh Takale in Marathi
Dooms Day 2012- Myths & Facts by Santosh Takale in MarathiSantosh Takale
 
27 dec. 1 jan.2012
27 dec. 1 jan.201227 dec. 1 jan.2012
27 dec. 1 jan.2012danishtimes
 
Backup of 2 sep. to 8 sep danish times
Backup of 2 sep. to 8 sep danish timesBackup of 2 sep. to 8 sep danish times
Backup of 2 sep. to 8 sep danish timesDanish Khan
 

What's hot (20)

Science Day 2014 Article in Marathi by Santosh Takale
Science Day 2014 Article in Marathi by Santosh TakaleScience Day 2014 Article in Marathi by Santosh Takale
Science Day 2014 Article in Marathi by Santosh Takale
 
Honeybee
Honeybee Honeybee
Honeybee
 
सतनाम गोठ (बाबा गुरु घासीदास की शिक्षा का सार)
सतनाम गोठ (बाबा गुरु घासीदास की शिक्षा का सार)सतनाम गोठ (बाबा गुरु घासीदास की शिक्षा का सार)
सतनाम गोठ (बाबा गुरु घासीदास की शिक्षा का सार)
 
Expectation From Our Leaders (Marathi)
Expectation From Our Leaders (Marathi)Expectation From Our Leaders (Marathi)
Expectation From Our Leaders (Marathi)
 
National Science Day 2014 Article in Hindi by Santosh Takale
National Science Day 2014 Article in Hindi by Santosh TakaleNational Science Day 2014 Article in Hindi by Santosh Takale
National Science Day 2014 Article in Hindi by Santosh Takale
 
My interaction with Dr Dabholkar
My interaction with Dr DabholkarMy interaction with Dr Dabholkar
My interaction with Dr Dabholkar
 
ramhrudaya-critics-in-marathi
ramhrudaya-critics-in-marathiramhrudaya-critics-in-marathi
ramhrudaya-critics-in-marathi
 
गीतिकाव्य.pptx
गीतिकाव्य.pptxगीतिकाव्य.pptx
गीतिकाव्य.pptx
 
ganesh-pooja-guideline-and-notes-in-marathi
ganesh-pooja-guideline-and-notes-in-marathiganesh-pooja-guideline-and-notes-in-marathi
ganesh-pooja-guideline-and-notes-in-marathi
 
Medical astrology
Medical astrology Medical astrology
Medical astrology
 
Out of school_faq
Out of school_faqOut of school_faq
Out of school_faq
 
Presentation1
Presentation1Presentation1
Presentation1
 
मुक्तक काव्य.pptx
मुक्तक काव्य.pptxमुक्तक काव्य.pptx
मुक्तक काव्य.pptx
 
Dooms Day 2012- Myths & Facts by Santosh Takale in Marathi
Dooms Day 2012- Myths & Facts by Santosh Takale in MarathiDooms Day 2012- Myths & Facts by Santosh Takale in Marathi
Dooms Day 2012- Myths & Facts by Santosh Takale in Marathi
 
Helth concept hindi
Helth concept hindiHelth concept hindi
Helth concept hindi
 
Fishfarming
FishfarmingFishfarming
Fishfarming
 
Rakhma prakash saindane
Rakhma prakash saindaneRakhma prakash saindane
Rakhma prakash saindane
 
27 dec. 1 jan.2012
27 dec. 1 jan.201227 dec. 1 jan.2012
27 dec. 1 jan.2012
 
Backup of 2 sep. to 8 sep danish times
Backup of 2 sep. to 8 sep danish timesBackup of 2 sep. to 8 sep danish times
Backup of 2 sep. to 8 sep danish times
 
Hindi Catlogue
Hindi CatlogueHindi Catlogue
Hindi Catlogue
 

Viewers also liked

Cografi konum ahmetaydin.com.tr
Cografi konum ahmetaydin.com.trCografi konum ahmetaydin.com.tr
Cografi konum ahmetaydin.com.trnataliroyce
 
Presentation3
Presentation3Presentation3
Presentation3Phan Ninh
 
Nacionālās identitātes komunikācija sociālajos tīklos
Nacionālās identitātes komunikācija sociālajos tīklosNacionālās identitātes komunikācija sociālajos tīklos
Nacionālās identitātes komunikācija sociālajos tīklosnacionalaidentitate
 
Virtual work 2011
Virtual work 2011 Virtual work 2011
Virtual work 2011 Petra Schenk
 
Creating an Inbound Marketing Strategy that Sticks
Creating an Inbound Marketing Strategy that SticksCreating an Inbound Marketing Strategy that Sticks
Creating an Inbound Marketing Strategy that SticksGYK Antler
 
1804 car vip protection
1804 car vip protection1804 car vip protection
1804 car vip protectionriskis
 
Paley Library introduction
Paley Library introductionPaley Library introduction
Paley Library introductionRick Lezenby
 
