Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych

1. 1
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
Źródło: www.fotolia.com
KURS
Roboty związane z montażem
i remontem instalacji sanitarnych
MODUŁ Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych

2. 2
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
4 Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych
4.1 Woda w przyrodzie1
Woda występuje jako deszcz lub śnieg. Część tych opadów odpływa strumieniami
do jezior, rzek i morza, a część wsiąka w glebę. Następnie woda ze zbiorników
odparowuje, tworząc chmury. Ponownie spada w postaci deszczu lub śniegu. W taki
sposób woda znajduje się w ciągłym obiegu (rys. 4.1).
Woda jest najbardziej rozpowszechnionym i uniwersalnym rozpuszczalnikiem
zarówno ciał stałych, jak i cieczy i gazów. Zajmuje ok. 70% powierzchni globu
ziemskiego. Zasoby wodne hydrosfery wynoszą ok. 1454 mln km3. Największą część
hydrosfery obejmują:
 wody wszechoceanu – 94% ogólnej ilości wody;
 wody podziemne – 4,1%;
 lodowce i lądolody – 1,65%;
 wody w jeziorach – 0,02%;
 wilgoć glebowa – 0,006%;
 woda w atmosferze – 0,001%;
 woda w rzekach – 0,0001%.
1 Heidrich Z., Wodociągi i kanalizacja cz. 1 i cz. 2, WSiP, Warszawa 1999

3. 3
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
4.1.1 Obieg wody w przyrodzie
Rysunek 4.1 Obieg wody w przyrodzie
Źródło: www.woda.ovh.org
Wody wszechoceanu obejmują obszar 361 mln km2, co stanowi 71% powierzchni
globu ziemskiego. Przeciętna głębokość wynosi 3800 m. Ten olbrzymi obszar wodny
rozdzielony jest kontynentami lub granicami umownymi na 3 wielkie zbiorniki wodne:
Ocean Spokojny – 180 mln km2, Ocean Atlantycki – 106 mln km2 i Ocean Indyjski –
75 mln km2. Mniejsze części oceanów – oddzielone w sposób mniej lub bardziej wyraźny
od wód otwartych – nazywane są morzami i zatokami, np. Zatoka Meksykańska, Zatoka
Bengalska czy Zatoka Biskajska.
Wody wszechoceanu ze względu, iż zajmują aż 94% objętości całej hydrosfery,
znajdują się w ciągłym ruchu i mają ogromne znaczenie przyrodnicze oraz gospodarcze.

4. 4
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
4.2 Budowa cząsteczki wody2
Cząsteczka wody o wzorze H2O jest zbudowana z jednego atomu tlenu i dwóch
atomów wodoru. Ponieważ atom tlenu jest silnie elektroujemny, ładunek par
elektronowych, wiążących atom tlenu z dwoma atomami wodoru, grupuje się w pobliżu
jądra atomu tlenu. W pobliżu jąder wodorowych (protonów) cząsteczka wody wykazuje
więc wypadkowy ładunek dodatni, w pobliżu jądra tlenu – wypadkowy ładunek ujemny.
Takie rozłożenie ładunków sprawia, że cząsteczka wody jest dipolem.
Rysunek 4.2 Budowa cząsteczki wody
Źródło: http://www.instsani.webd.pl/wodawzy1.htm
4.3 Właściwości i cechy wód3
Woda jest niezbędna do życia na Ziemi, warunkuje życie ludzi, zwierząt i roślin.
Olbrzymie ilości wody zużywa przemysł. Jednym z podstawowych zadań państwa jest
zaopatrzenie ludności oraz przemysłu w odpowiednią ilość i jakość wody. Wymagania,
jakim powinna odpowiadać woda pitna, reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia
z 20.04.2010 r. Zgodnie z nim woda jest bezpieczna dla organizmu, jeśli nie zawiera
mikroorganizmów i pasożytów oraz substancji chemicznych w ilości zagrażającej
zdrowiu, a także – jeśli nie ma agresywnych właściwości korozyjnych. Rozporządzenie
dotyczy różnych właściwości wody – poczynając od biologicznych i mikrobiologicznych,
poprzez chemiczne i fizykochemiczne, aż po organoleptyczne – takie jak wygląd, smak
oraz zapach.
Właściwości wody dzielimy na:
 fizyczne:
− smak,
− barwa,
− zapach,
− mętność,
2 http://www.instsani.webd.pl/wodawzy1.htm
3 http://tylkowoda.pl/polska-norma-wody-pitnej

