1. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
ã¨OHõÅ#O:
=ÚǨÏ=∞‡^£WMσÖòÔH·ÖÏh
J#∞"å^ŒO:
=ÚǨÏ=∞‡^£ *ÏH˜~ü L„g∞
#~°HõqâıëêÅ∞
JahannamkaBayan
Naraka Visheshalu (Telugu)
Writer : Muhammad Iqbal Kailani
Translator : Mohd. Zakir Umari
Edited by : Hafiz MD. Abdul Rawoof Umari
All Rights Reserved with Publishers
First Edition : July 2006
Second Edition : January 2011
Copies : 3000
Price : Rs. 55/-
Publishedby
HADITH PUBLICATIONS
S.AbdulWahid
H.No. 8-4-549/314, Netaji Nagar,
Erragadda, Hyderabad-18 (A.P.) India. Phone: 23700081
ǨÏnãπѨa¡ˆH+¨<£û
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
AZIZURRAHMAN YUNUS
S/o. H.Md. Abdur Rawoof Umari
# 80-11/129E-17, Abbas Nagar, Karnool-2
Phone: 9849492445 Cell: 8121217938
MD. ABDUL MASTAN
H.No. 19-428/30, Z.P. Colony
Chilkalpudi, Machilipatnam
Krishna Dist.-521002
Phone: 250027
NIZAM MOHIUDDIN
H.No. 51-987A, Plot. No.17
SBI Colony, Near Water Works
Kurnool -3 Phone: 251525
SYED NOOR
Al-Ahasaa- Al Afoo, KSA
Cell: 00966507947212
ANWAR BASHA
H.No. 11-1-25, B.R.P. Road,
Islampet, Vijayawada -520001
Phone: 9849378668
DECCAN TRADERS
Moghalpura, Near Water Tank
Hyderabad
Copies can be had from ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ ÅaèOK«∞ z~°∞<å=∂:
HAFIZ FAROOQ MADANI
Islamic Guidence Centre,
Haill, KSA.
Cell: 00966502985504
IQRA BOOK CENTRE
22-7-463, opp. Masjid-e-ek khana,
Purani Haveli, Hyd-2
Cell: 8978736669
|
15

2. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞3 4
1. #~°HõÜ«∂`«#Å∞ 05
2. #~°HõO LxH˜ Ѩ@¡ ™êHõ∆ºO 44
3. #~°Hõ ^•fi~åÅ∞ 44
4. #~°HõOÖ’x `«~°QÆ`«∞Å∞ 45
5. #~°Hõ "≥·âßźO 47
6. #~°Hõ tHõ∆ f„=`« 48
7. #~°HÍyfl HÍiî#º`« 51
8. Juã¨fiÅÊ"≥∞ÿ# #~°Hõ tHõ∆ 55
9. #~°Hõ"åã¨∞ŠѨiã≤÷u 55
10. #~°Hõ"åã¨∞Å J#fláêhÜ«∂Å∞ =∞iÜ«Ú PǨ ~°O 58
11. ^•Ç¨ÏO ^•fi~å tHõ∆ 62
12. =∞iˆQ h˜x `«ÅÃÑ· áÈ¿ã tHõ∆ 63
13. #~°Hõ"åã¨∞Å =„™êÎÅ∞ 64
14. #~°Hõ"åã¨∞ŠѨ_»HõÅ∞ 64
15. #~°Hõ"åã¨∞Å Q˘_»∞QÆ∞Å∞, ëêq∞Ü«∂<åÅ∞ 65
16. Jyfl ã¨OÔHà◊√§Å∞, Ǩ ~åÅ ^•fi~å tHõ∆ 65
17. W~°∞ÔH·# pHõ˜QÆÅ JyflQÆ^Œ∞Ö’¡xH˜ <≥˜ì"ÕÜ«∞|_Õ tHõ∆ |OkèOKÕ tHõ∆ 66
18. =ÚMÏÅ#∞ JyflÃÑ· HÍÖËÛ tHõ∆ 66
19. q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# =_»QÍe =∞iÜ«Ú #Å¡á⁄QÆ ^•fi~å tH˜∆OK«∞@ 67
20. qѨs`«"≥∞ÿ# K«e tHõ∆∆ 68
21. #~°HõOÖ’x J==∂#Hõ~°"≥∞ÿ# tHõ∆ 69
22. #~°HõOÖ’ ^Œ@ì"≥∞ÿ# pHõ@¡ ^•fi~å tHõ∆ 70
23. É’~å¡Ñ¨_»"Õã≤ #_çÑ≤OK«@O, D_»∞Û‰õΩáÈÜÕ∞ tHõ∆ 70
24. Jyfl H˘O_»ÅÃÑ· ZH˜¯OKÕ tHõ∆ 72
25. Jyfl ã¨ÎOÉèÏʼnõΩ |OkèOKÕ tHõ∆ 72
q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ
26. #~°HõOÖ’ W#∞Ѩ QÆ^ŒÅ∞, ã¨∞`«∞ÎÅ`À H˘>Ëì tHõ∆ 72
27. #~°HõOÖ’ áê=ÚÅ∞, `Õà◊§ ^•fi~å tHõ∆ 73
28. â◊s~åÅ#∞ ÃÑOKÕ tHõ∆ 74
29. W`«~° tHõ∆Å∞ 75
30. #~°HõOÖ’ H˘xfl <Õ~åʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ tHõ∆Å∞ 76
31. #~°Hõ"åã¨∞Å QÆ∞iOz Y∞~üP<£ "åºYºÅ∞ 80
32. #~°HõOÖ’ =∂~°æ„Éèí+¨µìÖˇ·# ѨO_ç`«∞Å∞, ™êfi=ÚÅ∞.....Ѩ~°ã¨Ê~° HõÅǨ Å∞ 81
33. QÆ∞}áê~îåÅ∞ <Õˆ~Ê ã¨OÉèÏ+¨}Å∞ 83
34. Ѷ¨eOK«x HÀiHõÅ∞ 88
35. XHõ¯ "≥Å∞QÆ∞ H˜~°}O á⁄O^Õ qѶ¨Å Ü«∞`«flO 88
36. #~°Hõ"åã¨∞Å∞ =∞~À J=HÍâ◊O ^˘~°HÍÅx qÅÑ≤OK«∞@ 92
37. #~°HõOÖ’ Wc¡ã¨∞ 96
38. áê`« *Ï˝Ñ¨HÍÅ∞ 96
39. #~°HõOÖ’xH˜ H˘xáÈÜÕ∞ áêѨHÍ~åºÅ∞ PHõ~°¬}©Ü«∞"≥∞ÿ#q 97
40. ã¨fi~°æ"åã¨∞Å, #~°Hõ"åã¨∞Å x+¨ÊuÎ 98
41. #~°HõOÖ’ „ã‘ÎÅ PkèHõºO 99
42. #~°Hõ â◊√Éèí"å~°Î á⁄Ok#"å~°∞ 100
43. #~°HõOÖ’ âßâ◊fi`«OQÍ LO_Õ"å~°∞ 101
44. ã¨fiÅÊHÍÖÏxH˜QÍ#∞ #~°HõOÖ’xH˜ "≥àı§"å~°∞ 102
45. #~°Hõ ã¨OÉèÏ+¨} 110
46. q∞=∞‡bfl g∞ ‰õΩ@∞OÉÏxfl #~°HÍyfl #∞O_ç HÍáê_»∞HÀO_ç 111
47. #~°HõO, ^≥·=^Œ∂`«Å∞ 114
48. #~°HõO, ^≥·=„Ѩ=HõÎÅ∞ 115
49. #~°HõO, „Ѩ=HõÎ (ã¨Ç¨ ÉÏÅ∞) J#∞K«~°∞Å∞ 117
50. #~°HõO, ѨÓsfi‰õΩÅ∞ 120
51. PÖ’K«<å ã¨O^Õâ◊O 123
52. #~åyfl #∞O_ç â◊~°}∞HÀˆ~ ^Œ∞PÅ∞ 124
53. qq^èŒ ~°HÍÅ JOâßÅ∞ 126
– =∂ „ѨK«∞~°} W`«~° q=~åÅ∞ 128

3. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
Ǩ lÇ≤Ï<åfl~°∞Å¡f ‰õΩ<£`«∞"£∞ aǨ `«∞Hõl˚|∂<£
g∞~°∞ u~°ã¨¯iã¨∂Î =ã¨∞Î#fl P Jyfl W^Õ.
F „ѨѨOK« „Ѩ[ÖÏ~å!
<å =∂@efl „â◊^ŒúQÍ q#O_ç.
D q+¨Ü«∞O Ѩ^•flÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åʼnõΩ „H˜`«Ok.
JQÀK«~° q+¨Ü«∂Å#∞ `≥e¿Ñ"å_»∞, `«# Ti „Ѩ[Ö’¡ ã¨`«ºã¨O^èŒ∞_»∞QÍ, J=∂#`«∞
^•~°∞QÍ (Éèí„^ŒÑ¨iKÕ"å_»∞) ¿Ñ~°∞QÍOz# "å_»∞. D "å~°Î#∞ `≥KåÛ_»∞!
''<Õ#∞ Jyflx K«∂âß#∞.——
#~°HÍyfl ÉèíQÆÉèíQÆ=∞O_»∞`ÀOk,
*ÏfiÅefl "≥^Œ[Å∞¡`ÀOk. â◊s~åxfl K«∞@∞ì=Ú>Ëì D Jyfl! WǨÏÖ’HõѨ٠JyflHõ<åfl 69
Ô~@∞¡ Z‰õΩ¯= "Õ_çQÆÅk.
WOHÍ WO^Œ∞Ö’ „Ѩ"ÕtOKÕ"åiH˜ Jyfl ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ L<åfl~Ú. Jyfl Ѩ_»HõÅ∞ L<åfl~Ú.
Jyfl h_»Å∞ L<åfl~Ú. Jyfl Q˘_»∞QÆ∞Å∞ L<åfl~Ú. ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# Jyfl ÉË_ôÅ∞ L<åfl~Ú.
Jyfl ã¨OÔHà◊√§ L<åfl~Ú. Jyfl`À HÍeÛ# W#∞Ѩ ã¨∞`«∞ÎÅ∞, Q˘_»¤à◊√§ LOÏ~Ú. JyflÖ’
HÍeÛ# W#∞Ѩ ѨÅHõÅ∞ LOÏ~Ú.
JyflÖ’ XO>ˇÖÏ¡O˜ q+¨ã¨~åÊÅ∞ LOÏ~Ú. JyflÖ’ HõOK«~°QÍ_ç^ŒÖÏ¡O˜ q+¨
ѨÓi`«"≥∞ÿ# `Õà◊√§ LOÏ~Ú. JyflÖ’ ÃÑiˆQ q+¨Ñ¨Ói`« =Úà◊√§QÆŠѶ¨ÖÏÅ∞ u#ÏxH˜,
„`åQÆÏxH˜ H͈Q h~°∞, ^Œ∞~åfiã¨# QÆÅ p=Ú, <≥`«∞Î~°∞ LOÏ~Ú.
„Ѩ[ÖÏ~å! JQÀK«~° q+¨Ü«∂Å#∞ fã¨∞‰õΩ=KÕÛ"å_»∞ `«# Hõà◊§`À #~°HÍyflx K«∂ã≤#
"å_»∞ x~°O`«~°O q∞=∞‡efl Ñ≤Å∞ã¨∞Î<åfl_»∞ „â◊^ŒúQÍ q#O_ç!
„Ѩ[ÖÏ~å! <Õ#∞ q∞=∞‡efl Jyfl q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ÃÇÏK«ÛiOKå#∞. <Õ#∞ q∞=∞‡efl Jyfl
q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ÃÇÏK«ÛiOKå#∞. (^•s‡)
„Ѩ[ÖÏ~å! D Jyfl #∞O_ç ~°H˜∆OK«∞HÀO_ç. Y~°∂˚~°Ñ¨Ù =ÚHõ¯ XHõ˜ WK«Û~Ú<å㨈~.
q"ÕHõ=O`«∞ÖÏ~å! q^•º=O`«∞ÖÏ~å!XO@iQÍ J~Ú<å, HõÅã≤ J~Ú<å n~°…OQÍ
PÖ’zOK«O_ç! `≥zÛ# "åx "å~°Î ã¨`«º=∂? Jã¨`«º=∂?
