The document discusses the rise of Catholicism as an institution during the Middle Ages. It summarizes key aspects like how Christianity provided hope during difficult times, how the Church became a strong social institution, the growth of Christianity's doctrines, and the establishment of early churches in major cities. It also covers the role of the popes, development of canon law, founding of monastic orders like the Franciscans and Dominicans, and the Crusades launched to retake the Holy Land. Overall, it analyzes how the Catholic Church became a powerful force in medieval society and culture.

1. PAGLAKAS NG SIBAHANG
KATOLIKO BILANG ISANG
INSTITUSYON
SA GITNANG PANAHON

2. PANANAMPALATAYA
NAGING MATIBAY NA SANDIGAN ANG
KANILANG PANANAMPALATAYA
NAGKALOOB ANG KRISTIYANISMO NG
PAG-ASA SA PAG BABA NG ANTAS DULOT
NG PANANALAKAY
NAGING MATATAG NA INSTITUSYONG
PANLIPUNAN ANG SIMBAHAN

3. ANG PAGLAKAS NG KRISTIYANISMO
ANG DOKTRINA NG KRISTYANISMO NA
PAGMAMAHAL SA KAPWA AY SIMPLE.
NAGBIGAY NG MALALIM NA
PANANAMPALATAYA AT PANANALIG SA
PAGKAKAROON NG ISANG
MAKAPANGYARIHANG DIYOS.
PINASIGLA ANG PANINIWALA SA BUHAY NA
WALANG HANGGAN ANG MGA TAONG
NAGHAHANAP NG KABULUHAN SA BUHAY.

4. ANG MGA UNANG SIMBAHAN
o ANG UNANG SIMBAHAN AY PAYAK NA SAMAHAN
o BINUBUO NG MALIIT NA GRUPO
o ANG BAWAT ISA AY TINATAWAG NA “ECCLESIA”
NA IBIG-SABIHIN AY PAGPUPULONG
o ANG UNANG SIMBAHAN AY TINATAG SA
JERUSALEM,ROME,ALEXANDRIA,ANTIOCH,CON
STANTIPOLE, AT CORINTH

5. ANG MGA UNANG SIMBAHAN
MAY MAHALAGANG PAPEL ANG ROME SA PAGLAGO
NG KRISTIYANISMO
NAMATAY BILANG ISANG MARTIR SA ROME
ITINATAG NI PEDRO ANG PANGUNAHING APASTOL
NI HESUS
NAGSIMULA ANG KATAWAGAN SIMBAHANG
KATOLIKO UPANG TUKUYIN NG SIMBAHANG
KRISTIYANO SA KANLURAN
ANG KATAGANG NANGANGAHULUGANG
UNIVERSAL O PANGKALAHATAN

6. ISANG PANLAHAT NA
PANANAMPALATAYA
 ANG OLD TESTAMENT O LUMANG TIPAN AY OPISYAL NA
AKLAT NG MGA BANAL NA KASULATAN NG
KRISTIYANISMO NG MGA JEW
 SINULAT NINA MATEO, MARCOS, LUCAS, JUAN ANG
BUMUO NG NEW TESTAMENT O BAGONG TIPAN
 NAKIPAGUGNAYAN SI PABLO SA IBANG MGA KRISTIYANO
SA PAMAMAGITAN NG MGA MENSAHE
 ANG ESPESYAL NA DOKTORINA O THEOLOGY NG
SIMBAHANG KATOLIKO AY INILAGAY SA NAAAYON NA
PANUNUNTUNAN

7. MGA BATAS NG SIMBAHAN
 ANG SIMBAHAN AY MAY MGA HUKUMAN UPANG IPAGTANGGOL ANG
MAHIHINA AT PARUSAHAN ANG MGA NAGKAKASALA.
 ANG CANON LAW AY HANGO SA BANAL NA KASULATAN,SA MGA
SINULAT AT BATAS NG MGA PAPA,AT MGA ALINTUNTUNIN GAWA NG
MGA OBISPO SA PAGPUPULONGNG SIMBAHAN.
 ANG HERESY ANG PINAKA MASAMA SA LAHAT NG KRIMEN
 TINTAG ANG UNANG KORTE NG INQUISITION NOONG 1231 SA
GERMANY AT ARAGON,SPAIN.
 ANG SANDATANG GINAGAMIT NG SIMBAHAN LABAN SA MGA
LUMALABAG SA BATAS AY EKSKOMULGASYON,INTERDICT,AT
DEPOSITION.