5. 5
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
− stan skupienia,
− polarność;
 chemiczne:
− reaguje z metalami,
− jest rozpuszczalnikiem dla wielu związków organicznych,
− nie pali się,
− nie podtrzymuje spalania.
Szczególną cechą wody jest jej duża pojemność cieplna, która jest
dziesięciokrotnie większa od pojemności cieplnej żelaza i wynosi 4190 kcal/kgK. Woda
ogrzewa się bardzo wolno, ale za to długo utrzymuje ciepło i dzięki temu jest w stanie
skutecznie łagodzić klimat i zmniejszać wahania temperatury. W czasie zamarzania
powiększa swoją objętość, natomiast zmniejsza się jej ciężar właściwy, a więc staje się
„lżejsza”. To właśnie dlatego lód utrzymuje się na powierzchni wody i chroni ją przed
dalszą utratą ciepła. Dzięki temu rzeki, jeziora, morza i oceany nie zamarzają do dna, co
jest bardzo ważne dla egzystencji w nich żywych organizmów.
4.4 Klasyfikacja jakości wód4
4.4.1 Wstęp
Ocenę jakości według systemu podziału wód powierzchniowych i wód
podziemnych na podstawie ich jakości przygotowuje się na podstawie różnego typu
wskaźników wód. Klasyfikacji wód dokonuje się poprzez porównanie miarodajnych
stężeń zanieczyszczeń i struktury zasiedlających je biocenoz, określonych wskaźnikami
z normatywnymi stężeniami zanieczyszczeń ze strukturą biocenoz referencyjnych,
określonych w rozporządzeniach rządu lub ministra odpowiedniego do spraw ochrony
środowiska. Oceny stanu wód dokonuje się dla celów naukowych i praktycznych, gdyż
pewne zastosowania wody wymagają jej odpowiedniej jakości.
4.4.2 Klasy jakości wód powierzchniowych
Według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie
klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych
wyróżniamy pięć klas jakości wód. Klasyfikacja ta obowiązuje od wejścia Polski do UE.
Do 2004 obowiązywał trzystopniowy podział, określany jako klasy czystości wody.
Obecnie stopień czystości wody możemy podzielić na:
 klasa I (stan bardzo dobry) – bardzo dobry stan wód oznacza, że elementy
biologiczne mają charakter naturalny, niezakłócony lub nieznacznie zakłócony,
a elementy fizyczno-chemiczne i hydromorfologiczne nie wykazują wpływu
człowieka lub wykazują niewielki wpływ. W przypadku zanieczyszczeń
syntetycznych oznacza to, że ich poziom powinien być niewykrywalny lub bliski
4 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2011, Dz. U. z 2008 r. Nr 32, poz. 283 i 284