#~°HõÜ«∂`«#Å∞
J#O`«Hõ~°∞}Ï=∞Ü«Ú_»∞ Jáê~° Hõ$áêjÅ∞_»∞ J~Ú# JÖÏ¡ÇπÏ ¿Ñ~°∞`À
5
=∂„ѨK«∞~°}Åq=~åÅ∞
1) UHõ^≥·"å~å^èŒ# – =ÚǨÏ=∞‡^£ WH̓Öò ÔH·ÖÏh (L~°∂Ì,POQÆ¡O, `≥Å∞QÆ∞, ã≤Onè,Ç≤ÏOn) 60/–
2) Y∞~üP<£, ǨÏnã¨∞Å
"≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ѩ=HõÎ(ã¨) q^è•#O —— (L~°∂Ì, POQÆ¡O, `≥Å∞QÆ∞, ã≤Onè) 55/–
3) Ѩiâ◊√„Éèí`« P^ÕâßÅ∞ —— (L~°∂Ì, POQÆ¡O, ã≤Onè) 40/–
4) #=∂*ò P^ÕâßÅ∞ —— (L~°∂Ì, ã≤Onè, `≥Å∞QÆ∞) 40/–
5) [<å*Ï P^ÕâßÅ∞ —— (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 30/–
6) ^Œ~°∂^£ â◊√ÉèÏÅ∞ —— (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 20/–
7) „áê~°÷#Å(^Œ∞P) ѨÙã¨ÎHõO —— (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) ÃÑ^ŒÌk 50/–, 30/–
8) [HÍ`ü P^ÕâßÅ∞ —— (L~°∂Ì,POQÆ¡O) 40/–
9) LѨ"å™êÅ P^ÕâßÅ∞ —— (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞,POQÆ¡O, ã≤Onè) 30/–
10) =∞ã¨∂fl<£ ǨÏ*ò, L„=∂ —— (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞, POQÆ¡O) 30/–
11) xHÍÇπÏ P^ÕâßÅ∞ —— (L~°∂Ì) 60/–
12) `«ÖÏMò P^ÕâßÅ∞ —— (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 40/–
13) ã¨fi~°æ ã¨O^Œ~°≈#O —— (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞, POQÆ¡O) 50/–
14) #~°Hõ qâıëêÅ∞ —— (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 55/–
15) ã¨=∂kè ã¨OQÆ`«∞Å∞ —— (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 50/–
16) +≤á¶ê P^ÕâßÅ∞ —— (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 30/–
17) W™ê¡g∞Ü«∞ qâßfi™êÅ∞ – JÖÏ¡=∂ Wɡfl`≥·q∞Ü«∂ (~°Ç¨Ï‡) (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 15/–
18) `ÒÇ‘Ï^£ „Ѩɒkèx – =ÚǨÏ=∞‡^£ a<£ J|∞ÌÖò =Ǩ Éò (~°Ç¨Ï‡) (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 15/–
19) W™ê¡O =¸Åã¨∂„`åÅ∞ – =ÚǨÏ=∞‡^£ a<£ J|∞ÌÖò =Ǩ Éò (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 10/–
20) „Ѩ=HõÎ q^èÕÜ«∞`Õ Ñ¨~°=∂=kè – JÖÏ¡=∂ WɡflÉÏ*ò (~°Ç¨Ï) (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 10/–
21) =∞ã¨∂fl<£ #=∂*ò – ÃÇÏKü.ZO. J|∞Ì„~“Ѷπ L=∞i (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 20/–
22) W™ê¡O r=# q^è•#O – =∞øÖÏ<å =ÚMÏÎ~ü JǨχ^£ #kfi(~°Ç¨Ï‡) (`≥Å∞QÆ∞) 60/–
23) Ѩ~°Ö’HõO (L~°∂Ì, `≥Å∞QÆ∞) 10/–
ǨÏnãπ Ѩa¡ˆH+¨<£û
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£

4. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
Jã¨`«º"≥∞ÿ`Õ P áêѨO J`«x g∞^Õ Ñ¨_»∞`«∞Ok. g∞ÔHÖÏO˜ #+¨ì=¸ "å˜Å¡^Œ∞.
HÍh...
XHõ"Õà◊ D "å~°Î x["≥∞ÿ`Õ?
F Jyfl u~°™ê¯~°∞ÖÏ~å!
F Jyflx ѨiǨÏã≤OKÕ"å~°ÖÏ~å!
F Jyflx ã¨O^ÕÇ≤ÏOKÕ"å~°ÖÏ~å!
F Jyflx qâ◊fiã≤ã¨∂Î U=∞~°∞áê@∞‰õΩ QÆ∞~°~Ú#"å~°ÖÏ~å!
P Jyfl*ÏfiÅÅ∞ =ÚO^Œ∞ ÃÑ·ÔHQÆã≤#ѨÙÊ_»∞ ã¨O^Õâ◊HÍ~°∞_»∞ WÖÏ JOÏ_»∞:
K«∂_»O_ç! g∞~°∞ u~°ã¨¯iã¨∂Î =zÛOk D Jyfl<Õ. (52:14)
=∞i.......!
^•xH˜ g∞ ã¨=∂^è•#O Uq∞˜?
ZHõ¯_çH˜ áêiáÈQÆÅ~°∞?
ZHõ¯_» ~°Hõ∆} á⁄O^ŒQÆÅ~°∞?
U PѨ^•ƒO^èŒ=Ù_ç`À "≥Ú~°ÃÑ@∞ì‰õΩOÏ~°∞?
U ~°Hõ∆‰õΩ}˜‚ `≥K«∞Û‰õΩOÏ~°∞? ÖË^• ~°QÆ∞Å∞`«∞#fl P Jyfl *ÏfiÅÖ’¡ HÍÅÏxH˜
ã≤^ŒúѨ_»`å~å?
kèHõ¯iOKÕ"åi H˘~°‰õΩ P<å_»∞ q<åâ◊#O LOk. (77:15)
#~°Hõ=∞<Õk áêѨÙʼnõΩ, "åi Hõ~å‡#∞™ê~°O tHõ∆efl J=∞Å∞KÕ¿ã ÉèíÜ«∞OHõ~° Ö’HõO..
nxfl JÖÏ¡ÇπÏ (`«) Jqâßfiã¨∞Å H˘~°‰õΩ, q„QÆǨ ~å^茉õΩÅ H˘~°‰õΩ, áêáê`«∞‡Å H˘~°‰õΩ,
J`åºKå~°∞Å H˘~°‰õΩ ã≤^ŒúѨ~°z LOKå_»∞.
JÖÏ¡ÇπÏ (`«) Y∞~üP<£Ö’ J<ÕHõ KÀ@¡ ã¨fi~°æ#~°HÍÅ#∞ QÆ∞iOz q=~°OQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.
g˜Ö’ #~°HÍyfl QÆ∞iOz, #~°HõO QÆ∞iOz HÍã¨Î JkèHõOQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë
KåÖÏ =∞Ok =∂#=ÙÅ∞ â◊√Éèí"å~°ÎÅHõ<åfl ÃÇÏK«ÛiHõʼnõΩ JkèHõ „áê^è•#º`« W™êÎ~°x.
Y∞~üP<£Ö’#~°HõOQÆ∞iOzW=fi|_ç#q=~åÅ∞D„H˜Okq^èŒOQÍL<åfl~Ú:
1. #~°HÍxfl K«∂_»QÍ<Õ Jqâßfiã¨∞Å =ÚMÏÅ∞ #Å¡|_çáÈ`å~Ú. (10:27)
2. #~°Hõ"åã¨∞Å∞ tHõ∆#∞ ÉèíiOK«ÖËHõ Kå=Ù#∞ HÀ~°∞`å~°∞. HÍx "åiH˜ Kå=Ù~å^Œ∞.
(25:13)
3. #~°HÍyfl #~°Hõ"åã¨∞Å =ÚMÏÅ =∂O™êxfl HÍeÛ"Õã¨∞ÎOk. "åi ^Œ=_»Å∞ |Ü«∞@
Ѩ_»`å~Ú. (23:104)
4. #~°HÍyfl Kå=x=fi^Œ∞. „|`«Hõx=fi^Œ∞. (87:13)
5. #~°HÍyfl „Ѩ[Å#∞ ã¨~°fi<åâ◊#O KÕã≤ "Õã¨∞ÎOk. (104:4)
6. Jqâßfiã¨∞Å#∞ #~°HõOÖ’ |OkèOz ÃÑ·#∞O_ç ^•fi~åÅ∞ =¸ã≤ "ÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞
`«∞Ok. (104:8,9)
7. #~°HõOÖ’ Jqâßfiã¨∞Å∞ |∞ã¨Å∞H˘_»∞`«∞OÏ~°∞. Ѩiã≤÷u ZÖÏ LO@∞O^ŒO>Ë
JO^Œ∞Ö’ "åiH˜ U â◊|Ì=¸ q#|_»^Œ∞. (21:100)
8. áêáê`«∞‡Å‰õΩ q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# =Úà◊√§QÆÅ ^Œ∞~åfiã¨# QÆÅ [Y∂¯"£∞ =$Hõ∆O PǨ ~°OQÍ
W=fi|_»∞`«∞Ok. (44:43)
9. #~°Hõ"åã¨∞Å QÍÜ«∂Å #∞O_ç „Ñ¨=Ç≤ÏOKÕ p=Ú, <≥`«∞Î~°∞, =∞iˆQ h~°∞ #~°Hõ
"åã¨∞ʼnõΩ „`åQÆÏxH˜ W=fi|_»`å~Ú. (14:16,17)
10. #~°Hõ"åã¨∞Å∞ Jyfl ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. (22:20)
11. #~°Hõ"åã¨∞Å HÍà◊¥§, KÕ`«∞Å∂ ã¨OÔHà◊§ ^•fi~å Hõ˜ì"ÕÜ«∞|_»`å~Ú. WOHÍ Jyfl
*ÏfiÅÅ∞ "åi =ÚMÏÅÃÑ· ‰õΩiÑ≤OK«|_»`å~Ú. (14:49,50)
12. #~°Hõ"åã¨∞Å∞ Ѩ~°K«∞HÀ=ÏxH˜, HõѨÙÊHÀ=ÏxH˜ Jyfl =∂„`«"Õ∞ LO@∞Ok.
(7:41)
13. #~°Hõ"åã¨∞Å H˘~°‰õΩ Jyfl Q˘_»∞QÆ∞Å∞, Jyfl KåѨÅ∞ LOÏ~Ú. (39:16)
14. #~°Hõ"åã¨∞Å H˘~°‰õΩ Jyfl*ÏfiÅÅ∞ LOÏ~Ú. (18:29)
15. #~°Hõ"åã¨∞Å "≥∞_»Ö’ ÉèÏs Jyfl Ǩ ~åÅ∞ "ÕÜ«∞|_»`å~Ú. (69:30)
16. #~°Hõ"åã¨∞Å HÍà◊§‰õΩ |~°∞"≥·# ã¨OÔHà◊√§ "ÕÜ«∞|_»`å~Ú. (73:12)
17. #~°Hõ"åã¨∞Å#∞ q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# "Õ_çQÍe ^•fi~å, q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# ^Œ@ì"≥∞ÿ# á⁄QÆ
^•fi~å tH˜∆OK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. (56:41–44)
18. #~°HõOÖ’ #~°Hõ"åã¨∞Å#∞ <˘ã¨Å∞ Ѩ˜ì D_»Û@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. (54:48)
6 7

5. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
19. #~°Hõ"åã¨∞Å#∞ xѨÙÊH˘O_»ÅÃÑ·H˜ ZH˜¯Oz tH˜∆OK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. (74:17)
20. #~°Hõ"åã¨∞Å#∞ W#∞Ѩ QÆ^ŒÅ`À tH˜∆OK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. (22:19)
« ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl "åHͺ֒¡ "å˜ J#∞"å^•xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ "å˜ ÉèÏ"åxfl ¿Ñ~˘¯
#_»O [iyOk. Y∞~üP<£ "åHͺŠ`«~°∞"å`« ǨÏnã¨∞ÅÖ’ W=fi|_ç# q=~åÅ#∞ H˘xflO˜x
¿Ñ~˘¯#@O [iyOk.
1. #~°HõOÖ’ qã≤i"ÕÜ«∞|_ç# XHõ ~å~Ú _≥|ƒ~Ú ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`« J_»∞QÆ∞‰õΩ
KÕ~°∞`«∞Ok. (=Úã≤¡"£∞)
2. #~°HõOÖ’ XHõ „ѨHõ¯ Ü≥ÚHõ¯ Ô~O_»∞ QÀ_»Å =∞^茺 #ÅÉèˇ· ã¨O=`«û~åÅ „Ѩܫ∂}
^Œ∂~°O LO@∞Ok. (J|∂Ü«∂ÖÏ)
3. #~°HÍxfl ǨÏ+¨~ü "≥∞ÿ^•#OÖ’xH˜ fã¨∞‰õΩ ~å=ÏxH˜ <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ `˘OÉèˇ· HÀ@¡
^≥·=^Œ∂`«Å∞ xÜ«∞q∞`«∞Öˇ· L<åfl~°∞. (=Úã≤¡"£∞)
4. #~°HõOÖ’ Jxfl˜HõO>Ë `ÕeÔH·# tHõ∆QÍ xѨÙÊ K≥ѨÙÊÅ∞ ^èŒiOK«|_»`å~Ú. "å˜=Å¡
#~°Hõ"åã¨∞x "≥∞^Œ_»∞ L_»∞‰õΩ`«∞Ok. (=Úã≤¡"£∞)
5. #~°Hõ"åã¨∞x XHõ ^Œ=_» LǨÏ^£ H˘O_»Hõ<åfl ÃÑ^ŒÌkQÍ LO@∞Ok. (=Úã≤¡"£∞)
6. #~°Hõ"åã¨∞x Éèí∞*ÏÅ =∞^茺 "ÕQÆQÍq∞ =¸_»∞ ~ÀAÅ „Ѩܫ∂}=∞O`« ^Œ∂~°O
LO@∞Ok. (=Úã≤¡"£∞)
7. #~°Hõ"åã¨∞x K«~°‡O 63 J_»∞QÆ∞Å "≥_»Å∞ÊQÍ LO@∞Ok. (ui‡l)
8. „ѨѨOK«OÖ’ JǨÏOHÍ~°O`À „Ѩ=iÎOKÕ "åiH˜ p=∞ÖÏ¡O˜ â◊s~åÅ∞ W=fi|_»`å~Ú.
