Y ĐỨC

1. Đạo đức trong nghiên cứu y sinh học:
NỀN TẢNG TRIẾT HỌC
Đỗ Văn Dũng
http://coehcm.com/p/?p=14

2.  Hãy kể một tình huống của một hành
vi có đạo đức (hay hành vi không có
đạo đức) trong thực hành y khoa
 Mỗi sinh viên nộp bài với câu trả lời ít
nhất 1 trang và có ghi tên, tổ, lớp. Sinh
viên nộp bài theo theo tổ.
 Thời gian làm bài 10 phút

4. Tổng quan lịch sử thực nghiệm
trên con người và nghiên cứu
Cách tiếp cận trong phân tích
đạo đức

5. Vấn đề đạo đức trước khi
nghiên cứu tiến hành
Vấn đề đạo đức trong và
sau nghiên cứu
Luật pháp trong nghiên cứu

8. Nội dung
 Những nền tảng chủ yếu của đạo đức trong y
học
 Đạo đức đức hạnh
 Chủ nghĩa công lợi Benjamin Bentham
 Chủ nghĩa công lợi John Stuart Mill
 Nghĩa vụ luận của Kant
 Áp dụng cho cá nhân, nhóm nghề nghiệp và
quốc gia: lương tâm, đạo đức, luật pháp
 Một vài biến cố lịch sử trong đạo đức NCYH:
Báo cáo Belmont và tuyên ngôn Helsinki
 Ba nguyên lí của đạo đức trong nghiên cứu

9. “Thầy thuốc là người có nhiệm vụ bảo vệ sinh
mạng người ta: lẽ sống chết, điều phúc họa
đều ở trong tay mình xoay chuyển, lẽ nào
người có trí tuệ không đầy đủ, hành động
không chu đáo, tâm hồn không thoáng đạt,
trí quả cảm không thận trọng mà dám theo
đòi bắt chước học nghề y”.

10. Virtue ethics is a moral theory that emphasizes the
role of an individual's character and virtues in
evaluating the rightness of actions.
Đạo đức đức hạnh là lí thuyết đạo đức nhấn mạnh
vai trò của tính cách và đức hạnh cá nhân trong
đánh giá hành động đúng hay sai

12. Đạo đức là gì
 Đạo đức không phải là tập hợp các
điều nên làm và không nên làm
 Nắm vững nền tảng của đạo đức
 Quan tâm đến lợi ích của người khác
 Một bác sĩ trực đêm - bệnh nhân bị đau răng
 Một cán bộ y tế công cộng – điều tra một vụ dịch
ngộ độc thực phẩm
 "Nghiên cứu này không vị phạm y đức vì
đem lại những điều tốt nhất cho bệnh nhân"

13. Mâu thuẫn giữa các nhiệm vụ
 Một bác sĩ trực trong đêm có 2 bệnh nhân
đến cấp cứu
 Một bệnh nhân bị chém đứt động máu, máu phun ra thành
vòi
 Một bệnh nhân bị đau răng
 Một cán bộ y tế được thông báo đồng thời
có 2 vụ dịch
 Một vụ dịch Ebola có khả năng gây tử vong cho nhiều
người
 Một vụ ngộ độc thực phẩm gây tiêu chảy và nôn ói cho 25
người

14. Chủ nghĩa công lợi (utilitarianism)
 Jeremy Bentham:
 So sánh việc làm A và B
 Nếu tổng công lợi (utility) của A lớn hơn tổng
công lợi của B
 (hoặc tổng các tác hại của A nhỏ hơn tổng
các tác hại của B)
 A là việc là đúng (just thing to do)

19. Mâu thuẫn giữa các nhiệm vụ
 Một bệnh nhân bị chấn thương sọ não
rất nặng do tai nạn giao thông và
được đưa vào bệnh viện để điều trị.
Trong người bệnh nhân có thẻ hiến
tạng. Xem xét giữa 2 phương án:
 Cố gắng điều trị: bệnh nhân sống nhưng bị di
chứng thần kinh nặng nề
 Không can thiệp: Bệnh nhân chết nhưng có thể
cứu được 4 người khác do bệnh nhân sẵn sàng
hiến thận, gan, tụy, tim và giác mạc và các mô
khác

20. Chủ nghĩa công lợi của John S Mill
 Mill thinks we should maximize utility, not case by case,
but in the long run. And over time, he argues,
respecting individual liberty will lead to the greatest
human happiness. Allowing the majority to silence
dissenters or censor free-thinkers might maximize utility
today, but it will make society worse off—less happy—
in the long run.
1. Sandel MJ. Justice: What's the Right
Thing to Do?: Farrar, Straus and Giroux; 2010.