6. 6
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
zeru. Struktura biocenoz, dynamika ewentualnych zakwitów i chemizm wód
powinny odpowiadać warunkom naturalnym, w zależności od typu cieku lub
zbiornika. Jeżeli te same kryteria spełnia ciek lub zbiornik wodny sztuczny lub
silnie przekształcony najbardziej zbliżony do danego typu wód naturalnych, a także
podjęto działania na rzecz umożliwienia przezeń wędrówek zwierząt i warunków
do tarła – jego potencjał ekologiczny określa się jako maksymalny;
 klasa II (stan dobry) – dobry stan wód oznacza, że występują jedynie niewielkie
odchylenia od charakteru naturalnego. W przypadku zanieczyszczeń syntetycznych
i niesyntetycznych oznacza to, że ich poziom powinien nie przekraczać stężeń
określonych z wykorzystaniem danych o toksyczności ostrej i chronicznej.
Struktura biocenoz i chemizm wód powinny niewiele odbiegać od warunków
naturalnych. W zależności od typu cieku lub zbiornika może wystąpić
przyspieszony wzrost glonów planktonicznych i zakwitów. Ilość mat bakteryjnych
nie wpływa jednak negatywnie na fitobentos i makrolity. Mogą natomiast
występować zaniki pewnych grup i klas wiekowych ryb (ze względu na utrudnienia
w rozmnażaniu). Jeżeli te same kryteria spełnia ciek lub zbiornik wodny sztuczny
lub silnie przekształcony, najbardziej zbliżony do danego typu wód naturalnych –
jego potencjał ekologiczny określa się jako dobry (przy czym stanem referencyjnym
jest maksymalny potencjał ekologiczny);
 klasa III (stan umiarkowany) – umiarkowany stan wód oznacza, że występują
umiarkowane odchylenia od charakteru naturalnego. Mogą występować stałe
zakwity glonowe od czerwca do sierpnia, a także duże skupiska (np. maty) bakterii,
wpływając negatywnie na rozwój pozostałych biocenoz. Biocenozy roślinne,
glonowe i biocenozy ryb odbiegają od stanu naturalnego w nieznacznym stopniu,
lecz biocenozy bezkręgowców bentosowych są pozbawione taksonów
referencyjnych dla danego typu wód. W populacjach ryb zaburzona jest struktura
wiekowa. Jeżeli te same kryteria spełnia ciek lub zbiornik wodny sztuczny lub silnie
przekształcony, najbardziej zbliżony do danego typu wód naturalnych – jego
potencjał ekologiczny określa się jako umiarkowany (przy czym stanem
referencyjnym jest maksymalny potencjał ekologiczny);
 klasa IV (stan słaby) – słaby stan wód oznacza, że występują znaczne odchylenia od
charakteru naturalnego. Występują zbiorowiska organizmów inne niż te, które
występowałyby w warunkach niezakłóconych;
 klasa V (stan zły) – zły stan wód oznacza, że występują poważne odchylenia od
stanu naturalnego. Znaczna część populacji typowych dla stanu niezakłóconego
w ogóle nie występuje.
Poza opisem ogólnym poszczególne klasy jakości są rozgraniczane na podstawie
wartości szczegółowych wskaźników, przy czym przy użyciu niektórych z tych
wskaźników – zwłaszcza z grup elementów wspierających – możliwe jest jedynie
wyróżnienie niektórych klas, podczas gdy pozostałe klasy traktowane są łącznie.
Przykładowo – przyjmuje się, że elementy hydromorfologiczne mogą być albo
niezakłócone (klasa I), albo zakłócone (pozostałe klasy bez rozróżniania). Również
elementy fizyczno-chemiczne zwykle mają wyznaczone wartości graniczne dla klasy I i II
lub tylko I, a po ich przekroczeniu nie rozróżnia się gorszych klas. W tej sytuacji
decydująca staje się ocena na podstawie elementów biologicznych, które są najbardziej
szczegółowo scharakteryzowane.

7. 7
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
4.4.3 Klasy jakości wód podziemnych
Aby dowiedzieć się na temat klasyfikacji jakości wód podziemnych,
wysłuchaj audiocastu pt. „Jakość wód podziemnych”.
Dodatkowo możesz poszerzyć swoją wiedzę na temat jakości wód
zapoznając się z prezentacją pt. „Jakość wód powierzchniowych i podziemnych”.
4.5 Charakterystyka wód podziemnych5
4.5.1 Wstęp
Wodą podziemną nazywamy wodę występującą pod powierzchnią ziemi. Jest to
woda występująca najczęściej w porach gruntowych i szczelinach skalnych. Wody
podziemne zalegają na różnych głębokościach i powstają na skutek różnych procesów
geologicznych. Ich łączna objętość wynosi ok. 16,5 tys. km³, co stanowi ok. 0,01‰
ogólnej objętości zasobów hydrosfery na Ziemi. Strefa nasycenia wodami podziemnymi
nosi nazwę strefy saturacji, a położona jest poniżej strefy nasycenia powietrzem
glebowym i innych gazów, czyli strefy aeracji. W strefie aeracji mogą występować wody,
ale tylko jako wody zawieszone albo związane (woda higroskopijna, woda błonkowa,
woda kapilarna).
4.5.2 Strefy nasycenia wodami podziemnymi
Rysunek 4.3 Strefy nasycenia wodami podziemnymi
Źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl
Istnieje wiele podziałów wód podziemnych. Te najczęściej używane
uwzględniają: genezę, rodzaj wypełnianych próżni, głębokość zalegania, formy
występowania, temperaturę oraz siły utrzymujące wodę w strefie aeracji.
5 Pazdro Z., Kozerski B., Hydrologia ogólna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1990