(ui‡l)
9. #~°Hõ"åã¨∞Å∞ ZO`« Ѷ¨∞’~°OQÍ Hõhflà◊√§ HÍ~°∞™êÎ~°O>Ë "å˜Ö’ Ѩ_»=Å∞ #_»=QÆÅ=Ù.
(=Úã¨Î^£~°H± Ǩ H˜"£∞)
10. #~°Hõ"åã¨∞ʼnõΩ W=fi|_Õ PǨ ~°Ñ¨Ù XHõ =ÚHõ¯ J~Ú<å Éèí∂Ö’HõOÖ’ Ѩ_»"Õ¿ãÎ
„áê}∞Åxfl˜ PǨ ~° ã¨OѨ^ŒO`å ã¨~°fi<åâ◊#O J~ÚáÈ`«∞Ok.
(JǨχ^£, #™ê~Ú, ui‡l, Wɡfl=∂[)
11. #~°Hõ"åã¨∞Å∞ „`åˆQ áêhÜ«∞O XHõ ÉÏ#O`« (_ÀÅ∞) Éèí∂Ö’HõOÖ’ Ѩ_»"Õ¿ãÎ Éèí∂Ö’Hõ
ã¨$+≤ì`åÅhfl ^Œ∞~åfiã¨#‰õΩ QÆ∞~°=Ù`å~Ú. (J|∂Ü«∂ÖÏ)
12. #~°Hõ"åã¨∞Å `«ÅÃÑ· ZÖÏO˜ H͈Q h~°∞ "ÕÜ«∞|_»∞`«∞O^ŒO>Ë, Jk `«Å‰õΩ ~°O„^èŒO
KÕã¨∂Î Hõ_»∞ѨÙÖ’xH˜ KÕ~°∞`«∞Ok. Hõ_»∞ѨÙÖ’ L#fl "å˜x HÀã≤"Õã¨∞ÎOk. J=hfl
Hõ_»∞ѨÙÖ’ #∞O_ç *Ïi HÍà◊§ÃÑ· Ѩ_»`å~Ú. (JǨχ^£)
13. Jqâßfiã¨∞xfl #~°HõOÖ’ ÉÏ}Ïxfl `«∂}=ÚÖ’ ‰õΩH˜¯#@∞¡ ‰õΩHõ¯@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
(+¨~üǨïã¨∞û#flÇπÏ)
14. #~°HÍyfl ^Œ@ì"≥∞ÿ# #Å∞ѨÙ~°OQÆ∞Ö’ LO@∞Ok. (=∂eH±)
15. #~°Hõ"åã¨∞ʼnõΩ xѨÙÊH˘O_»ÅÃÑ· ZHõ¯ÏxH˜ 70 ã¨O=`«û~åÅ∞ Ѩ_»∞`«∞Ok. ky#
"≥O@<Õ J`«xfl =∞m§ ZHõ¯=∞x P^ÕtOK«|_»∞`«∞Ok. (J|∂Ü«∂ÖÏ)
16. #~°Hõ"åã¨∞Å#∞ tH˜∆OKÕ W#∞Ѩ QÆ^Œ∞Å∞ ZO`« |~°∞=ÙQÍ LOÏÜ«∞O>Ë =∂#=ÙÅ∞
l#∞flÅ∞ HõÅã≤ Z`åÎÅ#∞‰õΩ<åfl Z`«ÎÖË~°∞. (J|∂Ü«∂ÖÏ)
17. #~°HõOÖ’x áê=ÚÅ∞ XO>ˇÖÏ¡ LOÏ~Ú. Jq XHõ™êi HÍ@∞"Õ¿ãÎ Jqâßfiã≤
#ÅÉèˇ· ã¨O=`«û~åÅ =~°‰õΩ q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# ÉÏ^èŒ Éèíiã¨∂Î LOÏ_»∞. (JǨχ^£)
18. #~°HõOÖ’x `Õà◊√§ HõOK«~°QÍ_ç^ŒÖÏ¡ LOÏ~Ú. Jqâßfiã≤ "å˜ HÍ@∞ „ѨÉèÏ"åxfl
#ÅÉèˇ· ã¨O=`«û~åÅ =~°‰õΩ á⁄O^Œ∞`«∂ LOÏ_»∞. (JǨχ^£)
19. #~°Hõ"åã¨∞Å#∞ #~°HõOÖ’ `«Å„H˜O^Œ∞Å∞QÍ #_çÑ≤OK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.(=Úã≤¡"£∞)
20. #~°Hõ ^•fi~åÅ =^ŒÌ tH˜∆OKÕ <åÅ∞QÆ∞ ÅHõ∆Å ^≥·=^Œ∂`«Å∞ LOÏ~°∞. "åi =ÚMÏÅ∞
=∞Ǩ ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ #Å¡QÍ LOÏ~Ú. ^ŒO`åÅ∞ |Ü«∞˜H˜ =zÛ, Hõiî#OQÍ
x~°ÌÜ«ÚÖˇ· LOÏ~°∞. WOHÍ ZO`« ^Œ$_è»OQÍ LOÏ~°O>Ë "åi Ô~O_»∞ Éèí∞*ÏÅ
=∞^茺 ѨH˜∆ Ô~O_»∞ <≥ÅÅ∞ Zyˆ~O`« ^Œ∂~°O LO@∞Ok. (Wɡfl Hõã‘~ü)
W"Õ P ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#, Xà◊√§ [Å^ŒiOKÕ qz„`«"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞@#Å∞. f~°∞Ê k#O
<å_»∞ ã¨OÉèíqOKÕ D ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ Y∞~üP<£ =∞iÜ«Ú Ç¨Ïnã¨∞ÅÖ’ J<ÕHõ KÀ@¡ #~°Hõ
tHõ∆Å∞QÍ ¿Ñ~˘¯#_»O [iyOk. JÖÏ¡ÇπÏ (`«) =∞#O^Œih `«# ^ŒÜ«∞ =∞iÜ«Ú Hõ~°∞}Ï#∞
„QÆǨ Å ^•fi~å g˜ #∞O_ç ~°H˜∆OK«∞QÍHõ. xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ PÜ«∞# Ѩ~°=∞ Hõ$áêjÅ∞_»∞
=∞iÜ«Ú Hõ~°∞}Ï=∞Ü«Ú_»∞. `å#∞ Uq∞ HÀi`Õ Jk KÕÜ«∞QÆÅ ã¨=∞~°∞ú_»∞.
#~°HÍyfl:
#~°HõOÖ’ Jxfl˜HõO>Ë JyfltHõ∆ Ѷ¨∞’~°OQÍ LO@∞Ok. nxfl QÆ∞iOz „Ѩ=HõÎ (ã¨)
WÖÏ „Ѩ=zOKå~°∞: ''Wk Éèí∂Ö’Hõ xѨÙÊHõ<åfl 69 Ô~@∞¡ JkèHõOQÍ LO@∞Ok.—— (=Úã≤¡"£∞).
Y∞~üP<£Ö’x ã¨∂Ô~ PÖÏ 12= "åHõºOÖ’ Q˘Ñ¨Ê JyflÜ«∞x, =∞~ÀKÀ@, ~å*ËÜ«∞|_ç#
JyflÜ«∞x, ã¨∂Ô~ Ǩï=∞[ÇπÏ 5= "åHõºOÖ’, =∞~ÀKÀ@ Jyfl*ÏfiÅÅ∞ Jx, ã¨∂Ô~ Öˇ·Öò
14= "åHõºOÖ’, =∞~ÀKÀ@ ÃÑ·ÔHQÆã≤# JyflÜ«∞x, ã¨∂Ô~ QÍ+≤Ü«∞ 4= "åHõºOÖ’ ¿Ñ~˘¯#
|_çOk.
8 9

6. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
ˆH=ÅO =∂#=Ùefl HÍÅÛ@"Õ∞ L^ÕÌâ◊"≥∞ÿ`Õ ^•xH˜ Éèí∂Ö’Hõ Jyfl KåÅ∞. JO^Œ∞Ö’
=∂#=Ù_»∞ H˘xfl xq∞ëêÖ’¡ =∂_ç=∞Ãã·áÈ`å_»∞. HÍx #~°HÍyfl Jqâßfiã¨∞ ʼnõΩ, q„QÆǨ
~å^茉õΩʼnõΩ x~°O`«~°O tH˜∆OKÕ xq∞`«ÎO ~å*ËÜ«∞|_çOk. JO^Œ∞=Å¡ Éèí∂Ö’Hõ JyflH˜ Z<Àfl
Ô~@∞¡ "Õ_ç^≥· L<åfl, #~°Hõ"åã¨∞Å#∞ q_çzÃÑ@ì^Œ∞. ÃÑ·QÍ x~°O`«~°O âßâ◊fi`«OQÍ "åix
tH˜∆ã¨∂Î<Õ LO@∞Ok. JÖÏ¡ÇπÏ (`«) WÖÏ P^Õtã¨∞Î<åfl_»∞– ''Kå= x=fi^Œ∞, „|`«Hõx=fi^Œ∞——
(74:28). WOHÀKÀ@ WÖÏ P^ÕtOK«|_çOk: ''P JyflÖ’ Jqâßfiã≤ Kå=_»∞, „|`«Hõ_»∞.——
(20:74)
„Ѩ=HõÎ (ã¨) HõÅÖ’ XHõ JO^ŒqHÍ~°"≥∞ÿ# =ºH˜Îx K«∂âß~°∞. x~°O`«~°O xѨÙÊ ~å*Ëã¨∂Î
L<åfl_»∞. ^•x K«∞@∂ì u~°∞QÆ∞`«∂ =∞O@efl "åºÑ≤OѨ*Ëã¨∂Î L<åfl_»∞. „Ѩ=HõÎ (ã¨)
l„É~¸Öò#∞ WÖÏ „ѨtflOKå~°∞: ''W`«<≥=~°∞?——† l„|~¸Öò WÖÏ ã¨=∂^è•#q∞KåÛ~°∞:
''W`«x ¿Ñ~°∞ =∂eH±. W`«#∞ #~°HÍxH˜ JkèHÍi.—— (|∞MÏi) JO>Ë #~°HÍkèHÍi. D<å_»∞
‰õÄ_® xѨÙÊ#∞ ~å*Ëã¨∞Î<åfl_»∞. f~°∞Êk#O =~°‰õΩ x~°O`«~°O ~å*Ëã¨∂Î<Õ LOÏ_»∞. áêáê
`«∞‡Å∞ #~°HõOÖ’xH˜ „Ѩ"ÕtOz# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® D Ѩ~°OѨ~° H˘#™êQÆ∞`«∞Ok.
JÖÏ¡ÇπÏ P^Õâ◊O: ''^•x =∞O@ =∞O^ŒyOz#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ "Õ∞=Ú ^•xx =∞iO`«
=∞O_çOѨ*Ë™êÎ=Ú.—— (17:97)
#~°HÍyfl ZO`« "Õ_çQÍ LO@∞O^Œ<Õk ÖˇHõ¯Hõ@ì_»O J™ê^茺"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. HÍx
„Ѩ=HõÎ (ã¨) „Ѩ=K«#O „ѨHÍ~°O 69 Ô~@∞¡ JkèHõOQÍ LO@∞Ok. JO>Ë XHõ"Õà◊ „ѨѨOK«
LëÈ‚„QÆ`« 2000 _ç„wÅ ÃãO©„ˆQ_£ J~Ú`Õ #~°HÍyfl "Õ_ç 138 "ÕÅ _ç„wÅ ÃãO©„ˆQ_£QÍ
LO@∞Ok.«
D J`«ºkèHõ "Õ_≥·# Jyfl`À #~°Hõ"åã¨∞Å ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞|_»`å~Ú. D
Jyfl`À<Õ "åi Ѩ_»HõÅ∞ ‰õÄ_® `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞|_»`å~Ú. D Jyfl`À<Õ "åi Q˘_»∞QÆ∞Å∞,
ã¨ÎOÉèÏÅ∞ ‰õÄ_® `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞|_»`å~Ú. D Jyfl`À<Õ "åi H˘~°‰õΩ QÆK«∞Û Ñ¨~°K«|_»∞`«∞Ok.
