Materiał Zachodniopomorskiego Forum Kultury Autorzy projektu: Tomasz Bukowski, Jacek Gralczyk, Zbigniew Łukaszewski, Józef Szkandera, Marek Sztark, Agnieszka Wlazeł

1. FK
ZACHODNIOPOMORSKIE
FORUM KULTURY Podręcznik dobrych praktyk

2. Zachodniopomorskie Forum Kultury ?sieć animatorów w działaniu
Pierwszy projekt sieciowy partnerstwa podmiotów kultury Pomorza Zachodniego zrealizowany w 2012 roku.
Autorzy projektu:
Tomasz Bukowski, Jacek Gralczyk, Zbigniew Łukaszewski, Józef Szkandera, Marek Sztark, Agnieszka Wlazeł
Partnerzy i współautorzy projektu:
Małgorzata Chołuj, Aneta Drą ewska, Julita Kołda, Romana Kowalewicz,
Marcin Kowalski, Stanisław Motyka, Izabella Sozańska-Majchrzak
Lider projektu:
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim, dyrektor Tomasz Bukowski
Koordynatorka projektu:
Aneta Olszacka
Redakcja publikacji: Marek Sztark
Wydawca: Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury
ul. Dworcowa 6, 78-540 Kalisz Pomorski
tel/fax 94 361 63 22
e-mail: mgokkp@wp.pl
http://kultura-kaliszpom.com
Dofinansowano ze środków
Programu operacyjnego - Edukacja kulturalna Pod auspicjami:
FK
FORUM KRAKÓW
W październiku 2011 r. Zachodniopomorskie Forum Kultury tworzą:
Goleniowski Dom Kultury w Goleniowie, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim, Kamieński Dom Kultury
w Kamieniu Pomorskim, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Lubniewicach, Nowogardzki Dom Kultury w Nowogardzie, Miejsko-
Gminny Ośrodek Kultury w Pełczycach, Fundacja Kultury i Sportu „Prawobrze e” w Szczecinie, Sławieński Dom Kultury w Sławnie,
SZCZECIN-EXPO Towarzystwo Wspierania Rozwoju Pomorza Zachodniego, Złocieniecki Ośrodek Kultury w Złocieńcu.

3. Spotkanie Forum Kraków w Małopolskim Istytucie Kultury. Fot. Piotr Knaś
W kulturze nie mo na pracować w pojedynkę...
Po raz pierwszy spotkaliśmy się w kuluarach Kongresu Kultury Kraków ukonstytuowało się jako formalne zrzeszenie, bez
Polskiej, we wrześniu 2009 roku, w szerokiej, ogólnopolskiej osobowości prawnej. Wtedy ustanowiliśmy statut i wybraliśmy
reprezentacji, choć z Pomorza Zachodniego było nas tylko kilkoro. zarząd. Zaczęliśmy odtąd mówić o sobie : „sieć”, a tak e wspierać
Połączyło nas wspólne wra enie, e podczas plenarnych sprzeczek powstawanie regionalnych sieci podmiotów kultury pod
pomiędzy prof. Hausnerem i prof. Balcerowiczem, podczas auspicjami Forum Kraków.
tematycznych dyskusji pochylonych nad raportami specjalistów,
zabrakło głosu tych, którzy są w polskiej kulturze najliczniejsi - Regionalna sieć podmiotów kultury
animatorów kultury. Inicjatorami pierwszego, korytarzowego Instytucje, dla których organizatorem jest samorząd, mimo
spotkania byli: Jacek Gralczyk ze Stowarzyszenia CAL i Joanna ustawowej autonomii, stają się często instrumentem w rękach
Orlik, dyrektorka Małopolskiego Instytutu Kultury. Wzięło w nim urzędników do realizacji celów odległych od rozumienia
udział ponad 30 osób. Usiedliśmy w kręgu ustawionych działalności kulturalnej. Domy kultury realizują strategie
pospiesznie krzeseł i chciało nam się gadać o tym, co i jak robimy. promocyjne, organizują działalność sportową i rekreacyjną,
Postanowiliśmy spotykać się regularnie. Raz na kwartał. Taki był produkują kolejne „dni miasta”, prowadzą działalność
początek Forum Kraków. propagandową, często zaniedbując swoje dotychczasowe zadania
Zebrani pod szyldem Forum Kraków rozpoczęliśmy dyskusję w zakresie animacji, edukacji kulturalnej i artystycznej, czy te
o naszych doświadczeniach, o kształcie domu kultury na nowe zaspokajania potrzeb kulturalnych mieszkańców.
czasy, o organizacjach pozarządowych jako instytucjach animacji Regionalna sieć podmiotów kultury mo e stać się platformą
kultury, o programie Dom Kultury+, o kulturze z punktu widzenia wymiany poglądów i odpowiedzi na następujące pytania: jak
organizatora instytucji kultury, o klubokawiarniach, o instytucjach rozumiane są pojęcia związane z kulturą? Jak rozumiane są
regionalnych i ich obowiązkach, i w końcu - o sieciowaniu zadania statutowe podmiotów kultury? Jakie są modele
podmiotów kultury. Na VI spotkaniu w marcu 2011, Forum funkcjonowania podmiotów kultury? Sieć powinna być miejscem
3