8. 8
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
4.5.3 Rodzaje wód podziemnych wg stref występowania
Tabela 4.1 Rodzaje wód wg stref występowania
Źródło: http://levis.sggw.pl
4.5.4 Podział wód podziemnych6
Podział wód podziemnych według genezy:
 wody kondensacyjne – są to wody osadzające się na powierzchni gruntu lub w głębi
profilu glebowego nocą, gdy temperatura powietrza osiągnie temperaturę
krytyczną, poniżej której następuje kondensacja pary wodnej. Ilość wód
kondensacyjnych jest ściśle związana z klimatem danego terenu i może osiągać
wysokość 100 mm rocznie. W polskich warunkach jest to około 65–80 mm rocznie.
Wody kondensacyjne mają największe znaczenie na terenach pustynnych
i stepowych, gdzie opady atmosferyczne są niskie, natomiast występują duże
wahania temperatur dobowych;
 wody infiltracyjne – zwane również meteorycznymi. Powstają wskutek
przesiąkania wód opadowych w głąb ziemi. Mają zastosowanie gospodarcze
i przemysłowe. Są to wody odnawialne, podlegają krążeniu w przyrodzie;
 wody juwenilne – jest to ostygła para wodna skraplająca się podczas ochładzania
magmy. Z wód juwenilnych powstają często gejzery i gorące źródła;
 wody reliktowe – nazywane są również szczątkowymi. Zalegają najczęściej na
dużych głębokościach, nie mają łączności hydraulicznej z otoczeniem i nie biorą
udziału w krążeniu. Są silnie zmineralizowane. Powstały podczas sedymentacji
i późniejszej izolacji nieprzepuszczalnymi warstwami silnie uwodnionych osadów
morskich.
6 Pazdro Z., Kozerski B., Hydrologia ogólna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1990

9. 9
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
Podział wód podziemnych według rodzaju wypełnianych szczelin:
 wody szczelinowe – występują w szczelinach skał zbitych o małym współczynniku
porowatości, np. granity, bazalty itp.;
 wody porowe – wypełniają pory utworów o strukturze porowatej;
 wody krasowe – występują w szczelinach skał podatnych na procesy krasowienia.
Podział wód podziemnych według głębokości zalegania (strefa saturacji):
 wody przypowierzchniowe – są to wody zalegające wprost pod powierzchnią ziemi,
często zwierciadło wody wychodzi ponad poziom ziemi;
 wody gruntowe – są to wody zalegające na większych głębokościach, lecz
nieprzykryte żadną warstwą nieprzepuszczalną;
 wody wgłębne – przykryte co najmniej jedną warstwą nieprzepuszczalną;
 wody głębinowe – umiejscowione pod wieloma warstwami nieprzepuszczalnymi
i na bardzo dużych głębokościach.
Podział wód podziemnych według form występowania:
 soczewki – niewielkie formy wodne zawieszone nad małym fragmentem warstwy
nieprzepuszczalnej;
 zbiorniki – duże nieruchome skupiska wód podziemnych;
 strumienie – miejsca, gdzie występują wody ziemne będące w ruchu.
Podział wód podziemnych według temperatury:
 chłodne – poniżej 20°C;
 hipotermiczne – 20–35°C;
 homeotermiczne – 35–40°C;
 hipertermalne – powyżej 40°C.
Woda w strefie aeracji:
 chemicznie związana – związana z cząstkami gleby wiązaniami chemicznymi;
 higroskopijna – związana z cząstkami gleby siłami adsorpcji;
 błonkowata – związana z cząstkami gleby siłami elektrycznymi;
 kapilarna – utrzymywana dzięki zjawisku włoskowatości;
 wsiąkowa – podlega siłom grawitacji, po uzupełnieniu braków wody w strefie
aeracji infiltruje w głąb profilu do wód gruntowych.

