Tarikh Penerbitan: 4 Januari 2022, oleh: SlideShare.net PPPJ1253 Sejarah dan Tamadun Islam di Afrika Utara dan Andalus "Pencerakinan Reflektif Kerajaan Bani Umayyah di Sepanyol (al-Andalus) (Bahagian II)" Resensi Karya STIAUDA Oleh: Rausyan Fikri Suhaimi, Siti Zulaikha Balqis Azmi, Balqis Nabilah Mohd Salimin & Ezad Azraai Jamsari Pusat Kajian Bahasa Arab dan Tamadun Islam (ArabIC), Fakulti Pengajian Islam, UKM Bangi Penghargaan: Geran Penyelidikan GUP-2019-027 YouTube:

1. Balqis Nabilah Binti
Mohd Salimin
A178212
Rausyan Fikri Bin
Suhaimi
A178269
Siti Zulaikha Balqis Binti
Azmi
A178255
Ezad Azraai Jamsari
Ketua Projek
GUP 2019-027
Arabic, FPI, UKM
PJ1253 Sejarah Tamadun Islam di Afrika Utara & Andalus (STIAUDA)
Semester I Sesi 2021/2022
Pencerakinan Reflektif

2. Tahap Kelemahan
dan Kejatuhan

3. KEJATUHAN KEKHALIFAHAN UMAWIYYAH
• Beliau merupakan anak Al Hakam II dan umum walad menjadi khalifah
selepas kematian ayahnya pada usia muda.
• Pada peringkat awal ramai yang menolak hak beliau untuk menjadi
khalifah namun dengan strategi dan perancang Ibn Abi Amir dan
Ibundanya berjaya meletakan Hisyam II sebagai khalifah di sepanyol.
HISYAM II MU’AYYID
• Beliau merupakan seorang yang berketurunan arab yang lahir di sepanyol dan membesar di
sepanyol
• Beliau merupakan seorang yang bijak mengatur kedudukan politiknya, para peringkat awal
beliau berbaik dengan pihak istana kehalifahan
• Kedudukan beliau semakin kukuh apabila berjaya menghapuskan pengkhianat dari saqalibah
• Beliau telah dilantik sebagai Al Hijab wakil Hisyam II utk mentadbir kerajaan
IBN ABI AMIR
Gold Dinar of Emir Hisham II
m/s 3

4. • Beliau menyingkirkan golongan pemberontak Saqalibah dan menaikkan Hisyam II
sebagai Khalifah untuk mengukuhkan kedudukannya.
• Beliau telah memenjarakan Al Mushafi atas tuduhan mengkhianat istana dan beliau
dilantik sebagai Al Hijab (Perdana Menteri).
• Beliau bijak mengambil hati para ulamak yang memusuhi ahli falsafah dengan
mengutuk ilmu falsafah sedangkan beliau sendiri turut minat dengan ilmu falsafah
• Mengurangi kekuasaan Hisyam II apabila memindahkan pusat pentadbiran dari Alcazar
kepada Madinah Az Azhra
POLITIK IBN ABI AMIR
• Berjaya mengalahkan panglima tentera Al Ghalib pada tahun 981M seterusnya mendapat gelaran Al-Manzur
• Berjaya meluaskan kuasa Islam dalam 57 ekspidisi menentang Kristian, berjaya menawan Barcalona, Compostella
dan Gereja Saint James
• Kawasan taklukan Islam merangkumi Afrikan Utara, Pyreness dan Fez
• Zaman pemerintahan Ibn Abi Amir sangat gilang gemilang apabila berjaya meletakkan namanya sebaris dengan
khalifah.
• Beliau memakai pakaian khalifah dan namanya disebut dalam setiap khutbah jumaat
• Pemerintahan beliau disambung oleh anaknya Abd al-Malik.
KEJAYAAN IBN ABI AMIR
Kekhilafahan Cordoba 1000M, semasa
puncak pemerintahan Al-Mansur
m/s 4