8. PAGTATAG NG SAMAHANG
PRANSISKANO AT DONIMIKO
 NOONG IKA-13 SIGLO DALAWANG SAMAHAN NG MGA
PARI ANG TINATAG
 SA HALIP NA MANIRAHAN SA MGA MONISTERYO,SILA AY
LUMABAS SA MUNDO BILANG MGA MISYONERO.
 ANG UNANG SAMAHANG MISYONERO AY TINATAG
NOONG 1210 NI FRANCIS ANAK NG ISANG MAYAMANG
MANGANGALAKAL.
 ANG PANGALAWANG PANGKAT NG MGA MISYONERO AY
ITINATAG NOONG 1216 NI DOMINIC,ISANG PARING
ESPANYOL.

9. PAGTATANGGOL SA BANAL NA LUPAIN
 SA LOOB NG MARAMING DAANG TAON,ANG MGA
KRISTIYANO AY MALAYANG PUMIPUNTA SA
JERUSALEM,ANG TIANGIRIANG HOLY LAN O BANAL NA
LUPAIN.
 NOONG 1089 C.E ,ITO AY SINAKOP NG MGA SELJUK
TURK.
 DAHIL DITO,MAHIGPIT NA IPINAG BABAWAL NG MGA
SELJUK TURK ANG PAG PASOK NG MGA DEBOTONG
KRISTIYANO SA SIMBAHAN NG HOLY SEPULCHRE.
 ANG ANTIOCH AY ISA SA MGA UNA AT PINAKAMALAKING
SENTRO NG KRISTIYA NISMO.

10. PANAWAGAN PARA SA KRUSADA
 SI EMPERADOR ALEXIUS I (1048 – 1118) HUMINGI NG TULONG KAY
PAPA URBAN II UPANG SAGIPIN ANG IMPERYONG BYZANTINE AT
PANATILIHIN ANG KRISTIANISMO SA SILANGAN.
 SA PAGSAKOP NG JERUSALEM,ANG MGA SELJUK AY NAGKAROON
NG PAGKAKATAON NA SAKUPIN ANG CONSTANTINOPLE.
 SA MARAMING TAON,ANG LUNGSOD AY NAGSILBI BILANG
TANGGULAN LABAN SA MGA HAMON SA PAMAMAYANI NA
KRISTYANISMO SA KANLURANG EUROPE.
 TUMAWAG SI PAPA URBAN II NG KUNSEHO NOONG 1095 SA
CLERMONT UPANG HIKAYATIN ANG LIBO LIBONG KABALYERO NA
KUNIN ANG KRUS AT MAGING ISANG CRUSADER.

11. ANG UNANG KRUSADA(1096-1099)
 NILAHUKAN NG MAHIGIT 10,000 NA MAGBUBUKID
 KABILANG DIN ANG 20,000 HANGGANG 25,000 NA KABALYERO
 MATAGUMAPAY NA NAKAPASOK SA JERUSALEM NOONG HULYO
15 ,099
 MAY APAT NA CRUSADER STATES AT ANG PINAKAMALAKI AT
PINAKAMAHALAGA RITO AY ANG “LATIN KINGDOM OF
JERUSALEM”
 HINDI NAGKASUNDO SUNDO ANG MGA PINUNO NG MGA
CRUSADER STATE KAYA GINAWA NG BAWAT ISA NA MAGING
MALAYA SA ISA’T ISA

12. ANG PANGALAWANG KRUSADA
(1147-1149)
 NAGING MALAKING PANGANIB SA TATLONG CRUSADER STATE
ANG PAGLAKAS NG MGA MUSLI NOONG MASAKOP ANG
EDESSA NOONG 1144
 NOONG NABALITAAN NI BERNARD NG CLAIRVAUX
NAGPATAWAG MULI ITO NG KRUSADA NOONG 1147
 HINDI NAGTIWALA ANG MGA FRENCH AT GERMAN SA ISA’T ISA
HIWALAY UMALIS SA EUROPE
 HABANG PATUNGONG JERUSALEM NINAKAWAN NILA ANG
BYZNATINE AT GUMANTI ANG MGA ITO AT DAHIL DITO MADALI
SILANG NATALO NG MGA MUSLIM