10. 10
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
4.5.5 Rodzaje wody w strefie aeracji
Rysunek 4.4 Rodzaje wody w strefie aeracji
Źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl
4.6 Parametry jakości wody7
4.6.1 Wstęp
Krążenie wody w przyrodzie oraz fakt, iż jest ona bardzo dobrym
rozpuszczalnikiem, powodują, że woda w przyrodzie nie występuje jako czysty
chemicznie związek tlenu i wodoru. Jest ona zawsze bardzo rozcieńczonym roztworem
soli, kwasów, zasad i gazów. Poza substancjami rozpuszczonymi są w niej obecne
związki koloidalne i zawiesiny. Woda zawiera prawie wszystkie substancje naturalne
występujące w skorupie ziemskiej oraz substancje wytwarzane przez człowieka. Ilość
i rodzaje substancji obecnych w wodach naturalnych mogą być różne i zależą od ich
powszechności w danym środowisku, od ich rozpuszczalności oraz od różnorodnych
procesów fizykochemicznych.
Stężenia substancji występujących w wodach przeciętnie wahają się od kilku
mg/m3 do kilkuset g/m3. Jakość wód naturalnych (podziemnych i powierzchniowych)
oceniana jest na podstawie cech fizycznych, chemicznych i biologicznych.
7 Kowal A. L., Świderska-Bróż M., Oczyszczanie wody, PWN, Warszawa 2009

11. 11
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
4.6.2 Cechy fizyczne jakości wody
Cechy fizyczne świadczące o jakości wody to:
 barwa – w wodach powierzchniowych spowodowana jest substancjami
koloidalnymi i rozpuszczonymi, a podczas zakwitów glonów również i tymi
mikroorganizmami. Barwę powodują najczęściej barwne frakcje substancji
humusowych i stąd wody charakteryzują się intensywną żółto-brunatną barwą.
Wody zanieczyszczone ściekami przemysłowymi odznaczają się barwą
spowodowaną sztucznymi barwnikami. W Polsce spotyka się wody
powierzchniowe o barwie od 5 do 250 g Pt/m3;
 mętność – spowodowana jest obecnością drobno zdyspergowanych zawiesin
i zależy od stanu wody. Podczas wezbrań jest większa niż w czasie stanów niższych.
Mętność zwiększają zawiesiny spławialnych cząstek transportowanych ze zlewni
oraz uwalnianych z osadów dennych. Mętność waha się w granicach od kilku do
kilkudziesięciu g/m3, w czasie stanów wysokich może dochodzić do 1000 g/m3;
 smak – jest funkcją rodzaju i ilości występujących w niej substancji oraz
temperatury. Specyficzny smak lub posmak mogą powodować produkty procesów
biochemicznych i zanieczyszczenia pochodzenia antropogenicznego;
 zapach – powodują go różne związki (najczęściej pochodzenia organicznego) i gazy
rozpuszczone w wodzie. W wodach zeutrofizowanych zapach wody jest skutkiem
zakwitu glonów. Mogą go również powodować produkty mineralizacji osadów
dennych i innych procesów biochemicznych oraz wprowadzone do wody
zanieczyszczenia, charakteryzujące się zapachem specyficznym. Wody naturalne
niezanieczyszczone charakteryzują się zapachem roślinnym;
 temperatura – w wodach powierzchniowych zmienia się w ciągu roku. W lecie
dochodzi do 25°C, w zimie zbliża się do 0°C, bezpośrednio pod pokrywą lodową,
a w głębszych warstwach osiąga wartość 4°C. Temperatura wody ma duży wpływ
na: stężenie tlenu rozpuszczonego oraz innych gazów rozpuszczonych w wodzie,
przebieg procesów chemicznych i biochemicznych oraz rozwój biocenoz wodnych.
Wraz ze wzrostem temperatury zwiększa się intensywność procesu nitryfikacji,
toksyczność wielu substancji oraz wrażliwość organizmów żywych na działanie
substancji toksycznych. W wodach podziemnych temperatura wynosi 4–6°C.