Verification, Slicing and Visualization of Programs with Contracts
Verification, Slicing and Visualization of Programs with ContractsVerification, Slicing and Visualization of Programs with Contracts
Verification, Slicing and Visualization of Programs with Contractspinker
 
Aplicacions ofimatiques 5 complements
Aplicacions ofimatiques 5 complementsAplicacions ofimatiques 5 complements
Aplicacions ofimatiques 5 complementswezcpro13
 
Etniskās un nacionālās identitātes diskursīvās konstrukcijas Interneta disku...
Etniskās un nacionālās identitātes diskursīvās konstrukcijas Interneta disku...Etniskās un nacionālās identitātes diskursīvās konstrukcijas Interneta disku...
Etniskās un nacionālās identitātes diskursīvās konstrukcijas Interneta disku...nacionalaidentitate
 
Operation Pillar of Defese
Operation Pillar of DefeseOperation Pillar of Defese
Operation Pillar of DefeseMihex
 
Dominējošie un nedzirdamie minoritāšu stāsti: Latvijas gadījuma analīze
Dominējošie un nedzirdamie minoritāšu stāsti: Latvijas gadījuma analīzeDominējošie un nedzirdamie minoritāšu stāsti: Latvijas gadījuma analīze
Dominējošie un nedzirdamie minoritāšu stāsti: Latvijas gadījuma analīzenacionalaidentitate
 
IKEA Folding House
IKEA Folding HouseIKEA Folding House
IKEA Folding HouseMihex
 
Digitālā kultūras mantojuma vieta nacionālās identitātes struktūrā
Digitālā kultūras mantojuma vieta nacionālās identitātes struktūrāDigitālā kultūras mantojuma vieta nacionālās identitātes struktūrā
Digitālā kultūras mantojuma vieta nacionālās identitātes struktūrānacionalaidentitate
 
Charlotte p minibeast
Charlotte p minibeastCharlotte p minibeast
Charlotte p minibeastvwuthrich
 

Viewers also liked (20)

Cografi konum ahmetaydin.com.tr
Cografi konum ahmetaydin.com.trCografi konum ahmetaydin.com.tr
Cografi konum ahmetaydin.com.tr
 
Presentation3
Presentation3Presentation3
Presentation3
 
Nacionālās identitātes komunikācija sociālajos tīklos
Nacionālās identitātes komunikācija sociālajos tīklosNacionālās identitātes komunikācija sociālajos tīklos
Nacionālās identitātes komunikācija sociālajos tīklos
 
Virtual work 2011
Virtual work 2011 Virtual work 2011
Virtual work 2011
 
Creating an Inbound Marketing Strategy that Sticks
Creating an Inbound Marketing Strategy that SticksCreating an Inbound Marketing Strategy that Sticks
Creating an Inbound Marketing Strategy that Sticks
 
Ussa presentation
Ussa presentationUssa presentation
Ussa presentation
 
Risparmio carburanti
Risparmio carburantiRisparmio carburanti
Risparmio carburanti
 
1804 car vip protection
1804 car vip protection1804 car vip protection
1804 car vip protection
 
Paley Library introduction
Paley Library introductionPaley Library introduction
Paley Library introduction
 
Verification, Slicing and Visualization of Programs with Contracts
Verification, Slicing and Visualization of Programs with ContractsVerification, Slicing and Visualization of Programs with Contracts
Verification, Slicing and Visualization of Programs with Contracts
 
Aplicacions ofimatiques 5 complements
Aplicacions ofimatiques 5 complementsAplicacions ofimatiques 5 complements
Aplicacions ofimatiques 5 complements
 
Etniskās un nacionālās identitātes diskursīvās konstrukcijas Interneta disku...
Etniskās un nacionālās identitātes diskursīvās konstrukcijas Interneta disku...Etniskās un nacionālās identitātes diskursīvās konstrukcijas Interneta disku...
Etniskās un nacionālās identitātes diskursīvās konstrukcijas Interneta disku...
 
Operation Pillar of Defese
Operation Pillar of DefeseOperation Pillar of Defese
Operation Pillar of Defese
 
Una hermosa historia
Una hermosa historiaUna hermosa historia
Una hermosa historia
 
Dominējošie un nedzirdamie minoritāšu stāsti: Latvijas gadījuma analīze
Dominējošie un nedzirdamie minoritāšu stāsti: Latvijas gadījuma analīzeDominējošie un nedzirdamie minoritāšu stāsti: Latvijas gadījuma analīze
Dominējošie un nedzirdamie minoritāšu stāsti: Latvijas gadījuma analīze
 
IKEA Folding House
IKEA Folding HouseIKEA Folding House
IKEA Folding House
 
Virus antivirus
Virus antivirusVirus antivirus
Virus antivirus
 
Session6 jan jaap brinkman deltares
Session6 jan jaap brinkman deltaresSession6 jan jaap brinkman deltares
Session6 jan jaap brinkman deltares
 
Digitālā kultūras mantojuma vieta nacionālās identitātes struktūrā
Digitālā kultūras mantojuma vieta nacionālās identitātes struktūrāDigitālā kultūras mantojuma vieta nacionālās identitātes struktūrā
Digitālā kultūras mantojuma vieta nacionālās identitātes struktūrā
 