4. uzgodnienia skutecznej metody upowszechniania tej wiedzy o potencjalnych partnerach lub podejmować współpracę między
w społecznościach, w których działamy, a tak e wśród władz. sobą. Członkowie sieci, dopóki jest niewielka, mogą sami tworzyć
partnerstwo na rzecz wspólnego przedsięwzięcia.
Rozwój kompetencji
Działanie w sieci tworzy okazje dla jej uczestników do wymiany Efekt synergii
doświadczeń, do uczenia się od siebie, wymiany pomysłów, Synergia to uzyskiwanie zwielokrotnionych korzyści dzięki
wymiany know-how. Podczas spotkań członków sieci mogą umiejętnemu połączeniu części składowych całości. Uczestnicy
odbywać się prezentacje udanych praktyk, prezentacje modeli regionalnej sieci podmiotów kultury razem osiągną więcej ni
instytucji, czy metod pracy. Spotkania mogą przyjąć formę w pojedynkę. I to nie tylko w przypadku zorganizowania tournée
warsztatową, pracy w grupach roboczych, formę seminarium. artysty zamiast zakupu pojedynczego koncertu. Istotą pracy w sieci
jest podejmowianie takich form działania, które zagwarantują
Oddziaływanie efekt synergii.
Przynale ność do sieci zwiększa siłę oddziaływania głosu
instytucji kultury wobec władzy publicznej (organizatora, innych Obawy i zagro enia
władz samorządowych i państwowych). Wspólne stanowisko Istnieją te negatywne aspekty federalizacji podmiotów
uczestników sieci nie jest jedynie pojedynczą opinią. Sieć (jej w kulturze, których nale y się wystrzegać. Istnieje prawdo-
zarząd) mo e przyjąć obowiązek rzecznictwa, występowania podobieństwo, e włączenie się do sieci spowoduje utratę
w imieniu kogoś lub czegoś, reprezentacji uczestników sieci. niezale ności instytucji. Znane są przypadki nadmiernej
Przynale ność do sieci zmienia te postawę instytucji kultury biurokratyzacji, która doprowadziła do zatarcia celów
w stosunku do władzy publicznej: z postawy roszczeniowej na zało ycielskich sieci. Obawa o utratę to samości podmiotów
rzecz postawy partnerskiej i gotowości do współpracy. kultury oraz niechęć do podporządkowania się innym strukturom,
Wizerunek, budowanie marki
Wielu dyrektorów biorących udział w programie Dom Kultury+
Ustka
zwróciło uwagę na zbawienną siłę marki DK+ dla poprawy Miejscowości zaanga owane
Darłowo
wizerunku domu kultury. Wyeksponowanie informacji o tym, e w sieć podmiotów kultury
na Pomorzu Zachodnim
ośrodek bierze udział w programie Dom Kultury+ niejednokrotnie w listopadzie 2012 r. Sławno
poprawiło postrzeganie placówki przez lokalne władze
i mieszkańców. Stało się tak, poniewa silna marka sieci, do której
nale y instytucja, poprawia jej wizerunek. Dobre, markowe cechy Kamień Pom.
przenoszone są na uczestników sieci. Nie dzieje się tak od razu, od
momentu przystąpienia do sieci, ale z czasem z pewnościa się
opłaca. Nowogard
Goleniów Złocieniec
Nowe partnerstwa Wierzchowo
Szczecin
Wydawałoby się, e w dobie Internetu nawiązanie nowych Kalisz Pom.
kontaktów, które zaowocują współpracą w kulturze jest bardzo
proste. Znalezienie partnerów do projektów kulturalnych przy Pełczyce
u yciu Internetu nie jest jednak łatwe. Głównie z powodu braku
zaufania. „Narzędzia” internetowe są bezosobowe, a w
budowaniu partnerstw wa ne są kontakty osobiste. Uczestnicząc FK
ZACHODNIOPOMORSKIE
w federacji, instytucje mogą wymieniać się rekomendacjami Lubniewice FORUM KULTURY
4

