6. ‘’ İnsanlar Öğrenme Dürtüsüyle
Doğarlar. Öğrenmeye Karşı Merak ve
Bundan Duyulan Zevk, İnsanın
Doğasında Vardır. ‘’
W. E. Deming
6
7. ○ Bireyin yaşam süresinin yarısına
yaklaşan bölümündeki temel görev ‘’
ÖĞRENME ‘’ oluyor.
○
Ancak, iş öğrenmekle bitmiyor.
○
Öğrenebiliriz ancak aklımızda
kalmayabilir, unutabiliriz.
7
8. ○ Bu nedenle, diğer görevimiz,
öğrendiklerimizi daha sonra bunları
hatırlayabilecek şekilde bellekte
tutmaktır.
○
ÖĞRENME, SADECE EĞİTİM –
ÖĞRETİM KURUMLARINDA MI
YAPILIYOR?
8
9. Bebek Albert, tavşandan ve beyaz
sakallı erkeklerden korkmayı, sizin
derste öğrendiğiniz gibi mi öğrenmişti?
Somut işlemler döneminde, çocuk
miktar korunumunu, annesi anlattığı için mi
öğrenmişti?
9
10. ○
○
Bir idareci, elemanlarını nasıl
yöneteceğini, kime nasıl
davranacağını, iş yerinden en iyi verimi
almak için, ne yapması
gerektiğini,yalnızca kiyaplardan
öğrendiklerine göre mi belirliyor?
10
11. ○ Bütün bilgilerimizde, fiziksel ve sosyal
uyarıcıları nasıl algıladığımızda,
tutumlarımızda, kişiliğimizde,
yaptıklarımızda öğrenmenin büyük
katkısı vardır.
○
Öğrenme, yaşam boyu devam eden
○
bir süreçtir.
11
12. ○ Her yerde ve her zaman öğreniyoruz.
○
Bilgi Çağında yaşıyoruz ve çağımızın
sloganlarından biri ‘’ Bilgi Güçtür ‘’.
12
13. ○ ÖĞRENME TANIMI :
○
Öğrenme, tekrar veya yaşantı
sonucu, davranışlarda gözlenen,
oldukça devamlı bir değişikliktir.
○ Öğrenme tanımında geçen öğelerin
tanımlarını yapalım( bilgi tekrarı )
13
14. …)Öğrenme bir ara değişkendir :
İnsan yaşamında çok önemli bir yeri
olan öğrenme, bir ‘’ BİLİŞSEL
SÜREÇ ‘’tir.Buna göre öğrenme ;
…. Uyarıcı
ile
…. Davranış arasına giren,bir ara
değişkendir.
14
15. ○ …) Tekrar yada yaşantı :
○ Büyüme veya olgunlaşma süreci
içinde ortaya çıkan davranış
değişiklikleri ÖĞRENME
DEĞİLDİR.Örneğin; buluğ dönemindeki
hormonal değişiklikler nedeniyle karşı
cinse ilgi duymaya başlama,öğrenme
değildir.
15
16. .. Bebekte,emme davranışı doğuştan
vardır, kimsenin bunu öğretmesine gerek
yoktur.
.. Refleksler, otomatik olarak yaptığımız
doğuştan tepkilerdir.
..DOĞUŞTAN terimi, olgunlaşma süreci
içinde,sonradan ortaya çıkan davranışları
da( konuşma gibi ) içerir.
16
17. ..) Davranış :
Psikoloji davranışları inceler. Bir ara
değişken olan öğrenmenin,
mutlaka,psikolojideki 3 tür davranıştan
birine yansıması gerekiyor.
1.) Öğrenme, dıştan gözlenen davranışa
yansımaktadır.
17
18. 2.) Bir markete daha önce farklı yollardan
gitmiştiniz. Şimdi de markete
gideceksiniz ama aceleniz var.En kısa
yolun hangisi olduğuna karar vermeniz
gerekiyor.Zihninizdeki bilişsel haritayı
görselleştiriyorsunuz. En kısa yolu
buluyorsunuz. Öğrenme doğrudan
gözlenmiyor, bir davranıştan dolaylı
olarak anlaşılıyor.