Charlotte p minibeast
Charlotte p minibeastCharlotte p minibeast
Charlotte p minibeast
 

More from vigyanashram

Azolla cultivation.......!
Azolla cultivation.......!Azolla cultivation.......!
Azolla cultivation.......!vigyanashram
 
Total digestive nutrients(TDN)
Total digestive nutrients(TDN)Total digestive nutrients(TDN)
Total digestive nutrients(TDN)vigyanashram
 
Soil testing for n,p,k
Soil testing for n,p,kSoil testing for n,p,k
Soil testing for n,p,kvigyanashram
 
Determination age of animal with help of teeth ppt 1
Determination age of animal with help of teeth ppt 1Determination age of animal with help of teeth ppt 1
Determination age of animal with help of teeth ppt 1vigyanashram
 
Application of fertilizers and calculation of fertilizers dose
Application of fertilizers and calculation of fertilizers doseApplication of fertilizers and calculation of fertilizers dose
Application of fertilizers and calculation of fertilizers dosevigyanashram
 
Plant nutrients & its role
Plant nutrients & its rolePlant nutrients & its role
Plant nutrients & its rolevigyanashram
 
Polyhouse technology
Polyhouse technologyPolyhouse technology
Polyhouse technologyvigyanashram
 
Plant nursery basics
Plant nursery basicsPlant nursery basics
Plant nursery basicsvigyanashram
 
Importance of food preservation
Importance of food preservationImportance of food preservation
Importance of food preservationvigyanashram
 
Food preservation techniques
Food preservation techniquesFood preservation techniques
Food preservation techniquesvigyanashram
 
Mango jam preparation
Mango jam preparationMango jam preparation
Mango jam preparationvigyanashram
 
Pulleys and gears.marathi
Pulleys and gears.marathiPulleys and gears.marathi
Pulleys and gears.marathivigyanashram
 

More from vigyanashram (20)

Azolla cultivation.......!
Azolla cultivation.......!Azolla cultivation.......!
Azolla cultivation.......!
 
Total digestive nutrients(TDN)
Total digestive nutrients(TDN)Total digestive nutrients(TDN)
Total digestive nutrients(TDN)
 
Soil testing for n,p,k
Soil testing for n,p,kSoil testing for n,p,k
Soil testing for n,p,k
 
Determination age of animal with help of teeth ppt 1
Determination age of animal with help of teeth ppt 1Determination age of animal with help of teeth ppt 1
Determination age of animal with help of teeth ppt 1
 
Fertilizer types
Fertilizer typesFertilizer types
Fertilizer types
 
Application of fertilizers and calculation of fertilizers dose
Application of fertilizers and calculation of fertilizers doseApplication of fertilizers and calculation of fertilizers dose
Application of fertilizers and calculation of fertilizers dose
 
Plant nutrients & its role
Plant nutrients & its rolePlant nutrients & its role
Plant nutrients & its role
 
Plant nutritents
Plant nutritentsPlant nutritents
Plant nutritents
 
Polyhouse technology
Polyhouse technologyPolyhouse technology
Polyhouse technology
 
Plant propogation
Plant propogationPlant propogation
Plant propogation
 
Plant nursery basics
Plant nursery basicsPlant nursery basics
Plant nursery basics
 
Importance of food preservation
Importance of food preservationImportance of food preservation
Importance of food preservation
 
Food spoiling
Food spoilingFood spoiling
Food spoiling
 
Food preservation techniques
Food preservation techniquesFood preservation techniques
Food preservation techniques
 
Mango jam preparation
Mango jam preparationMango jam preparation
Mango jam preparation
 
Smokeless Chulha
Smokeless ChulhaSmokeless Chulha
Smokeless Chulha
 
Cooking stoves
Cooking stovesCooking stoves
Cooking stoves
 
Screw
ScrewScrew
Screw
 
Wedge
WedgeWedge
Wedge
 
Pulleys and gears.marathi
Pulleys and gears.marathiPulleys and gears.marathi
Pulleys and gears.marathi
 

Recently uploaded

ffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffff
ffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffff
ffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffsiemaillard
 
Català parelles 3r - Emma i Ariadna (1).pdf
Català parelles 3r - Emma i Ariadna (1).pdfCatalà parelles 3r - Emma i Ariadna (1).pdf
Català parelles 3r - Emma i Ariadna (1).pdfErnest Lluch
 
ClimART Action | eTwinning Project
ClimART Action    |    eTwinning ProjectClimART Action    |    eTwinning Project
ClimART Action | eTwinning ProjectNuckles
 