5. Jak zało yć sieć podmiotów kultury?
Sieci nie da się stworzyć odgórnie. Nie pomogą uchwały
1 i oficjalne zalecenia. Sieć muszą stworzyć zainteresowani. Oni te
FK będą gwarantami jej trwałości.
2 Przy zakładaniu nowej sieci obowiązują zasady, np. zasada
Regionalne sieci podmiotów kultury
pod auspicjami Forum Kraków w Polsce
FK 4 dobrowolności uczestnictwa, zgody na ró norodność, zasada
wg kolejności powstawania: suwerenności ka dego z członków, otwartości na nowych
1. Zachodniopomorskie Forum Kultury,
FK uczestników sieci, pracy na rzecz sieci, jak najprostszej struktury
2. Forum Kultury Mazowsze, organizacyjnej oraz reprezentacji wyłącznie uczestników sieci.
3. Forum Kultury Południowej Małopolski
4. Lubelskie Forum Kultury, 5
5. Śląskie Forum Kultury,
FK 3 Cykl ycia sieci
Sieć podmiotów kultury, jak ka da grupa, podlega procesom,
stan: październik 2012 FK które mo na uło yć w następującym cyklu: formowanie, burzenie,
normowanie, działanie. Po zakończeniu ostatniego etapu
ponownie następuje pierwszy. Kolejne etapy będą następować po
sobie tym szybciej, im częściej członkowie sieci będą się ze soba
mo e powstrzymywać potencjalnych uczestników sieci. Obawie spotykać i podejmować wspólne działania. Dlatego najlepszym
tej towarzyszyć mo e równie przekonanie o konkurencyjności sposobem na sprawdzenie się członków sieci jest podjęcie
i konieczności rywalizacji w zdobywaniu środków na kulturę. wspólnej realizacji projektu.
Przedstawiciele podmiotów niesfederalizowanych mogą
upowszechniać tezę o niejasnych, czy wręcz nieuczciwych Podsumowanie
intencjach nowo powstałej sieci. Instytucje kultury federalizują się bran ami, rzadko
przystępują do sieci geograficznych. Z czego to wynika? Być mo e
Struktura formalna czy nieformalna? z niskiego poczucia autonomii i suwerenności lub te z powodu
Czy regionalna sieć podmiotów kultury powinna się uzale nienia od organizatora. Nieinstytucjonalne podmioty
sformalizować? Czy jej uczestnicy powinni przyjąć formę związku, kultury, takie jak: organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa
organizacji lub stowarzyszenia? Raczej tak. Struktura formalna kultury, kolektywy artystyczne, łączą się chętniej i skuteczniej.
ułatwia udział w debacie publicznej, poniewa jest oficjalną W praktyce jednak, w sieciach uczestniczą często liderzy, a nie
reprezentacją członków sieci, jest lepiej postrzegana przez instytucje czy organizacje. Dyrektorzy instytucji kultury, często
instytucje publiczne lub inne organizacje. Staje się partnerem do niepewni swych posad, nie są tak e chętni do federalizowania się.
negocjacji, daje tak e swoim członkom większe poczucie Dlatego sieci rodzą się w bólach i nie zawsze funkcjonują w takim
współudziału. Sieć mo e więc przyjąć formę organizacyjną kształcie, w jakim powstały. Jeśli przetrwają jednak trudny
związaną z osobowością prawną. Mo e te przyjąć formę początek, to z pewnością regularne spotkania i praca, nada im
stowarzyszenia zwykłego. Dla sformalizowania sieci wystarczy nowy, trwały kształt. Ich członkowie przekonają się, jak wiele
równie umowa- porozumienie. mo na osiągnąć we współpracy. Wtedy sieci staną się istotną
Du ą wagę nale y przyło yć do organizacji sekretariatu sieci. stroną w negocjacjach, zwiększą mo liwość pozyskiwania
Mo e być prowadzony przez jej kolejnych uczestników (np. przez środków, utworzą nowe partnerstwa.
pół roku), mo e być te prowadzony przez jeden podmiot. W Czy jest recepta na sukces regionalnej sieci kultury? Tak. Dobra
drugim przypadku pozostali członkowie sieci są uzale nieni od wola wszystkich uczestników, myślenie interesem wspólnym,
dobrej woli władz lub organizatora tego pomiotu. Umowa- a nie osobnym, a tak e dialog i pozostawanie z dala od doraźnej
porozumienie mo e te zobowiązać uczestników sieci do polityki - to gwarancja trwałości sieci.
współfinansowania niezale nego sekretariatu.
5