W@∞=O˜ =∞Ǩ Hõiî#"≥∞ÿ# tH∆Íã¨÷ÅOÖ’ =∂#= rq`«O ZÖÏ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. `«#
KÕuÖ’ XHõ z#fl xѨÙÊ~°=fi#∞ ÉèíiOK«ÖËx D =∂#=Ù_»∞ ZÖÏ Éèíi™êÎ_À PÖ’zOK«O_ç.
=∂#=Ùx â◊H˜Î ™ê=∞~å÷ºÅ∞ E<£, AÖˇ·Ö’ ZO_»"Õ_çH˜ ÉèíiOK«ÖËHõ F_çáÈ`å~Ú.
|ÅÇ‘Ï#∞Å∞, ~ÀQÆ∞Å∞, =$^Œ∞úÅ∞ ÉèíiOK«ÖËHõ „áê}ÏÅ∞ áÈÜÕ∞ Ѩiã≤÷u U~°Ê_»∞`«∞Ok.
J~Ú`Õ „Ѩ=HõÎ (ã¨) „Ѩ=K«<åÅ „ѨHÍ~°O D JkèHõ LëÈ‚„QÆ`« #~°Hõ Pqi =Å¡ L`«Ê#fl=∞=Ù
`«∞Ok. #~°Hõ Pqix ÉèíiOK«ÖËx D =∂#=Ù_»∞ #~°HÍyflx ZÖÏ ÉèíiOK«QÆÅ_»∞?
f~°∞Ê k#O <å_»∞ D #~°HÍyflx K«∂ã≤ „Ѩ=HõÎÅO^Œ~°∂ ÉèíÜ«∞O`À =}∞‰õΩ`«∂
JÖÏ¡ÇπÏ#∞ ''~°aƒ ã¨e¡"£∞ ~°aƒ ã¨e¡"£∞—— Jx „áêi÷ã¨∂Î „áê}aèHõ∆ ÃÑ@ì=∞x "Õ_»∞‰õΩOÏ~°∞.
L=Ú‡Öò =¸q∞h<£ Ǩτ[`ü P~Úëê (~°) D Jyflx QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞‰õΩO@∂ D
Ö’HõOÖ’ U_ÕÛk. â◊√Éèí"å~°Î á⁄Ok# 10 =∞OkÖ’x XHõ~°∞ L=∞~ü (~°) Y∞~üP<£ Ѩ~î°#
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ #~°Hõ „Ѩ™êÎ=# L#fl "åHõºO ѨiîOz ã¨Ê$Ç¨Ï HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. Ǩτ[`ü =∞P*ò
a<£ [|Öò (~°), Ǩτ[`ü J|∞ÌÖÏ¡ÇπÏ a<£ ~°"åÇ¨Ï (~°), Ǩτ[`ü LÉÏ^ŒÇπÏ a<£ ™êq∞`ü (~°)
ÖÏO˜ Q˘Ñ¨Ê J#∞K«~°∞Å∞ ‰õÄ_® #~°HÍyflx QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞H˘x "≥H˜¯"≥H˜¯ U_ÕÛ"å~°∞.
Ǩτ[`ü J|∞ÌÖÏ¡ÇπÏ a<£ =∞ãπT^£ =„_»Oy ^Œ∞HÍ}O QÆ∞O_® "≥à◊§@O [iyOk.
Jyfl*ÏfiÅÅ`À "≥Å∞QÆ∞`«∞#fl |©ìx K«∂ã≤ #~°HÍyfl QÆ∞~˘ÎzÛ U_»fi™êQÍ~°∞. Ǩτ[`ü J`å
ã¨∞Öˇ·g∞ (~°Ç≤Ï) ¿ãflÇ≤Ï`«∞_˘Hõ_»∞ ~˘>ˇìÅ∞ HÍÅÛÏxH˜ á⁄~Úº "≥eyOKå_»∞. J`å ^•xfl
K«∂ã≤ =¸~°ÛáÈÜ«∂_»∞.
Ǩτ[`ü ã¨∞ѶπÜ«∂<£ ™œs (~°Ç≤Ï) =ÚO^Œ∞ #~°HÍyfl „Ѩ™êÎ=# ZѨÙÊ_»∞ =zÛ<å
J`«xH˜ ~°HõÎ=¸„`«O =KÕÛk.
Ǩτ[`ü ~°c (~°) ~å„`«O`å Ѩ_»HõÃÑ· J@∞W@∂ "≥∞kÖË "å~°∞. P"≥∞ ‰õÄ`«∞~°∞ WÖÏ
„ѨtflOzOk: ''`«O„_çQÍ~°∂! ~å„uѨÓ@ „ѨѨOK«=∞O`å Ǩ ~ÚQÍ x„^ŒáÈ`«∞Ok. =∞i
g∞Ô~O^Œ∞‰õΩ "Õ∞ÖÁ¯<Õ LOÏ~°∞?—— PÜ«∞# WÖÏ J<åfl~°∞: ''áêáê! #~°HÍyfl h `«O„_çx
Ѩ_»∞HÀx=fi@O ÖË^Œ∞.——
JÖÏ¡ÇπÏ P^ÕtOzOk ã¨Ê+¨ìOQÍ LOk:
''x*ÏxH˜ h „ѨÉèí∞=Ù tHõ∆ ZO`À ÉèíÜ«∞Ѩ_» ^Œy#@∞=O˜k. (17:57)
JÖÏ¡ÇπÏ (`«) =Úã≤¡=ÚÅO^Œih #~°HÍyfl #∞O_ç ~°H˜∆OK«∞QÍHõ. Pg∞<£.
#~°HõOÖ’xH˘xflW`«~°tHõ∆Å∞:
*ˇ·Å∞ JO>Ë <åÅ∞QÆ∞ QÀ_»Å =∞^茺 x~°ƒùOkOK«_»"Õ∞ J=Ù`«∞Ok. J~Ú`Õ <Õ~°ã¨∞ÎÅ
<Õ~åÅ#∞ |˜ì "åi tHõ∆Å∞ ‰õÄ_® "Õ~°∞QÍ LOÏ~Ú. J^Õ q^èŒOQÍ #~°HõO JO>Ë Jyfl
J<Õ =∞#O QÆ∞iΙêÎ=Ú. HÍx Jqâßfiã¨∞Å, q„QÆǨ ~å^茉õΩÅ áêáêʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ
"åix W`«~° Ѩ^Œú`«∞Å ^•fi~å ‰õÄ_® tH˜∆OK«_»O [~°∞QÆ∞ `«∞Ok. D tHõ∆Å QÆ∞iOz ‰õΩ¡Ñ¨Î"≥∞ÿ#
ã¨=∂Kå~°O g∞~°∞ ~åÉ’ÜÕ∞ J^蕺ܫ∂Ö’¡ Åaèã¨∞ÎOk. "å˜Ö’ H˘xflO˜x QÆ∞iOz WHõ¯_»
‰õÄ_® „Ѩ™êÎqOK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
«Jyfl Ü≥ÚHõ¯ L„ëÈ‚QÆ`« LѨÜ≥∂yOKÕ WO^èŒ#OÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok. H˘xfl Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡
^•x L„ëÈ‚QÆ`« 2000 ÃãO©„ˆQ_£Å Hõ<åfl JkèHõOQÍ LO@∞Ok. JO^Œ∞=ÖË¡ JÖÏ¡ÇπÏ (`«)
#~°HõOÖ’ "å_»|_Õ WO^èŒ#O QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOKå_»∞. P WO^èŒ#O ~åà◊√§ =∞iÜ«Ú =∂#
=ÙÅ∞. (2:24). =∂#=ÙÅ#∞ WO^èŒ#O Jx ¿Ñ~˘¯#|_çO^ŒO>Ë =∂#=ÙÅ∞ JyflÖ’ HÍe
#tOK«~°∞. ~åà◊§Ö’¡ =Úà◊§ LxH˜ ‰õÄ_® LO@∞Ok. (JO`å JÖÏ¡ÇπψH `≥Å∞ã¨∞.)
10 11

7. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
1. q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ#, ^Œ∞~åfiã¨# QÆÅ PǨ ~° Ѩ^•~å÷Å ^•fi~å, =∞~°∞QÆ∞`«∞#fl áêhÜ«∂Å
^•fi~å tH˜∆OK«@O: =∂#=Ù_»∞ u<Õ „`åˆQ q+¨Ü«∂ÅÖ’ ZO`À J„Ѩ=∞`«ÎOQÍ =º=ǨÏi™êÎ_»∞.
PǨ ~° Ѩ^•~å÷Å∞ ‰õΩo§<å, =ÚiyáÈ~Ú<å "å˜x U =∂#=Ù_»∞ u#_®xH˜ W+¨ìѨ_»_»∞.
H˘O^ŒÔ~·`Õ PǨ ~°OÖ’ LѨÙÊ, HÍ~°O XHõ¯~°=fiO`« Z‰õΩ¯"≥·<å, `«‰õΩ¯"≥·<å ÉèíiOK«ÖË~°∞.
PǨ ~° áêhÜ«∂ʼnõΩ =∂#= P~ÀQͺxH˜ ^ŒQÆæi ã¨O|O^èŒO LOk. JO^Œ∞=ÖË¡ Jaè=$kú
K≥Ok# ^ÕâßÖ’¡ PǨ ~°áêhÜ«∂ŠѨ@¡ ZO`À J„Ѩ=∞`«ÎOQÍ LOÏ~°∞. =∂#=Ù_»∞ ~°∞z
Hõ~°"≥∞ÿ#, ã¨∞"åã¨#Hõ~°"≥∞ÿ# Z<Àfl PǨ ~° áêhÜ«∂Å#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. xã¨ûO
HÀK«OQÍ "å˜x ÖˇHõ¯ÃÑÏìÅ<åfl ÖˇHõ¯ ÃÑ@ìÖË=Ú. WǨÏÖ’HõOÖ’ W@∞=O˜ ~°∞zHõ~°"≥∞ÿ#,
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# Éè’QÆÉèÏQͺÅ#∞ á⁄Ok# =∂#=Ù_»∞ f~°∞Êk#O <å_»∞ qKå~°} H˘~°‰õΩ
ÖËѨ|_ç#ѨÙÊ_»∞ Jxfl˜HõO>Ë =ÚO^Œ∞ J`«xH˜ f„="≥∞ÿ# ^•Ç¨ÏO "Õã¨∞ÎOk. „Ѩ=HõÎÅ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ =ÚǨÏ=∞‡^£ (ã¨Jã¨O) `«# ǨÏ∫*ˇ H“ã¨~ü =^ŒÌ xÅ|_ç LOÏ~°∞. PÜ«∞#
`«# KÕ`«∞Å`À qâßfiã¨∞ ʼnõΩ hà◊√§ „`åÑ≤ã¨∂Î LOÏ~°∞. Jqâßfiã¨∞Å∞, q„QÆǨ ~å^茉õΩÅ∞
‰õÄ_® `«=∞ ^•Ç¨ÏO f~°∞ÛHÀ=_®xH˜ ǨÏ∫*ˇ H“ã¨~ü =^ŒÌ‰õΩ =™êÎ~°∞. HÍx „Ѩ=HõÎ (ã¨) "åix
`«iq∞"Õ™êÎ~°∞. (Wɡfl=∂[)
a^£JfÅ∞ ‰õÄ_® h~°∞ „`åˆQO^Œ∞‰õΩ ǨÏ∫*ˇ H“ã¨~ü =^ŒÌ‰õΩ =™êÎ~°∞. HÍx "åix
‰õÄ_® `«iq∞"ÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. (|∞MÏi)
Jqâßfiã¨∞Å∞, q„QÆǨ ~å^茉õΩÅ∞, a^£JfÅ∞ f~°∞Ê "≥∞ÿ^•#OÖ’x HÍÅ=∞O`å
f„="≥∞ÿ# ^•Ç¨ÏO`À<Õ QÆ_»∞ѨÙ`å~°∞. WOHÍ J^Õ ã≤÷uÖ’ #~°HõOÖ’ Ѩ_»"ÕÜ«∞|_»`å~°∞.
(=∞~°º"£∞–86). #~°HõOÖ’ Ѩ_»"ÕÜ«∞|_ç# `«~°∞"å`« gà◊√§ PǨ ~°O HÀi`Õ "åiH˜ #~°HõOÖ’
ÃÑiy# =Úà◊§ K≥@∞ì, =Úà◊§ QÆ_ç¤ W=fi|_»∞`«∞Ok. JO>Ë D Ô~O_»∂ #~°HÍyflÖÏ "Õ_çQÍ
LOÏ~Ú. WOHÀ q^èŒOQÍ D PǨ ~°O xѨÙÊQÀàÏÅ∞QÍ LOÏ~Ú. áêáê`«∞‡Å∞ `«=∞
PHõex `˘ÅyOK«ÏxH˜ "å˜x „q∞OQÆ_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. #~°Hõ PǨ ~°O WOHÀ q^èŒOQÍ
#~°Hõ tHõ∆Ö’¡ XHõ ÉèÏQÆOQÍ<Õ LO@∞Ok. JÖÏ¡ÇπÏ =∞#efl ~°H˜∆OK«∞QÍHõ!