Català Individual 3r - Víctor.pdf JOCS FLORALS
Català Individual 3r - Víctor.pdf JOCS FLORALSCatalà Individual 3r - Víctor.pdf JOCS FLORALS
Català Individual 3r - Víctor.pdf JOCS FLORALSErnest Lluch
 
blendsblendsuibuigyftrdcygvhbuigbygftyfvgvbjbju
blendsblendsuibuigyftrdcygvhbuigbygftyfvgvbjbjublendsblendsuibuigyftrdcygvhbuigbygftyfvgvbjbju
blendsblendsuibuigyftrdcygvhbuigbygftyfvgvbjbjuNuriaPalau5
 
Castellà parelles 2n - Abril i Irina.pdf
Castellà parelles 2n - Abril i Irina.pdfCastellà parelles 2n - Abril i Irina.pdf
Castellà parelles 2n - Abril i Irina.pdfErnest Lluch
 

Recently uploaded (7)

ffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffff
ffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffff
ffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffff
 
Díptic IFE (2) ifeifeifeife ife ife.pdf
Díptic IFE (2)  ifeifeifeife ife ife.pdfDíptic IFE (2)  ifeifeifeife ife ife.pdf
Díptic IFE (2) ifeifeifeife ife ife.pdf
 
Català parelles 3r - Emma i Ariadna (1).pdf
Català parelles 3r - Emma i Ariadna (1).pdfCatalà parelles 3r - Emma i Ariadna (1).pdf
Català parelles 3r - Emma i Ariadna (1).pdf
 
ClimART Action | eTwinning Project
ClimART Action    |    eTwinning ProjectClimART Action    |    eTwinning Project
ClimART Action | eTwinning Project
 
Català Individual 3r - Víctor.pdf JOCS FLORALS
Català Individual 3r - Víctor.pdf JOCS FLORALSCatalà Individual 3r - Víctor.pdf JOCS FLORALS
Català Individual 3r - Víctor.pdf JOCS FLORALS
 
blendsblendsuibuigyftrdcygvhbuigbygftyfvgvbjbju
blendsblendsuibuigyftrdcygvhbuigbygftyfvgvbjbjublendsblendsuibuigyftrdcygvhbuigbygftyfvgvbjbju
blendsblendsuibuigyftrdcygvhbuigbygftyfvgvbjbju
 
Castellà parelles 2n - Abril i Irina.pdf
Castellà parelles 2n - Abril i Irina.pdfCastellà parelles 2n - Abril i Irina.pdf
Castellà parelles 2n - Abril i Irina.pdf
 