6. Zachodniopomorskie Forum Kultury
- sieć animatorów w działaniu

7. Świetlica wiejska w Starej Studnicy. Gmina Kalisz Pomorski. fot. Tomasz Bukowski
Zachodniopomorskie Forum Kultury to regionalna sieć i w Kaliszu Pomorskim (Metoda “Nowej Kultury”). Proces
ośrodków kultury z północno-zachodniej Polski, która powstała opracowania i wdro enia metody animacyjnej został udo-
zainspirowana ideą i pod auspicjami Forum Kraków. kumentowany na filmie.
W 2012 r. sieć, obejmująca dziesięć podmiotów kultury, w tym Ponadto, wa nym celem projektu było rozszerzenie sieci
dwie organizacje pozarządowe, realizowała swój pierwszy, Zachodniopomorskiego Forum Kultury, do którego w trakcie 2012 r.
partnerski projekt. Przedsięwzięcie dofinansowane było ze przystąpiły cztery nowe podmioty. W prace ZFK włączają się zarówno
środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dyrektorzy instytucji, władze organizacji NGO, jak i animatorzy
w ramach Programu Operacyjnego - Edukacja Kulturalna. Liderem kultury współpracujący ze zrzeszonymi podmiotami.
projektu był Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu
Pomorskim. Pierwszy projekt sieciowy realizowany przez 10 podmiotów kultury
Projekt "Sieć animatorów w działaniu" polegał na opraco- zakończył sie sukcesem. Nauczeni doświadczeniem w działaniu
waniu, wdro eniu i upowszechnieniu przez animatorów z 10 polecamy:
ośrodków kultury regionu Pomorza Zachodniego modelu animacji
lokalnej „Nowa Kultura”. Model mo na zastosować w miej- Praktyczne sprawdzenie wiedzy
scowościach o zaburzonym ładzie przestrzennym i społecznym. Ka da sesja warsztatowa powinna kończyć się zadaniem, które
Od marca do października 2012 r. odbył się cykl czterech animatorzy wykonaja w swoich ośrodkach. Kolejne spotkanie
2-dniowych warsztatów: „Diagnoza społeczna”, „Audience rozpoczyna relacja z praktycznego zastosowania metody. Wybrane
development - rozwój widowni”, „Finansowanie działań animacji ośrodki organizują du e wydarzenia z udziałem publiczności.
kultury”, „Logistyka i produkcja wydarzenia artystycz- Pozostali uczestnicy projektu obserwują działanie.
nego/animacyjnego” prowadzonych przez ekspertów zew- Rolę ko-trenera
nętrznych oraz ko-trenerów z grona partnerstwa. Animatorzy Ka demy zaproszonemu ekspertowi towarzyszy ko-trener (partner),
z trzech ośrodków (Goleniów, Złocieniec, Kalisz Pom.) spośród członków sieci. Dzięki temu sieć kształci swoich własnych
przeprowadzili działania w 3 miejscowościach organizując ekspertów.
wydarzenia artystyczne wg wypracowanej metody. Otwarte seminaria
Postęp prac był prezentowany i upowszechniany podczas Oprócz warsztatów dla animatorów siec organizuje seminaria
trzech seminariów otwartych dla publiczności: w Goleniowe otwarte dla wszystkich współpracowników instytucji uczest-
(Audience development), w Sławnie (Zmiana społeczna) niczących w pracach sieci.
7