21. Chủ nghĩa công lợi của John S Mill
 John Stuart Mill: chủ nghĩa công lợi dựa nhân
bản
 Tối đa hóa công lợi (utility) nhưng không phải trong từng
trường hợp mà phải xem xét về lâu dài
 Lương tâm (moralities)
 Hệ thống niềm tin dựa trên động cơ cá nhân chỉ huy hành
vi để đạt được lợi ích cao nhất xét về lâu dài
 Đạo đức (ethics):
 Hệ thống niềm tin dựa trên động cơ của nhóm chỉ huy
hành vi để đạt được lợi ích cao nhất xét về lâu dài
 Đạo đức ảnh hưởng đến tất cả những người trong nhóm

22. Morality: a system of beliefs based in individual
motivation that dictate behaviors towards others and
self. It is immoral to let bad deeds go unpunished.
Ethics: a system of beliefs based in group motivation
that dictate the behaviors that would make the group run
as smoothly as possible.
Lương tâm (morality) và đạo đức (ethics)
http://www.diffen.com/difference/Ethics_vs_Morals

27. Phê bình chủ nghĩa công lợi
 Phê bình chủ nghĩa công lợi:
 Cái gì là lợi ích
 Cơ hội học tập của một đứa trẻ và kéo dài cuộc
sống của người già
 Kéo dài cuộc sống hay chất lượng cuộc sống
 Cái gì lợi ích lâu dài
 Chủ nghĩa công lợi dạy chúng ta không phân biệt
đúng sai mà trở thành tính toán giỏi hơn

29. Triết học của Kant
 Tự do
 Đặc điểm của con người khiến con người cao quý
hành động tự do
 Tự do: hành động không bị cản trở ?
 Thả con búp bê đồ chơi bằng nhựa từ trên lầu xuống
đất – đồ chơi bị rơi tự do
 Đồ chơi búp bê không có tự do
 Con ruồi bu vào trái cây ngọt

31. Con ruồi bu vào trái cây ngọt

32. Bẫy ruồi – đáy chai là syrup đường

33. Kiếp trước: Chỉ đường dẫn lối
Đời nay: Mọi người kính nể

34. Kiếp trước: Nói xấu kẻ khác
Đời nay: Lãnh quả bị thuốc chết

35. Triết học của Kant
 Kant: Nghĩa vụ luận (Kantian deontology):
 Tự do: chọn lựa phương châm (maxim), hành động
duy nhất theo phương châm đó đồng thời mong muốn
nó là một quy tắc phổ biến cho nhiều người
 Mệnh lệnh tuyệt đối buộc chúng ta phải đối xử với mọi
người với sự tôn trọng, bản thân nó là một cứu cánh
(chứ không phải là phương tiện)

36.  Act only according to that maxim by
which you can at the same time will that
it should become a universal law;
 Hành động chỉ dựa trên các phương
châm (maxim) mà cùng lúc đó bạn mong
muốn nó sẽ trở thành quy tắc phổ quát

37. Việc ăn uống của Khổng tử

38. Một vài phương châm của Không tử
 Sắc ác bất thực, xú ác bất thực
色恶不食, 臭恶不食
(Màu sắc của thức ăn biến đổi thì không
ăn, mùi của thức ăn biến đổi thì không
ăn)
 Bất đắc kì tương bất thực
不得其酱不食
(Nước tương không hợp, không ăn)

41.  "Nghiên cứu này không vi phạm y đức
vì đem lại những điều tốt nhất cho
bệnh nhân"

42. 43
 Primum non nocere
 Quy tắc Nuremberg (1947)
 Tuyên ngôn Helsinki (1964 – Tokyo
2004)
 Báo cáo Belmont (1978)
 3 nguyên lí: Tôn trọng con người,
thiện ý, công bằng
 45 CFR 46 (1980)

43. Nhân viên y tế không được
quan hệ tình dục với bệnh nhân
1.Vợ tôi nói thế (nhưng người bạn gái của tôi không đồng ý)
2.Xếp tôi nói thế (nhưng xếp của ông ta lại làm giống như tôi)
3.Luật pháp nói thế (thực tế luật pháp đâu có cấm đâu có thế!)
4.Ở Hoa kì người ta quy định như vậy (Hoa kì chẳng có liên quan gì
đến tôi)
5.Ông trời nói thế (Tôi đâu có theo tôn giáo nào?)
6.Lương tâm tôi nói với tôi như vậy.
Mọi người tôi tôn trọng đều nói thế.
Các luật lệ này được thể hiện một số nguyên tắc đạo đức
cơ bản đại diện cho sự đồng thuận hiện nay trong cộng
đồng y khoa & nghiên cứu

44. Quy phạm pháp luật
 Quy phạm pháp luật (QPPL) là hệ thống
những quy tắc, chuẩn mực (system of rules
and guidelines) mang tính bắt buộc phải thi
hành (enforced) đối với tất cả tổ chức, cá
nhân có liên quan, và được ban hành
(written, approved) bởi các cơ quan Nhà
nước (government) có thẩm quyền.
 QPPL gồm:
 Giả định
 Quy định
 Chế tài