13. ANG PANGATLONG KURSADA
(1189-1192)
 NAGSIMULA MATAPOS MASAKOP NG SELJUK TURK ANG LAHAT NG
CRUSADER STATE MALIBAN SA LUNGOD NG TYRE DALAWANG TAON BAGO
NITO SINAKOP AT SINALAKAY ANG JERUSALEM
 TATLO SA PINAKADAKILANG HARI NG EUROPE NA NANGUNA SA
IKATLONG KRUSADA. SILA AY SINA FREDDRICK BARBOSSA(HOLY ROMAN
EMPIRE),RICHARD NG LIONHEART(ENGLAND),PHILIP AUGUSTUS(FRANCE)
 TINANGKA NI RICHARD NA AGAWIN ANG JERUSALEM NGUNIT DI NAGING
MATAGUMAPAY
 LUMAGDA NG ISANG KASUNDUAN ANG DALAWA KUNG SAAN ANG
JERUSALEM AY MANANATILI SA MGA MUSLIM GAYUMPAMAN BINIGYAN
ANG DEBOTONG KRISTIYANO NA KARAPATANG PUMUNTA SA JERUSALEM
AT MANATILI SA ILANG BAYAN SA BAYBAY-DAGAT NOONG 1192

14. ANG IKAAPAT NA KRUSADA
(1202-1204)
 TUMAWAG NG KRUSADA SI PAPA INNOCENT III UPANG
IBALIK ANG KARANGALAN NG JERUSALEM NOONG 1198
 SINALAKAY NG MGA CRUSADER ANG CONSTANTIPOLE SA
HALIP NA ANG JERUSALEM SA PANGHIHIKAYAT NI VENICE
NA KAILANGANG IBALIK SA PANANAMPALATAYANG
KATOLIKO ANG MGA KRISTIYANONG ORTHODOX
 NOONG 1203 NASAKOP NG MGA CRUSADER ANG
CONSTANTIPOLE AT NAGLAGAY NG SARILI NILANG
EMPERADOR
 SINAKOP NAMAN NI VENICE ANG PULO NG CRETE ,ILANG
BAHAGI NG GREECE,AT ILANG PULO NG AEGEAN SEA

15. RESULTA NG MGA KRUSADA
 NABIGO ANG MGA KRUSADA NA PANGUNAHING LAYUNIN NA BAWIIN
ANG JERUSALEM AT SIRAIN O TALUNIN ANG MGA ISLAM
 LUBOS NA NANGHINAANG BYZATINE DAHIL SA MGA
PAKIKIPAGLABAN SA SELJUK TURK AT PAGTATANGGOL NG KAYAMAN
SA IMPERYO SA KASAKIMAN NG MGA CRUSADER
 PINALAKI NG MGA KRUSADAANG MGA PAPA SUBALIT PAGKATAPOS
NG TRAHEDYA NG IKAAPAT NA KRUSADA AT TUMANGGAP NG
PINTAS ANG SIMABAHAN
 TINULUNGAN NG KRUSADA PALAWAKIN ANG KAPANGYARIHAN NG
MGA LORD O PANGINOON NGUNIT MARAMI SA MGA PANGINOONG
ITO ANG NAMATAY

16. RESULTA NG MGA KRUSADA
 GINAMIT DIN NG MGA PANGINOON ANG MGA KRUSADA NA DAHILAN UPAG
MAGATAW NG BAGONG BUWIS
 PINAUNLAD NG KRUSADA ANG AGHAM NG PAKIKIPAGDIGMA
 NATUTUHAN NG MGA EUROPEO NA GUMAWA NG MASMABIGAT NA ARMOR
AT SANDATA TULAD NG CROSSBOW
 PINABILIS NG KRUSADA ANG PAG-UNLAD NG KALAKARAN SA SILANGAN AT
KANLURAN
 DINALA NG MGA CRUSADER ANG SEDA,PAMPALASA O REKADO, AT
ASUKAL

17. RESULTA NG MGA KRUSADA
NAGDULOT NG PANIBAGONG SIGLA
SA PAGHAHANAP NG PANIBAGONG
RUTA NG KALAKALAN AT
PAGUSBONG NG MGA BAYANG
PANGKOMERSIYO
TUMULOG ANG KRUSADA SA
PAGTUKLAS NG MGA EUROPEO SA
ASYA