PǨ ~°O u#fl `«~°∞"å`« #~°Hõ"åã¨∞Å∞ hà◊§#∞ HÀ~°∞`å~°∞. #~°Hõ ^Œ∂`«Å∞ "åix
JHõ¯_ç #∞O_ç #~°Hõ ÃãÅÜÕ∞~°¡ =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞H˘x =™êÎ~°∞. JHõ¯_» =∞~°∞QÆ∞`«∞#fl "Õ_çh˜
^•fi~å "åix ã¨`«¯iOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. P h~°∞ ZÖÏ LO@∞O^À PÖ’zOK«O_ç.
=∞O_Õ JyflÖ’ P h~°∞ PqiQÍ =∂ˆ~ |^Œ∞Å∞ JÖψQ xez LO@∞Ok. U^≥·<å ֒ǨÏO,
^è•`«∞=Ù ÖË^• ~åà◊√§ #~°HÍyflH˜ Hõiy „^Œ=OQÍ =∂i LO_»=K«∞Û. W^Õ #~°Hõ"åã¨∞Å
áêhÜ«∞OQÍ LO@∞Ok. #~°Hõ"åã¨∞Å∞ ^•xfl „`åˆQ „Ѩܫ∞`«flO KÕ™êÎ~°∞. "≥Ú^Œ˜ QÆ∞@HõÖ’<Õ
"åi =ÚYO Ü≥ÚHõ¯ =∂Oã¨=∞O`å ‰õΩo§ Hõ$tOz „H˜O^ŒÑ¨_çáÈ`«∞Ok. (=Úã¨Î^£~°H± Ǩ H˜"£∞)
Hõ_»∞ѨÙÖ’xH˜ "≥o§# `«~åfi`« Hõ_»∞ѨÙÖ’x „¿ÑQÆ∞Åhfl `≥y "≥#∞Hõ ÉèÏQÆO ^•fi~å "åi HÍà◊§ÃÑ·
Ѩ_çáÈ`å~Ú. (ui‡l) JO>Ë =∞i „`åQÆ_»O ‰õÄ_® XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# tˆH∆ J=Ù`«∞Ok. W^ŒO`å
[iy# `«~°∞"å`« #~°Hõ ^Œ∂`«Å∞ "åix =∞m§ *ˇ·Å∞Ö’ Ѩ_»"Õ™êÎ~°∞.
#~°HõOÖ’x J#fláêhÜ«∂Å#∞ ÉèíiOK«ÖËHõ #~°Hõ"åã¨∞Å∞ ã¨fi~°æ"åã¨∞Å`À H˘O`«
PǨ ~åxfl, h˜x `«=∞‰õΩ W=∞‡x „áê^èÕÜ«∞Ѩ_»`å~°∞. JѨÙÊ_»∞ ã¨fi~°æ"åã¨∞Å∞ ã¨fi~°æOÖ’x
PǨ ~° Ѩ^•~å÷Å#∞ Jqâßfiã¨∞Å H˘~°‰õΩ x¿+kèOK«|_®¤Ü«∞x ã¨=∂^è•# q∞™êÎ~°∞.
(P~åѶπ:7:50)
ZÖÏO˜ hK«∞Å#∞ =∞O_Õ #~°HÍyfl *ÏfiÅÅ ^•fi~å, q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# ^Œ∞~åfiã¨#QÆÅ
=Úà◊§ PǨ ~°O, H͈Q h~°∞, JѨiâ◊√„Éèí"≥∞ÿ# ~°HõÎO, p=ÚÅ áêhÜ«∂Å ~°∂ѨOÖ’ tH˜∆OK«_»O
[~°∞QÆ∞`«∞O^À, JO`å JÖÏ¡ÇπψH `≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ Y∞~üP<£, ǨÏnã¨∞Å ^•fi~å `≥eã≤#^Õq∞
@O>ˆ Jqâßfiã¨∞Å rq`« ˆHO„^•Å∞ Ô~O_Õ Ô~O_»∞. Jq– PHõe, HÍ=∞HÀiHõÅ∞.
D Ô~O_»∂ ZÖÏO˜ PǨ ~° Ѩ^•~å÷Å∞ HÀ~°∞`åÜ«∞O>Ë "å˜=Å¡ #~°HÍyfl *ÏfiÅÅ∞
ÃÑ·H˜ÖË™êÎ~Ú. Jq ^èŒ~°‡ã¨=∞‡`«"≥∞ÿ<å, J^èŒ~°‡ã¨=∞‡`«"≥∞ÿ<å 㨈~. Ѩiâ◊√„Éèí"≥∞ÿ#"≥·<å, JѨi
â◊√„Éèí"≥∞ÿ#"≥·<å 㨈~. J`åºKå~åÅ ^•fi~å ÅaèOz<å, „^ÀǨÏO =Å¡ ÅaèOz<å, ^ÀÑ≤_ôÅ=Å¡
ÅaèOz<å ÖË^• ^˘OQÆ`«#O=Å¡ ÅaèOz<å㨈~. JO^Œ∞=ÖË¡ Y∞~üP<£Ö’ Jqâßfiã¨∞Å QÆ∞iOz
''#~°HÍyfl`À áê@∞ ÉÏQÍ u#O_ç, „`åQÆO_ç, ÉÏQÍ ã¨∞MÏÅ#∞ J#∞ÉèíqOK«O_ç—— Jx ZuÎ
á⁄_»=_»O [iyOk. ã¨∂Ô~ Ç≤Ï„*òÖ’ WÖÏ P^ÕtOK«|_çOk:
"åix =^ŒeÃÑ@∞ì. u#_®xH˜ „`åQÆ_®xH˜ ã¨∞MÏÅ∞ J#∞ÉèíqOK«ÏxH©, ÖËxáÈx
Pâ◊Å∞ "åix „Éèí=∞Ö’ Ѩ_»"Õã≤ LOK«ÏxH©. Ju `«fi~°Ö’<Õ "å~°∞^•xx „QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞.
(PÜ«∞`ü : 3)
ã¨∂Ô~ =Ú~üã¨ÖÏ`üÖ’ WÖÏ P^ÕtOK«|_çOk:
g∞~°∞ D ã¨fiÅÊ rq`«OÖ’ H˘xfl k<åÅ∞ u#O_ç, ã¨∞MÏÅ∞ J#∞ÉèíqOK«O_ç.
xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ g∞~°∞ <Õ~°ã¨∞ÎÖË. (PÜ«∞`ü:46)
WOHÀKÀ@ WÖÏ P^ÕtOK«|_çOk:
Jqâßfiã¨∞Å∞ ˆH=ÅO H˘<åflà◊§ „áêѨOzHõ rq`«OÖ’x ™œMϺÅ#∞ A„~°∞
‰õΩO@∞<åfl~°∞. Ѩâ◊√=ÙÅ =∂kiQÍ uO@∞<åfl~°∞, „`åQÆ∞`«∞<åfl~°∞. "åi JOu=∞
x"åã¨O #~°HõO J=Ù`«∞Ok. (=ÚǨÏ=∞‡^£ : 12)
ã¨HõÅ Éè’QÆÉèÏQͺÅ#∞ J#∞ÉèíqOz =∞~°}Ï#O`«~°O ã¨$+≤ìHõ~°Î =ÚO^Œ∞ Ǩ [ ~°~Ú`Õ,
Jqâßfi™êxH˜ |^Œ∞Å∞ #~°HÍyfl, ~°∞zHõ~°"≥∞ÿ# PǨ ~° Ѩ^•~å÷ʼnõΩ |^Œ∞Å∞ =Úà◊§K≥@∞ì,
=Úà◊§QÆ_ç¤, H͈Q h~°∞, hK«"≥∞ÿ#, JѨiâ◊√„Éèí"≥∞ÿ# ~°HõÎO, p=ÚÅ ^•fi~å ã¨`«¯iOK«@O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Jqâßfiã¨∞Å H˘~°‰õΩ #~°HõOÖ’x tHõ∆Åhfl âßâ◊fi`«OQÍ LOÏ~Ú. ^èŒ~å‡^èŒ~å‡Å
Ѩ@¡ qK«Hõ∆}Ï~°Ç≤Ï`«OQÍ „Ѩ=iÎOz# =Úã≤¡=ÚʼnõΩ ‰õÄ_® WÖÏO˜ tHõ∆Å∞ LOÏ Ü«∞x
Y∞~üP<£, ǨÏnã¨∞Å ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞ÎOk. J<å^èŒÅ ™⁄=Ú‡#∞ JѨǨÏiOKÕ "åiH˜ Y∞~üP<£Ö’
D "åHõºO Hõiî#OQÍ ÃÇÏK«ÛiOzOk.
12 13

8. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
J<å^èŒÅ Pã≤Îx J<åºÜ«∞OQÍ u<Õ"å~°∞ "åã¨Î"åxH˜ `«=∞ á⁄@ìÅ#∞ Jyfl`À
xOѨىõΩOÏ~°∞. "å~°∞ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® =∞O_Õ #~°HÍyflÖ’ „`ÀÜ«∞|_»`å~°∞.
(J<£x™ê:10)
=∞^Œºáê#O ¿ãqOKÕ "åi QÆ∞iOz „Ѩ=HõÎ (ã¨) WÖÏ J<åfl~°∞: ''#~°HõOÖ’ "åiH˜
#~°Hõ"åã¨∞Å K≥=∞@ „`åÑ≤OK«|_»∞`«∞Ok.—— (=Úã≤¡"£∞)
=Úã¨fl^£ JǨχ^£Ö’† ''=ºaèKå~° „ã‘Î, ѨÙ~°∞+¨µÅ =∞~å‡OQÍÅ #∞O_ç H͈~ hK«"≥∞ÿ#,
^Œ∞~åfiã¨#QÆÅ „^Œ"åxfl `åQÆ∞É’`«∞ʼnõΩ „`åÑ≤OK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
J<å^èŒÅ, ÉèÏ~°ºÅ ^èŒ<åxfl ^ÀK«∞‰õΩ<Õ „Ѩ[ÖÏ~å! W`«~°∞Å ã¨÷ÖÏÅ#∞ P„Hõ q∞OK«∞‰õΩ<Õ
„Ѩ[ÖÏ~å! *ÏuH˜ K≥Ok# ^èŒ<åQÍ~åxfl ^ÀK«∞‰õΩ<Õ „Ѩ[ÖÏ~å! =_ô¤, ÅOK«O ^•fi~å
Éè’QÆÉèÏQͺÅ∞ J#∞Éèíqã¨∂Î Éèí=O`«∞Å∞ xi‡OKÕ „Ѩ[ÖÏ~å! =∞^Œº áê<åxfl ¿ãqã¨∂Î ~°OQÆ∞Å
rq`åxfl J#∞Éèíqã¨∞Î#fl „Ѩ[ÖÏ~å! XHõ™êi HÍ^Œ∞ "≥~Úº ™ê~°∞¡ PÖ’zOK«O_ç! x~°‚~ÚOK«∞
HÀO_ç! #~°HõOÖ’ ÃÑiˆQ =Úà◊§K≥@∞ì, =Úà◊§ QÆ_ç¤x u<Õ â◊H˜Î LO^•? JyflÖ’ HÍe#
=∂#=Ùx â◊s~°O #∞O_ç „^ŒqOKÕ ~°HõÎO, p=ÚÅ PǨ ~åxfl u#QÆÅ~å? ^Œ∞~åfiã¨#QÆÅ,
JѨiâ◊√„Éèí"≥∞ÿ# J`«ºO`« "Õ_ç ã≤÷uÖ’ L#fl #Å¡˜ h˜x „`åQÆQÆÅ~å?