Seed treatment in Marathi

  • 1. िबिज प्रक्रियाक्रिया कशी करावी? Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403 www.vigyanashram.com www.techshala.com www.renindia.in
  • 2. ibajap`ik`yaa • ibajap`ik`yaa kolyaamauLo ibayaaNyaaMcaI ] gavaNaxamata vaaZto , • ipkacaI raoga p`tIkarSa@tI vaaZto • ipkacyaa ]%padnaat maaozyaa p`maaNaavar vaaZ haoto. • ]%padIt maalaacaI p`tvaarI hI maaozyaa p`maaNaat caaMgalaI Asato. “Sauw ibajaapaoTI fLo rsaaL gaaomaTI” ibayaaNyaaMnaa porNaI puvaI- jaI p`ik`yaa kolaI jaato %yaasa ibajap`ik`yaa Asao mhNatat. mhNauna porNaI puvaI- sava-ca ibayaaMnaa AaOYaQaacaI p`ik`yaa kolaI tr maaozyaa p`maaNaavar ] %padnaat vaaZ hao[la. mhNauna porNaI puvaI- sava-ca ibayaaMnaa AaOYaQaacaI p`ik`yaa kolaI tr maaozyaa p`maaNaavar ] %padnaat vaaZ hao[la.
  • 3. 1.ibayaaNyaacaI sauPtavasqaa GaalavaNyaasaazI. 2.ibayaaNyaacaI ]gavaNa xamata vaaZvaNyaasaazI , 3.ijavaaNau KtaMcaa vaapr. 4.raoga va ikDIMpasaUna ipkacaa bacaava krNyaasaazI. ibaja p`ik`yaocao p`mauK ] i_YT
  • 5. ibayaaNyaac aI sauPtavasqa a ibayaaNyaac aI sauPtavasqa a vaatavarNaat yaaogya va Anaukula GaTk Asatanaa AMkurNaxama ibayaa $jat naahI.ASaa ibayaaMcyaa Avasqaolaa sauPtavasqaa mhNatat. vaogavaogaLyaa ibayaMamaQyao sauPtavasqaocaa kalavaQaIcaa vaogavaogaLa Asatao.tao kahI idvasaapasauna kahI mahInyaaMpya-Mt Asau Saktao.sauPtavasqao caI karNao sauPtavasqao caI karNao 1.kahI ibayaaMcao AavarNa kzINa Asato.%yaamauLo paNaI va Aa^i@sajana Aat iSa$ Sakt naahI. 2.kahI p@va ibayaaMmaQaIla baIjagaBa- puNa- vaaZlaolaa nasatao %yaamauLo %yaaMcao AMkurNa haot naahI. 3.ibaT$T saar#yaa ibayaaMt kahI AMkurNa raoQak rasaayainak d`vya tyaar haotat. %yaamauLo AMkurNa p`ik`yaa haot naahI.
  • 6. ibajap`ik`yaa puZIla vaogavaogaLyaa p`karo krtat : 1.ibayaaNyaacao kvaca GaasaNao : kahI ibayaaMcao kvaca Kup TNak ikMvaa jaaD AsalyaamauLo ibayaaMt paNaI va Aa^i@sajana kahIca iSart naahI AaiNa ibayaaMcao AMkurNa haot naahI ASaa ibayaa KDbaDIt pRzBaagaavar GaasalyaamauLo %yaa izsauL haotat.yaamauLo baI maQyao paNaI SaaoYalao jaato va baIjaaMkurNaalaa madt haoto.]da : krTaolaI ,baaor ,icaMca. 2. ibayaaNao paNyaat iBajavaNao : baI paNyaat iBajaivalyaamauLo %yaavarIla kvaca narma pDto.tsaoca ibayaaNyaat Asalaolao AMkurNa ivaraoQak rsaayana paNyaat ivarGaLuna baahor pDto %yaamauLo ibayaaMcao AMkurNa lavakrca haoNyaasa madt haoto. ]da. kakDIvagaI-ya Baajyaa. 3. Aamlaacaa vaapr : ibayaaNao tIva` Aamlaat qaaoDa vaoL bauDvauna kaZlyaasa %yaacao kzINa kvaca narma pDuna %yaat paNaI ibajap`ik`yaa krNao
  • 7. 4. AtI qaMD jalap`ik`yaa : kahI ibayaaMnaa Aaolasar pNa AtI qaMD tapmaana idlao Asata AMkurNa eksaarKo AaiNa lavakr haoto.yaa pwtIt baI paNyaat 12 to 24 tasa iBajavatat.naMtr Aaolasar rotI ikMvaa SaovaaL yaaMcyaa maaQyamaat baI po$na to 10 M sao.tapmaanaasa zovatat va puNa- saukvalyaanaMtr porNaIsaazI vaaprtat. 5. rsaayanao AaiNa saMjaIvakaMcaa vaapr : ibayaaNyaacaI sauPtavasqaa GaalavaNyaasaazI puZIla rsaayanao saMjaIvakaMcaa vaapr krtat.  paoT^iSayama naayaT/oT : sauPtavasqaotIla baI 0.2 % paoT^iSayama naayaT/oTcyaa d`avaNaat iBajat zovauna naMtr porNaIsaazI vaapravao.  ijabaroilak A^isaD : yaa saMjaIvakacao 100 to 500 pIpIema tIva`tocao d`avaNa tyaar k$na %yaat baI iBajat Gaalauna porNaIsa vaapravao.  qaayaaoyaurIyaacaa vaapr : jao baI Aaolasar qaMD tapmaanaat AMkurNaxama pavato to baI 10 ila.paNyaat 50 to 300 ga`^ma