18
19. ○ 3.) Yoğun dikkat gerektiren bir görevi
yerine getirirken, beyninizin elektriksel
cevaplarında dikkatle ilgili bir dalga
ortaya çıkıyor.( psikofizyolojik tepki )
19
20. … Davranışta değişiklik :
Öğrenmenin ölçüsü, davranıştaki
değişikliktir. Okulda daima yararlı bilgiler
öğretildiği için, değişikliğin hep iyi yönde
olduğu düşünülebilir. BU DOĞRU
DEĞİLDİR. Ön yargıların, ayrımcılığın,
madde kullanımının korku ve kaygıların
öğrenilmesinde olduğu gibi, öğrenme,
20
21. ○ Olumsuz veya yararsız yönde de
olabilir.
○
ÖZETLE ; Öğrenme, yararlı ve
uyumlu olumlu davranış değişikliğini
içerebileceği gibi,, yararsız ve
uyumsuz, yani olumsuz değişiklikleri
de içerebilir.
21
22. ○ … Oldukça devamlı değişiklik :
Yalnızca bir kez görülüp bir daha ortaya
çıkmayan davranış, öğrenme değildir.
Bir davranış değişikliğine ‘’ öğrenilmiş
değişiklik ‘’ diyebilmek için, onun
nispeten kalıcı olması gerekir.
ÖĞRENME,,,EMEK ve ÇABA İSTER !!
22
24. 1.) Koşullama Yoluyla Öğrenme :
Bilimsel Psikolojide, ilk tanımlanan
öğrenme türü ‘’ Koşullama Yoluyla
Öğrenme ‘’olmuştur. Bu öğrenmede
uyarıcılar ve davranışlar bellidir.
Koşullama yoluyla öğrenmenin
türleri vardır. Bu öğrenme Klasik
Davranışçı Ekol döneminde
tanımlanmıştır.
○
24
25. ○ A.) Klasik Koşullama ( şartlanma )
Bu koşullama türü, bir psikolog
tarafından değil de, bir Rus
Fizyoloğu olan İvan PAVLOV ( 18491936)tarafından yapılmıştır.
..Pavlov, 1900 lü yıllardan önce,
hayvanlar üzerinde deneyler yapmaya
başlamıştır.
25
26. …Laboratuvarda hazımsızlık çalışmaları
yapan Pavlov, köpeklere et verildiği
zaman, ürettikleri salya miktarını ölçmek
istedi.
...Bunu yapmak için bir ameliyat tekniği
ve bir aygıt geliştirdi.
26
27. …Ameliyat,salyanın ağızdan dışarı
akmasını engelliyordu. Bu işlemden
sonra, ağızdan gelen salya damlaları
önce bir kapta toplanıyor, sonra da bir
tüpten aşağı akmaya başlıyordu.
Böylelikle salya tüpteki havayı itiyor,
hava da termometreye benzer bir aracın
içindeki renkli sıvıyı itiyordu.
27
30. ○ .. Bu sistem sayesinde Pavlov, her
salgılamada salya miktarını dakika
olarak ölçme olanağını bulmuştur.
30
31. ○ ??? Klasik Koşullanmanın Prensipleri
?
N
Nelerdir ?
Pavlov’un deneyleri daha sonra
yapılacak araştırmalar için standart
oluşturdu. Bu deneyler klasik koşullanma
yada birleşik öğrenme olarak tanımlanır.
31
32. …Pavlov, klasik koşullanma yoluyla
öğrenmenin nasıl olduğunu bir köpeğin
salya salgılamasını zil sesine
koşullayarak kanıtlamıştır.
… Pavlov, bir köpeğin ağzına yiyecek
koymadan önce zil çalmış ve ardından
köpeğin ağzına yiyecek koymuştur.