12. 12
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
4.6.3 Charakterystyczne wskaźniki dla wód powierzchniowych i podziemnych
Tabela 4.2 Przykładowe wskaźniki jakości wód
Źródło: www.instsani.pl
4.6.4 Cechy chemiczne jakości wody
Cechy chemiczne świadczące o jakości wody to:
 substancje rozpuszczone – suma kationów (min. Ca2+, Na+, Mg2+) i anionów
(min. HCO3-, SO42-, Cl-) obecnych w wodzie, pochodzących ze związków mineralnych
i organicznych. W wodach naturalnych są to przede wszystkim rozpuszczone
substancje nieorganiczne i niewielka ilość związków organicznych. Obecność
zanieczyszczeń powoduje wzrost zawartości rozpuszczonej materii organicznej;
 gazy rozpuszczone pochodzące z powietrza atmosferycznego oraz powstałe
w wyniku rozkładu zawartych w wodzie substancji i zanieczyszczeń (min. N, O2,
CO2, a także CH4, H2S);
 substancje organiczne pochodzenia naturalnego (głównie związki humusowe)
i obcego, czyli zanieczyszczenia (min. wielopierścieniowe węglowodory
aromatyczne, pestycydy).
4.6.5 Cechy biologiczne jakości wody
Charakterystyka biologiczna czyli obecność organizmów żywych w wodzie.
W wodach powierzchniowych bioróżnorodność jest znacznie większa niż w wodach
podziemnych.

13. 13
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
4.6.6 Czynniki kształtujące skład wód powierzchniowych8
Do czynników kształtujących skład wód należą:
 budowa geologiczna zlewni i wielkość kompleksu sorpcyjnego gleb;
 topografia zlewni;
 procesy wietrzenia i rozpuszczania minerałów budujących zlewnię;
 procesy fizyczne (sedymentacja, sorpcja) i chemiczne (hydroliza oraz reakcje:
redoks, strącania i kompleksowania) zachodzące w środowisku wodnym;
 prędkość i natężenie przepływu wody decydujące o wielkości wymiany między
substancjami występującymi w wodzie i zdeponowanymi na dnie rzek oraz
zbiorników;
 wielkość powierzchni kontaktu wody z powietrzem atmosferycznym;
 mieszanie się wód o różnym składzie;
 rodzaje organizmów wodnych i aktywność przemian biologicznych;
 warunki atmosferyczne (temperatura, wysokość opadów atmosferycznych);
 sposób i stopień zagospodarowania zlewni decydujące o ilości i rodzaju
zanieczyszczeń;
 rodzaje obiektów hydrotechnicznych i stopień regulacji rzek;
 sposób użytkowania wód;
 głębokość zbiorników wód i ich lokalizacja w stosunku do źródeł emisji
zanieczyszczeń.
4.6.7 Czynniki kształtujące skład wód podziemnych9
Czynniki kształtujące skład wód podziemnych zależą przede wszystkim od:
 charakterystyki geologicznej warstwy wodonośnej;
 głębokości występowania wód;
 ciśnienia;
 temperatury;
 wielkości powierzchni i czasu styku wody z materią skalną;
 genezy wód;
 długości warstwy wodonośnej;
8 Kowal A. L, Świderska-Bróż M., Oczyszczanie wody, PWN, Warszawa 2009
9 Kowal A. L, Świderska-Bróż M., Oczyszczanie wody, PWN, Warszawa 2009