18. PAG-USBONG NG KULTURANG
KRISTIYANO
UMUSBONG ANG ISANG BAGONG KABIHASNAN
SA MIDDLE AGES.ITO ANG KABIHASNANG
EUROPEO
NABUO SA TATLONG SALIK. ANG PAMANA NG
KABIHASNANG ROMAN;ANG KULTURANG
TRIBONG GERMANIC NA LUMUSOB SA
KANLURANG EUROPE; AT ANG KULTURA NG
SIMBAHANG KATOLIKO
SINIKAP NG SIMBAHAN NA PANATILIHIN ANG AT
PALAGANAPIN ANG KABIHASNANG KANLURANIN

19. ANG KAAYUSANG PANLIPUNAN
o ANG INSTITUSYONG PANLIPUNAN NOONG MIDDLE AGES AY
ANG SIMBAHAN
o ANG MGA MAMAYAN NITO AY KASAPI NG SIMBAHAN
o ANG KAPANGYARIHAN NG SIMBAHAN AY NAPANATILI SA
PAMAMAGITAN NG ISANG ORGANISADONG ADMINISTRATIBO
o ANG MGA KATEDRAL,MONASTERYO,OSPITAL AT KOLEHIYO
AY BAHAGI NG MALAWAK NA ORGANISASYON NG SIMBAHAN
o RESPONSIBILIDAD NG SIMABAHAN NA SUBAYBAYAN AT
ALALAYAN ANG MGA KILOS AT PAGUUGALI NG MGA TAO

20. SIMBAHAN BILANG
TAGAPAGTANGGOL NG KABIHASNAN
 SA PANANALAKAY NG TRIBUNG GERMANIC TINUPAD NG SIMBAHAN ANG
TUNGKULING IPAGTANGGOL ANG MAHIHINA AT PARUSAHAN ANG MGA
NAGKASALA
 GINAMPANAN NG MGA PAPA ANG ILAN SA MGA KAPANGYARIHAN NG MGA
DATING EMPERADOR NG IMPERYONG ROMAN
 NAGTATAG ANG SIMBAHAN NG MGA HUKUMAN AT PINAHIHINTULUTAN
NITO ANG PANININGIL NG BUWIS
 NAGING PAPA SI GREGORYO THE GREAT MULA 590 C.E . HANGGANG 604
C.E.
 PINAMAHALAAN NI GREGORYO THE GREAT ANG PULISYA, NAGPAGAWA NG
PERA,AT PINAAYOS ANG MGA AQUEDECT

21. EDUKASYON
 LAHAT NG KARUNUNGAN SA PANAHONG IYON AY MAY
KAUGNAYAN SA SIMBAHAN AT ANG NAGING SENTRO NG
KARUNUNGAN AY ANG MONASTERYO AT KATEDRAL
 ANG EDUKASYON AY BUKAS LAMANG SA NAGBABALAK
MAGING PARI
 GRAMMAR SCHOOL.PAGKATAPOS MATUTUHAN KUNG
PAANO BUMASA AT SUMULAT SA SARILING WIKA ANG
SUSUNOD NA HAKBANG SA PAGIGING PARI AY PAGAARAL NG
WIKANG LATIN
 KASUNOD NA PINAG AARALAN ANG PITONG LIBERAL
ARTS:GRAMMAR,RHETORIC AT LOGIC SA MABABANG
ANTAS;ARITHMETIC,GEOMETRY, MUSIC, AT ASTRONOMY

22. UNIBERSIDAD
 ANG UNIBERSIDAD AY ISANG SAMAHAN NG MAESTRO O DALUBHASA
SA SINING AT ANG PAGAARAL DITO AY TUMATAGAL NG PITONG TAON
 GINAGAWARAN SILA NG TITULONG “BACHELOR IN ARTS” ANG MGA
NAKAKAPASA SA PAGSUSULIT
 KAILANGANG GUMAWA NG ISANG MASTERPIECE UPANG MAGING
ISANG GANAP NA MAESTRO NG SINNING
 ANG BAWAT MAESTRO AY MAY SARILING LUPON NG MAG –AARAL
 NOON AY NAKATIRA SA PAUPAHANG SILID ANG MGA MAG AARAL
NGUNIT NG LUMAON NAGING KAUGALIAN NA TUMIRA SA MGA
PRIBADONG DORMITORYO