32
33. …Önceleri, köpek zil sesini duyunca
salya salgılamamıştır. Köpeğe zil
sesinden sonra yemek verme işlemi
tekrarlanınca, köpek geçirdiği yaşantı
sonucu , zil sesi ile yiyecek arasında bir
bağlantı kurmuştur. Zil sesi bir bakıma
yiyeceğin yerine geçmiş,ve yiyeceğin
uyandırdığı tepkiyi uyandırmıştır.
33
34. ○ Klasik Koşullamada 4 öğe vardır.
○ 1.. Koşulsuz uyarıcı ( yiyecek )
○ 2..Koşulsuz tepki ( salya salgılama )
○ 3..Koşullu uyarıcı ( zil sesi )
○ 4..Koşullu tepki ( zil sesini duyunca
salya salgılama)
34
37. ○ Pavlov’un yaptığı bu araştırma klasik
koşullanma olarak tanımlanmıştır.
..Klasik Koşullanma ;
a.Koşulsuz uyarıcılar,
b..Koşullu yarıcılardan oluşur.
37
38. ○ DİKKAT !!!
Pavlov’un deneyinde, köpeğin
yiyeceği alması onun yaptığı herhangi
bir davranışa bağlı değil YANİ klasik
koşullamada canlı edilgen ( pasif )
durumda.Öğrenilen davranış, koşullu
uyarıcı tarafından UYANDIRILIYOR.(zil
çalınca salya salgılanıyor )
38
39. ………..Bu durum klasik koşullama ile
edimsel koşullama arasındaki en önemli
FARK tır.
GENELLEME : Pavlov, daha sonra, yine
bir işitsel uyarıcı olan çan sesinin de
salya salgılamasına yol açtığını
görmüştür.
39
40. ○ Genelleme , daha önce koşullama
işlemi hiç uygulanmadığı halde( yani
koşullu uyarıcıya benzeyen
uyarıcı,koşulsuz uyarıcı ile hiç
eşleştirilmediği halde ), bir uyarıcının
koşullu tekiye yol açmasına denir.
40
41. ….Genellemeye yol açan uyarıcıların,
benzer olması gerekir ( zil – çan gibi ).
…. Uyarıcıların benzerliği azaldıkça,
koşullama kuvveti de azalır.
41
42. ○ Söndürme İşlemleri :
Koşullama gerçekleştikten sonra da
köpeğe et vermeye devam edilmeli
mi??
Artık öğrendiğine göre, sadece zil
sesini duydukça köpeğin salyası akmaya
devam etmez mi??
42
43. ○ Bunun cevabı OLUMSUZ dur.
…Koşullu tepkinin sürmesi için,
deneycinin koşulsuz ve koşullu
uyarıcıyı ara sıra birlikte vermesi
gerekir. Bu yapılmazsa, davranış
kuvveti giderek azalır.
Bu işleme de sönme , deneycinin yaptığı
işleme de söndürme denir.
43
44. ○ Kendiliğinden Geri Gelme :
..Söndürme işlemi, koşullu tepkinin tam
olarak unutulmasını sağlıyor mu ??
…Araya bir dinlenme süresi verdikten
sonra, köpeği deney düzeneğine tekrar
koyup,zil çalsak ama et vermesek ne
olur??
44
45. ○ …Köpek tam şiddette değilse bile, son
söndürme işlemindekinin çok üstünde
bir koşullama kuvveti gösteriyor.
○ Demek ki , sönme ,tam bir unutma
sağlamıyor, davranış kendiliğinden geri
geliyor.
45
46. ○ Tam bir unutma sağlamak için ise;
○ ….söndürme işlemlerinin tekrarlanması
gerekiyor.
46
47. ○ B.) Edimsel Koşullama
Edimsel Koşullama,B. F. Skinner adlı psikolog
tarafından keşfedilmiştir.(kuramcı ).
..koşullamada canlı ETKİN durumdadır. Bu
koşullanma türü ;
Skinner’ ın çalışmaları sonucunda bir davranış
ilkesi ( evrensel gerçeklerin tutarlı ifadesi )
haline gelmiştir.
