Luận án Nghiên cứu điều trị ung thư biểu mô khoang miệng có sử dụng kỹ thuật tạo hình bằng vạt rãnh mũi má.Ung thư biểu mô khoang miệng là bệnh phát sinh do sự biến đổi ác tính niêm mạc miệng phủ toàn bộ khoang miệng bao gồm: Ung thư môi (gồm môi trên, môi dưới, mép), lợi hàm trên, lợi hàm dưới, khe liên hàm, khẩu cái cứng, lưỡi (phần di động), niêm mạc má và sàn miệng

1. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
Luận án Nghiên cứu điều trị ung thư biểu mô khoang miệng có sử dụng kỹ
thuật tạo hình bằng vạt rãnh mũi má.Ung thư biểu mô khoang miệng là bệnh
phát sinh do sự biến đổi ác tính niêm mạc miệng phủ toàn bộ khoang miệng bao
gồm: Ung thư môi (gồm môi trên, môi dưới, mép), lợi hàm trên, lợi hàm dưới, khe
liên hàm, khẩu cái cứng, lưỡi (phần di động), niêm mạc má và sàn miệng [31].
MÃ TÀI LIỆU BQT.YHOC. 00129
Giá : 50.000đ
Liên Hệ 0915.558.890
Trên thế giới, tỉ lệ ung thư biểu mô khoang miệng khác nhau tuỳ theo khu vực địa
lý. Ở Hoa Kỳ, ung thư vùng đầu cổ chiếm 15% tổng số ung thư các loại với tỷ lệ
mắc là 9,5 ca trên 100.000 dân. Trong đó, tỷ lệ các khối u ác tính vùng khoang
miệng là 30% tổng số ung thư đầu cổ và 5% tổng số các ung thư nói chung. Tỷ lệ
mắc bệnh cao ở Ấn Độ và một số nước Đông Nam Á. Tại Việt nam, theo ghi nhận
ung thư 1991-1995, tỷ lệ mắc chuẩn theo tuổi ở nam là 2,7/100.000 dân (chiếm
1,8%), ở nữ là 3/100.000 dân (chiếm 3,1%). Tính đến năm 2008, ung thư biểu mô
khoang miệng là một trong mười ung thư nam giới phổ biến nhất Việt nam [2], [4],
[40], [62].
Chỉ định điều trị ung thư biểu mô khoang miệng khác nhau tuỳ theo giai đoạn
bệnh. Ở giai đoạn I và II, phẫu thuật hoặc xạ trị đơn thuần có vai trò như nhau. Đối
với giai đoạn III và IV, thường có sự phối hợp giữa phẫu thuật, xạ trị và hoá trị (có
thể là phẫu thuật và xạ trị, xạ trị và hoá trị hoặc cả ba phương pháp). Tuy nhiên, chỉ
định phẫu thuật bao giờ cũng được ưu tiên hàng đầu vì lợi ích của phương pháp
này mang lại như không gây tổn thương mô lành, thời gian điều trị ngắn và bệnh
nhân không phải chịu đựng những tác dụng phụ do xạ trị.
Khoang miệng có nhiều chức năng quan trọng như phát âm, hô hấp, dinh dưỡng và
thẩm mỹ. Mặt khác, phẫu thuật cắt bỏ các khối u ác tính đòi hỏi diện cắt phải đủ
rộng để tránh tái phát. Vì vậy, việc tạo hình lại các khuyết hổng khoang miệng sau
phẫu thuật cắt bỏ khối u là một thách thức lớn đối với phẫu thuật viên, đồng thời
cũng là một trong những yếu tố quyết định đến sự thành công của phẫu thuật.
Trên thế giới, cùng với sự tiến bộ của phẫu thuật tạo hình, nhiều loại vạt cơ và da-
cơ như vạt da tại chỗ và kế cận, cơ ngực lớn, cơ ức đòn chũm, cơ lưng to, cơ thang,
cơ bám da cổ sử dụng liền cuống đã mang lại hiệu quả rất lớn trong tái tạo các tổn
khuyết vùng khoang miệng. Tuy nhiên những vạt trên khó đạt hiệu quả cao vì sự
hạn chế vươn dài của vạt, sự quay của vạt quá cồng kềnh và làm biến dạng rất
nhiều ở vùng có cuống vạt đi qua [19].

2. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
Vi phẫu thuật ra đời cho phép sử dụng các vạt da-cơ hay da-cơ-xương từ xa có
cuống nuôi để nối với mạch máu dưới kính phóng đại [78]. Tiến bộ này đã mang
lại cuộc cách mạng trong ngành phẫu thuật tạo hình, tuy nhiên không phải cơ sở
ngoại khoa nào cũng có thể áp dụng được.
Trong các vạt da tại chỗ và kế cận, vạt rãnh mũi má được coi là vạt có cuống mạch,
có thể sử dụng để điều trị các tổn khuyết vùng khoang miệng. Vạt rãnh mũi má đã
được sử dụng từ năm 600 trước Công nguyên [48], sau đó đến thế kỷ XIX-XX đã
được nhiều tác giả nghiên cứu cải tiến sử dụng rộng rãi với rất nhiều hình thức như
chuyển vạt cuống trên, cuống dưới hoặc vạt đảo để tái tạo những khuyết hổng phần
mềm vùng hàm mặt. Vạt này được nhiều tác giả thừa nhận là vạt có nhiều ưu điểm
về màu sắc, chất liệu, sức sống tốt, linh hoạt, đa dạng và sẹo nơi cho vạt kín đáo
trùng với nếp rãnh mũi má trên mặt. Mặt khác việc tạo hình bằng vạt này cho phép
tiến hành phẫu thuật trong thời gian ngắn, điều đặc biệt có ý nghĩa đối với bệnh
nhân già yếu hoặc có bệnh kèm theo không chịu được phẫu thuật nặng nề và kéo
dài.
Ở nước ta, các nghiên cứu về ung thư biểu mô khoang miệng chưa nhiều, đặc biệt
chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu về điều trị khối u ác tính khoang miệng
có sử dụng kỹ thuật tạo hình bằng vạt rãnh mũi má. Chính vì vậy, đề tài này được
thực hiện nhằm các mục tiêu sau:
1. Nhận xét một số đặc điểm lâm sàng và mô bệnh học của ung thư biểu mô
khoang miệng trên nhóm bệnh nhân nghiên cứu.
2. Đánh giá kết quả điều trị ung thư biểu mô khoang miệng có sử dụng kỹ thuật
tạo hình bằng vạt rãnh mũi má.
MỤC LỤC Nghiên cứu điều trị ung thư biểu mô khoang miệng có sử dụng kỹ
thuật tạo hình bằng vạt rãnh mũi má
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU 3
1.1.1. Hình thể 3
1.1.2. Mạch máu 5
1.1.3. Thần kinh 6
1.1.4. Bạch huyết 6
1.2. DỊCH TỄ HỌC, NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ NGUY CƠ 8
1.2.1. Dịch tễ học 8
1.2.2. Các yếu tố nguy cơ 9
1.3. CHẨN ĐOÁN 11
1.3.1. Chẩn đoán xác định 11
1.3.2. Chẩn đoán phân biệt 16

3. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
1.3.3. Chẩn đoán giai đoạn bệnh 17
1.4. ĐIỀU TRỊ UNG THƯ BIỂU MÔ KHOANG MIỆNG 18
1.4.1. Phẫu thuật 18
1.4.2. Xạ trị 25
1.4.3. Hóa trị 27
1.5. ỨNG DỤNG VẠT RÃNH MŨI MÁ TRONG TẠO HÌNH Ổ KHUYẾT
KHOANG MIỆNG 28
1.5.1. Đặc điểm giải phẫu học 28
1.5.2. Ứng dụng vạt rãnh mũi má trong tạo hình 30
1.5.3. Sử dụng vạt rãnh mũi má trong tạo hình các khuyết hổng khoang miệng sau
phẫu thuật cắt bỏ khối u 34
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 36
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 36
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 36
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 37
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 38
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 38
2.2.2. Cỡ mẫu 38
2.2.3. Địa điểm và trang thiết bị nghiên cứu 39
2.2.4. Quy trình kỹ thuật được sử dụng trong nghiên cứu 40
2.2.5. Thu thập và xử lý số liệu 53
2.2.6. Khía cạnh đạo đức của nghiên cứu 55
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 57
3.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ MÔ BỆNH HỌC CỦA BN TRONG NGHIÊN
CỨU 57
3.1.1. Tuổi, giới 57