23. PILOSOPIYA
 MARAMING BAHAGDAN NG KARUNUNGAN AY
NAKATUON SA TEOLOHIYA (THEOLOGY) O ANG PAG-
AARAL TUNGKOL SA DIYOS AT SA MGA DOKTRINA NG
PANANAMPALATAYA
 NILIKHA SA PANAHONG ITO ANG PILOSOPIYANG
PANANAMANPALATAYA NA TINATAWAG NA Scholasticism
 ITO AY PINAGSANIB ANG TURO NG KRISTIYANO AT ANG
MGA PILOSOPIYA NINA ARISTOTLE AT PLATO.
 ITO AY NANGANGAHULUGANG SUSURIIN ANG IBA’T
IBANG OPINYON AT KADAHILANAN AT HAHANAP NA
ANGKOP NA SOLUSYON GAMIT ANG LOHIKA

24. MGA KIALANG PANGALAN SA
PANAHON NG SCHOLATICISM
 ANG PANINIWALA NI BERNARD NG CLAIRVAUX AY ANG MUNDO AY ISANG
PATIBONG AT PANLILINLANG AT ANG MGA TAO AY MAHINA SA TUKSO ANG
PAYO NITO AY ITAKWIL ANG MUNDO AT MANALIG NALAMANG SA DIYOS
 NANINIWALA SA KATUWIRAN AT HINDI DAPAT SA PANANAMPALATAYA ANG
PAGHAHANAP NG KARUNUNGAN SI PETER ABELARD
 PINANIWALAAN NI ALBERTUS MAGNUS ANG HINDI SA PAMAMAGITAN NG
BIBILYA KUNDI SA KARUNUNGANG DULOT NG PANGAGATWIRAN O
REASONING
 SINABI NAMAN THOMAS AQUINAS SA KANYAN LIBRONG SINULAT NA
MERONG DALAWANG URI NG KARUNUNGAN. ANG UNA AY ANG NAGMULA
SA SALITA NG DIYOS AT ANG PANGALAWA NAGMUMULA SA KATUWIRAN

25. PANITIKAN
o ANG UNANG PANITIKA NG MIDDLE AGES AY ANG
PANITIKANG KRISTIYANISMO
o KATANG ISIP NA KUWENTO NI DANTE NA PAGLALAKBAY
SA IMPYERNO, PURGATORYO,AT LANGIT NA
PINAMAGATANG “THE DIVINE COMEDY”
o ANG THE CANTERBURY TALES NI GEOFFREY
CHAUNCER NA ISINULAT NOONG IKA-14 SIGLO ISANG
SALAYSAY NA TULA NA NAGLALARAWAN SA BANAL NA
PAGLALAKBAY NG ISANG GRUPO NI ST.THOMAS BEKET
SA CANTERBURY CATHEDRAL

26. DULA
 MYSTERY PLAY ANG TAMPOK NA URI PALABAS NOONG
MIDDLE AGES
 A KUWENTO SA BIBILYA O BUHAY NG MGA SANTO ANG
PAKSA NITO MAARING GANAPIN SA SIMBAHAN O SA
TEATRO
 ANG MORALITY PLAY AY ISA PANG URI NG PALABAS
 ANG PAKSA NITO AY HIDWAAR SA DALAWANG MAGKAIBANG
PUWERSA
 ANG AKTOR DITO AY KUMAKATAWAN SA BIRTUD NG
KABUTIHAN AT KASAMAAN

27. ARKITEKTURA
 ANG GINAMIT NA MODELO PARA SA MGA SIMBAHAN AY
ANG MGA SILID HUKUMAN SA ROME NA TINATAWAG NA
BASILICA
 ANG PAHABANG GITNANG BAHAGI NG SIMBAHAN AY
TINATAWAG NA NAVE
 SA DULO NG NAVE MATATAGPUAN ANG PABILOG NA
BAHAGI NA TINATAWAG NA APSE KUNG SAAN
MATATAGPUAN ANG ALTAR
 ANG ISA PANG ISTILO NG MGA SIMBAHAN AT MGA
KATEDRAL NOONG MIDDLE AGES AY ANG GOTHIC

28. SINING
 ANG LOOB NG BASILICA AY PUNO NG MGA UKIT AT MOSAIC
 ANG PAGPAPAGANDA SA BASILICA AY NAGBIBIGAY NG DI-
PANKARANIWANG PAGSISIKAP SA MGA TAO
 MALAKING BAHAGAI NG SINING SA PANAHONG ITO ANG
PAGGAMIT NG SIMBOLO
 ANG SIMBAHAN AY INIHAHAMBING SA ISANG BARKO NA
NAGDADALA PATUNGO SA KALIGTASAN
 SI HESUS AY KADALASANG INILALARAWAN BILANG PASTOL
HABANG ANG MGA TUPA AY ANG KANYANG MGA TAGASUNOD