47
48. …Skinner, çalışmalarında önce güvercinleri
kullanmış, daha sonra, deney hayvanı olarak
beyaz ( albino ) sıçanları kullanmıştır.
48
50. ○ Klasik Koşullamada
uyarıcı
davranışı tepkisel olarak ortaya çıkıyordu ( zil
sesi salya salgılama tepkisini doğuruyordu )
○
Edimsel Koşullamada
canlı, bir
○
sonucu elde eden davranışı öğrenir ve
bunu ortaya koyar. Yaptığı davranış ( edim )
sonucu bir amaca ulaşır. Söz konusu
koşullama da ,bu nedenle edimsel olarak
nitelendirilir.
○
50
51. ○ Koşullama İşlemleri :
○ Edimsel koşullama kutusuna konulduğunda,
şıçan çeşitli davranışlar yapar.
○ ..kutunun içinde dolaşır,
○ ..nesnelere bakar,
○ ..onları koklar,
○ ..kurcalar.
○ Bu davranışlar,rastlantısal olarak yapılır.
51
52. ○
Sıçanın davranışlarından biri de,
yiyecek kutusunun bulunduğu yere gelmek
olur. Sıçan bu alanı koklar, kurcalar.
Davranışlarından biri pedalın itilmesini
sağlar. Buna deneme yanılma türü öğrenme
denir. Pedalı itme davranışı sonunda yiyecek
parçası kutuya düşer. Yiyecek olumlu
pekiştireçtir. Sıçan onu yer ve açlığı azalır.
52
53. ○ Daha sonra kutuya tekrar konulduğunda
sıçan, yine çeşitli davranışlar yapar, yine
bunlardan bir tanesi pedala basmadır.
Yiyeceğini alır ve yer. Sıçan kısa sürede
,pedala bastığında yiyecek almakta olduğunu
öğrenir. Rastlantısal davranışlar ortadan
kalkar. Aç sıçan kutuya konulduğunda,
hemen pedala basar, yiyeceğini alır.
53
55. ○ Pekiştirme ve Türleri :
○
Edimsel koşullamada canlının yaklaşmak
ve elde etmek istediği bir olumlu uyarıcı
olabilir,,yiyecek gibi.Canlı bu amacuna uygun
davranışlar yapar. Buna olumlu pekiştirme
denir.
55
56. Yada ;
Canlının uzaklaşmak veya ortadan
kaldırmak istediği bir olumsuz uyarıcı olabilir (
acı verici uyarıcılar gibi ).Canlı bu uyarıcıları
ortadan kaldıran davranışlar yapar. Bu duruma
da olumsuz pekiştirme denir.
56
57. …Edimsel koşullama türü öğrenme, Skinner ‘ın
yaptığı deneyle sınırlı değildir.
…Günlük yaşamdaki davranışlarımızın büyük
bir kısmı edimsel koşullama ürünüdür.
..) Hayvanlara beceriler edimsel koşullama
teknikleriyle öğretilir. At terbiyecilerinin elinde
şeker bulunur. İstenen davranışı yapınca,
terbiyecisi ata ara ara şeker verir.
57
60. ○ ..) Bazı bebekler bir sebeb olmaksızın sürekli
ağlar. Bu bebekler, ağladıkları zaman,
annesinin yanına geldiğini öğrenmiştir.
○ --Edimsel davranış : Ağlama
○ --Olumlu pekiştireç : Annenin yanına gelmesi
○ ..) Trafikte kırmızı ışık bir ayırt edici uyarıdır.
Bu ışıkta durarak, kazadan kaçınmış olunur.
60
62. ○ ..) Aniden çıkan şiddetli rüzgarla gökyüzünü
kara bulutların kaplaması, bir sağanak
yağmurun geleceğini gösteriyor. Hemen
bahçedeki oyunu bırakıp, içeri girersiniz.
Böylece ıslanmamış olursunuz.
62