14. 14
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
 związku z powierzchnią ziemi i wodami powierzchniowymi – w ten sposób
zagospodarowania terenów na powierzchni i wód powierzchniowych wpływają
pośrednio na zanieczyszczenie wód podziemnych.
4.7 Strefy ochrony sanitarnej ujęć i źródeł wody
Warunki ochrony ujęć określa Ustawa z dnia 18 listopada 2001 r. Prawo wodne
(Dz. U. z 2001 r. Nr 115, poz. 1229)10. W celu zapewnienia odpowiedniej ochrony
sanitarnej każde ujęcie musi być zabezpieczone strefą ochronną. Strefa obejmuje: teren
przylegający do ujęcia, źródło wody, ujęcie wody.
Przy określaniu zasięgu i granic terenów strefy ochronnej dla podziemnych ujęć
i źródeł wody należy uwzględnić dane hydrogeologiczne, tj.:
 budowę geologiczną terenu;
 głębokość zalegania utworów wodonośnych;
 głębokość zalegania źródła wody i jego wahania;
 kierunki i prędkości przepływu;
 zasoby eksploatacyjne wody;
 cechy fizyczne, chemiczne i bakteriologiczne wody;
 wielkość i zasięg depresji.
Przy określaniu zasięgu i granic strefy ochronnej dla powierzchniowych ujęć
i źródeł wody należy uwzględniać:
 rodzaj powierzchniowego źródła wody;
 kształt, rozmiary i charakter zlewni;
 dane w zakresie spływu podziemnego i powierzchniowego;
 dane dotyczące stanów wody i ich wahań;
 cechy fizyczne, chemiczne, bakteriologiczne i hydrobiologiczne wody;
 źródła zanieczyszczenia wody.
Strefa ochrony obejmuje11:
 teren ochrony bezpośredniej;
 teren ochrony pośredniej.
Tereny ochrony bezpośredniej dla ujęć wód powierzchniowych obejmują:
 teren przylegający do ujęcia;
10 Prawo wodne z dnia 07 marca 2013 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 145, Dz. U. z 2001 r., poz. 1229)
11 Popek M. Wapińska B., O instalacjach sanitarnych najkrócej, WSiP, Warszawa 2001

15. 15
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
 źródło wody;
 ujęcie wody.
Zasięg terenu strefy dla ujęć wód powierzchniowych należy określić tak, aby
budowle i urządzenia związane z poborem wody były otoczone pasem terenu
o szerokości 15–25 m. Teren ochrony bezpośredniej powinien być ogrodzony. Na
terenie strefy może być dozwolone użytkowanie gruntów tylko do celów związanych
z eksploatacją urządzeń do ujmowania wody.
Zasięg terenu strefy bezpośredniej dla ujęć wód podziemnych należy określić tak,
aby budowle i urządzenia związane z poborem wody były otoczone pasem terenu
o szerokości:
 dla studni wierconych – 8–10 m;
 dla studni kopanych – 10–15 m;
 ujęcia naturalnego wypływu wód podziemnych – 10–20 m.
Tereny ochrony pośredniej mogą być objęte ograniczeniami w użytkowaniu
gruntów i korzystaniu z wód, jeżeli użytkowanie to mogłoby spowodować pogorszenie
jakości tych wód, warunków zdrowotnych lub wydajności ujęcia i źródła wody.
Zasięg terenu ochrony pośredniej dla wód podziemnych wynosi:
 dla studni wierconych – zależy od głębokości zamontowania filtru w studni. Może
być od 20 do 40 m, a może też dochodzić do 100 m;
 dla studni kopanych – od 70 do 100 m.
Zasięg terenu ochrony pośredniej na potrzeby ujęć wód powierzchniowych
ustala się zależnie od charakterystyki hydrologicznej źródła wody, zdolności wody do
samooczyszczania się, kształtu i wielkości terenu ochrony bezpośredniej, a także
ukształtowania i zagospodarowania terenu otaczającego ujęcie wody.
4.8 Literatura
4.8.1 Literatura obowiązkowa
 Heidrich Z., Wodociągi i kanalizacja cz. 1 i cz. 2, WSiP, Warszawa 2008;
 Kowal A. L., Świderska-Bróż M., Oczyszczanie wody, PWN, Warszawa 2009;
 Maj T., Rysunek instalacyjny, WSiP, Warszawa 2012;
 Pazdro Z., Kozerski B., Hydrologia ogólna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa
1990;
 Popek M. ,Wapińska B., O instalacjach sanitarnych najkrócej, WSiP, Warszawa 2001;
 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2011 r. w sprawie
klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych,
sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników
i prezentacji stanu tych wód, Dz. U. z 2008 r. Nr 32, poz. 283 i 284;