  • 8. kaMda yaa ipkasa saazvaNauikt kaoMba yaoNaar naahI va kaMda jaast iTkNyaasa madt hao[-la yaa saazI ma^laIkh^D/aJaIna yaacaa vaapr krtat. baTaTa ipkacyaa baoNyaasa saazvaNaukIt kaoMba yao} nayao va jaast idvasa iTkNyaasa madt hao[-la mhNauna baoNao 38 to 45 AMSa f^ranaa[-T tapmaanaat zovatat va ma^laIkh^D/aJaIna caI p`ik`yaa krtat. Taoma^Tao .laoTyausa [ ipkaMcao ibayaaNao saazvaNauikt Kraba hao} nayao mhNauna ToT^saaya@la^saIna cyaa ibayaaNao sauPtavasqaot jaaNyaasaazI kravayaacaI p`ik`yaa
  • 9. jyaa baIyaa jaIvaMt Asatat AaiNa vaatavarNaatIla yaaogya GaTk ]plabQa Asalyaasa $jau Saktat ,%yaaMnaa AMkurNaxama ibayaa Asao mhNatat.kaoNa %yaahI pirisqatIt jyaa ibayaa $jau Sakt naahIt %yaa ibayaa maRt samajaavyaat. AMkurNaxamatocyaa kalaavaQaInausaar BaajaIpalyaacyaa ibayaaNyaacaI ivaBaagaNaI : 1.kmaI AMkurNaxamata kalaavaQaI : kahI BaajaIpalaa ipkaMcaa ibajaaMkurNaxamata kalaavaQaI ek ikMvaa daona hMgaamaapurtaca mayaa-idt Asatao. ]da.kaMda ,maka. 2. maQyama AMkurNaxamata kalaavaQaI : kahI BaajaIpalaa ipkMcaa ibajaaMkurNaxamata kalaavaQaI daona ikMvaa tIna hMgaamaapurtaca Asatao.]da.GaovaDa ,vaaTaNaa ,kaobaI ,BaoMDI. 3. idGa- AMkurNaxamata kalaavaQaI : kahI BaajaIpalaa ipkaMcaa baIjaaMkurNaxamata kalaavaQaI tIna to paca hMgaamapya-Mt Asatao.]da.kakDI ,duQaIBaaopLa ,klaIMgaD. ]gavaNa xamata ]gavaNa xamata vaatavarNaatIla tapmaana AaiNa Aad`-ta vaaZlyaamauLo ibayaaMcaI AMkurNaxamata kmaI haoto.ibayaaNao puNa- saukvaUna ,kmaI tapmaanaat ,raoga AaiNa ikDIpasauna saurixat zovalyaasa ibayaaNyaacyaa AMkurNaxamatocaa kalaavaQaI
  • 10. baIjaaMkurNaavar pirNaama krNaaro GaTk BaajaIpalaa ipkacao baI raopvaaTIkot ikMvaa jamaInaIt porlyaanaMtr %yaaMcao Apoixat p`maaNaat AMkurNa haoNyaasaazI vaatavarNaatIla kahI baahyaGaTkaMcaI tsaoca ibayaaNyaacyaa AMtga-t GaTkacaI Anaukulata AsaNao AavaSyak Asato. mah%vaacyaa baahyaGaTkat paNaI ,hvaa , tapmaana ,AaiNa p`kaSa yaaMcaa samaavaoSa Asatao. 1. paNaI : BaajaIpalaa ipkacao ibayaaNao pirp@va Jaalyaavar %yaat paNyaacao p`maaNa 6 to 8 % [tko Asato.ibayaaNao jamaInaIt porlyaanaMtr ibayaaNyaanao Barpur paNaI SaaoYaUna Gaotlyaavar %yaacao AMkurNa hao} Sakto.%yaasaazI jamaInaIt puroSaI Aaola AsaNao AavaSyak Asato.ibayaaMnaI paNaI SaaoYaUna Gaotlyaavar %yaacao AMkurNaasaazI AavaSyak Asalaolyaa cayaapyaacyaa ik`yaa vaogaanao sau$ haotat.ivaivaQa ivakr enJaa[msa ik`yaaiSala hao}na baIjaatIla Annapdaqaa-var %yaacaI p`ik`yaa hao}na %yaacao d`va$p pdaqaa-t $paMtr haoto.yaa d`va$p Annapdaqaa-var gaBaa-caI vaaZ haoto.baIjaaMkurNa haotanaa Svasanaik`yaa jaladgatInao haoto.%yaamauLo gaBa- vaaZIsaazI laagaNaarI ]jaa- ]plabQa haoto.paNyaamauLo baIjaavarNa ma} haoto va %yaat Aai@sajanacaa sahja
  • 11. 3. tapmaana : AMkurNa p`ik`yaovar tapmaanaacaa pirNaama haotao.p`%yaok p`karcyaa BaajaIpalaa pIkacyaa ibayaaNyaacyaa AMkurNaasaazI tapmaana ivaiSaYT p`maaNaat AsaNao AavaSyak Asato. %yaapoxaa kmaI AiQak tapmaana Asaola tr Annap`ik`yaa maMdavato.saaQaarNa: tapmaana 0 AMSa saoilsaAsa poxaa kmaI va 50 AMSa saoilsaAsa poxaa jaast Asalyaasa ibayaaMcao AMkurNa haot naahI.maQyama tapmaanaat ibayaaMcao AMkurNa ]%tma haoto.p`%yaok BaajaIpalaa ipkacyaa ibajaaMkurNaasaazI [Yttma tapmaana vaogavaogaLo Asato. 4. p`kaSa : kahI BaajIpalaa ipkaMcyaa baIjaaMkurNaavar p`kaSaacaa pirNaama idsauna yaotao.laoTyausa ,Taoma^Tao ,[.BaajaIpalaa ipkacyaa ibayaaNyaacao maMd p`kaSaat ]%tma AMkurNa haoto.yaa ]laT kaMda ,lasauna [ BaajaIpalaa ipkamaQyao p`kaSaamauLo baIjaaMkurNaavar p`tIkula pirNaama haotao.kahI BaajaIpalaa ipkaMcyaa baIjaaMkurNaavar p`kaSaacaa kaoNatahI pirNaama idsauna yaot naahI.AMQaar ikMvaa p`kaSaat %yaaMcao baIjaaMkurNa saar#yaa p`maaNaat AaZLuna yaoto.  ]gavaNaxamata vaaZivaNyaasaazI kravayaacyaa p`ik`yaa : 1. qaMD paNyaacaI ibajap`ik`yaa :