3.1.2. Tiền sử bệnh và các bệnh phối hợp 59
3.1.3. Thời gian từ khi có triệu chứng đầu tiên đến khi vào viện 60
3.1.4. Đặc điểm u, hạch trước điều trị 60
3.1.5. Giai đoạn bệnh 63
3.1.6. Đặc điểm mô bệnh học 64
3.1.7. Điều trị phẫu thuật 67
3.1.8. Tạo hình bằng vạt RMM 68
3.2. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ 70
3.2.1. Đánh giá kết quả gần 70
3.2.2. Đánh giá kết quả xa (Theo dõi sau điều trị) 73
3.2.3. Phân tích các yếu tố liên quan đến kết quả tạo hình vạt RMM 79
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 84

4. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
4.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ MÔ BỆNH HỌC CỦA BN TRONG NGHIÊN
CỨU 84
4.1.1. Tuổi, giới 84
4.1.2. Tiền sử bệnh và bệnh phối hợp 85
4.1.3. Thời gian từ khi có triệu chứng đầu tiên đến khi vào viện. 87
4.1.4. Đặc điểm u, hạch trước điều trị 88
4.1.5. Giai đoạn bệnh 90
4.1.6. Đặc điểm mô bệnh học 91
4.1.7. Điều trị phẫu thuật 94
4.1.8. Tạo hình bằng vạt RMM 96
4.2. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ VÀ TẠO HÌNH BẰNG VẠT RMM 100
4.2.1. Đánh giá kết quả gần 100
4.2.2. Đánh giá kết quả xa (Theo dõi sau điều trị) 104
4.2.3. Phân tích các yếu tố liên quan đến kết quả tạo hình vạt RMM 109
KẾT LUẬN 115
KIẾN NGHỊ 117
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
TÀI LIỆU THAM KHẢO Nghiên cứu điều trị ung thư biểu mô khoang
miệng có sử dụng kỹ thuật tạo hình bằng vạt rãnh mũi má
Tiếng Việt
1. Phạm Hoàng Anh và CS (1997), “Tần suất tiêu thụ các nhóm thực phẩm, thói
quen hút thuốc, nhai trầu trên người Hà nội”, Y học thành phố Hồ Chí Minh,
tr. 36-43.
2. Phạm Hoàng Anh, Nguyễn Mạnh Quốc, Nguyễn Bá Đức, Nguyễn Chấn Hùng
(2001), “Tình hình bệnh ung thư ở Việt nam năm 2000”, Tạp chí thông tin Y-
Dược, 2, tr. 19-26.
3. Nguyễn Quốc Bảo (2007), “Ung thư biểu mô khoang miệng”, Chẩn đoán và
điều trị bệnh ung thư, Nhà xuất bản Y học, Hà nội, tr. 113-130.
4. Bùi Diệu, Nguyễn Bá Đức, Nguyễn Hoài Nga, Trịnh Thị Hoa & CS (2010),
“Khảo sát các kiến thức, thực hành về phòng một số bệnh ung thư phổ biến của
cộng đồng dân cư tại một số tỉnh thành”, Tạp chí Ung thư học Việt Nam, 1,
tr.118-122.
5. Nguyễn Bá Đức, Trần Văn Thuấn (2007), “Nguyên tắc điều trị hệ thống bệnh
ung thư”, Chẩn đoán và điều trị bệnh ung thư, Nhà xuất bản y học, tr. 39-63.
6. Nguyễn Thị Hương Giang (2002), “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, mô bệnh
học và nhận xét một số yếu tố nguy cơ ung thư biểu mô khoang miệng tại Bệnh

5. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
viện K”, Luận văn tốt nghiệp bác sỹ nội trú các bệnh viện, Trường Đại học Y
Hà nội, Hà nội.
7. Huỳnh Anh Lan, Nguyễn Thị Hồng (2002), “Phòng chống UTBM khoang
miệng trong thực hành và trong cộng đồng”, Y học thành phố Hồ Chí Minh, 6,
tr. 14-17.
8. Trần Đặng Ngọc Linh (1998), “Khảo sát dịch tễ học, bệnh học lâm sàng, điều
trị ung thư hốc miệng”, Luận văn tốt nghiệp bác sỹ nội trú bệnh viện, Đại học
Y dược thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Hồ Chí Minh.
9. Trần Đặng Ngọc Linh, Phan Thanh Sơn, Phạm Chí Kiên và CS (1999), “Ung
thư hốc miệng. Dịch tễ học, chẩn đoán và điều trị”, Y học thành phố Hồ Chí
Minh, phụ bản chuyên đề ung ung bướu, 3(4), tr. 143-149.
10. Trịnh Văn Minh (1998), Giải phẫu người tập I, Nhà xuất bản Y học, Hà nội,
tr. 451-484.