16. 16
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu
klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, Dz. U. z 2008 r. Nr
162, poz. 1008;
 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji
stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych
części wód powierzchniowych, Dz. U. z 2009 r. Nr 122, poz. 1018;
 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów
i sposobu oceny stanu wód podziemnych, Dz. U. z 2008 r. Nr 143, poz. 896.
4.8.2 Literatura uzupełniająca
 Hoffmann Z., Lisicki K., Instalacje budowlane, WSiP, Warszawa 2006;
 Maj T., Zawodowy rysunek budowlany, WSiP, Warszawa 2012.
4.8.3 Netografia
 http://levis.sggw.pl/~ozw1/zgw/wis/03_04/wody_podziemne/index2.html;
 http://tylkowoda.pl/polska-norma-wody-pitnej;
 http://www.eszkola-wielkopolska.pl;
 http://www.instsani.webd.pl/wodawzy1.htm;
 http://zasoby.open.agh.edu.pl/~09skmolfa/index.php?file=kursA.
4.9 Spis rysunków i tabel
Rysunek 4.1 Obieg wody w przyrodzie...................................................................................................3
Rysunek 4.2 Budowa cząsteczki wody....................................................................................................4
Rysunek 4.3 Strefy nasycenia wodami podziemnymi.......................................................................7
Tabela 4.1 Rodzaje wód wg stref występowania................................................................................8
Rysunek 4.4 Rodzaje wody w strefie aeracji .....................................................................................10
Tabela 4.2 Przykładowe wskaźniki jakości wód..............................................................................12
4.10 Spis treści
4 Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych ......................................................................2
4.1 Woda w przyrodzie..........................................................................................................................................2
4.1.1 Obieg wody w przyrodzie..............................................................................................................................................3
4.2 Budowa cząsteczki wody ..............................................................................................................................4
4.3 Właściwości i cechy wód...............................................................................................................................4
4.4 Klasyfikacja jakości wód................................................................................................................................5
4.4.1 Wstęp......................................................................................................................................................................................5
4.4.2 Klasy jakości wód powierzchniowych .....................................................................................................................5
4.4.3 Klasy jakości wód podziemnych.................................................................................................................................7
4.5 Charakterystyka wód podziemnych.........................................................................................................7
4.5.1 Wstęp......................................................................................................................................................................................7
4.5.2 Strefy nasycenia wodami podziemnymi .................................................................................................................7

17. 17
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji sanitarnych
4.5.3 Rodzaje wód podziemnych wg stref występowania..........................................................................................8
4.5.4 Podział wód podziemnych ............................................................................................................................................8
4.5.5 Rodzaje wody w strefie aeracji ................................................................................................................................10
4.6 Parametry jakości wody.............................................................................................................................10
4.6.1 Wstęp...................................................................................................................................................................................10
4.6.2 Cechy fizyczne jakości wody .....................................................................................................................................11
4.6.3 Charakterystyczne wskaźniki dla wód powierzchniowych i podziemnych.........................................12
4.6.4 Cechy chemiczne jakości wody ................................................................................................................................12
4.6.5 Cechy biologiczne jakości wody...............................................................................................................................12
4.6.6 Czynniki kształtujące skład wód powierzchniowych ....................................................................................13
4.6.7 Czynniki kształtujące skład wód podziemnych................................................................................................13
4.7 Strefy ochrony sanitarnej ujęć i źródeł wody....................................................................................14
4.8 Literatura..........................................................................................................................................................15
4.8.1 Literatura obowiązkowa.............................................................................................................................................15
4.8.2 Literatura uzupełniająca.............................................................................................................................................16
4.8.3 Netografia..........................................................................................................................................................................16
4.9 Spis rysunków i tabel...................................................................................................................................16