  • 12. ijavaaNau KtaMcaI ibajap`ik`yaa puZIla p`maaNao krtat. 1.rayaJaaobaIyama 2.A^JaoTaoba^@Tr 3.A^JaaoisprIlaIyama 4.sPaurd ivarGaLivaNaaro ijavaaNau 5.T/ayakaoDmaa- 2.A^JaoTaoba^@Tr ho ijavaaNau jamaInaImaQyao ipkaMcyaa mauLaBaaovatI rahuna AsahjaIvaI pwtInao kaya- krIt Asatat.to hvaotIla mau@t na~ SaaoYaUna Gaotat va ipkaMnaa ]plabQa k$na dotat.ho ijavaaNau Kt iWdla vagaI-ya ipko vagaLuna [tr sava- ekdla tRNaQaanya ipkaMnaa ]pyaaogaI pDtat.]da.jvaarI ,baajarI ,gahu ,maka ,}sa ,kapusa ,sauya-fula ,imarcaI ,vaaMgaI ,DaLIMba ,po$ ,AaMbaa [. %yaasaazI KalaIla ica~fIt pha. 1.rayaJaaobaIyama : yaa jaIvaaNauMcao kaya- sahjaIvaI pwtInao caalato.ho jaIvaaNau SaoMgavagaI-ya ipkaMcyaa mauLavar gaazI inamaa-Na krtat AaiNa hvaotIla na~vaayau SaaoYauna Gao}na mauMLavaaTo ipkasa ]plabQa k$na %yaamauLo na~yau@t KtaMcaI maa~a saaQaarNa 25 % kmaI p`maaNaat laagato.%yaasaazI KalaIla ica~fIt pha.
  • 13. rayaJaaobaIyama jaIvaaNaUMcaI baIja p`ik`yaa : CLICK ON IT
  • 15. tyaar raopaMsaazIcaI jaIvaaNaU p`ik`yaa : CLICK ON IT
  • 16. 3.A^JaaoisprIlaIyama ho ijavaaNau tRNaQaanya va BaajaIpalaa ipkaMcyaa mauLaMmaQyao va mauLaBaaovatI rahuna na~ isqar krNyaacao kaya- krtat.jvaarI AaiNa maka ipkasaazI ]pyau@t. 4.sfurd ivarGaLivaNaaro ijavaaNau : jamaInaIt ivarGaLNyaasa kzINa Asalaolyaa kahI Annad`vyaamaQyao sfurdcaa k`maaMk pihlaa laagatao.%yaamauLo rasaayainak Kt $panao vaaprlaolao sfurd kaoNa%yaa naa kaoNa%yaa rasaayainak sva$pat maatImaQyao isqar haoto.yaamauLo Kt $panao idlaolyaa sfurdcaa ]pyaaoga vanasptI SaaoYaNaasaazI k$na Gao} Sakt naahI va iSafarSaInausaar idlaolyaa sfurdyau@t Ktacaa ]pyaaoga puNa-pNao hao} Sakt naahI.yaakrIta sfurdyau@t Ktacaa vanasptIMnaa laagaNaa­yaa rasaayainak sva$pat $paMtr haoNao garjaocao Aaho. sfurd ivarGaLivaNaarI ijavaaNau Kto saMvaQa-nao Aivad`avya isqar$pI sfurdcao d`avya rasaayainak sva$pat $paMtr k$na to ipkaMnaa ]plabQa k$na dotat.yaamauLo rasaayainak sfurdyau@t Ktacaa vaapr d`vya sva$pat ipkvaaZIcyaa yaaogya kalaavaQaIt haoNao Sakya haoto. 5.T/ayakaoDmaa- hI praopjaIvaI baurSaI jamaInaIt pdaqaa-var maaozyaa p`maaNaat vaaZto va [tr raoga ijavaaNauMcaI vaaZ inayaMi~t krto.tI [tr raogakark baurSaIvar Qaagao
  • 17. rRasaayainak AaOYaQaaMcaI ibajap`ik`yaa puZIla p`maaNao krtat BaajaIpalaa ipko va AaOYaQao A.n a ipkacao naava ibajap`ik`yaocao AaOYaQa ,p`maaNa va ik`yaa 1 vaaMgaI 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao 2 Taoma^Ta o 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao 3 imarcaI 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao 4 maoqaI 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna caaoLavao 5 GaovaDa 10 to 15 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 10 to 15 ga`^ma rayaJaaoibayama` caaoLavao 6 palak 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna caaoLavao
  • 18. ibajap`ik`yaosaazI BaajaIpalaa ipko va AaOYaQao A.n a ipkaca o naava ibajap`ik`yaocao AaOYaQa ,p`maaNa va ik`yaa 7 gavaar 10 to 15 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 250 ga`^ma rayaJaaoibayama` caaoLavao 8 daoDka 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna ikMvaa kabao- nDIJama caaoLavao 9 mauLa 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna caaoLavao 10 vaaTaN aa 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna ikMvaa kabao- nDIJama caaoLavao 11 duQaI BaaopL a 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 2.5 ga`^ma k^PTna ikMvaa kabao- nDIJama caaoLavao 12 baTaTa 1.laagavaDIsaazI baTaTyaacaI faoDI krtovaoLI kaoyata blaayaTa^@sa cyaa 0.3 yaa AaOYaQaacyaa d`avaNaat