8. Od diagnozy
do zmiany społecznej

9. Warsztaty: Diagnoza społeczna. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski
Stawiamy przed sobą pytania: w jaki sposób działania Kiedy mówimy o zmianie społecznej zdajemy sobie sprawę,
kulturalne i artystyczne mogą się przyczynić do zmiany e jej dokonywanie jest długim procesem. Rozwój społeczny
społecznej? Jak badać wpływ działalności ośrodka kultury na zale y od wielu czynników, a kultura jest zaledwie jednym
rozwój społeczny? Jak mierzyć i opisywać powstałą zmianę z nich. Zakładamy jednak, e u ywając znanych nam metod,
społeczną? mo emy dać impuls do zmiany społecznej. Przy pomocy
Kiedy mówimy o diagnozie społecznej, nie chodzi nam o wydarzenia artystycznego mo emy zwrócić uwagę na miejsce,
prowadzenie profesjonalnych badań. Wprawdzie uczymy się wywołać o nim dyskusję i stworzyć okazję do podjęcia nowych
i dyskutujemy o metodach badawczych w naukach działań, równie w sferze kultury.
społecznych, ale naszą diagnozę nazywamy raczej: Szukamy problemów i ukrytych zasobów. Jedne i drugie są
„przyglądaniem się”. Przyglądamy się uwa nie miejscom obecne w przestrzeni. Zastanawiamy się, jak przestrzeń, jej
i ludziom. Chcemy zobaczyć ich z bliska, poznać, zrozumieć. ukształtowanie, porządek, architektura determinują rozwój
Robimy to z własnej woli, bez przymusu. „Przyglądanie się” społeczny, kulturalny i gospodarczy. W jaki sposób zaburzony
z jednej strony przybli a nas do miejsc i ludzi w naszym ład przestrzenny mo e być czynnikiem hamującym rozwój.
otoczeniu, zmniejsza dystans i pozwala zobaczyć i zrozumieć Metoda „Nowej Kultury” to skupianie uwagi na miejscach,
to, co niewidoczne z daleka. „Przyglądanie się” to równie zwiększanie percepcji miejsca, „u-miejscowianie”.
wyra enie szacunku i chęć współodczuwania miejsca.
9

10. Finansowanie animacji kultury

11. Warsztaty: Finansowanie animacji kultury. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski
Na manowce prowadzi nas następujące myślenie: my - i organizacyjnie, a sponsorzy kupią trochę rozgłosu dla siebie.
animatorzy kultury uprawiamy kulturę, nasza publiczność Czy to bajka? Nie. W „Nowej Kulturze” to się zdarza.
przychodzi na organizowane przez nas imprezy, a władza za W rozwa aniach nad problemami finansowania animacji
to płaci. kultury dochodzimy do wniosku, e nie mo na oddzielić tego
Po pierwsze; nie mamy monopolu na uprawianie kultury. aspektu działalności od pozostałych. Pozyskiwanie pieniędzy
Ma prawo to robić ka dy, równie ci, których nazywaliśmy na działania animacyjne jest ściśle powiązane z budowaniem
niemym tłumem. Przekonujemy się o tym łatwo zaglądając relacji w środowisku z przyszłymi uczestnikami i współ-
do Internetu. Po drugie; nie ma ju publiczności. Jest twórcami wydarzeń. Oderwanie finansowania animacji od niej
wspólnota, środowisko, którego sami jesteśmy częścią i dla samej sprawia wra enie, e jest jakaś wy sza siła sprawcza,
którego pracujemy. Po trzecie; pieniądze potrzebne do która bierze odpowiedzialność za problemy.
uprawiania kultury są środkiem dostępnym nie tylko władzy. Dom kultury działający w sposób animacyjny, staje się
Wspólnota, dla której pracujemy, poniesie koszty naszych częścią wspólnoty, w której i na rzecz której działa.
wysiłków, jeśli uzna, e robimy to dobrze i w słusznej I jeszcze jedno: finansowanie jest potrzebne miejscom
sprawie. Niektórzy zapłacą za bilet, inni obejmą nasze i ludziom , a nie projektom, które realizujemy. To wa ne.
działanie mecenatem, aktywni pomogą technicznie
11