''Ç≤Ï`«É’^èŒ#∞ „QÆÇ≤ÏOKÕ "åÔ~=Ô~·<å L<åfl~å?——
2.`«ÅÃÑ·H͈Qh˜xáÈ¿ãtHõ∆:
Jqâßfiã¨∞ʼnõΩ W^˘Hõ =º^è•Éèíi`«"≥∞ÿ# tHõ∆. ^≥·=^Œ∂`«Å#∞ D q^èŒOQÍ P^ÕtOK«_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok: ''"å_çx Ѩ@∞ìHÀO_ç. D_»∞Û‰õΩO@∂ #~°Hõ =∞^茺ÉèÏQÆOÖ’ fã¨∞‰õΩx
áÈO_ç. "å_ç `«ÅÃÑ· =∞~°∞QÆ∞`«∞#fl h~°∞ áÈÜ«∞O_ç.—— (^Œ∞MÏ<£: 47,48)
D "åHͺxfl QÆ∞iOz q=iã¨∂Î „Ѩ=HõÎ (ã¨) WÖÏ J<åfl~°∞: ''=∞~°∞QÆ∞`«∞#fl h˜x
Jqâßfiã¨∞xÃÑ· "Õ¿ãÎ, P h~°∞ J`«x `«Å#∞ ~°O„^èŒO KÕã¨∂Î â◊s~°OÖ’x ÉèÏQÍÅxflO˜h
HÍeÛ"Õã¨∞ÎOk. P ÉèÏQÍÅhfl =∞Å^•fi~°O ^•fi~å |Ü«∞ÅÊ_ç J`«_ç HÍà◊§ÃÑ· Ѩ_»`å~Ú.——
(=Úã¨fl^£ JǨχ^£)
`«Å#∞ ~°O„^èŒO KÕã¨∂Î P h~°∞ Jqâßfiã¨∞x "≥∞^Œ_»∞Ö’xH˜ „Ѩ"Õtã¨∞ÎOk. J`«x
"≥∞^Œ_»∞ J^èŒ~°‡ HÀiHõÅ∞, =º~°ú Jaè„áêÜ«∂Å∞, =¸_è»#=∞‡HÍʼnõΩ ˆHO„^ŒOQÍ LO_Õk. U
"≥∞^Œ_»∞`À "å_»∞ W™ê¡O‰õΩ, =Úã≤¡=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ ‰õΩ„@Å∞ Ѩ<Õfl"å_À, =Úã≤¡=ÚÅÃÑ·
J`åºKå~åÅ∞ KÕ¿ã"å_À, U "≥∞^Œ_»∞`À W™ê¡O =∂~°æOÖ’ P@OHÍÅ∞ HõeyOKÕ"å_À,
ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# Ѩ^äŒHÍÅ∞ "Õ¿ã"å_À P "≥∞^Œ_»∞ ^•fi~å<Õ J`«xfl Hõiî#OQÍ tH˜∆OK«@O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok.
„Ѩ™êÎqOK«|_ç# ã¨∂Ô~ ^Œ∞MÏ<£ "åHõºO z=~°Ö’ – ''tHõ∆#∞ J#∞ÉèíqOK«∞. WǨÏÖ’HõOÖ’
=∂„`«O #∞=Ùfi =∞Ǩ Q˘Ñ¨Ê "å_çQÍ LO_Õ"å_»=Ù—— Jx LOk. 49= "åHõºO ^•fi~å Hõiî#
tHõ∆‰õΩ QÆ∞~°ÜÕ∞º"å~°∞ Jqâßfi㨠<åÜ«∞‰õΩÅx, WǨÏÖ’HõOÖ’ â◊H˜Î, Ѩ~°Ñ¨ux, JkèHÍ~åxfl,
PkèHõº`«#∞ Hõey LO_Õ"å~°x, WǨÏÖ’HõOÖ’ "åiH˜ Q“~°==∞~åº^ŒÅ∞ ÅaèOKÕ=x D
â◊H˜Î, PkèHõº`«, JkèHÍ~°O =∞`«∞ÎÖ’ "å~°∞ W™ê¡O#∞ z#flK«∂Ѩ٠K«∂¿ã"å~°x, =Úã≤¡=ÚÅ#∞
<åâ◊#O Kտ㠄Ѩܫ∞`åflÅhfl KÕ¿ã"å~°x ã¨Ê+¨ì=∞=Ù `«∞Ok. Y∞~üP<£Ö’ WÖÏO˜ Jqâßfiã¨
<åÜ«∞‰õΩÅ ‰õΩ„@Å#∞, Ѩ<åflQÍÅ#∞ QÆ∞iOz J<ÕHõKÀ@¡ „Ѩ™êÎqOK«|_çOk.
JÖÏ¡ÇπÏ P^Õâ◊O:
"å~°∞ =ÚǨÏ=∞‡^£ (ã¨)‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ‰õΩ„@Å∞ Ѩ<åfl~°∞. JÖÏ¡ÇπÏ ‰õÄ_® Ѩ<åflQÆO
Ѩ<åfl_»∞. JÖÏ¡ÇπÏ (`«) KåÖÏ =∞Oz Ѩ<åflQÍÅ∞ Ѩ<Õfl"å_»∞.
=∞~À "åHõºOÖ’ WÖÏ LOk:
giH˜ ѨÓ~°fiO"å~°∞ ‰õÄ_® KåÖÏ ‰õΩ„@Å∞ Ѩ<åfl~°∞. J~Ú`Õ Jã¨Å∞ Ѩ<åflQÆO
JÖÏ¡ÇπÏ KÕ`«∞Ö’¡ LOk. (~°J^£:42)
ã¨∂Ô~ W„ÉÏÇ‘Ï"£∞Ö’ JÖÏ¡ÇπÏ (`«) WÖÏ P^ÕtOKå~°∞:
Jqâßfiã¨∞Å∞ W™ê¡O‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ZO`« ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# ‰õΩ„@Å∞ Ѩ<åfl~°O>Ë
"å˜ ^蕘H˜ Ѩ~°fi`åÅ∞ ‰õÄ_® HõkeáÈ`å~Ú. (W„ÉÏÇ‘Ï"£∞:46)
#∂ÇπÏ (J) 950 ã¨O=`«û~åÅ∞ `«# *ÏuÖ’ „ѨKå~°O KÕã≤# `«~åfi`« JÖÏ¡ÇπÏ
ã¨xflkèÖ’ q#flqOK«∞HÀ_®xH˜ =ÚMºHÍ~°}O XHõ@∞Ok:
F JÖÏ¡ÇπÏ! D *Ïu <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# ‰õΩ„@Å∞ Ѩxfl L<åfl~°∞. (#∂ÇπÏ:22)
J~Ú`Õ W™ê¡O â◊„`«∞=ÙÅ∞ W™ê¡O‰õΩ Ǩ x `«ÅÃÑ>Ëì"å~°∞, =Úã≤¡=ÚÅ#∞ <åâ◊#O
KÕÜ«∂Å#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ f~°∞Êk#O <å_»∞ gix qKåiOz#ѨÙÊ_»∞ Ju ÉèíÜ«∞O Hõ~°"≥∞ÿ#
tHõ∆Å`À gix ã¨`«¯iOK«|_»∞#∞.
=º^è•Éèíi`«"≥∞ÿ# tHõ∆ LO>Ë Jk Jqâßfiã¨∞Å H˘~°ˆH. HÍx qâ◊fiã≤Oz# `«~°∞"å`«
W™ê¡g∞Ü«∞ ^ÕâßÖ’¡ W™ê¡g∞Ü«∞ =º=ã¨÷#∞ P@OHõ ѨiKÕ"å~°∞, W™ê¡g∞Ü«∞ zǨ flÅ#∞
JQ“~°=Ѩˆ~Û"å~°∞, =_ô¤ "åºáê~åxfl Jaè=$kú Ѩ~°z#"å~°∞ JÖÏ¡ÇπÏ, PÜ«∞# „Ѩ=HõÎ#∞
"≥∂ã¨O KÕÜ«∞^ŒÅK«∞‰õΩ#fl"å~°∞ D =º^è•Éèíi`«"≥∞ÿ# tHõ∆ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞HÀQÆÅ~å?
J^茺Hõ∆ Ѩ^Œ=ÙÅ∞, =∞O„uѨ^Œ=ÙÅÃÑ· L#fl <åÜ«∞‰õΩÖÏ~å! HÀ~°∞ìÖ’¡, <åºÜ«∞™ê÷<åÖ’¡
Ѩ^Œ=ÙÅÅOHõiOz# <åºÜ«∞=¸~°∞ÎÖÏ~å! *ÏfÜ«∞ JÃãOc¡ÅÖ’ Éè’QÆÉèÏQͺÅ#∞
á⁄O^Œ∞`«∞#fl ã¨Éèí∞ºÖÏ~å! JÖÏ¡ÇπÏ tHõ∆‰õΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_»O_ç. W™ê¡O‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ‰õΩ„@Å∞
Ѩ#fl@O =∂#∞HÀO_ç. W™ê¡g∞Ü«∞ P^ÕâßÅ#∞, W™ê¡g∞Ü«∞ zǨ flÅ#∞ ZQÆ`åo KÕÜ«∞HõO_ç.
JÖÏ¡ÇπÏ#∂, PÜ«∞# „Ѩ=HõÎ#∂ "≥∂ã¨yOK«_»O =∂#∞ HÀO_ç. ÖË^ŒO>Ë PÜ«∞# tHõ∆ #∞O_ç
g∞~°∞ `«Ñ≤ÊOK«∞HÀÖË~°∞.
Jqâßfiã¨∞Å H˘~°‰õΩ ã≤^ŒúѨ~°Û|_ç# JyflH˜ ÉèíÜ«∞Ѩ_»O_ç. (Pe W„=∂<£:131)
14 15

9. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
3.W~°∞ÔH·#JyflQÆ^Œ∞ÅÖ’|OkèOKÕtHõ∆:
#~°HõOÖ’x Hõiî# tHõ∆Ö’¡ XHõ>Ëq∞@O>Ë Jqâßfiã¨∞Å HÍà◊√§, KÕ`«∞Å∞ |Å"≥∞ÿ#
ã¨OÔHà◊§`À Hõ˜ì aQÆ∞`≥·# JO^èŒHÍ~°"≥∞ÿ# Jyfl QÆ^Œ∞ÅÖ’ ‰õΩHõ¯_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÃÑ·#∞O_ç
^•fi~åÅ∞ =¸Ü«∞|_»∞`å~Ú. JO^Œ∞Ö’H˜ QÍe „Ѩ"ÕtOK«^Œ∞, "≥Å∞`«∞~°∞ ~å^Œ∞. ^•s
LO_»^Œ∞. Ǩτ[`ü J|∞ÌÖÏ¡ÇπÏ a<£ L=∞~ü WÖÏ JO@∞<åfl~°∞: ''Jqâßfiã≤ H˘~°‰õΩ #~°HõO
ZO`« W~°∞‰õΩQÍ J~ÚáÈ`«∞O^ŒO>Ë |Öˇ¡O "≥Ú# Hõ„~°Ö’ aQÆ∞`«∞QÍ ^Œ∂iÛ#@∞¡ LO@∞O^À
P q^èŒOQÍ W~°∞‰õΩQÍ J~ÚáÈ`«∞Ok.
D tHõ∆#∞ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë „ÃÑ+¨~ü ‰õΩHõ¯~üx `«ÅK«∞HÀO_ç. 1000 =∞Ok
=∂„`«"Õ∞ Ѩ>Ëì „ÃÑ+¨~ü ‰õΩHõ¯~üÖ’ 2000 =∞Okx xOÑ≤`Õ U=∞=Ù`«∞O^À TÇ≤ÏOK«∞HÀO_ç.
JO^Œ∞Ö’ "å~°∞ TÑ≤i Ñ‘Å∞ÛHÀ=@O ‰õÄ_® Hõ+¨ì=∞=Ù`«∞Ok. J@∂W@∂ Hõ^ŒÅ_®xH˜
HÍà◊√§ KÕ`«∞Å∞ |OkèOz LOÏ~Ú. ÃÑ·#∞O_ç ^Œ$_è»"≥∞ÿ# =¸`« ‰õÄ_® ayOz LO@∞Ok.
Jk #~°HÍyflÖ’ LO@∞Ok. D Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ Jqâßfiã¨∞Å∞ Kå=Ù#∞ ZÅ∞ÔQuÎ Ñ≤Å∞ã¨∞ÎOÏ~°∞.
HÍx Kå=Ù~å^Œ∞. JÖÏ¡ÇπÏ P^Õâ◊O: ^•xÖ’x XHõ W~°∞ÔH·# ã¨÷ÅOÖ’ "å~°∞ HÍà◊√§, KÕ`«∞Å∞
|OkèOK«|_ç# ã≤÷uÖ’ ‰„‰õΩHõ¯|_ç#ѨÙÊ_»∞, Kå=Ù#∞ Ñ≤Å=@O „áê~°Oaè™êÎ~°∞. JѨÙÊ_»∞
"åi`À, ''D<å_»∞ XHõKå=Ù<Õ HÍ^Œ∞ J<ÕHõ Kå=ÙÅ#∞ Ñ≤Å=O_ç—— Jx J#|_»∞`«∞Ok.
(Ѷ¨Ù~åö<£–13,14)
HÍx Kå=Ù *Ï_»ÖË LO_»=Ù. JѨʘH© Kå=Ù [|ÇπÏ KÕÜ«∞|_ç LO@∞Ok. JO^Œ∞=Å¡
Jqâßfiã¨∞Å∞ P =º^è•Éèíi`«"≥∞ÿ# tHõ∆Ö’ âßâ◊fi`«OQÍ Ñ¨_ç LOÏ~°∞.
W~°∞ÔH·#, JO^èŒHÍ~°"≥∞ÿ# xѨÙÊ QÆ^Œ∞Ö’¡ „‰õΩHõ¯|_Õ tHõ∆ Z=iH˜Ñ¨_»∞`«∞Ok? ã¨∂Ô~
Ѷ¨Ù~åö<£Ö’x D "åHͺ֒¡<Õ JÖÏ¡ÇπÏ (`«) nxH˜ ã¨=∂^è•#O WKåÛ_»∞. WÖÏ P^ÕtOKå_»∞:
''P Ѷ¨∞_çÜ«∞#∞ u~°ã¨¯iOKÕ "å_ç HÀã¨O "Õ∞=Ú [fieOKÕ Jyflx ã≤^ŒúѨ~°z
LOKå=Ú.—— (JÖò Ѷ¨Ù~åö<£:11)
f~°∞Ê k<åxfl u~°ã¨¯iOKÕ ÉèíÜ«∞OHõ~° Ѩi}Ï=∞O WǨÏÖ’HõOÖ’ qK«ÛÅq_çQÍ rqOK«_»"Õ∞.