45. Khi luật và đạo đức mâu thuẫn
Tại sao bác sĩ tham gia vào việc xử tử hình

47. Một số phương châm của ngành y tế
 Trước tiên là không làm hại
 Primum non nocere
 First do no harm
 Quy tắc Nuremberg
 Nuremberg code
 Tuyên ngôn Helsinski
 Helsinski declaration

48. Lịch sử có nhiều thí dụ của lợi dụng các đối tượng nghiên cứu
1940 – Thực nghiệm của Đức Quốc Xã
Trong chiến tranh thế giới thứ II, các bác sĩ của Đức quốc xã tiến hành nhiều
thực nhiệm trên hàng ngàn tù nhân, đánh đập, hành hạ và giết các đối tượng
nghiên cứu.

51. Việc lợi dụng dẫn đến việc phát triển các hướng dẫn về đạo
đức:
1947 Quy tắc Nuremburg– Thực nghiệm trên con người:
Sự đồng ý tự nguyện của người tham gia nghiên cứu là thiết yếu
Nghiên cứu phải đem lại lợi ích cho xã hội
Phải dựa trên kết quả thực nghiệm trên động vật và khoa học khác
Tránh các tổn thương và chấn thương không cần thiết /không có
nguy cơ gây tử vong hay tàn phế/cố gắng giảm nguy cơ chấn
thương
Nghiên cứu có thể dừng lại ở bất kì thời điểm nào theo ý muốn
của người tham gia hay nếu nghiên cứu viên thấy có thể xảy ra
chấn thương, tàn phế hay tử vong

52. Việc lợi dụng dẫn đến việc phát triển các hướng
dẫn về đạo đức
1964 Tuyên ngôn Helsinki – Đề cập trách nhiệm của nhà
nghiên cứu bao gồm:
 3 phần chính: nguyên lí / nghiên cứu lâm sàng kết hợp với chăm
sóc chuyên môn / nghiên cứu lâm sàng không điều trị
Cho phép trách nhiệm đôi của bác sĩ: có thể kết hợp nghiên cứu
lâm sàng kết hợp với chăm sóc chuyên môn
Quy định chặt chẽ về lấy đồng ý: khi đối tượng không có năng lực
pháp lý và không có năng lực về thể chất
Đồng ý nghiên cứu phải được xác nhận bằng văn bản

54. Lịch sử có nhiều thí dụ của lợi dụng các đối
tượng nghiên cứu
1932 – 1972
NC Tuskegee
1932 – Các nhà nghiên cứu tuyển chọn 399 người đàn ông bị giang mai (và
200 không bị giang mai) trong nghiên cứu nhằm theo dõi tiến triển của giang
mai không điều trị
1945 – Penicillin được chấp nhận để điều trị cho giang mai. Các đối tượng
tham gia không được điều trị
1972 – Nghiên cứu bị dừng lại dưới áp lực của công chúng do nghiên cứu
được đưa lên báo chí.

56. Henry Beecher
Các bác sĩ của Hoa kì
phải đối mặt với sự
thật là

57. Kroug
Krugman

58. Ba nguyên lý đạo đức cho nghiên cứu
lâm sàng (Belmont report)
1. Ba nguyên lý đạo đức cơ bản
1. Tôn trọng con người (respect for
person)
2. Tính thiện (beneficence)
3. Công bằng (justice)
2. Ba ứng dụng
1. Đồng ý sau khi có thông tin
2. Đánh giá nguy cơ và lợi ích
3. Chọn đối tượng nghiên cứu

60. Pháp điển quy tắc liên bang Hoa kì
(The U.S. Code of Federal Regulations)
• Phải được chấp thuận bởi hội đồng đạo
đức
• Đồng ý tham gia nghiên cứu bằng văn
bản sau khi được cung cấp thông tin
• Tuyển mộ các đối tượng nghiên cứu một
cách công bằng, quan tâm đặc biệt đến
nhóm dễ bị tổn thương
• Tiếp tục giám sát nghiên cứu đã được
chấp nhận

62. GCP-WHO
GCP-ICH
Code of Federal Regulation
CIOMS

63. Belmont
Report

64. Nội dung
 Những nền tảng chủ yếu của đạo đức trong y
học
 Đạo đức đức hạnh
 Chủ nghĩa công lợi Benjamin Bentham
 Chủ nghĩa công lợi John Stuart Mill
 Nghĩa vụ luận của Kant
 Áp dụng cho cá nhân, nhóm nghề nghiệp và
quốc gia: lương tâm, đạo đức, luật pháp
 Một vài biến cố lịch sử trong đạo đức NCYH:
Báo cáo Belmont và tuyên ngôn Helsinki
 Ba nguyên lí của đạo đức trong nghiên cứu