12. Audience development
czyli rozwój widowni

13. Warsztaty: Logistyka i produkcja wydarzenia. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski
Trudno się pogodzić z tym, e spora grupa ludzi nie „Audience development” to sztuka anga owania pub-
odwiedza naszego domu kultury. Przecie znamy wszystkich liczności, zrozumienia jej potrzeb, a tak e stymulowania do
mieszkańców i wiemy wiele o ich potrzebach. Często działania. Pracując metodą „Nowej Kultury” podchodzimy do
pozostajemy w przekonaniu o tym, e nie mają publiczności inaczej ni dotychczas. Wtedy niepotrzebne
wykształconych potrzeb kulturalnych. Nic bardziej złudnego. oka ą się dziesiątki plakatów i setki ulotek. Najskuteczniejsze
Wokół nas yją i mieszkają ludzie o wysokich aspiracjach są oczywiste metody porozumiewania się: rozmowa, osobiste
kulturalnych, szukający intelektualnych i estetycznych relacje, SMS. Wybieramy metody adekwatne do sytuacji.
prze yć. Tacy, których nasz sposób uprawiania kultury nie „Nie bywam w domu kultury, bo on jest dla wszystkich.
zadowala. A ja, to nie wszyscy” - mówi mieszkaniec miasteczka X. „Nie
Uświadamiając sobie te fakty, nale y inaczej pomyśleć mam tam nic do zrobienia” - dodaje sąsiadka.
o pracy w kulturze. Nale y podnieść poprzeczkę, opracować „Nowa Kultura” indywidualnie zaprasza do włączenia się
ambitniejsze projekty i przedstawić je nieobecnym. Nale y w działanie na rzecz niezwykłych miejsc w najbli szej okolicy.
zaprosić ich do współtworzenia współuczestnictwa Takie podejście, bezposrednie i autentyczne, poskutkuje na
w kulturze. pewno na płaszczyźnie lokalnej. A wspólnota nowej
publiczności pozostanie wierna na długo.
13

14. Logistyka i produkcja
wydarzenia

15. Warsztaty: Logistyka i produkcja wydarzenia. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski
Nikomu nie wydaje się tak bardzo, e zna się na logistyce W pracy animatora najskuteczniejsze są mapy myśli, które
i produkcji wydarzeń artystycznych jak pracownikowi domu zwiększają efektywność pracy i zapamiętywania oraz
kultury. „Przecie my się na tym znamy najlepiej!” - słyszymy, aktywują intuicję. Na mapie myśli znajdą miejsce zarówno
i widzimy postać, która witając honorowych gości, w jednej twarde fakty, jak i emocje.
ręce trzyma mikrofon, a w drugiej śrubokręt. Pozostaje tylko przeniesienie danych z mapy myśli na
Logistyka opiera się na planowaniu, a sztuka planowania diagram Gantta. Uwzględnia się w nim podział projektu na
nie znosi. Podejmujemy więc próbę opracowania poszczególne zadania oraz rozplanowanie ich w czasie. Dzięki
skutecznych metod pracy w kulturze, takich które pozwolą tym metodom mikrofon i śrubokręt znajdą swoje nale ne
nam przygotować dzieło na czas i zgodnie z wcześniejszym miejsce i nie spotkają się w tym samym miejscu i czasie.
wyobra eniem i artystycznym duchem.
15

