1. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
1
International Relation
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးဆိုသည္မွာ
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးဆိုသည္မွာ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံမဟုတ္ေသာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားအၾကား
လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္မႈ မ်ားျဖစ္သည္။ ထိုသို႔လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ၾကရာတြင္ ႏိုင္ငံ၏နယ္ျခားစည္းမ်ားကို
ေက်ာ္ျဖတ္၍ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ၾကရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္ နယ္စည္း
ျဖတ္ေက်ာ္သည့္ လုပ္ရပ္မ်ား မ်ားစြာပါဝင္လာသည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္တြင္ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာဇာတ္ေကာင္မ်ားစြာပါဝင္သည္။ ၎တို႔တြင္
လူမ်ဳိးစုအုပ္စုအဖြဲ႕မ်ား၊ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား မွသည္
တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းအေနအထားအထိ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ၾကသည္။
သမိုင္းေၾကာင္းအရ ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအဝန္းတြင္ အဓိက ပါဝင္သူမ်ားျဖစ္
သည္။ သို႔ေသာ္ ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္း ျဖစ္စဥ္ၾကီး ေအာက္တြင္ ကမာၻၾကီးသည္ တစ္ႏိုင္ငံႏွင့္
တစ္ႏိုင္ငံ ပိုမို အမွီသဟဲျပဳ ရပ္တည္လာေနရသည္။
ထို႔သို႔ေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ပင္ ကမာၻၾကီးသည္ ႏိုင္ငံ
မဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ လႊမ္းမိုးမႈကို ပိုမိုထိ
ေတြ႕လာရသည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္
ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးသည္ ဂလိုဘယ္ လူမႈ အသိုက္
အဝန္းၾကီးထဲတြင္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ အုပ္စုမ်ား၊
စီးပြားေရးေကာ္ပိုေရးရွင္းမ်ား၊ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး ကြန္ယက္မ်ားျဖင့္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔လာသည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏ သေဘာသဘာဝ
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏ သေဘာကို သိရန္ ေအာက္ပါအခ်က္ (၂) ခ်က္ျဖင့္ ေလ့လာႏိုင္
သည္။
(၁) အေၾကာင္းအခ်က္ကို ေလ့လာျခင္း ( Fact ) ႏွင့္
(၂) နယ္ပယ္ကို ေလ့လာျခင္း ( Field ) ဆိုသည့္ အခ်က္ (၂) ခ်က္ပင္ျဖစ္သည္။
(၁) အေၾကာင္းအခ်က္ကို ေလ့လာျခင္း ( Fact ) တြင္ ေအာက္ပါေမးခြန္းကို ဗဟိုျပဳ၍ ေလ့လာရသည္။
{ မည္သူ႔ေၾကာင့္ မည္သည့္အခ်ိန္တြင္ မည္သည့္အရာမ်ားျဖစ္ပ်က္ သြားသနည္း } ဆိုသည့္
ေမးခြန္းပင္ျဖစ္သည္။
International Relation is
the studying of Foreign
Policy of States.

2. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
2
(၂) နယ္ပယ္ကို ေလ့လာျခင္း ( Field ) တြင္ ေအာက္ပါအခ်က္ကို
ဗဟိုျပဳ၍ ေလ့လာရသည္။
{ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္သူ တို႔၏ လုပ္ေဆာင္မႈ ပုံသ႑ာန္ႏွင့္ ပံုစံကို
ေလ့လာရသည္။ } ဆိုသည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္သည္။
(၁) အေၾကာင္းအခ်က္ကို ေလ့လာျခင္း (Fact)
ႏို္င္တကာဆက္ဆံေရးတြင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္သူမ်ားသည္
သမၼတမ်ား၊ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ အရာရိွမ်ားႏွင့္ သံတမန္မ်ားျဖစ္ၾက
သည္။ ၎တို႔သည္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္၏ အဓိက
ပါဝင္သူမ်ားျဖစ္ေသာ္လည္း ေျမာက္မ်ားစြာေသာျပည္သူလူထုသည္
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးတြင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ ေနၾကသည္။
ႏိုင္ငံသားမ်ားသည္ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ဆႏၵမဲမ်ားေပးျခင္းျဖင့္ျဖစ္ေစ၊
ႏိုင္ငံေရးမဲဆြယ္ပြဲမ်ားတြင္ ပါဝင္ျခင္းျဖင့္ျဖစ္ေစ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံ
ေရးႏွင့္ တစ္နည္းမဟုတ္ တစ္နည္းျဖင့္ ပါဝင္ေနၾကသည္။ အျခား
တစ္ဖက္တြင္လည္း ႏိုင္ငံတကာကုန္စည္မ်ားကို ဝယ္ယူသံုးစြဲျခင္း
ျဖင့္ျဖစ္ေစ ျပည္တြင္း ျပည္ပသတင္းမ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ျခင္း ျဖင့္ျဖစ္ေစ
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး နယ္ပယ္ႏွင့္ ဆက္စပ္၍ ပါဝင္
လာေနၾကသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံအတြင္းရိွ ႏိုင္ငံသားအားလံုးသည္ ႏိုင္ငံတကာ
ဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္အတြင္းမွာပင္ အလိုအေလ်ာက္ ပါဝင္ေနျပီး
သူမ်ား ျဖစ္ေနၾကသည္။ ႏိုင္ငံတကာစီးပြားေရးျပိဳင္ဆိုင္မႈမ်ားႏွင့္
ဂလိုဘယ္စီးပြားေရးသည္ ဘြဲ႕ရေက်ာင္းသားမ်ား၏ အလုပ္အကိုင္
ရရိွမႈ၊ မရရိွမႈကို မ်ားစြာသက္ေရာက္မႈရိွလာသည္။ ကမာၻ႕ကုန္သြယ္
ေရးစနစ္၏ စည္းမ်ဥ္းမ်ားသည္ ကုန္စည္မ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏
ေမာ္ေတာ္ကားမွအစ အပ္ခ်ည္အဆံုး သံုးစြဲမႈ အေပၚမ်ားစြာ သက္
ေရာက္လာေနသည္။
(၂) နယ္ပယ္ကို ေလ့လာျခင္း (Field)
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးတြင္ ကန္႔သတ္စည္းမ်ားမရိွ။ ႏိုင္ငံတကာ
ဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္သည္ ပညာရပ္ေပါင္းစံုကို စုစည္းထားေသာ
ပညာရပ္ပင္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္ ေနေသာ
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၌ အဓိက
သီအိုရီ (၃) မ်ဳိးရိွသည္။
(၁) ရီယယ္လစ္ဇင္
(၂) လစ္ဘရယ္လစ္ဇင္
(၃) အိုင္ဒီယယ္လစ္ဇင္
ဟူ၍ ျဖစ္သည္။
အိုင္ဒီယယ္လစ္ဇင္ကို
Constructivism ဟု ေခၚေဝၚသံုးစြဲ
ေလ့ရိွသည္။
ရီယယ္လစ္ဇင္သည္ ေအာက္ပါ
ေဝါဟာရမ်ားကို ဗဟိုျပဳ၍ ခ်ဥ္းကပ္
သည္။
(၁) အက်ဳိးစီးပြား၊ (၂) လက္ေတြ႕
က်ျခင္း၊ (၃) လံုျခံဳေရး စသည့္ ေဝါ
ဟာရမ်ားကို ဗဟိုျပဳ စဥ္းစားသည္။
လစ္ဘရယ္လစ္ဇင္သည္ အက်ဳိးစီး
ပြားထက္ တန္ဖိုးမ်ား၊ အထူးသျဖင့္
ဒီမိုကရက္တစ္ တန္ဖိုးမ်ားကို အမွီ
ျပဳ ခ်ဥ္းကပ္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။
အိုင္ဒီယယ္လစ္ဇင္သည္ ႏိုင္ငံ
တကာ တရားမွ်တမႈ၊ ႏိုင္ငံမ်ား၏
အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ လူ႔အေျခခံ
ပိုင္ခြင့္ စေသာ အေကာက္အယူ
မ်ား၏ ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ျဖန္႔
က်က္ေလ့လာသည္။ အက်ဳိးစီးပြား
ႏွင့္တန္ဖိုးတို႔ထက္ အိုင္ဒီယာေရစီး
ကို အေျခခံေသာ သီအိုရီျဖစ္သည္။

3. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
3
ပညာရပ္နယ္ပယ္မ်ားမွာ ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးမွသည္ စီးပြားေရး၊ သမိုင္း၊ လူမႈေဗဒ၊ စိတ္ပညာ၊ ပထဝီ၊
ဒႆနိကေဗဒ ႏွင့္ အျခားအျခားေသာဘာသာရပ္မ်ား၊ ပညာရပ္မ်ားျဖစ္ေပသည္။ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံသည္
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာေလ့လာမႈ၏ အေရးၾကီးဆံုး ဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ၏ နယ္ပယ္တြင္ရိွသကဲ့သုိ႔ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံသည္လည္း
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏ နယ္ပယ္တြင္ အဓိကအခန္းက႑မွာပါဝင္ေနသည္။ အထူးသျဖင့္
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္ ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးအေၾကာင္းကို ေလ့လာျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးတြင္ ႏိုင္ငံတကာ အစိုးရမ်ား၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ပံုမ်ား၊ အစိုးရမ်ား၏ လုပ္ကိုင္
ေဆာင္ရြက္ပံုမ်ားကို သီအိုရီက်က်ေလ့လာေရးမ်ား ပါဝင္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏ သေဘာသည္ ျပည္ပႏိုင္ငံမ်ား၏ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ပံုကို သိရိွရန္
ႏိုင္ငံမ်ားကို ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒႏွင့္တြဲဆက္၍ ေလ့လာျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏
အဓိကသေဘာမွာ ႏိုင္ငံမ်ား၏ ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒကို ေလ့လာျခင္းဟုပင္ ေျပာႏိုင္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏
သေဘာ သဘာဝ
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာရပ္
သည္ အျမန္ေျပာင္းလဲေနေသာ
ကမာၻၾကီး၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို
ေလ့လာေသာ ပညာရပ္ ျဖစ္
သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးကို
မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ သမိုင္း
ဘာသာရပ္တစ္ခုအျဖစ္ အထူးအေလးေပး သင္ၾကားခဲ့ၾကသည္။ သမိုင္းသည္ ႏုိင္ငံတကာ
ဆက္ဆံေရးကို ေလ့လာရန္ အေရးပါေသာ ေနာက္ခံ အေၾကာင္းအရင္း (Background) ကို
ပံ့ပိုးေပးသည္။ သမိုင္းသည္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး ကိုေလ့လာရန္အတြက္ အလြန္အေျခခံက်သည္။
ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးသည္ သံခင္းတမန္ခင္း သမိုင္း (တနည္း) သံတမန္သမိုင္း - Diplomatic
History အေနျဖင့္ရိွခဲ့သည္။ သံတမန္ဆန္သည့္ သမိုင္းပညာရွင္တစ္ဦး သည္ စစ္ျဖစ္ရျခင္း၏
အေၾကာင္းအရင္းကို ရွာေဖြႏိုင္ခဲ့သည္။
မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
3
ပညာရပ္နယ္ပယ္မ်ားမွာ ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးမွသည္ စီးပြားေရး၊ သမိုင္း၊ လူမႈေဗဒ၊ စိတ္ပညာ၊ ပထဝီ၊
ဒႆနိကေဗဒ ႏွင့္ အျခားအျခားေသာဘာသာရပ္မ်ား၊ ပညာရပ္မ်ားျဖစ္ေပသည္။ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံသည္
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာေလ့လာမႈ၏ အေရးၾကီးဆံုး ဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ၏ နယ္ပယ္တြင္ရိွသကဲ့သုိ႔ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံသည္လည္း
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏ နယ္ပယ္တြင္ အဓိကအခန္းက႑မွာပါဝင္ေနသည္။ အထူးသျဖင့္
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္ ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးအေၾကာင္းကို ေလ့လာျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးတြင္ ႏိုင္ငံတကာ အစိုးရမ်ား၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ပံုမ်ား၊ အစိုးရမ်ား၏ လုပ္ကိုင္
ေဆာင္ရြက္ပံုမ်ားကို သီအိုရီက်က်ေလ့လာေရးမ်ား ပါဝင္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏ သေဘာသည္ ျပည္ပႏိုင္ငံမ်ား၏ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ပံုကို သိရိွရန္
ႏိုင္ငံမ်ားကို ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒႏွင့္တြဲဆက္၍ ေလ့လာျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏
အဓိကသေဘာမွာ ႏိုင္ငံမ်ား၏ ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒကို ေလ့လာျခင္းဟုပင္ ေျပာႏိုင္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏
သေဘာ သဘာဝ
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာရပ္
သည္ အျမန္ေျပာင္းလဲေနေသာ
ကမာၻၾကီး၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို
ေလ့လာေသာ ပညာရပ္ ျဖစ္
သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးကို
မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ သမိုင္း
ဘာသာရပ္တစ္ခုအျဖစ္ အထူးအေလးေပး သင္ၾကားခဲ့ၾကသည္။ သမိုင္းသည္ ႏုိင္ငံတကာ
ဆက္ဆံေရးကို ေလ့လာရန္ အေရးပါေသာ ေနာက္ခံ အေၾကာင္းအရင္း (Background) ကို
ပံ့ပိုးေပးသည္။ သမိုင္းသည္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး ကိုေလ့လာရန္အတြက္ အလြန္အေျခခံက်သည္။
ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးသည္ သံခင္းတမန္ခင္း သမိုင္း (တနည္း) သံတမန္သမိုင္း - Diplomatic
History အေနျဖင့္ရိွခဲ့သည္။ သံတမန္ဆန္သည့္ သမိုင္းပညာရွင္တစ္ဦး သည္ စစ္ျဖစ္ရျခင္း၏
အေၾကာင္းအရင္းကို ရွာေဖြႏိုင္ခဲ့သည္။
မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
3
ပညာရပ္နယ္ပယ္မ်ားမွာ ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးမွသည္ စီးပြားေရး၊ သမိုင္း၊ လူမႈေဗဒ၊ စိတ္ပညာ၊ ပထဝီ၊
ဒႆနိကေဗဒ ႏွင့္ အျခားအျခားေသာဘာသာရပ္မ်ား၊ ပညာရပ္မ်ားျဖစ္ေပသည္။ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံသည္
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာေလ့လာမႈ၏ အေရးၾကီးဆံုး ဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ၏ နယ္ပယ္တြင္ရိွသကဲ့သုိ႔ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံသည္လည္း
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏ နယ္ပယ္တြင္ အဓိကအခန္းက႑မွာပါဝင္ေနသည္။ အထူးသျဖင့္
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္ ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးအေၾကာင္းကို ေလ့လာျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးတြင္ ႏိုင္ငံတကာ အစိုးရမ်ား၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ပံုမ်ား၊ အစိုးရမ်ား၏ လုပ္ကိုင္
ေဆာင္ရြက္ပံုမ်ားကို သီအိုရီက်က်ေလ့လာေရးမ်ား ပါဝင္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏ သေဘာသည္ ျပည္ပႏိုင္ငံမ်ား၏ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ပံုကို သိရိွရန္
ႏိုင္ငံမ်ားကို ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒႏွင့္တြဲဆက္၍ ေလ့လာျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏
အဓိကသေဘာမွာ ႏိုင္ငံမ်ား၏ ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒကို ေလ့လာျခင္းဟုပင္ ေျပာႏိုင္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏
သေဘာ သဘာဝ
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာရပ္
သည္ အျမန္ေျပာင္းလဲေနေသာ
ကမာၻၾကီး၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို
ေလ့လာေသာ ပညာရပ္ ျဖစ္
သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးကို
မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ သမိုင္း
ဘာသာရပ္တစ္ခုအျဖစ္ အထူးအေလးေပး သင္ၾကားခဲ့ၾကသည္။ သမိုင္းသည္ ႏုိင္ငံတကာ
ဆက္ဆံေရးကို ေလ့လာရန္ အေရးပါေသာ ေနာက္ခံ အေၾကာင္းအရင္း (Background) ကို
ပံ့ပိုးေပးသည္။ သမိုင္းသည္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး ကိုေလ့လာရန္အတြက္ အလြန္အေျခခံက်သည္။
ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးသည္ သံခင္းတမန္ခင္း သမိုင္း (တနည္း) သံတမန္သမိုင္း - Diplomatic
History အေနျဖင့္ရိွခဲ့သည္။ သံတမန္ဆန္သည့္ သမိုင္းပညာရွင္တစ္ဦး သည္ စစ္ျဖစ္ရျခင္း၏
အေၾကာင္းအရင္းကို ရွာေဖြႏိုင္ခဲ့သည္။

4. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
4
ႏုိင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏ သီးျခားအသြင္အျပင္
က။ မဟာမိတ္မ်ား၏ အျပဳအမူ
ခ။ ကုလသမဂၢ၏ လုပ္ငန္းဖန္တီးရွင္မ်ား
ဂ။ အျခားႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ အက်ပ္အတည္း
အေျခအေနမ်ားတြင္ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ပံု
ဃ။ ႏိုင္ငံတကာအစိုးရမ်ား၏ ဖြဲ႕စည္းပံု
ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒ ( Foreign Policy )
ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒကို ေအာက္ပါအတိုင္း အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆို
ႏိုင္သည္။
Foreign Policy is defined as the actions taken
by the Governmental officials in order to
promote national interest beyond the
territorial boundaries of States.
(ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒဆိုသည္မွာ
ႏိုင္ငံ၏နယ္ျခားစည္းကိုလြန္၍ အမ်ဳိးသားအက်ဳိးစီးပြားကို
တိုးျမွင့္ရန္ အစိုးရက လုပ္ေဆာင္သည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား
ဟု နားလည္ႏိုင္သည္။ )
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးကို ေလ့လာလွ်င္ ကမာၻ႕ႏိုင္ငံမ်ား
၏ ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒ၊ သေဘာထားမ်ားကို ေတြ႕ႏိုင္သည္။
ကမာၻ႕ၾကီးသည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာမရိွေသာ္လည္းပဲ
ႏိုင္ငံတကာအေရးကိစၥမ်ားသည္ သူ႕အလိုအေလ်ာက္
ျဖစ္ခ်င္ရာ ျဖစ္လာၾကသည္ေတာ့ မဟုတ္ေပ။
ထိုႏိုင္ငံတကာအေရး ကိစၥမ်ား ျဖစ္ေပၚလာျခင္း၏
အေၾကာင္း တရားသည္ မူဝါဒမ်ား၊ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒမ်ားႏွင့္
ဆံုးျဖစ္ခ်က္ ခ်မွတ္သည့္အေနအထားမ်ားႏွင့္ မ်ားစြာ
ဆက္စပ္ေနသည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာရပ္တြင္
ႏိုင္ငံေရးျဖစ္စဥ္မ်ားကို အေျခခံ၍ ႏိုင္ငံ
အသီးသီး၏ (၁) ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒ၊ (၂)
ခ်ဳပ္ဆိုေသာ စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ား၊ (၃)
သံတမန္ေရးရာ ဆက္ဆံေရးမ်ားစသည္
တို႔ကို အက်ယ္တဝင့္ေလ့လာသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ သာမန္ သမိုင္းဘာသာရပ္ႏွင့္
မတူပဲ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ဆက္ဆံေရးကို
အထူးျပဳေလ့လာသည့္ ဘာသာရပ္
ျဖစ္သည္။
မွတ္ခ်က္။ ။ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး
ဆိုင္ရာ ဝါဒသေဘာတရားမ်ား၊ လုပ္ငန္း
လုပ္ဟန္မ်ားကို စနစ္တက် ေလ့လာရန္
လိုအပ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာ၏ က်ယ္ဝန္းမႈ
(၁) ပါဝါမွ်ေျခ (Balance Of Power)
(၂) ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ရိွ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ စီးပြား
ေရး ဖြဲ႕စည္းမႈမ်ားမွ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးခ်င္း
စီ၏ အေတြးအေခၚပိုင္းဆိုင္ရာ၊ အယူအဆ
ဆိုင္ရာ ပင္ကိုယ္သေဘာတရားမ်ားအထိ
က်ယ္ဝန္း နက္ရႈိုင္းသည္။
ေလ့လာခ်က္ပံုစံ
ႏိုင္ငံအဆင့္မွသည္ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးခ်င္း
၏ စိတ္ေနသေဘာထားမ်ား၊ အမူအက်င့္
မ်ား၊ အျပဳအမူမ်ား၊ ခံယူခ်က္မ်ား အထိ
ေလ့လာရန္ လိုအပ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ႏုိင္ငံ
တကာဆက္ဆံေရးသည္ Macro အဆင့္၊
Micro အဆင့္စသည္ျဖင့္ ေလ့လာအပ္
သည္။

5. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
5
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္ ကမာၻ႕လူမႈ အဖြဲ႕အစည္းၾကီးႏွင့္အတူ ေပၚထြက္လာခဲ့သည္။
ႏိုင္ငံတကာစနစ္သည္ ဂလိုဘယ္ပတ္ဝန္းက်င္ကို ကိုယ္စားျပဳလာသည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္ကို ေလ့လာရာတြင္ ႏိုင္ငံတကာလံုျခံဳေရးကိုေလ့လာရသည္။
ႏိုင္ငံတကာလံုျခံဳေရးသည္ စစ္ႏွင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရး၏ အေၾကာင္းတရားမ်ားကို ေမးခြန္းထုတ္လာသည္။
ထိုအခါ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္လည္း စစ္အေၾကာင္း၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးအေၾကာင္းကို ဗဟိုျပဳ၍
ေလ့လာရသည္။ စစ္အေၾကာင္းေလ့လာရာတြင္ စစ္တပ္မ်ားလႈပ္ရွားမႈမ်ား၊ သံတမန္မ်ား၏ အခန္း
က႑၊ ျခိမ္းေျခာက္မႈမ်ား၊ မဟာမိတ္ဖြဲ႕မႈမ်ားႏွင့္ စစ္ေရးစြမ္းရည္မ်ားဖြံ႕ျဖဳိးလာမႈ၊ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ
နည္းပညာမ်ား တိုးတက္လာမႈစသည့္အရာမ်ားကို ပါဝင္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ယေန႔ေခတ္
ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးသည္ စစ္ႏွင့္ပက္သက္လာလွ်င္ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္ မွ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္အၾကား စစ္ေရး
အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို ဗဟိုျပဳေလ့ လာၾကသည္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္ စစ္ေအးကာလျပီးဆံုးသည့္ ေနာက္ပိုင္း
ကာလမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံတကာလံုျခံဳေရးေလ့လာမႈနယ္ပယ္သည္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔လာခဲ့သည္။ အထူးသျဖင့္
ေဒသဆိုင္ရာ ပဋိပကၡမ်ား၊ လူမ်ဳိးစု ပဋိပကၡမ်ား ပိုမိုမ်ားျပားလာသည္။
၁၉၇၀ ခုႏွစ္ မွ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္အတြင္းတြင္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈကို
ဗဟိုျပဳ၍ ေလ့လာခဲ့ရျပန္သည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ ထိုႏွစ္ကာလမ်ားအတြင္း ႏိုင္ငံတကာစနစ္၏
စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားက စီးပြားေရး အရိွန္အဟုန္ႏွင့္တိုးတက္လာျခင္းကို တိုးပြားေစေသာ
ေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုအေျခအေနေၾကာင့္ပင္ ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒသည္ ႏိုင္ငံတကာ
ဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္တြင္ မျဖစ္မေနေလ့လာရေသာ ပညာရပ္တစ္ခုျဖစ္လာခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံတကာ
ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒပညာရွင္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ကုန္သြယ္မႈဆက္ဆံေရးအေျခအေနႏွင့္
ဘ႑ာေရးဆက္ႏႊယ္မႈမ်ားကို ေလ့လာၾကသည္။ ေငြေၾကးလဲလွယ္မႈ ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာစီးပြားေရး
ေရစီးေၾကာင္းပံုမွန္လည္ပတ္ေနေစရန္ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ႏိုင္ငံေရးအရ မည္ကဲ့သို႔ေသာ ပူးေပါင္းမႈမ်ား၊
ေပါင္းစည္းမႈမ်ား ျပဳလုပ္ၾကသည္ကို ႏိုင္ငံေရး ေဘာဂေဗဒပညာရွင္မ်ားေလ့လာၾကသည္။ ထိုေၾကာင့္
လံုျခံဳေရးသည္ ႏိုင္ငံတကာစီးပြားေရး ႏွင့္္ ဆက္ႏႊယ္ေၾကာင္း ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာရွင္မ်ားက
အသိအမွတ္ျပဳလာၾကသည္။ ႏိုင္ငံ့စီးပြားေရးသည္ ႏိုင္ငံ့လံုျခံဳေရးအတြက္ အေရးၾကီးသကဲ့သို႔
ႏိုင္ငံ့လံုျခံဳေရးသည္လည္း ႏိုင္ငံစီးပြားေရးအတြက္ အေရးၾကီးေသာ အေထာက္အပံ့ၾကီးျဖစ္ေပသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ စီးပြားေရးႏွင့္ လံုျခံဳေရးသည္ အျပန္အလွန္ အညမညသေဘာ အမွီသဟဲျပဳေနေပသည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၏ ဝိေသသလကၡဏာမ်ား
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္ ႏိုင္ငံတကာစနစ္ေၾကာင့္ အျမဲေျပာင္းလဲေနေသာ ကမာၻၾကီးကို
ေလ့လာရသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္ၾကီး ျပီးဆံုးသည့္ ကာလမွစ၍ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးတြင္ ေလ့လာ
စရာအေၾကာင္းအခ်က္မ်ား မ်ားျပားစြာ ရိွလာသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္ေနာက္ပိုင္း ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံ
ေရးနယ္ပယ္၏ ဝိေသသလကၡဏာၾကီး (၃) ခ်က္ရိွသည္။ ၎တို႔မွာ -

6. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
6
- (၁) ဂလိုဘယ္လူမႈအသိုက္အဝန္းၾကီးသည္ အျပန္အလွန္အမွီသဟဲျပဳမႈ တိုးပြားလာျခင္း။
( သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး၊ ႏိုင္ငံတကာခရီးသြားလာေရး၊ ကုန္ပစၥည္းႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ား
သည္ ေတာ္လွန္ေရးအသြင္သဖြယ္ အလ်င္အျမန္တိုးတက္ျဖစ္တည္လာျခင္း)
- (၂) ဆက္သြယ္ေရးကြန္ယက္မ်ား အသြင္ေျပာင္း၍ တိုးတက္လာျခင္း။
- (၃) ကမာၻ႕စီးပြားေရးသည္ ႏိုင္ငံမ်ား၏ ကုန္သြယ္ေရးျမွင့္တင္မႈႏွင့္အတူ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း
အျပန္အလွန္ အမွီသဟဲ ျပဳလာျခင္းႏွင့္ ကမာၻ႕ေငြေၾကးေစ်းကြက္ တစ္စုတစ္စည္းတည္း
ျဖစ္လာျခင္း။
( ႏိုင္ငံျခားေငြလဲလွယ္ေရးေစ်းကြက္သည္ တတိယကမာၻမ်ား၏ စီးပြားေရး တည္ျငိမ္မႈကို
သက္ေရာက္မႈအၾကီးဆံုးေပးႏိုင္ေသာ လကၡဏာရပ္ပင္ျဖစ္သည္။ )
ေျပာင္းလဲလာေသာ ကမာၻၾကီးတြင္ ေကာင္းက်ဳိးကို ဦးတည္ေသာ လုပ္ရပ္မ်ားရိွလာသကဲ့သို႔ ဆိုးက်ဳိး
ကိုသက္ေရာက္ေစေသာအရာမ်ားလည္း ပါဝင္လာသည္။ အၾကမ္းဖက္မႈ ျခိမ္းေျခာက္ခံရျခင္းမ်ား၊
ႏ်ဴကလီးယားစမ္းသပ္ေဖာက္ခြဲမႈမ်ား၊ လူမ်ဳိးတံုးသတ္ျဖတ္မႈမ်ားသည္ ဆိုးက်ဳိးကို ျပသေသာ
လကၡဏာရပ္မ်ားျဖစ္သည္။ ဒီမိုကေရစီပ်ံ႕ႏွံ႔လာျခင္း၊ ျငိမ္းခ်မ္းေသာႏိုင္ငံမ်ား တိုးပြားလာျခင္းႏွင့္
ကမာၻ႕ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ၾကီးမားစြာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ႏိုင္ျခင္းစသည့္ ကမာၻ႕ ေကာင္းက်ဳိး
၏ လကၡဏာမ်ားျဖစ္လာသည္။
စစ္ေအးကာလေနာက္ပိုင္း ကမာၻ႕ၾကီးသည္ အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္၍ မရေသာ အစီအစဥ္
အသစ္ျဖင့္ အသြင္ေျပာင္း လာသည္။ အျခားတစ္ဖက္တြင္လည္း ကမာၻ႕အေတြ႕အၾကံဳသည္ ပိုမိုက်ယ္
ျပန္႔လာသည္။ ကမာၻ႕ပတ္ဝန္းက်င္ကို ကာကြယ္ရန္ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ပူးေပါင္းမႈပိုမိုျပဳလာျခင္းသည္
ကမာၻ႕ၾကီး၏ အက်ဳိးအျမတ္အသစ္ျဖစ္သည္။ ကမာၻ႕ႏိုင္ငံ အခ်င္းခ်င္း အျပန္အလွန္အမွီသဟဲ
ျပဳမႈသည္ ကမာၻတစ္ဝွမ္း လူသားမ်ား၏ အသက္ရွင္ရပ္တည္မႈကို ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးက
ဦးေဆာင္ျခင္းကို ျဖစ္လာေစသည္။ ႏိုင္ငံျခားေရးရာကိစၥမ်ားသည္ စီးပြားေရးနယ္ပယ္မွလူမ်ား၊ လူမႈ
အသိုက္အဝန္းမွလူမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္မွ လူမ်ားအေပၚ လႊမ္းမိုးမႈ ျမင့္တက္လာသည္။ ေငြေၾကး
ျပိဳလဲမႈမ်ား၊ လူမႈျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမ်ား၊ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားသည္ ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္အေပၚ အက်ဳိး
သက္ေရာက္မႈၾကီးမားစြာရိွလာသည္။
ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ဆက္ဆံေရး
ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားသည္ ဦးတည္ခ်က္အမ်ဳိးမ်ဳိးရိွသကဲ့သို႔ အေရ
အတြက္လည္း ေျမာက္မ်ားစြာရိွေနသည္။ ႏိုင္ငံတကာဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို ေရးရာအလိုက္
ခြဲျခားသတ္မွတ္ၾကသည္။ ကုန္သြယ္ေရး၊ ႏိုင္ငံတကာလံုျခံဳေရး၊ ခရီးသြားလာေရး၊ နည္းပညာ
ေပါင္းစည္းေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈဖလွယ္ေရး ႏွင့္ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္မ်ား ထိန္းခ်ဳပ္ေရး စသည့္
နယ္ပယ္ေရးရာမ်ားကို လိုက္၍ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္မႈျပဳၾကသည္။ ႏို္င္ငံႏွစ္ႏိုင္ငံ
အၾကားဆက္သြယ္ေရးကို နယ္ပယ္ေရးရာအလိုက္ အေျခခံအခ်က္ (၂) ခ်က္ျဖင့္သာ ခြဲျခားသည္။

7. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
7
၎အေျခခံအခ်က္ (၂) ခ်က္မွာ - (၁) ပဋိပကၡ ႏွင့္ (၂) ပူးေပါင္းျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံႏွစ္
ႏိုင္ငံဆက္ဆံေရးကို ေလ့လာရာတြင္ နယ္ပယ္တစ္ခုခ်င္းစီကို ၾကည့္၍ ခြဲျခားသံုးသပ္ရမည္။
၎နယ္ပယ္တစ္ခုတြင္ ပူေပါင္းေရးအေျခအေနလား၊ ပဋိပကၡအေျခအေနလား ဆိုသည္ကို ခြဲျခား
သံုးသပ္ရန္ပင္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးတြင္ အလံုးစံု ပူးေပါင္းေရးျဖစ္စဥ္ႏွင့္ အလံုးစံု
ပဋိပကၡ အေျခအေနသည္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် အလြန္နည္းပါးသည္။ နယ္ပယ္တစ္ခ်င္းစီကို လိုက္၍သာ
အေျခအေနတစ္ရပ္ကို ခြဲျခားသတ္ မွတ္ႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။
အျခားႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာပဋိပကၡျဖစ္ပြားေနျခင္းကို အရင္းစစ္ၾကည့္လိုက္လွ်င္ ႏိုင္ငံ
အားလံုးသည္ အျမင့္မားဆံုးဩဇာအာဏာကို အလုိရိွေနျခင္းေၾကာင့္သာျဖစ္သည္ဟု ေတြ႕ႏိုင္သည္။
ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ပဋိပကၡျဖစ္ပြားမႈသည္ ကမာၻလံုးခ်ီအေျခအေနၾကီးတစ္ရပ္ျဖစ္လာသည္။ ထိုေနာက္
ႏိုင္ငံတကာစနစ္ထဲမွာပင္ ပါဝါအတြက္ တိုက္ခိုက္ၾကသည္။ အစုအဖြဲ႕မ်ားဖြဲ႕စည္းၾကသည္။ မဟာမိတ္
မ်ားဖြဲ႕ၾကသည္။ ႏိုင္ငံတကာပဋိပကၡမ်ား၏သေဘာကို သိရိွရန္ ႏိုင္ငံမ်ား၏ အက်ဳိး စီးပြားေဖာ္ေဆာင္မႈ
မ်ားႏွင့္ ၎တို႔၏ဦးတည္ခ်က္မ်ားကို ေလ့လာရမည္။ ထို႔ေနာက္ ထိတ္လန္႔စိုးရိမ္မႈျဖစ္ရျခင္း၏
အေၾကာင္းတရားကို ရွာေဖြရမည္။ ထိုအခါ ပဋိပကၡမ်ား၏ အရင္းအျမစ္ကို သိရိွႏိုင္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး ဘာသာရပ္၏ အေနအထား
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးသည္ ရႈပ္ေထြး၍ အေၾကာင္းအရာ ဘာသာရပ္မ်ဳိးစံုပါဝင္ေသာ ပညာရပ္ ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးတြင္ ေအာက္ပါဘာသာရပ္မ်ား ပါဝင္သည္။
၁။ ေခတ္သစ္ႏိုင္ငံတကာသမိုင္း
၂။ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး
၃။ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ
၄။ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား
၅။ ႏိုင္ငံတကာေဘာဂေဗဒ
၆။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာဥပေဒ
၇။ ႏိုင္ငံဖြဲ႕စည္းပံုမ်ား
၈။ ႏိုင္ငံေရးပထဝီဝင္ႏွင့္ ပထဝီႏိုင္ငံေရး
၉။ သံတမန္ဆက္သြယ္ေရးနည္းပညာ
၁၀။ စစ္မဟာဗ်ဴဟာ၊ နည္းဗ်ဴဟာမ်ား

8. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
8
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးႏွင့္ ဆက္စပ္သည့္ ေယဘုယ်က်ေသာ သီအိုရီကိုေလ့လာရာတြင္
- ႏိုင္ငံတကာ ဖြံ႕ျဖိဳးမႈ သီအိုရီ
- လက္နက္ထိန္းခ်ဳပ္ေရး
- ကုန္သြယ္ေရး စက္ဝန္း
- လက္နက္ ျပိဳင္ပြဲ စသည့္ အေၾကာင္းတရားမ်ားကို သိရိွႏိုင္သည္။
မ်က္ေမွာက္ကာလတြင္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာရပ္ကို ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ( Political Science – PS )
သင္ရိုးညႊန္းတမ္း၏ တစ္စိတ္တစ္ေဒသအေနျဖင့္ တကၠသိုလ္မ်ားစြာမွာ ေပါင္းစပ္ေလ့လာသင္ၾကားေန
ၾကသည္။ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးကို နက္နက္နဲနဲေလ့လာရာတြင္
၁။ ႏိုင္ငံတကာ သမိုင္း International History
၂။ ဥပေဒ (အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒ) International Law
၃။ စီးပြားေရး Economy
၄။ ႏိုင္ငံျခားေရး မူဝါဒ Foreign Policy
၅။ ႏိုင္ငံတကာ ႏိုင္ငံေရး International Politics
စသည့္ပညာရပ္နယ္ပယ္ ဆိုင္ရာ အသိပညာေတြ ရိွရန္လုိအပ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာရပ္သည္ ကြဲျပား ျခားနားျပီး သဘာဝမတူညီေသာ နယ္ပယ္ အသီးသီးကို
ရႈျမင္ေလ့လာသည္။
၎နယ္ပယ္အသီးသီးတြင္ သမိုင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊
ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒ၊ ဒႆနိကေဗဒ၊ ေဘာဂေဗဒ၊
ပထဝီဝင္၊ လူမႈေဗဒ၊ စိတ္ပညာ၊ မႏုႆေဗဒ၊ က်ား/မ
(လိင္)ေလ့လာေရး စသည္တို႔ ပါဝင္သည္။
ႏိုင္ငံတကာပဋိပကၡမ်ား
ႏိုင္ငံတကာပဋိပကၡအမ်ဳိးအစား (၆) မ်ဳိးရိွသည္။
(၁) နယ္ေျမအျငင္းပြားမႈမ်ား Territorial Disputes
(၂) အစိုးရ၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ပြားေသာ ပဋိပကၡမ်ား Controls of Governments
(၃) စီးပြားေရးပဋိပကၡမ်ား Economic Conflicts
(၄) လူမ်ဳိးေရးပဋိပကၡမ်ား၊ လူမ်ဳိးစုပဋိပကၡမ်ား Ethnic Conflict
(၅) ဘာသာေရးပဋိပကၡမ်ား Religious Conflicts
History, Culture, International
Law, Philosophy, Economy,
Geography, Sociology,
Psychology, Anthropology,
Sex

9. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
9
(၆) ဝါဒေရးရာပဋိပကၡမ်ား Ideological Conflicts
စသည္တို႔ ပါဝင္သည္။
(၁) နယ္ေျမအျငင္းပြားမႈမ်ား
နယ္ေျမအျငင္းပြားမႈတြင္ ေအာက္ပါအခ်က္ (၃) ခ်က္ကို မူတည္၍ ျဖစ္ပြားေလ့ရိွသည္။
(က) ခြဲထြက္ေရး Secession
(ခ) ေရပိုင္နက္ Territorial Water
(ဂ) ေလပိုင္နက္ Air Space
အာရပ္-အစၥေရးပဋိပကၡ၊ ကက္စမီးယားေဒသေပၚက အိႏိၵယ-ပါကစၥတန္စစ္ပြဲ၊ ပါရွန္ပင္လယ္
ေကြ႕တြင္ေရပိုင္နက္ အျငင္းပြားမႈကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ျဖစ္ပြားေသာ အီရန္-အီရတ္စစ္ပြဲ စသည့္နယ္နိ
ဆိုင္ရာအျငင္းပြားမႈမ်ားသည္ နယ္နိမိတ္ေရးရာ ပဋိပကၡမ်ားျဖစ္သည္။ က်န္ရိွေနေသးေသာ ကမာၻ႕
နယ္နိမိတ္ေရးရာ ျပႆနာမွာ ကၽြန္းငယ္ေလးမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ပြားေသာ နယ္ေျမ
အျငင္းပြားမႈမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ ပင္လယ္ျပင္ရိွကၽြန္းငယ္ေလးမ်ားပိုင္ဆိုင္ေရးသည္ မဟာဗ်ဴဟာ
အသာစီးရမႈ၊ ကမ္းလြန္အရင္းအျမစ္ႏွင့္ ပင္လယ္ငါးဖမ္းခြင့္ စေသာအားသာခ်က္မ်ားေၾကာင့္
ပိုမိုျပင္းထန္လာခဲ့သည္။ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္တြင္ Spratly ကၽြန္းစုမ်ားပိုင္ဆိုင္ေရး အျငင္းပြားမႈ
ရိွသည္။ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္တြင္ တရုတ္ႏိုင္ငံႏွင့္ ဗီယက္နမ္၊ ဖိလစ္ပိုင္၊ မေလးရွား၊ ဘရုႏိုင္း
စသည့္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ကၽြန္းစုအေရးအခင္းမ်ားျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ပင္လယ္ျပင္ကၽြန္းစုမ်ားကို ပိုင္ဆိုင္ျခင္း
ျဖင့္ ပင္လယ္ေရေအာက္သယံဇာတမ်ားႏွင့္ ပင္လယ္တြင္း အခ်ဳပ္အခ်ာသက္ ေရာက္ႏိုင္မႈကို
ပိုင္ဆိုင္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ပင္လယ္တြင္း ကၽြန္းငယ္ေလးမ်ားပိုင္ဆိုင္ေရးသည္ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း
လက္ဦးမႈရယူ ရန္ဦးတည္ထားေသာပိုင္နက္အေရးကိစၥပင္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ေတာင္ကိုရီးယား
ႏွင့္ ဂ်ပန္တို႔၏ ပင္လယ္ကၽြန္းေရး ရာ အျငင္းပြားမႈမ်ားျဖစ္လာသည္။ တဖန္တရုတ္ႏွင့္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ
အျငင္းပြားေသာ ကၽြန္းစုပိုင္ဆိုင္ေရးပဋိပကၡသည္ ေရပိုင္နက္ဆိုင္ရာ နယ္ေျမအျငင္းပြားမႈမ်ားပင္
ျဖစ္သည္။ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္၊ ေတာင္အေမရိကတြင္ ေဖာက္ကလန္ကၽြန္း အေရးအခင္းႏွင့္ပက္သက္၍
အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံႏွင့္ ျဗိတိန္တို႔ ေဖာက္ကလန္ကၽြန္းစစ္ပြဲျဖစ္ပြားခဲ့သည္။
(က) ခြဲထြက္ေရး
အခ်ဳပ္အျခာပိုင္ႏိုင္ငံတစ္ခု၏နယ္ေျမထဲမွ သီးသန္႔နယ္ေျမတစ္ခုခြဲထြက္၍ ႏိုင္ငံထူေထာင္ျခင္း
ကို ခြဲထြက္ေရး ဟုေခၚသည္။ ထို႔အျပင္ ခြဲထြက္ေရးကို ႏိုင္ငံတစ္ခုအတြင္းရိွ နယ္ေျမေဒသတစ္ခုက
ထိုႏိုင္ငံ၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာမွ ခြဲထြက္ကာ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ ရယူျခင္းဟုလည္း ေခၚဆိုသည္။
ခြဲထြက္ေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ားသည္ ကမာၻၾကီးတြင္
က်ယ္ျပန္႔စြာ ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ အေျခအေနမ်ား
ရိွခဲ့သည္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံ
ျပဳိကြဲျပီးေနာက္ပိုင္း ရုရွားတြင္ ေခ်ခ်င္းညာ
ခြဲထြက္ေရး လႈပ္ရွားမႈ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။

10. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
10
၎ေခ်ခ်င္းညာခြဲထြက္ေရးသည္ ေခ်ခ်င္းညာ
မူဆလင္သမၼတႏိုင္ငံထူေထာင္ေရး ရည္ရြယ္
ခ်က္ ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ၁၉၉၄ခုႏွစ္မွ ၁၉၉၅
ခုႏွစ္အတြင္း ေခ်ခ်င္းညာခြဲထြက္ေရး လူမ်ဳိးစု
မ်ားအား ရုရွားႏိုင္ငံက ၾကီးမားေသာ စစ္အင္
အားကို သံုးစြဲ၍ ျဖိဳခြင္းႏွိမ္နင္းခဲ့သည္။ ထိုႏိွမ္
နင္းမႈကို ေခ်ခ်င္းညာ သူပုန္မ်ားက ေျပာက္
က်ားနည္းသံုး၍ ျပန္လည္ ခုခံတိုက္ခိုက္ခဲ့
သည္။
(ခ) ေရပိုင္နက္
ေရပိုင္နက္ခ်င္းထိစပ္ေနေသာႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေရပိုင္နက္အျငင္းပြားမႈ၏ ျခိမ္းေျခာက္ျခင္းကို
အျမဲလိုလိုခံၾကရသည္။ ႏိုင္ငံမ်ားသည္ မိမိႏိုင္ငံႏွင့္ ထိစပ္ေနေသာကုန္းေျမမွ ေရမိုင္ ၃ မိုင္အထိသာ
အခ်ဳပ္အျခာအာဏာသက္ေရာက္သည္ဟု သတ္မွတ္ခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ေရမိုင္ ၃ မိုင္ထက္
ေက်ာ္လြန္ပါက မိမိႏိုင္ငံ၏ အခ်ဳပ္အျခာသက္ေရာက္မႈ ရိွမရိွဆိုသည့္ အျငင္းပြားမႈမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး
ေနာက္ UNCLOS သည္ သေဘၤာသြားလာခြင့္ကို ကမ္းစပ္မွ ၁၂ မိုင္အထိ ခြင့္ျပဳခဲ့ျပီး ကမ္းစပ္မွ
မိုင္၂၀၀ အထကိုိ စီးပြားကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရးဇံုအျဖစ္သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၄- ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္
ကေနဒါ ေရတပ္သေဘၤာက မိုင္ ၂၀၀ထက္ေက်ာ္လြန္လာေသာ စပိန္ငါးဖမ္းသေဘၤာကို ႏွစ္ျမဳပ္ပစ္ခဲ့
ဖူးသည္။

11. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
11
(ဂ) ေလပိုက္နက္
ႏိုင္ငံ၏နယ္နိမိတ္ကို ႏိုင္ငံတစ္ခုအေပၚရိွေလပိုင္နက္ကိုလည္း ထည့္သြင္းထားသည္။ ႏိုင္ငံ
တစ္ခုအေပၚမွ ေလယာဥ္တစ္စင္းျဖတ္သန္းခ်င္လွ်င္ ထိုႏိုင္ငံ၏ခြင့္ျပဳခ်က္ကို ရယူရန္လိုသည္။ ဥပမာ-
၁၉၈၆ ခုႏွစ္တြင္ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံတြင္ အေျခစိုက္ထားေသာ အေမရိကန္ဗံုးၾကဲေလယာဥ္သည္
လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံသို႔ ပ်ံသန္းခ်င္လွ်င္ အတၱလန္တိတ္သမုဒၵရာကို ေက်ာ္ျဖတ္၍ ခရီးမိုင္ရွည္လ်ားစြာ ပ်ံသန္း
ရသည္။ အေၾကာင္းမွာ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံသည္ ၎၏ေလပိုက္နက္ထဲသို႔ အေမရိကန္ေလယာဥ္မ်ားကို
ျဖတ္သန္းခြင့္ မျပဳခဲ့ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံသည္ ျဗိတိန္ႏွင့္ လစ္ဗ်ား ႏိုင္ငံအၾကားတြင္
တည္ရိွသည္။
(၂) အစိုးရ၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ပြားေသာ ပဋိပကၡမ်ား
ကမာၻတစ္ဝွမ္းတြင္ ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္ကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ပြားေသာ ပဋိပကၡမ်ားသည္ သာမည
ျဖစ္လာေသာ အေျခအေနသို႔ေရာက္လာေသာ္လည္း အစိုးရ၏ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈမ်ားေၾကာင့္
ျဖစ္လာေသာ ျပႆနာမ်ားသည္ မ်ားသထက္မ်ားလာသည္။ အစိုးရမ်ားသည္ မိမိႏိုင္ငံ၏ နယ္နိမိတ္
ကို ေက်ာ္လြန္၍ စြက္ဖက္မႈမ်ားပင္ ရိွလာခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံတိုင္းတြင္ အစိုးရ၏ အလြန္အကၽြန္ထိန္းခ်ဳပ္ရန္
ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္လာမႈမ်ားေၾကာင့္ ျပႆနာမ်ား၊ ပဋိပကၡမ်ား ပိုမိုမ်ား ျပားလာခဲ့ရသည္။
ႏိုင္ငံမ်ားသည္ အျခားေသာႏိုင္ငံအစိုးရ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ မျပဳလုပ္ရေပ။
ႏိုင္ငံမ်ားသည္ မိမိ အစိုးရ၏ အက်ဳိးစီးပြားအတြက္ အျခာႏိုင္ငံမ်ားအေပၚ လႊမ္းမိုးမႈကို လုပ္ေဆာင္

12. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
12
လာၾကသည္။ ထိုသို႔ အျခားႏိုင္ငံမ်ားအေပၚ လႊမ္းမိုးမႈ ပိုမိုရရိွလာေစရန္ မိိမိႏိုင္ငံ၏ပါဝါပိုင္ဆုိင္မႈကို
ထုတ္ယူသံုးစြဲၾကသည္။ ႏိုင္ငံ၏ ပါဝါသည္ အျခားႏိုင္ငံတို႔ အေပၚ လႊမ္းမိုးလာႏိုင္သည္။ ႏိုင္ငံမ်ားသည္
မိမိႏိုင္ငံ၏ ဩဇာသက္ေရာက္မႈျမင့္မားေစရန္ အျခားႏိုင္ငံတြင္ မိမိလိုလားႏွစ္သက္ေသာ အစိုးရပံုစံ
မ်ဳိးရရိွေအာင္ ဖန္တီးလုပ္ေဆာင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္လာၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံႏွစ္ႏိုင္ငံ၏ အစိုးရႏွစ္ဖက္
အၾကား ပဋိပကၡအသြင္ေဆာင္ေသာ ျပႆနာမ်ားျဖစ္လာၾကသည္။ အစိုးရေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ပဋိပကၡ
မ်ားသည္ ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိး အသြင္သ႑ာန္အစားစားျဖင့္ ရိွေနသည္။
စစ္ေအးကာလအတြင္း စူပါပါဝါၾကီးႏွစ္ႏိုင္ငံ၏ စြက္ဖက္ဖန္တီးမႈမ်ားေၾကာင့္ တတိယႏိုင္ငံမ်ား
တြင္ အစိုးရ အေျပာင္းအလဲမ်ား မ်ားစြာျဖစ္ေပၚခဲ့ရသည္။ စူပါပါဝါၾကီးႏွစ္ႏိုင္ငံသည္ လက္နက္မ်ား
ေထာက္ပံ့ျခင္းျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ ေငြေၾကးအကူအညီမ်ားေပးျခင္းျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ စစ္ေရးအၾကံေပးမ်ားေစလႊတ္
ကူညီျခင္းျဖင့္ျဖစ္ေစ တတိယႏိုင္ငံမ်ား၏ ျပည္ တြင္းေရးကို ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္
ခဲ့သည္။ ဥပမာ အင္ဂိုလာျပည္တြင္းစစ္၊ အာဖဂန္နစၥတန္ ႏိုင္ငံမ်ားသည္ အစိုးရထိန္းခ်ဳပ္လိုမႈ
မ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာေသာ ပဋိပကၡမ်ား၏ အေကာင္းဆံုးေသာ ဥပမာမ်ားျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာပဋိပကၡမ်ားသည္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား၊ အဓိကရုဏ္းမ်ားအသြင္ျဖင့္ စတင္ျဖစ္ေပၚ
လာခဲ့ၾကသည္။ အဓိကရုဏ္းမ်ား၊ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား၊ အေရးအခင္းမ်ားသည္ ကမာၻအႏွံ႕အျပားတြင္
ပဋိပကၡအမ်ဳိးအစားမ်ားအျဖစ္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျဖစ္ေပၚလာသည္။ အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား
စီးပြားေရးဆိုင္ရာပဋိပကၡမ်ားသည္ အဓိကျဖစ္ပြားေနၾကေသာ ပဋိပကၡမ်ားျဖစ္သည္။
(၃) စီးပြားေရးဆိုင္ရာ ပဋိပကၡမ်ား
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးတြင္ စီးပြားေရးယွဥ္ျပိဳင္မႈမ်ားသည္ ပဋိပကၡအသြင္ကို ပိုမို
ေဆာင္လာသည္။ အထူးသျဖင့္ စီးပြားေရးဆိုင္ရာျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရးအသြင္
ေျပာင္းလဲမႈမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ စီးပြားေရးအသြင္ကူးေျပာင္းေရးတြင္ အက်ဳိးအျမတ္မ်ား၊ အက်ဳိး
စီးပြားမ်ားႏွင့္ ယွဥ္၍ စီးပြားေရးအသာစီးရယူလိုမႈမ်ားပိုမိုျပင္းထန္လာသည္။ သို႔ေသာ္ စီးပြားေရး
ဆိုင္ရာပဋိပကၡမ်ား၊ ျပႆနာမ်ားသည္ စစ္အင္အားသံုးျခင္း၊ စစ္ပြဲျဖစ္ပြားေစေသာ အေၾကာင္းအရင္း
မ်ားတြင္ ထိပ္ဆံုးကရိွေနသည္ေတာ့ မဟုတ္ေပ။
စီးပြားေရး ပဋိပကၡမ်ားသည္ အဓိကရုဏ္းမ်ား၊ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား၊ အေရးအခင္းမ်ားကို ျဖစ္ပြား
ေစသည္ မွန္ေသာ္လည္း ၎ပဋိပကၡမ်ားကို စစ္ေရးသံုး၍ ေျဖရွင္းျခင္းမ်ားသည္ ထိေရာက္ေသာ
ေျဖရွင္းမႈပံုစံ မဟုတ္ေခ်။ ကမာၻ႕စီးပြားေရး ျပႆနာမ်ားအတြက္ စစ္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား၏ အသံုးစရိတ္
သည္ မ်ားစြာကုန္က်သကဲ့သို႔ ျဖစ္ပြားလာေသာအေရးအရာမ်ား သည္လည္း ရႈပ္ေထြးက်ယ္ျပန္႔
လွသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ ပဋိပကၡႏွင့္ျပႆနာမ်ားကို တရားဥေပေဒနည္းျဖင့္သာ
အေကာင္းဆံုးေျဖရွင္းၾကသည္။
အျခားေသာ စီးပြားေရးဆိုင္ရာပဋိပကၡမ်ားသည္ စစ္လက္နက္စက္ရံုမ်ားကိစၥျဖစ္ျပီး ႏိုင္ငံ
တကာလံုျခံဳေရးအေပၚ မ်ားစြာသက္ေရာက္မႈရိွသည္။ ကုန္သြယ္ေရးတြင္ စစ္ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာ
ေျမာက္ကုန္ၾကမ္းမ်ားျဖစ္ေသာ ဓာတ္သတၱဳ မ်ားတင္ပို႔မႈ၊ တင္သြင္းမႈေၾကာင့္ျဖစ္လာေသာ စီးပြားေရး

13. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
13
ျပိဳင္ဆိုင္မႈမ်ားသည္ လံုျခံဳေရးအေရးကိစၥမ်ားျဖစ္လာသည္။ စီးပြားေရးယွဥ္ျပိဳင္မႈမ်ားသည္ ႏိုင္ငံတကာ
ပဋိပကၡမ်ား၏ အေၾကာင္းအရင္းျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာလံုျခံဳေရး အတြက္ အလြန္အေရး
ၾကီးေသာ သက္ေရာက္မႈမ်ားကို ျဖစ္ေစသည္။ စစ္အင္အားျပ၍ စီးပြားေရးပဋိပကၡမ်ားကို ေျဖရွင္းျခင္း
သည္ လံုးဝမျဖစ္သင့္ေသာအေျခအေနျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ဓနျဖန္႔ေဝမႈသည္ စီးပြားေရးပဋိပကၡပံုစံတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ဆင္းရဲေသာ
တိုင္းျပည္မ်ားသည္ ဆင္းရဲမြဲေတမႈမွလြတ္ေျမာက္ရန္ ေတာ္လွန္ေရးမ်ား ဆင္ႏႊဲၾကသည္။ တိုင္းျပည္၏
ဘ႑ာျဖန္႔ခြဲမႈ မညီမွ်ေသာစနစ္ကို တိုက္ဖ်က္ရန္ျဖစ္သည္။ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မႈမ်ားသည္ အျခား
တစ္ဖက္တြင္ ျပည္ပႏိုင္ငံမ်ား၏ အေထာက္အပံ့ျဖင့္ ျပည္တြင္းစစ္မ်ားျဖစ္လာသည္။
(၄) လူမ်ဳိးေရးပဋိပကၡမ်ား၊ လူမ်ဳိးစုပဋိပကၡမ်ား
လူဦးေရမ်ားျပားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ လူမ်ဳိးစုအေရအတြက္
မ်ားျပားတတ္သည္။ လူမ်ဳိးစုအေရ အတြက္မ်ားျပားျခင္းသည္
လူမ်ဳိးစုပဋိပကၡမ်ားကို ျဖစ္လာေစႏိုင္သည္။
ဘာသာစကားမတူျခင္း၊
ယဥ္ေက်းမႈကြဲျပားျခင္း၊
ကိုးကြယ္သည့္ဘာသာ မတူျခင္း
လူမ်ဳိးစုစရိုက္လကၡဏာမ်ား ကြဲျပားေနျခင္း သည္
လူမ်ဳိးေရးပဋိပကၡမ်ားကို ဖန္တီးေသာ အေၾကာင္း
အရင္းၾကီးမ်ား ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံမ်ားသည္ အမ်ဳိးသားစရိုက္လကၡဏာမ်ား ရႈပ္ေထြး
မ်ားျပားေစျခင္းမ်ားမရိွေစသင့္။ ထိုအစား အေမရိကန္
ျပည္ေထာင္စုကဲ့သို႔ အေမရိကန္ ဟူေသာ ဘံုအမ်ဳိးသားစရိုက္
လကၡဏာေပၚတြင္ လူမ်ဳိးစုအားလံုး ရပ္တည္ေနထိုင္ျခင္းသည္
လူမ်ဳိးစုမ်ား ျငိမ္းခ်မ္းစြာေပါင္းစည္းေနထိုင္ေရး ျဖစ္ေနသင့္
သည္။ ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္ျပင္ပရိွ လူမ်ဳိးစုမ်ားသည္ ႏိုင္ငံအတြင္းရိွ
လူမ်ဳိးစုမ်ား၏ အစုဝင္မ်ားပင္ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံတြင္းရိွ လူမ်ဳိးစုမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္လႊမ္းမိုးျခင္းသည္ လူမ်ဳိးစု ပဋိပကၡမ်ားျဖစ္ေစရန္ အႏ ၱရာယ္
ရိွေသာ အေျခအေနမ်ား ျဖစ္ ႏိုင္သည္။
လူမ်ဳိးစု အေရအတြက္
မ်ားျပားျခင္းသည္ လူမ်ဳိးစု
ပဋိပကၡမ်ားကို ျဖစ္လာေစႏိုင္
သည္။ ဘာသာစကား မတူျခင္း၊
ယဥ္ေက်းမႈ ကြဲျပားျခင္း၊
ကိုးကြယ္သည့္ ဘာသာမတူ
ျခင္း၊ လူမ်ဳိးစု စရိုက္လကၡဏာ
မ်ား ကြဲျပားေနျခင္းသည္
လူမ်ဳိးေရးပဋိပကၡမ်ားကို ဖန္တီး
ေသာ အေၾကာင္းအရင္းၾကီးမ်ား
ျဖစ္သည္။

14. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
14
(၅) ဘာသာေရးပဋိပကၡမ်ား
ကမာၻတြင္ လူမႈအသိုင္းအဝန္း၏ အႏွစ္သာရသည္ ဘာသာေရးပင္ျဖစ္သည္။ ေဒသ
တစ္ခုအေပၚလိုက္၍ ကိုးကြယ္ရာဘာသာအမ်ဳိးအစားမ်ား အစုလိုက္ကြဲျပားစြာ ေတြ႕ရသည္။ အိႏိၵယ
တြင္ ဟိႏၵဴအမ်ားစုရိွသည္။ ပါကစၥတန္တြင္ မူစလင္အမ်ားစုရိွသည္။ အဇာဘိုင္ဂ်န္တြင္ မူစလင္
အမ်ားစုရိွသည္။ အေမရိကန္တြင္ ခရစ္ယာန္အမ်ားစုရိွသည္။ ကိုင္ရိုတြင္ ရုိမန္ကက္သလစ္
ဘာသာဝင္အမ်ားစုရိွသည္။ ကိုင္ရိုတြင္ ဆာ့(ဖ)လူမ်ဳိးမ်ားသည္ ေအာ္သိုေဒါ့ခရစ္ယာန္ ဘာသာဝင္
မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ထို႔အတူ ေဘာ့စနီးယားႏွင့္ အာေဘးနီးယားတြင္ မူစလင္အမ်ားစုရိွသည္။ ကိုးကြယ္
ယံုၾကည္သည့္ ဘာသာအေရအတြက္မ်ားျပားျခင္းသည္ ပဋိပကၡျဖစ္မႈ၍ အေၾကာင္းအရင္း တစ္ခု
ျဖစ္ေနသည္။
(၆) ဝါဒေရးရာပဋိပကၡမ်ား
ဝါဒသည္ ဘာသာေရးႏွင့္ အလားသ႑ာန္တူသည္။ စစ္ေအးကာလအတြင္း ကမာၻ႕ဝါဒေရးရာ
တိုက္ပြဲမ်ားရိွခဲ့ သည္။ အရင္းရွင္ဒီမိုကေရစီႏွင့္ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒ အၾကားျဖစ္ပြားေသာ ဝါဒေရးရာတိုက္ပြဲ၊
အေတြးအေခၚတိုက္ပြဲ၊ သေဘာတရားေရးတိုက္ပြဲတို႔သည္ အလြန္ျပင္းထန္ခဲ့သည္။ ဝါဒေရးက်ဆံုးေစ
ရန္ စစ္ေရးျပဳိင္ဆုိင္မႈမ်ားဆင္ႏႊဲၾကသည္။ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း မဟာမိတ္မ်ားဖြဲ႕ၾကသည္။ ဝါဒေရးေအာင္
ႏိုင္မႈအတြက္ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာနည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ရုန္းကန္ ရပ္တည္ၾကသည္။ ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားတြင္
ပဋိပကၡအေျခအေနမ်ားသာမက ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားလည္းရိွသည္။ ႏိုင္ငံတြင္းျဖစ္တည္ေနေသာ
လူမႈအသိုက္အဝန္းၾကီး ပံုမွန္တိုးတက္လည္ပတ္ေနေစရန္ ဆက္သြယ္ေရး၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ ေရးႏွင့္
စီးပြားေရးမ်ား တိုးတက္ေအာင္ ထိေရာက္ေသာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ား လုပ္ေဆာင္ၾကသည္။
ထိုအျပင္ ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ႏွင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရး
ျဖစ္တည္မႈ ေရရွည္တည္တံ့ေနေစရန္ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ၾကသည္။
ေဒသတစ္ခုႏွင့္တစ္ခုအၾကား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ ပံုစံမ်ားသည္ လံုျခံဳေရးေကာ္မတီမ်ား စုဖြဲ႕ထား
ေသာ ဗဟုအဖြဲ႕အစည္းၾကီးျဖစ္ေနသည္။ ဗဟုလံုျခံဳေရးအသိုင္းအဝန္းအသြင္ သ႑ာန္မ်ဳိးသည္
ေျမာက္အေမရိကႏွင့္ အေနာက္ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ား စုေပါင္းဖြဲ႕စည္းထားေသာ ေနတိုးကဲ့သို႔ေသာ
လံုျခံဳေရးဆုိင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားရိွသည္။ ကမာၻတြင္ ႏိုင္ငံတကာတည္ျငိမ္ေရးအရင္းအျမစ္ၾကီးကို
ျခိမ္းေျခာက္ေနေသာအရာသည္ လံုျခံဳေရး ျပႆနာပင္ျဖစ္သည္။ လံုျခံဳေရးျပႆနာမ်ားတြင္
ႏိုင္ငံတကာတည္ျငိမ္ေရး၊ စစ္ပြဲမ်ား၊ ဒုကၡသည္မ်ား အစုလိုက္ အျပံဳလိုက္ေရႊ႕ေျပာင္းရမႈ ႏွင့္
ကုန္ထုတ္လုပ္မႈမတည္ျငိမ္မႈမ်ား ပါဝင္သည္။ ႏိုင္ငံအမ်ားအျပားသည္ လူမ်ဳိးစုပဋိပကၡမ်ား၊ အစိုးရ
ျဖဳတ္ခ်မႈမ်ား၊ ခြဲထြက္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ားေၾကာင့္ အင္အားခ်ိနဲ႔ေသာႏိုင္ငံမ်ားအျဖစ္သို႔ ေရာက္လာၾက
သည္။ အျခားတစ္ဖက္တြင္လည္း အစိုးရအခ်င္းခ်င္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ား လုပ္ေဆာင္ၾကသည္။

15. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
15
ထို႔ေၾကာင့္ ထိေရာက္ေသာ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈ
မ်ား၊ နည္းပညာဖလွယ္မႈမ်ား၊ ကုန္စည္ဖလွယ္
မႈမ်ား ျပဳလုပ္ႏုိင္၍ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈ ကုန္က်
စရိတ္မ်ား သက္သာလာေသာအက်ဳိးမ်ားကို
ရရိွလာသည္။
ထို႔အျပင္ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈ ျမင့္မားလာျခင္းႏွင့္
စားသံုးမႈျမင့္ တက္လာျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာ
ေသာ ျပႆနာမ်ားျဖစ္သည့္ ညစ္ညမ္းမႈမ်ား၊
သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္အရည္အေသြး က်ဆင္း
လာမႈမ်ား၊ အရင္းအျမစ္မ်ားရွားပါးလာျခင္း
စသည့္ အက်ဳိးဆက္မ်ားကို ခံစားလာၾက
သည္။ ထိုျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းႏိုင္ရန္ ႏိုင္ငံ
အခ်င္းခ်င္းၾကား အစိုးရမ်ားမွ အစိုးရခ်င္း
ပူးေပါင္းကာကြယ္ျခင္း၊ ပူးေပါင္း အေကာင္
အထည္ေဖာ္ျခင္း ႏွင့္ ပူးေပါင္းအေျဖရွာ
ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္လာၾကသည္။ ဥပမာ - ႏိုင္ငံ
မ်ား အတြင္း လူဦးေရတိုးပြားလာျခင္းေၾကာင့္
ျဖစ္ေပၚလာေသာ ပတ္ဝန္းက်င္ညစ္ညမ္းမႈမ်ား၊
ေလထုညစ္ညမ္းမႈမ်ားသည္ ကမာၻၾကီး ပူေႏြး
လာမႈကို ျဖစ္ေစသည္။ ကမာၻၾကီးပူးေႏြးလာမႈ
ကို ႏိုင္ငံမ်ား ပူးေပါင္း ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မွသာ
ထိေရာက္ေသာေျဖရွင္းမႈျဖစ္လာေပမည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ကမာၻလံုးခ်ီ ျပႆနာမ်ားကို
ေျဖရွင္းရာတြင္ ကမာၻ႕ႏိုင္ငံအားလံုးနီးပါး ပါဝင္
ေျဖရွင္းမွသာ ေျပလည္ႏိုင္စရာ အေၾကာင္း
ရိွသည္။
ေဒသအလိုက္ အေရးရာသတ္မွတ္ျခင္း
(၁) ပထဝီေရးရာ။ ႏိုင္ငံအုပ္စုအမ်ားသည္ ပထဝီ၏တည္ေနရာ ဆက္စပ္မႈကို လိုက္၍၊ ပထဝီတည္ရိွမႈ
ကို လိုက္၍ ေဒသဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ အုပ္စုမ်ား စုဖြဲ႕ၾကသည္။
(၂) စစ္ေရးအရ၊ ႏိုင္ငံေရးအရ။ ႏိုင္ငံမ်ားသည္ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ရဂ်ီအစုတူအရလည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံေရး
အေျချပဳျခင္းအရ လည္းေကာင္း ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း မဟာမိတ္မ်ားဖြဲ႕စည္းၾကသည္။ ( ကြန္ျမဴနစ္အုပ္စု၊
အရင္းရွင္အုပ္စုအျဖစ္ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီတူအုပ္စုမ်ား စုဖြဲ႕ၾကသည္။ အရင္းရွင္အုပ္စုသည္ ေနတိုး
စစ္ဘက္အဖြဲ႕အစည္းကို ဖြဲ႕စည္းျပီး ကြန္ျမဴနစ္ အုပ္စုသည္ ဝါေဆာစစ္ဘက္အဖြဲ႕အစည္းကို ဖြဲ႕စည္း
ခဲ့ၾကသည္။)
(၃) စီးပြားေရးရာ။ ႏိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရးဖံံြ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈအေျခခံမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဂ်ီဒီပီႏွင့္ စက္မႈ
ထုတ္ကုန္ ၏မ်ားတိုးတက္ ရန္ အလို႔ငွာ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ဖြဲ႕စည္းၾကသည္။

16. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
16
(၄) အျခားေသာေရးရာမ်ား။ (ဥပမာ - ဘာသာစကား၊ ဘာသာေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ လူဦးေရ ႏွင့္
ရာသီဥတုဆိုင္ရာ အေရး အရာမ်ားတြင္ ေရးရာက႑အလိုက္ အစုအဖြဲ႕မ်ား ဖြဲ႕စည္းၾကသည္။)
ေဒသဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား
ေဒသဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္းအမ်ဳိးအစား (၃) မ်ဳိးရိွသည္။
၎တို႔မွာ -
(၁) ေဒသဆိုင္ရာ ကာကြယ္ေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ား
(၂) ေဒသဆိုင္ရာ စီးပြားေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ား
(၃) ေဒသဆိုင္ရာ လံုျခံဳေရး ႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ား
စသည့္တို႔ျဖစ္သည္။
(၁) ေဒသဆိုင္ရာ ကာကြယ္ေရး
အဖြဲ႕အစည္းမ်ား
ဒုတိယကမာၻစစ္အလြန္ကာလမ်ားတြင္
ႏိုင္ငံလံုျခံဳေရးကုိ အေျချပဳ၍ ေဒသဆိုင္
ရာ ကာကြယ္ ေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ား ေပၚထြက္လာခဲ့ၾကသည္။ စစ္ေအးကာလအတြင္း ကမာၻ႕လံုျခံဳေရး
အေျချပဳ စုဖြဲ႕မႈမ်ား ဖြံ႕ျဖိဳးလာၾကသည္။ ေဒသဆိုင္ရာ ကာကြယ္ေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ ဒုတိယ
ကမာၻစစ္အျပီး စစ္ေအးကာလအတြင္း ေအာက္ပါပံုသ႑ာန္မ်ားအတိုင္း ေပၚထြက္လာခဲ့ၾကသည္။
၁၉၄၅ ခုႏွစ္ SEATO
၁၉၄၈ ခုႏွစ္ The Inter-American Defense System
၁၉၄၉ ခုႏွစ္ NATO
၁၉၅၂ ခုႏွစ္ South East Asia Treaty Organization (SEATO)
ကြန္ျမဴနစ္မဟုတ္ေသာႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္သည့္ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ား၊ လက္တင္အေမရိကႏိုင္ငံမ်ား၊ အေရွ႕
ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ား စသည့္ ႏိုင္ငံအသီးသီးႏွင့္ မဟာမိတ္စာခ်ဳပ္မ်ား၊ စစ္ေရးပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္
ေရးစာခ်ဳပ္မ်ား ခ်ဳပ္ဆို၍ ေဒသဆိုင္ရာ ကာကြယ္ေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ား ဖြဲ႕စည္းခဲ့ၾကသည္။
(1)Regional Defense Organizations
(2)Regional Economic Organizations
(3)Hybrid Regional Organizations

17. မင္းေသ့ ႏိုင္ငံေရး အေျချပက်မ္း
17
(၂) ေဒသဆိုင္ရာစီးပြားေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ား
စီးပြားေရးကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ဖြဲ႕စည္းေသာ ေဒသဆိုင္ရာႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားရွိသည္။
အထူးသျဖင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသမ်ားတြင္ ေရနံအမ်ားဆံုးထြက္ရိွတင္ပို႔သည့္ ႏိုင္ငံအမ်ားစုျဖင့္
ဖြဲ႕စည္းထားေသာ အိုပက္ (OPEC) ကဲ့သုိ႔ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ရိွသည္။ အေရွ႕ေတာင္အာရွ
ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ကုန္သြယ္ေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈျဖစ္စဥ္ကို အေကာင္ အထည္ေဖာ္ရန္ အာဖတာ (AFTA)
အာဆီယံလြတ္လပ္စြာကုန္သြယ္မႈဇံု စသည့္ စီမံကိန္းကို ေဆာင္ရြက္သည့္ အဖြဲ႕ အစည္းမ်ားသည္
ေဒသဆိုင္ရာစီးပြားေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားျဖစ္သည္။ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားအဖြဲ႕ႏွင့္ ဥေရာပယူနီယံ (EU)
ကဲ့သုိ႔ေသာ ေဒသဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ ေဒသအဆက္
အစပ္ကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ ဖြဲ႕စည္းထားေသာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားပင္ျဖစ္သည္။
(၃) ေဒသဆိုင္ရာလံုျခံဳေရးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ား
ထိုအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ လံုျခံဳေရးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးကို တြဲဖက္လုပ္ေဆာင္ေသာသေဘာရိွသည္။
ေဒသဖြံ႕ျဖိဳးေရးသည္ ေဒသလံုျခံဳေရးကို အက်ဳိးျပဳသကဲ့သို႔ ေဒသလံုျခံဳေရးသည္လည္း ဖြံ႕ျဖိဳးေရး
အတြက္ အေထာက္အပံ့ျဖစ္ေစျခင္း သေဘာရိွသည္။ အထူးသျဖင့္ ေဒသဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား
သည္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ဦးတည္၍ ဖြဲ႕စည္းေသာ္လည္း ေနာက္ကြယ္တြင္ လံုျခံဳေရးအာမခံခ်က္
အတြက္ မူဝါဒမ်ား ပါရိွသည္။ ထိုကဲ့သို႔ေသာ ေဒသဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိးအသြင္
သ႑ာန္အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည္။