5. • Abd al-Malik merupakan seorang pemerintah yang mendapat kuasa
penuh dari Sultan Hisyam II.
• Beliau seorang pemerintah yang hebat dan mendapat gelaran Al-
Muzaffar & Saif Al Dawlah semasa pemerintahan beliau telah
melakukan ekspidisi ke Catalonia dan San Marin dan beliau
memerintah selama 6 tahun.
• Selepas kewafatan beliau pada tahun 1008M kekhalifahan
Umawiyyah mula kacau bilau, pemerintahan silih berganti dan
banyak perang saudara yang terjadi dek kerana gilakan kuasa dan
kedudukan dalam Istana pemerintahan.
• Sepanjang 27 tahun 7 khalifah silih berganti, mereka hanya sebagai
lambang sahaja tiada kuasa kerana semua kekuasaan terletak pada
Al Hijab.
ABD AL-MALIK
Muka hadapan Peti Mati Leyre , dibuat
untuk ʿAbd al-Malik pada 1004/5
m/s 5

6. IBN ABI AMIR
ABDUL MALIK (AL-MUZAFFAR)
ABDUL RAHMAN
MUHAMMAD BIN HISYAM (AL-MAHDI)
SULAIMAN (MUSTA’IN BILLAH)
AL-HAJIB
(PERDANA
MENTERI)
KERAJAAN
UMAYYAH
m/s 6

7. Sebab-sebab Kejatuhan
Kerajaan Bani
Umaiyyah di Sepanyol

8. • Bentuk muka bumi sepanyol yang
bergunung ganang menyukarkan
proses berkomunikasi
• Kekhalifahan Umawiyyah menolak
wakil kerajaan Abbasiyyah dan wujud
banyak kerajaan kecil yang melepaskan
diri dari pusat pentadbiran
TIADA KOMUNIKASI
m/s 8

9. • Pemimpin gagal mengatasi masalah
dalam masyarakat tempatan
• Pemimpin mempunyai kuasa penuh
dan tidak tertakluk pada pusat
KUASA PENTADBIRAN
WILAYAH
m/s 9

10. • Kekhalifahan Umawiyyah sangat
terkenal dengan sifat asobiyyah mereka
dan hal ini turut diterapkan dalam
pemerintahan mereka di Sepanyol
• Banyak kaum yang membentuk
kerajaan di sepanyol seperti Arab,
Barbar dan Saqalibah serta wujud 2
kasta dalam masyarakat mereka iaitu
golongan atasan dan intelektual
PERPECAHAN
MASYARAKAT
m/s 10

11. • Datang dari Afrika Utara iaitu
Mesir kerana Fatemiyyah
memerintah Mesir pada ketika itu
• Menggugat Aliran Sunni dalam
pentadbiran kerajaan Umayyah
PENGARUH SYIAH
m/s 11

12. Sistem
Pemerintahan

13. Sistem Pemerintahan di Andalus boleh dibahagikan kepada
4 bahagian iaitu:
Pentadbiran
Ketenteraan
Pertanian
Ekonomi / Perdagangan
m/s 13

14. Bani Umaiyyah di Sepanyol
memerintah mengikut sistem
autokrasi (pemerintah
berkuasa penuh)
Amir / Khalifah
bertanggungjawab dalam
semua urusan pentadbiran
termasuk sebagai ketua tentera
& ketua kehakiman
Hajib; Perdana Menteri (tugas
hampir sama dgn wazir di kawasan
Timur empayar Islam), mempunyai
menteri-menteri di bawahnya
(bertugas dalam mengendali kerja-
kerja pentadbiran yang berpusat di
istana Cardova)
Pembahagian kura; wilayah
(21 buah + 3 markas
tentera), ditadbir oleh
seorang gabenor (wali)
Orang bukan Islam ada
ketua masing-masing
(bertanggungjawab kutip
jizyah; cukai perlindungan),
ada mahkamah & hakim
sendiri
Ulama sebagai penasihat
khalifah terutama dalam
bidang agama
Pentadbiran
m/s 14

15. Ketenteraan
Al-Hakam I (796-822M) membentuk pasukan tentera upahan yang kuat:
1. Tentera upahan (murtaziqah): Saqalibah (Slavs), Frank, Barbar, Negro & lain-lain
2. Tentera sukarelawan
3. Tentera biasa (dianggotai oleh semua kaum di Sepanyol)
Mempunyai 3 buah markas tentera (utara + tengah + selatan)
m/s 15

16. Pertanian
Khalifah memperkenalkan
sistem pengairan yang
teratur
Tanaman terkenal ketika itu:
limau, tebu, padi & kapas
(benih di bawa dari negara-
negara Islam di timur)
Hasil pertanian
bertambah, bekalan
buah-buahan &
sayuran segar
sepanjang tahun
Andalus merupakan negara
paling maju dalam bidang
pertanian dibandingkan
dengan kawasan-kawasan
Islam yang lain
Kaya dengan hasil logam
(diusahakan sejak zaman Rom),
namun dimajukan lagi dengan
perancangan & teknik yang
lebih moden
m/s 16