16. Model animacji lokalnej
w oparciu o wydarzenie
artystyczne

17. Próba do koncertu w Danowie. Wydarzenie organizowane przez Goleniowski Dom Kultury. Fot. Z. Łukaszewski
Miejsce świeckie, stare zabudowania, cmentarze i pomniki.
W „Karcie Drahimskiej”, która została podpisana przez Człowiek podlega środowisku, w którym mieszka, ład
uczestników warsztatów „Potyczki z architekturą” w Czaplinku przestrzenny ma dobroczynny wpływ na jego rozwój, kulturę i los.
latem 2001 r. czytamy: „Ka dy ma prawo do pięknego krajobrazu, Zaburzenie tego ładu - zaburza ład społeczny. Ka de miejsce ma
ycia w zdrowym środowisku i harmonijnym otoczeniu” i potem: jednak swoją nową szansę. A jej siłą są jego mieszkańcy.
„ka de miejsce opowiada swoją historię”. Te postulaty tworzą Animatorzy pracujący metodą „Nowej Kultury” obserwując
fundament metody animacji kultury w miejscach o zaburzonym otoczenie, diagnozując je, wskazują i wybierają miejsce, które
ładzie przestrzennym nazywanej później „NOWA KULTURA”. wymaga interwencji. Zapomniany, zaniedbany zabytek, zamknięty
Metoda powstała podczas działań na Pojezierzu Drawskim dwojga przed ludźmi obiekt o funkcji publicznej, miejsce „tabu”, lub po
animatorów: Marzanny Groblewskiej i Marka Sztarka. prostu miejsce ciekawe, potrzebujące wsparcia i rozgłosu.
„Karta Drahimska” narodziła się na Pomorzu Zachodnim, w
regionie, w którym po II wojnie światowej nastąpiła całkowita Publiczność
wymiana ludności. Nowi mieszkańcy tych ziem długo Publicznością wydarzeń „Nowej Kultury” są „ludzie z pobli a”.
przyzwyczajali się do nowego krajobrazu. Zanim zaakceptowali i Mieszkańcy okolicznych miast, w promieniu jednodniowej
uznali nowe miejsca ycia za swoje, upłynęło du o czasu. Do dziś, dostępności. Mieszkający nie dalej ni 80-100 km od miejsca
jednak, nie znają dobrze historii tych ziem, a przede wszystkim animacji. Cechują ich wy sze ni przeciętne aspiracje kulturowe,
najbli szego otoczenia. Ład przestrzenny wiosek, miasteczek i mają zdefiniowane potrzeby i ambicje. To ludzie, którzy poszukują
miast, stworzony przed wiekami, został zaburzony przez nowych doświadczeń, chcą odkrywać to, co nieznane. To osoby,
zniszczenia wojenne, biedę lub złe odczytanie elementów które z łatwością i z chęcią wchodzą w nowe relacje, cieszą się ze
krajobrazu i narzucenie nowych układów i struktur. Szczególnie spotkania nowych ludzi, nawiązywania kontaktów. Publiczność
dotkliwie doświadczyły tego obiekty zabytkowe, sakralne i „Nowej Kultury” włącza się w misję. Z przyjemnością zaświadczy
17

18. Wiejskie dró ki. Wydarzenie w Lubieszewie organizowane przez Złocieniecki Ośrodek Kultury. Fot. M. Sztark
swoją obecnością, aktywnością i opłaceniem kosztów biletów, e na standardzie zachowań: Goście jadą, trzeba posprzątać!,
spełnia wyznaczoną przez organizatorów misję. motywuje nawet najbardziej zatwardziałych malkontentów.
Mieszkańcy z pozycji biernych obserwatorów stają się
Interwencja gospodarzami miejsca. Muzyka powa na ma szczególny wpływ na
Misją „Nowej Kultury” jest zwrócenie uwagi na miejsce. zachowania, wymaga szacunku, bezwarunkowej akceptacji,
W nietypowej przestrzeni odbywa się prezentacja dzieła: koncert, traktowania wydarzenia jak święta, a nawet rytuału.
spektakl, wystawa. Odbywa się spotkanie z wybitnym artystą, Przygotowania do koncertu muzyki powa nej zobowiązują.
wirtuozem swojej sztuki. Wirtuozowski popis harfistki, koncert
kwartetu smyczkowego lub orkiestry kameralnej, recital Finansowanie
fortepianowy, wystawa wybitnego fotografika przyciąga Interwencja metodą „Nowej Kultury” jest tym skuteczniejsza
aspirującą publiczność z okolicznych miast. Zwraca uwagę na im więcej odpowiedzialności za przygotowanie i finansowanie
wybrane miejsce, jego historię i problemy. Przykuwa uwagę przedsięwzięcia będzie po stronie społeczności z otoczenia.
mediów i decydentów. Wydarzenie „Nowej Kultury” wprowadza Metoda opiera się na zało eniu, e w promieniu ok. 80 km są
miejsce do obiegu myśli i działania, do obiegu kultury. wszyscy interesariusze wskazanego miejsca: mieszkańcy
najbli szego otoczenia, często bezradni i najbardziej
Motywacja do działania poszkodowani zaburzonym ładem przestrzennym, przed-
Animator pracuje w miejscu wydarzenia tak długo, a stawiciele kluczowych podmiotów, instytucji (proboszcz, dyrekcja
doprowadzi do skutecznego finału. Włącza przy tym lokalną szkoły, urzędnicy), właściciele i pracownicy firm, właściciele ziemi
społeczność do działania w procesie przygotowań. Zasada oparta i posesji, gestorzy obiektu. Ponadto interesariuszami miejsca
18