11. Đoàn Hữu Nghị, Phạm Hoàng Anh, Trần Kim Chi (1995), “Bước đầu nhận
xét giai đoạn bệnh những ung thư thường gặp ở bệnh viện K 1992 – 1994”,
Chống đau ung thư và điều trị triệu chứng, Hà Nội, tr. 15-17.
12. Phạm Cẩm Phương (2005), “ Đánh giá hiệu quả của hoá chất tân bổ trợ phác
đồ CF trong điều trị ung thư lưỡi giai đoạn III, IV (Mo) tại bệnh viện K từ năm
2002 – 2005”, Luận văn tốt nghiệp bác sỹ nội trú các bệnh viện, Trường Đại
học y Hà Nội.
13. Lương Thị Thúy Phương (2005), “Đánh giá kết quả sử dụng vạt rãnh mũi
má trong điều trị tổn khuyết phần mềm tầng giữa và dưới mặt’’, Luận văn tốt
nghiệp bác sỹ nội trú các bệnh viện chuyên ngành phẫu thuật tạo hình, Trường
Đại học Y Hà nội, Hà nội.
14. Nguyễn Hữu Phúc, Nguyễn Chấn Hùng và CS (2004), “Ung thư lưỡi, dịch
tễ, chẩn đoán và điều trị”, Y học thành phố Hồ Chí Minh chuyên đề ung bướu
học, Đại học y dược thành phố Hồ Chí Minh, tr 137-145.
15. Lê Văn Quảng (2012), “Nghiên cứu điều trị ung thư lưỡi giai đoạn III, IV
(M0) bằng Cisplatin – 5 Fluorouracil bổ trợ trước phẫu thuật và/hoặc xạ trị”,
Luận án tiến sĩ Y học, Trường Đại học Y Hà nội.
16. Nguyễn Quang Quyền (1995), Bài giảng giải phẫu học tập 1, Nhà xuất bản
Y học, tr. 305.
17. Lê Đình Roanh (2001), “Cấu trúc của một số u phổ biến”, Bệnh học các khối
u, Nhà xuất bản y học, tr. 129-155.
18. Trần Thiết Sơn (2006), “Quá trình liền vết thương”, Phẫu thuật tạo hình,
Nhà xuất bản Y học, Hà nội, tr.19-23.
19. Lê Văn Sơn (2003), “Phục hồi các tổn khuyết vùng hàm mặt bằng vạt cân-cơ
thái dương”, Luận án tiến sĩ Y học, Trường Đại học Y Hà nội, Hà nội.

6. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN, LUẬN ÁN Y HỌC, TÌM
TÀI LIỆU Y HỌC THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
20. Hàn Thị Vân Thanh, Nguyễn Quốc Bảo (2009), “Kết quả điều trị phẫu thuật
ung thư sàn miệng tại bệnh viện K giai đoạn 2003-2008”, Tạp chí Y học thực
hành, Bộ Y tế, 3(651), p.65-68.
21. Nguyễn Văn Thành (2002), “Khảo sát độ mô học của carcinom tế bào gai ở
hốc miệng”, Tạp chí y học thực hành,431, Bộ Y tế, tr 19-24.
22. Nguyễn Hữu Thợi (2007), “Các nguyên tắc xạ trị trong ung thư”, Chẩn đoán
và điều trị bệnh ung thư, Nhà xuất bản y học, tr. 31-38.
23. Bạch Minh Tiến (2002),”Sử dụng vạt trán và vạt rãnh mũi má điều trị tổn
khuyết phần mềm vùng mũi”, Luận văn thạc sỹ y học, Trường Đại học Y Hà
nội, Hà nội.
24. Vi Huyền Trác (2000), “U ác tính hay ung thư”, Giải phẫu bệnh học, Nhà
xuất bản y học, pp. 115-129
25. Phạm Tuân (1991), “Các ung thư vùng đầu cổ”, Ung thư học lâm sàng (sách
dịch), Nhà xuất bản Y học, Hà nội, tr. 306-327.
26. Nguyễn Văn Vi, Huỳnh Anh Lan (2000), “Khảo sát một số đặc điểm lâm
sàng và yếu tố nguy cơ ung thư hốc miệng”, Tuyển tập công trình nghiên cứu
khoa học Răng hàm mặt năm 2000, Trường Đại học Y dược thànhphố Hồ Chí
Minh, tr. 107-122.