^èŒ~å‡xfl ZQÆ`åo KÕÜ«∞_»O, W™ê¡O zǨ flÅ#∞ JѨq„`« Ѩ~°K«_»O, Jj¡ÖÏxfl,
#QÆfl`åfixfl "åºÑ≤OѨ*ËÜ«∞_»O, JO^ŒK«O^•Å#∞ „Ѩ^Œi≈OK«_»O, #QÆflz„`åÅ∞ fã≤ "å˜x
"åºÑ≤OѨ*ËÜ«∞_»O, Ѩ~° „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ HõÅ~ÚHõÅ∞, ã¨Ow`«O, _®º#∞ûÅ∞, =∞^ŒºáêhÜ«∂Å∞,
=ºaèKå~°O, JÉÏ~°¬<£Å∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=@O, ã¨fieOQÆ ã¨OѨ~°¯O, (1)(1)(1)(1)(1)
#QÆflOQÍ LO_»@O,
(2)(2)(2)(2)(2)
„ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O ã¨∞MÏÅ#∞ J#∞ÉèíqOKÕ J<ÕHõ =∂~åæÅ∞ – WÖÏO˜ ¿ãfiK«ÛùÅ
Ѷ¨e`«"Õ∞ P #~°HÍyflÖ’ W~°∞ÔH·# QÆ^Œ∞Ö’¡ „‰õΩHõ¯|_»@O J#fl=∂@. D ¿ãfiK«Ûù‰õΩ P<å_»∞
ZO`« =º^è•Éèíi`«"≥∞ÿ# tHõ∆Ѩ_»∞`«∞O^À TÇ≤ÏOK«∞HÀO_ç. Jqâßfiã¨∞Å∞ D q+¨Ü«∞O
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë ZO`« ÉÏQÆ∞O_»∞!
„Ѩ[ÖÏ~å! JÖÏ¡ÇπÏ#∞, PÜ«∞# „Ѩ=HõÎ#∞, f~°∞Ê k<åxfl, ã¨fi~°æ#~°HÍÅ#∞ qâ◊fiã≤OKÕ
g∞~°∞ PÖ’zOK«O_ç. ã¨=∂^è•#O W=fiO_ç. D WǨÏÖ’Hõ ¿ãfiK«Ûù‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ P
#~°HõÜ«∂`«# ã‘fiHõi™êÎ~å? JÖÏ¡ÇπÏ =∞iÜ«Ú PÜ«∞# „Ѩ=HõÎ x¿+kèOz# "å˜x
^èŒ~°‡ã¨=∞‡`«O KÕã≤ âßâ◊fi`«OQÍ W~°∞ÔH·# Jyfl QÆ^Œ∞Ö’¡ rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`å~å?
''"åix J_»QÆO_ç. D Ѩ~°º=™ê#O =∞Oz^• ÖËHõ ^≥·=cèu Ѩ~°∞ʼnõΩ "åQÍÌ#O
KÕÜ«∞|_ç# âßâ◊fi`«OQÍ LO_Õ ã¨fi~°æO =∞Oz^•?—— (JÖò Ѷ¨Ù~åö<£:15)
4.=ÚMÏÅÃÑ·Jyfl*ÏfiÅÅ∞‰õΩiÑ≤OKÕtHõ∆:
#~°HõO JO`å JˆQfl. <Õ~°ã¨∞ÎÅ∞ `«Å #∞O_ç HÍà◊§ =~°‰õΩ â◊s~°=∞O`å JyflÖ’<Õ
HÍÅ∞`«∂ LOÏ~°∞. J~Ú<å JÖÏ¡ÇπÏ (`«) Y∞~üP<£Ö’ H˘O`«=∞Ok <Õ~°ã¨∞ÎÅ =ÚMÏÅÃÑ·
Jyfl*ÏfiÅÅ∞ ‰õΩiÑ≤OKÕ, =ÚMÏÅ#∞ Jyfl ^•fi~å HÍÖËÛ tHõ∆ QÆ∞iOz „Ѩ`ÕºHõOQÍ
„Ѩ™êÎqOKå_»∞. JÖÏ¡ÇπÏ P^Õâ◊O:
"åi KÕ`«∞Å∞, HÍà◊√§ ÉË_ôÅ`À |OkèOK«|_ç LOÏ~Ú. "å~°∞ `å~°∞ =„™êÎÅ#∞ ^èŒiOz
LOÏ~°∞. Jyfl*ÏfiÅÅ∞ "åi =ÚMÏÅ#∞ „Hõ=Ú‡‰õΩOÏ~Ú. (W„ÉÏÇ‘Ï"£∞:49,50)
16 17
«1. ã¨fieOQÆ ã¨OѨ~°¯OÖ’ z‰õΩ¯‰õΩáÈ~Ú# áêâßÛ`«º^ÕâßÅ∞ Å∂`ü*Ïu HõO>Ë q∞Oz
áÈÜ«∂~Ú. „a@<£ <åºÜ«∞™ê÷<åÖ’¡ ã¨fieOQÆã¨OѨ~°¯O HÀˆ~ "åix ^ŒOѨ`«∞Å∞QÍ ™ê÷#O
W=fi|_»∞`«∞Ok. (ѨHõ¯ ¿Ñr K«∂_»QÆÅ~°∞)
K«sÛÅ á¶ê^ŒsÅ∞ ã¨fieOQÆã¨OѨ~å¯xfl QÆ~°fiHÍ~°}OQÍ ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. „a@<£ Hͺa<≥òÖ’
ã¨fieOQÆã¨OѨ~å¯xH˜ QÆ∞Ô~·# "å~°∞ JkèHõ ã¨OYºÖ’ L<åfl~°∞. nxfl Ѩ~°ã¨Ê~°O =ºHõÎO
KÕã¨∞‰õΩO@∂ LOÏ~°∞. (`«H©ƒ~ü–Ѷ≤„|=i 16, 2000)
« 2. áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ QÆ∞ѨÎ*Ï˝#O WѨÙÊ_»∞ ~°Ç¨Ï㨺OQÍ ÖË^Œ∞. WHõ¯_» XHõ z#fl
L^•Ç¨Ï~°} Wã¨∞Î<åfl=Ú. ¿ã@Öò 37 ã¨O=`«û~åÅ „ã‘Î ÃÇ·Ï"ÕÃÑ· L#fl ã¨ÎOÉèÏxfl Ѩ@∞ìH˘x
_®º#∞û KÕã¨∂Î ã¨ÎOÉèíOÃÑ·H˜ ZH˜¯Ok. TQÆ∞`«∂ áê_»™êyOk. P"≥∞ KÕuÖ’ =∞^Œºáê# ã‘™ê
‰õÄ_® LOk. áÈbã¨∞Å∞ "≥O@<Õ Ñ¨=~ü HõOÃÑhH˜ á¶È<£ KÕã≤ HõÔ~O@∞ xeÑ≤"Õâß~°∞. ZO^Œ∞
HõO>Ë P"≥∞ =∞`«∞ÎÖ’ LOk. fQÆÅ#∞ Öˇ·@~ü ^•fi~å "≥eyOKÕ „Ѩܫ∞`«flO KÕã¨∞ÎOk. P"≥∞#∞
K«∂_»ÏxH˜ „ÏѶ≤H± JO`å *Ï"£∞ J~ÚáÈ~ÚOk. „Ѩ[Å∞ QÆO@‰õΩ ÃÑ·QÍ D „_®=∂#∞
K«∂ã¨∂Î L<åfl~°∞. z=iH˜ áÈbã¨∞Å∞ JuHõ+¨ìOQÍ „ÏѶ≤H±#∞ `˘ÅyOz P"≥∞#∞ ã¨ÎOÉèíO
#∞O_ç „H˜OkH˜ kOz JÔ~ã¨∞ì KÕâß~°∞. P"≥∞ÃÑ· JaèÜ≥∂QÆO Uq∞@O>Ë P"≥∞ ÃãѶ‘ìUH±ìH˜
=ºuˆ~HõOQÍ „Ѩ=iÎOzOk. D HÍ~°}OQÍ „ÏѶ≤H±Ö’ JO`«~åÜ«∞O HõeyOk.
(L~°∂Ì #∂ºãπ–ÃãÃÑìO|~ü–1999)
áÈbã¨∞Å∞ =∞^Œºáê#O Ѩ@¡, #QÆfl`«fiO Ѩ@¡ U =∂„`«O JÉèíºO`«~°O =ºHõÎO KÕÜ«∞ ÖË^Œ∞.
J~Ú`Õ WѨÙÊ_»∞ áêâßÛ`«º ã¨O㨯$ux ѨÓlOKÕ áêH˜™êÎ<£ ~°"å}Ï âßM ‰õÄ_® `«# *Ïux
qK«ÛÅq_çQÍ _®º<£û KÕÜ«∞=∞x „áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∞ÎOk. q"ÕHõ=O`«∞ÖÏ~å! PÖ’zOK«O_ç!

10. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
JÖÏ¡ÇπÏ (`«) =∂#= â◊s~åxfl QÆ∞iOz „Ѩ`ÕºHõOQÍ „Ѩâ◊Oã≤OKå_»∞.
"Õ∞=Ú =∂#=Ù_çfl J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# PHõ$uÖ’ ã¨$+≤ìOKå=Ú. (JfÎ<£:4)
JÖÏ¡ÇπÏ (`«) =∂#= â◊s~°OÖ’x J=Ü«∞"åÅxflO˜ HõO>Ë =ÚMÏxfl KåÖÏ JO^ŒOQÍ
fiÛk^•Ì_»∞. =ÚMÏxH˜ JO^ŒO, Q“~°=O, sîq „Ѩ™êkOKå_»∞. =∞<ÀǨÏ~°"≥∞ÿ# Hõà◊√§, á⁄_»"≥·#
=Ú‰õΩ¯, ã¨Ô~·# K≥=ÙÅ∞, ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ# ÃÑ^Œ=ÙÅ∞, x~°‡Å"≥∞ÿ# |∞QÆæÅ∞, Ü«∞=fi#OÖ’ #Å¡˜
"≥O„@∞HõÅ∞ JO^•xfl JkèHõO KÕ™êÎ~Ú. =$^•úѨºOÖ’ P "≥O„@∞HõÖË `≥Å¡QÍ =∂i =∂#=Ùx
Q“~°=, =∞~åº^ŒÅ‰õΩ HÍ~°‰õΩÖ∫`å~Ú. =ÚYO Ü≥ÚHõ¯ D P^Œ~°}, Jaè=∂<åÅ =ÖË¡
„Ѩ=HõÎ (ã¨) WÖÏ LѨ^ÕtOKå~°∞:
''ÉèÏ~åº, Ñ≤Å¡Å∞, ¿ã=‰õΩÅ#∞ tHõ∆}Ï xq∞`«ÎO H˘@ì=Åã≤ =¿ãÎ =ÚYOÃÑ· =∂„`«O
H˘@ìHõO_ç.—— (Wɡfl=∂[)
"≥·^ŒºÑ¨~°OQÍ ‰õÄ_® =ÚYÉèÏQÍÅ∞ â◊s~°OÖ’x W`«~° ÉèÏQÍÅ HõO>Ë KåÖÏ
ã¨∞xfl`«OQÍ, J`«ºO`« „QÆǨÏ}â◊H˜Î Hõey LOÏ~Ú. Hõà◊√§, K≥=ÙÅ∞, =Ú‰õΩ¯, ^ŒO`åÅ∞,
ÃÑ^•Å∞, |∞QÆæÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å˜ #~åÅ∞ <Õ~°∞QÍ "≥∞^Œ_»∞`À ã¨O|O^èŒO Hõey LOÏ~Ú.
"≥∞^Œ_»∞`À ^ŒQÆæi ã¨O|O^èŒO Hõey LO_»_»O =Å¡ W`«~° ÉèÏQÍÅ Hõ<åfl =ÚYOÖ’ ~°Hõ΄Ѩã¨~°}
JkèHõOQÍ LO@∞Ok. D HÍ~°}OQÍ<Õ U =∂„`«O HÀѨO =zÛ<å =ÚYO ~°OQÆ∞ Z„~°QÍ
=∂iáÈ`«∞Ok. =ÚYOÖ’x U ÉèÏQÆOÖ’ <˘Ñ≤Ê L<åfl W`«~° ÉèÏQÍʼnõΩ ‰õÄ_® <˘Ñ≤Ê "åºÑ≤
ã¨∞ÎOk. ˆH=ÅO ѨO˜ <˘Ñ≤Ê=Å¡ Hõà◊√§, K≥=ÙÅ∞ "≥∞^Œ_»∞ ‰õÄ_® <˘Ñ≤ÊH˜ QÆ∞~°=Ù`å~Ú. D
<˘Ñ≤Ê ZO`« f„=OQÍ LO@∞O^ŒO>Ë =∂#=Ù_»∞ ã¨=∞Ü«∞O ÖˇHõ¯ÃÑ_»∞`«∂ QÆ_»∞ѨÙ`å_»∞.