19. pośrednio są członkowie publiczności: liderzy opinii, aspirujący, wydarzenia. Zmiana mo e nastąpić równie w świadomości
aktywni uczestnicy ycia społecznego. Rozpoznanie i obdzielenie dysponentów wskazanego obiektu. Niejednokrotnie po wydarzeniu
odpowiedzialnością za wydarzenie wszystkich interesariuszy jest obiekt zmieniał swoją funkcję, zmieniał właściciela lub zaczynano w
sposobem na skuteczność interwencji. Bilety, sponsoring, nim remont. Niebagatelne jest równie oddziaływanie na
darowizny, wsparcie techniczne, pomoc merytoryczna, marketing świadomość społeczną w szerokim otoczeniu. Wydarzenie „Nowej
szeptany to podstawowe narzędzia wsparcia przez interesariuszy. Kultury” staje się przedmiotem zainteresowania mediów, co
spowoduje zmianę w postrzeganiu miejsc przez szerszą społeczność.
Spektakl
Ka dy z interesariuszy staje się częścią spektaklu, który w finale
odbywa się w wybranym miejscu. Ostatnie przygotowania,
kompletowanie krzeseł, przygotowanie parkingów, podłączanie Poczytaj mi mamo. Wydarzenie w Cybowie
energii to ju spektakl, w którym biorą udział mieszkańcy. organizowane przez Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim. Fot. A.Olszacka
Kawalkada samochodów przyjezdnej publiczności ten spektakl
rozwija. Spotkanie przed obiektem, poczęstunek (kawa, herbata,
ciasto, regionalne przysmaki) buduje napięcie spektaklu ale te
wzmaga poczucie akceptacji, współuczestnictwa w sprawie.
Wspólne zwiedzanie obiektu, spacer, opowieść o miejscu,
rozmowa, dają poczucie misji i zaanga owania. Kluczowym
elementem spektaklu jest obcowanie z dziełem - występ artysty,
skupienie, oklaski i podziw, estetyczne uniesienia.
Spektakl kończy się rozmową, długimi, ale rzetelnymi
podziękowaniami wszystkim tym, którzy choćby drobnym gestem
przyczynili się do realizacji wydarzenia.
Du ą wagę mają równie czynności końcowe: pakowanie
instrumentów, roznoszenie po yczonych krzeseł (animator włącza
w tę czynność publiczność), przywracanie miejscu poprzedniego
wyglądu, po egnania i odjazdy samochodów.
Demokracja kulturalna
Metoda „Nowej Kultury” zakłada demokratyczne podejście do
publiczności. Zasada ta polega na równym traktowaniu
wszystkich; wszyscy płacą za bilety, nie ma „lepszych miejsc”,
lokalni hierarchowie nie są witani w specjalny sposób. Wyjątek
stanowi moment podziękowań; wówczas szczególnym
szacunkiem są obdarzani Ci, którzy faktycznie pomogli
organizatorom.
Zmiana
Metoda „Nowej Kultury” powoduje zmianę. Przede wszystkim
zmienia optykę. Od dnia wydarzenia, mieszkańcy patrzą na
miejsce w inny sposób. W niektórych miejscowościach czas
odmierza się do wydarzenia „Nowej Kultury” i od takiego

20. FK
ZACHODNIOPOMORSKIE
FORUM KULTURY
W październiku 2012 r. Zachodniopomorskie Forum Kultury tworzą:
Goleniowski Dom Kultury w Goleniowie, Darłowski Ośrodek Kultury im. Leopolda Tyrmanda w Darłowie, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury
w Kaliszu Pomorskim, Kamieński Dom Kultury w Kamieniu Pomorskim, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Lubniewicach, Nowogardzki
Dom Kultury w Nowogardzie, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Pełczycach, Fundacja Kultury i Sportu „Prawobrze e” w Szczecinie,
Sławieński Dom Kultury w Sławnie, SZCZECIN-EXPO Towarzystwo Wspierania Rozwoju Pomorza Zachodniego, Gminny Ośrodek Kultury
Sportu i Turystyki w Wierzchowie, Złocieniecki Ośrodek Kultury w Złocieńcu, Stowarzyszenie Edukacyjno-Społeczno-Kulturalne Teatr Brama
– Goleniów, Dom Kultury w Ustce.