  • 19. ibajap`ik`yaosaazI Qaanya ipko va AaOYaQao A.n a ipkacao naava ibajap`ik`yaocao AaOYaQa ,p`maaNa va ik`yaa 13 jvaarI kajaLI kaNaI yaa raogaapasauna inayaM~NaasaazI gaMQakacaI p`ik`yaa kravaI.1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma gaMQak caaoLavao. 14 baajarI 20 % maIzacyaa d`avanaat ibayaaNao bauDvauna naMtr porNaIsaazI vaapravao %yaamauLo ArgaT ,gaaosaavaI raogaavar inayaM~Na krta yaoto. 15 gahu 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao 16 Baat 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 2.5ga`^ma qaayarma ikMvaa k^Ptna caaoLavao.
  • 20. A.n a ipkacao naava ibajap`ik`yaocao AaOYaQa ,p`maaNa va ik`yaa 17 Bau[- mauga 1 ik.ga`^.ibayaaNyaasa 5 ga`^ma qaayarma ikMvaa 2 ga`^ma kaba-onD^iJama ikMvaa 3ga`^ma T/ayakaoDmaa- jaOivak baurSaInaaSak caaoLavao.va naMtr 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 25 ga`^ma rayaJaaoibayama AiQak 25 ga`^ma sfurd ivarGaLivaNaaro jaIvaaNau saMvaQa-na caaoLavao va baI saavalaIt saukvauna poravao. 18 krD[- baurSaI janya raogaacyaa inayaM~aNaasaazI 2.5 ga`^ma qaayarama ikMvaa baavaIsTIna ,ikMvaa k^PTna caaoLavao. tsaoca hvaotIla na~acyaa isqarIkrNaasaazI A^JaoTaoba^@Tr Aqavaa A^JaaoisprIlaIyama AiQak pI.esa.baI.250 ga`^ma 10 to 15 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa caaoLavao. 19 saaoyaab aIna baurSaI janya raogaacyaa inayaM~aNaasaazI 2.5 ga`^ma kabao-nDiJama ikMvaa 5 ga`^ma T/ayakaoDmaa- caaoLavao. 20 sauya- fula mar raogaacyaa inayaM~NaasaazI 2 to 2.5 ga`^ma qaayarma va kovaDa raogacyaa inayaM~NaasaazI 6 ga`^ma A^p`a^na 35 ibajap`ik`yaosaazI gaLIt Qaanya ipko va AaOYaQao
  • 21. ibajap`ik`yaosaazI nagadI ipko va AaOYaQao A. na ipkacao naava ibajap`ik`yaocao AaOYaQa ,p`maaNa va ik`yaa 22 }sa baoNao laagavaDIpuvaI- 100 ila.paNaI + 300 ima.laI.ma^laoiqaAa^na + 100 ga`^ma baavaIisTnacaI 10 imanaITasaazI baoNao p`ik`yaa kravaI %yaamauLo baurSaIjanya raoga va Kvalao kIDIcaa baMdaobast haotao.tsaoca A^JaoTaoba^@Tr AaiNa sfurd ivarGaLivaNaaro ijavaaNau p`maaNa Anauk`mao 10 iklaao AaiNa 1.25 iklaao p`it 100 ila.paNyaata imasaLuna kolaolyaa d`avaNaat }saacyaa iTp¹yaa 30 imanaITo bauDvauna laagavaD kravaI.yaamauLo na~amaQyao 50% tr sfurdcyaa maa~ot 25% bacat haoto.23 kapusa 1.mar va krpa raogaacyaa inayaM~NaasaazI 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao 2.hvaotIla na~acyaa isqarIkrNaasaazI 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 25 ga`^ma A^JaoTaoba^@Tr ikMvaa A^JaaoisprIlaIyama caI p`ik`yaa kravaI. 3.kapsaacyaa ipkacaI porNaI saulaBa haoNyaasaazI
  • 22. jyaa ibayaaMcao Aakar lahana Asatat %yaa ibayaaMcaI porNaI saulaBa haoNyaasaazI %yaamaQyao lahana AakaracaI vaaLu ikMvaa maatI ima@sa k$na porNaI kolaI jaato ] da.raLo ,maaohrI ,tMbaaKu [. [tr mah%vaacyaa ibajap`ik`yaa
  • 23. ibajap`ik`yaa krtanaa GyaavayaacaI kaLjaI ijavaaNau KtacaI ibajap`ik`yaa kolyaanaMtr %yaa ibayaaMvar rasaayainak AaOYaQaaMcaI ibajap`ik`yaa k$ nayao.  rasaayainak AaOYaQaaMcaI ibajap`ik`yaa krtanaa puZIla kaLjaI GyaavaI. 1. hatamaQyao hatmaaojao Gaalaavaot. 2.taoMDavar $maala baaMQaavaa. 3.DaoLyaavar caYmaa vaapravaa. 4.ibajap`ik`yaa krtanaa kaoNa%yaahI p`karcyaa Annaacao saovana k$ nayao. ibajap`ik`yaa kolyaanaMtr ibayaaNao saavalaIt