17. Ekonomi / Perdagangan
Khalifah melantik pegawai-
pegawai khas untuk menjaga
peraturan & perbadanan bagi
golongan ahli seni, pertukangan &
pelancongan
Abad ke 9M & 10M, mereka
membina industri perkapalan
untuk membawa barang
dagangan jauh hingga ke Mesir.
Penduduk Andalus tak
melepaskan peluang untuk
mengembangkan bakat masing-
masing terutama dalam bidang
sastera, seni bina & lain-lain
Ekonomi negara semakin
baik hasil kutipan cukai
perniagaan
Orang Islam aktif dalam bidang
perniagaan & perdagangan. Pernah
berdagang hingga ke Perancis
bahagian utara & Afrika Utara
bahagian selatan (merupakan punca
utama kemakmuran Andalus)
Andalus terkenal dengan hasil
tenunan & pakaian bulu /
periuk belanga dari tembikar,
tanah liat & lain-lain
m/s 17

18. Struktur
Masyarakat

19. Penduduk di Andalus
Kaum Barbar Kaum Arab Muwalladun
(penduduk
tempatan )
Mozarab (orang
Kristian)
Puak Yahudi dan
golongan hamba
m/s 19

20. Terdiri daripada puak yang menetap, bukan jenis berpindah-randah
Hampir semuanya beragama Islam
Kebanyakan tinggal di kawasan desa, melakukan pekerjaan pertukangan
secara kecil-kecilan
Mereka dari keturunan pejuang-pejuang Islam yang membuka kota
Andalus
Kaum Barbar
Datang ke Sepanyol untuk mengikut jejak langkah nenek moyang mereka & memulakan kehidupan baru
Bergabung dengan kaum Muslimin yang lain sebaik sampai ke Andalus bagi menghadapi tentangan puak Kristian
m/s 20

21. Bilangan kecil, namun lebih berpengaruh kerana terdiri dari
golongan pemerintah
Faktor keakraban pemerintah & rakyat, telah
mempengaruhi kebudayaan, peradaban & ekonomi di
Andalus
Memiliki ladang-ladang besar dengan hasil yang lumayan &
menguntungkan
Golongan mawali (bukan Arab) yang bertuankan Arab
memeluk Islam & bernaung di bawah keluarga Arab
sehingga akhirnya berasimilasi dengan orang Arab &
bersemangat Arab
Kaum Arab
m/s 21

22. Muwalladun; kaum Muslimin dari keturunan bangsa
Sepanyol
Bilangan mereka lebih ramai dari orang Arab
Ramai dari kalangan mereka memeluk agama Islam
Berlaku perkahwinan di antara golongan Muwalladun &
orang Arab sehingga ramai di kalangan Muwalladun
mengaku dari keturunan Arab
Muwalladun (penduduk tempatan)
Pada abad ke 10M, perbezaan ras antara orang Arab dan Muwalladun sudah tidak dapat dikenal lagi
m/s 22

23. Mozarab; orang-orang Kristian yang tinggal di Andalus &
bernaung di bawah pemerintahan Islam
Mereka tinggal di bandar & luar bandar
Bertutur mengikut loghat Rom
Bagi kalangan terpelajar, mereka boleh bertutur & menulis dalam
Bahasa Arab dengan baik
Mereka sangat terpengaruh & kagum dengan undang-undang,
kebudayaan, bahasa & peradaban Arab atau Islam
Ada antara mereka yang berhijrah ke negeri-negeri Kristian di
utara Andalus
Mozarab (orang Kristian)
m/s 23

24. Puak Yahudi & Hamba
Puak Yahudi tidak ramai, namun masih berpengaruh dan
mempunyai sumbangan dalam bidang intelektual
Golongan hamba terbahagi kepada 2:
puak Negro
Saqalibah (Slavs) termasuk puak Frank yang datang dari
utara Andalus
Akhirnya mereka memeluk Islam & berpengaruh dalam politik
Abad ke 11M, golongan Saqalibah dianggap salah satu elemen penting dalam kalangan penduduk Sepanyol
Golongan Saqalibah sangat berpengaruh terutama pada zaman Abdul Rahman III.
Kebanyakan berkhidmat di istana & menjadi tentera upahan
m/s 24

25. Kebudayaan

26. • Bidang Syariah yang paling berkembang berdasarkan al-Quran & Hadith
• Aliran / mazhab yang popular (Sunni, Syi’ah, Khawarij, Mu’tazilah, Zahiri
dan Awza’i
• Mazhab Maliki merupakan mazhab rasmi negara pada zaman al-Hakam I
(796-822M)
• Tokoh ulama mazhab Maliki di Sepanyol :
- ‘Isa bin Dinor (827M)
- Yahya bin al-Laithi (847M)
- al-’Utbi (869M)
• Kumpulan ulama’ Maliki dilantik menjadi penasihat kerajaan &
mahkamah
• Ilmu agama yang lain (Hadith, Tafsir & ilmu Kalam) juga dikembangkan
• Bidang sejarah & biografi masih di peringkat lokal
• Ahmad al-Razi (953M) dan ‘Arib (890M) merupakan ahli sejarah
Intelektual
m/s 26

27. • Zaman Bani Umaiyyah telah melahirkan ramai ahli sastera & penyair
• Ibn Abd. Rabbih (860-940M) penyair Islam Sepanyol berketurunan bukan Arab
(mawla) yang terbilang dengan karyanya Al-`Iqd al-Farid diikuti dengan Ibn
Hani’ al-Andalusi & Muhammad bin Hani’
• Abdul Rahman al-Dakhil orang yang bertanggungjawab terhadap
perkembangan kesusasteraan di Sepanyol
• Memberi sokongan terhadap ahli sastera yang kebanyakanya datang dari
bahagian timur empayar Islam
• Abu al-Makhsyi merupakan penyair paling terkenal & menjadi penyair istana,
pernah diberi ganjaran sebanyak 2000 dinar oleh Abdul Rahman al-Dakhil
kerana mencipta syair tentang orang buta
• Lahir tukang cerita (story-tellers) di pasar perniagaan seperti kisah Seribu Satu
Malam & Kalilah wa al-Dilalah.
• Dari kisah ini mempengaruhi negara Eropah seperti kisah Reynard dan
Bocaccacio dan Chaucer
Kesusasteraan
m/s 27

28. Seni bina Masjid Besar di Cordova
• Rekabentuk masjid ini dicipta oleh Abdul Rahman I
• Keistimewaan masjid ini dari segi kehalusan dan keindahan seni
binanya.
• Kos perbelanjaan bernilai 80 000 dinar, mempunyai 21 pintu & 1293
tiang batu bertatahkan permata, mimbar masjid diperbuat daripada
gading & kayu berharga, dihiasi dengan seribu lampu. Di bahagian
tengah dihiasi air pancut.
• Menara masjid besar Cordova yang terakhir dibina pada zaman
Abdul Rahman III, berbentuk bulat menyerupai Menara Masjid
Umawi di Damsyik.
Bandar istana
• Terletak di Madinah al-Zahra` yang dibina oleh Abdul Rahman III al-
Nasir.
• Mempunyai paduan antara seni bina Rom dan seni bina Islam
• Runtuh pada 1013M
Kesenian
m/s 28

29. 1. Peringkat rendah :
• Diajar membaca al-Quran & tatabahasa Arab di masjid-masjid
• Murid diajar menulis menggunakan pena & dakwat, menulis di atas kayu
licin yang boleh dipadam dengan kain kesat.
• Dilakukan secara terbuka
2. Peringkat menengah (thanawiyah) :
• Diajar nahu, sastera, sejarah, Hadith, fikah, ilmu kesihatan praktikal,
matematik, astronomi, akhlak, metafizik dan khat
• Pelajar yang lulus dikurniakan diploma / ijazah
• Dijalankan secara persendirian (private)
3. Peringkat tinggi / universiti :
• Diwujudkan pada zaman Hakam II ( 961-976M)
• Diwujudkan secara informal yang dikendalikan oleh sekumpulan professor
• Berpusat di Cordova & Toledo
• Merupakan pusat Pendidikan utama bagi siswazah-siswazah di barat Eropah
ketika itu.
Pendidikan
The Cathedral of Toledo became a
translation center in the 12th century
m/s 29

30. Sekian
Terima Kasih
Program Pengajian Arab dan Tamadun Islam
Fakulti Pengajian Islam
Universiti Kebangsaan Malaysia
©UKM2021