`«fi~°QÍ #Ü«∞O HÍ"åÅx HÀ~°∞‰õΩOÏ_»∞. W@∞=O˜ ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ#, „QÆǨÏ}â◊H˜ÎQÆÅ =ÚYOÃÑ·
#~°HÍyfl *ÏfiÅÅ∞ ‰õΩiÑ≤¿ãÎ Jqâßfiã¨∞ʼnõΩ ZO`« f„= ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À `≥Å∞ã¨∞HÀ"å
Å#∞‰õΩO>Ë "åi HÀiHõÅ =Å¡ J~°÷O J=Ù`«∞Ok.
''<Õ#∞ =∞˜ì<≥· LO>Ë ZO`« ÉÏQÆ∞O_Õk.—— (J<£ #ÉÏ:40)
#~°Hõ"åã¨∞Å#∞ tH˜∆ã¨∞Î#flѨÙÊ_»∞ `«=∞ =ÚMÏÅ#∞ ^≥|ƒÅ #∞O_ç ~°H˜∆OK«∞ HÀÏxH˜
KÕ`«∞Å`À HõѨÙʉõΩOÏ~°∞. XHõ"≥·Ñ¨Ù "åi HÍà◊¥§ KÕ`«∞Å∞ ÉèÏs ÉË_ôÅ`À |OkèOK«|_ç
LOÏ~Ú. Ô~O_À "≥·Ñ¨Ù #~°Hõ ^Œ∂`«Å∞ x~°O`«~°O "åi =ÚMÏÅÃÑ· Jyfl =~°¬O ‰õΩiÑ≤ã¨∂Î
LOÏ~°∞. JO>Ë âßs~°Hõ tHõ∆`Àáê@∞ J==∂# Hõ~°"≥∞ÿ# tHõ∆ ‰õÄ_® W=fi@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
J~Ú`Õ Wk QÆO@HÀ, ~ÀAHÀ, "å~åxHÀ, <≥ÅHÀ, ã¨O=`«û~åxHÀ HÍ^Œ∞. x~°O`«~°O tH˜∆OK«@O
[~°∞QÆ∞`«∂<Õ LO@∞Ok.
JÖÏ¡ÇπÏ P^Õâ◊O:
''JÜ≥∂º! D Jqâßfiã¨∞ʼnõΩ Pã¨=∞Ü«∞O QÆ∞iOz H˘kÌÔQ·<å `≥eã≤ LO>Ë ZO`À
ÉÏQÆ∞O_»∞#∞! JѨÙÊ_»∞ "å~°∞ Jyfl #∞O_ç `«=∞ =ÚMÏÅ#∞QÍh, `«=∞ gѨÙÅ#∞QÍh
HÍáê_»∞HÀÖË~°∞. "åiH˜ ZHõ¯_ç #∞O_ç ‰õÄ_® ã¨Ç¨ Ü«∞O JO^Œ^Œ∞.—— (JOaÜ«∂:39)
W@∞=O˜ qѨs`«"≥∞ÿ# tHõ∆‰õΩ ZÖÏO˜ ^Ò~åƒùQÆ∞ºÅ∞ QÆ∞~°=Ù`å~°∞? nx QÆ∞iOz
JÖÏ¡ÇπÏ (`«) KåÖÏ q=~°OQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.
JÖÏ¡ÇπÏ P^Õâ◊O:
"åi =ÚMÏÅ#∞ xѨÙÊÅÃÑ· J@∂W@∂ „uѨÊ@O [iy# <å_»∞ "å~°∞ WÖÏ
JOÏ~°∞: ''JÜ≥∂º! "Õ∞=Ú JÖÏ¡ÇπωõÄ, ^≥·=„Ѩ=HõΉõÄ q^èÕÜ«∞`« K«∂Ñ≤ LO>Ë
ZO`« ÉÏQÆ∞O_Õk!—— WOHÍ WÖÏ JOÏ~°∞: ''F =∂ „ѨÉèí∂! "Õ∞=Ú =∂ <åÜ«∞‰õΩʼnõÄ,
=∂ ÃÑ^ŒÌʼnõÄ q^èÕÜ«∞`« K«∂áê=Ú. "å~°∞ =∞=∞‡efl |ÚA=∂~°æO #∞O_ç
`«Ñ≤ÊOKå~°∞. F =∂„ѨÉèí∂! "åiH˜ Ô~˜ìOѨ٠ܫ∂`«# qkèOK«∞. "åix f„=OQÍ
â◊Ñ≤OK«∞.—— (JÖò JÇπÏ*ÏÉò:66–68)
#~°Hõ "åã¨∞Å <Õ~°O Uq∞@O>Ë "å~°∞ JÖÏ¡ÇπωõÄ, PÜ«∞# „Ѩ=HõΉõÄ, =ºu ˆ~HõOQÍ
`«=∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõÄ, `«=∞ ÃÑ^ŒÌʼnõÄ, q^èÕÜ«∞`« K«∂áê~°∞. Jqâßfiã¨∞Å Jqâßfiã¨O,
q„QÆǨ ~å^茉õΩÅ ™ê˜ HõeÊOK«ÏxH˜ Ѷ¨e`«O JÖÏ¡ÇπÏ, „Ѩ=HõÎÅ Jq^èÕÜ«∞`« =∂„`«"Õ∞.
g~°∞ `«=∞ ѨO_ç`«∞Å, q^•fiOã¨∞Å, <åÜ«∞‰õΩÅ, áêʼnõΩʼnõΩ q^èÕÜ«∞`« K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
nxH˜ `«y# tHõ∆ f~°∞Ê k#O <å_»∞ J#∞ÉèíqOK«=Åã≤ =ã¨∞ÎOk.
=∞# ã¨=∂[OÖ’ Jqâßfiã¨∞Å, q„QÆǨ ~å^茉õΩÅ Hõ<åfl =Úã≤¡=ÚŠѨiã≤÷u KåÖÏ
PO^Àà◊#Hõ~°OQÍ LOk. g~°∞ JÖÏ¡ÇπÏ, PÜ«∞# „Ѩ=HõÎÅ =K«<åefl =∂„`«O ѨiîOKå~°∞.
f~°∞Ê k<åxfl qâ◊fiã≤™êÎ~°∞, ã¨fi~°æ#~°HÍÅ#∞ qâ◊fiã≤™êÎ~°∞. HÍx U^À XHõ á⁄~°áê@∞‰õΩ
QÆ∞~°~Ú „Ѩ=HõÎ (ã¨) Ѩ@¡ q^èÕÜ«∞`«#∞ u~°ã¨¯iã¨∞Î<åfl~°∞.
U q^èŒOQÍ „Ѩ=HõÎ (ã¨) ^≥·=^Ò`«ºO f~°∞Ê k#O =~°‰õΩ H˘#™êQÆ∞`«∞O^À, J^Õ
q^èŒOQÍ „Ѩ=HõÎ (ã¨) Ѩ@¡ q^èÕÜ«∞`« ‰õÄ_® f~°∞Ê k#O =~°‰õΩ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok.
JÖÏ¡ÇπÏ P^Õâ◊O : "Õ∞=Ú x#∞fl =∂#=ÙÅO^ŒiH© â◊√Éèí"å~°Î#∞ WKÕÛ"å_»∞QÍ,
ÃÇÏK«ÛiOKÕ"å_»∞QÍ xÜ«∞q∞OKå=Ú. (ã¨ÉÏ:28)
=∞~ÀKÀ@ WÖÏ P^ÕtOK«|_çOk: WÖÏ „ѨHõ˜OK«∞, „Ѩ[ÖÏ~å! <Õ#∞ g∞ JO^Œi
"≥·Ñ¨Ù#‰õΩ ѨOѨ|_ç# JÖÏ¡ÇπÏ „Ѩ=HõÎ#∞. (JÖò P~åѶπ:158)
J^Õ q^èŒOQÍ =∞~À P^Õâ◊O:
JO`«∞ÖËx â◊√ÉèÏÅ∞ HõÅ"å_»∞ D w@∞~å~Úx `«# ^•ã¨∞xÃÑ· J=`«iOѨ *Ëâß_»∞.
ã¨HõÅ qâ◊fi[#∞Å#∞ ÃÇÏK«ÛiOKåÅx. (JÖò Ѷ¨Ù~åö<£:1)
„Ѩ=HõÎ (ã¨) ^≥·=^Ò`åºxfl rq`« K«i„`«=~°ˆH Ѩiq∞`«O KÕ¿ã "å~°∞ „Ѩ=HõÎ (ã¨) Ѩ@¡
q^èÕÜ«∞`«#∞ u~°ã¨¯iã¨∞Î<åfl~°∞. WOHÍ „Ѩ=HõÎ (ã¨)#∞ ˆH=ÅO ã¨O^Õâ◊ǨÏ~°∞Å∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OKÕ
"å~°∞ „Ѩ=HõÎ (ã¨) P^ÕâßÅ#∞ u~°ã¨¯iOKÕ"å~°∞ „Ѩ=HõÎ (ã¨)Ѩ@¡ q^èÕÜ«∞`«#∞ u~°ã¨¯iã¨∞Î<åfl~°∞.
18 19

11. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
WOHÍ Y∞~üP<£ =∂„`«"Õ∞ |ÚA=∂~åæxH˜ KåÅ∞ nxH˜ `À_»∞ „Ѩ=HõÎ (ã¨) P^ÕâßÅ J=ã¨~°O
U =∂„`«O ÖË^Œx ÉèÏqOKÕ"å~°∞ „Ѩ=HõÎ (ã¨) Ѩ@¡ q^èÕÜ«∞`«#∞ u~°ã¨¯iã¨∞Î<åfl~°∞. K«∂_»O_ç
D P^Õâ◊O (J<£#ÇπÏ¡:44), WOHÍ Y∞~üP<£ #=∞‡^Œy# ã≤÷uÖ’ LO^Œx, HÍx ǨÏnã¨∞
#"Õ∞‡ ã≤÷uÖ’ ÖË^Œx nx J#∞ã¨~°} `«Ñ¨Êx, ã¨iHÍ^Œx ÉèÏqOKÕ"å~°∞ ‰õÄ_® „Ѩ=HõÎ
(ã¨)Ѩ@¡ q^èÕÜ«∞`«#∞ u~°ã¨¯iã¨∞Î<åfl~°∞. K«∂_»O_ç (JÖò Ç≤Ï„*ò:9). WOHÍ `«=∞ ã¨=∞㨺ÅѨ@¡
ѨHõ∆áê`«O HÍ~°}OQÍ `«=∞ W=∂=ÚÅ Jaè„áêÜ«∂ʼnõΩ „Ѩ=HõÎ (ã¨) ǨÏnã¨∞ÅÃÑ· „áê^è•#º`«
WKÕÛ"å~°∞ ‰õÄ_® „Ѩ=HõÎ (ã¨) q^èÕÜ«∞`«#∞ u~°ã¨¯iã¨∞Î<åfl~°∞. J^Õ q^èŒOQÍ `«=∞ ÃÑ^ŒÌÅ,
ѨÓsfi‰õΩÅ Jaè„áêÜ«∂Å#∞, Ç≤Ï`ÀѨ^ÕâßÅ#∞ „Ѩ=HõÎ ™êO„Ѩ^•Ü«∂ÅHõO>Ë JkèHõ „áê^è•#º`«
xKÕÛ"å~°∞ ‰õÄ_® „Ѩ=HõÎ (ã¨)Ѩ@¡ q^èÕÜ«∞`«#∞ u~°ã¨¯iã¨∞Î<åfl~°∞. (K«∂_»O_ç: JÖò ǨïA~å`ü:1)
"Õ∞=Ú ã¨OѨÓ~°‚ q#Ü«∞q^èÕÜ«∞`«Å`À qq^èŒ PÖ’K«<å ã¨~°oQÆÅ =Úã≤¡O ™È^Œ~°∞
ÅO^ŒiH© q#flqOK«∞‰õΩO@∞#fl q+¨Ü«∞O U=∞#QÍ– „Ѩ=HõÎ (ã¨)Ѩ@¡ q^èÕÜ«∞`« J<Õk KåÖÏ
ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. W=∂=ÚÅ #=∞‡HÍÅ∞, ѨÓsfi‰õΩÅ „¿Ñ=∞ ã¨fiÜ«∞O HõeÊ`« PÖ’K«#Å
ѨHõ∆áê`«O =∞#efl f~°∞Êk#O <å_»∞ Hõiî<åu Hõiî#"≥∞ÿ# tHõ∆‰õΩ QÆ∞iKÕÜ«∞‰õΩO_® J„Ѩ=∞`«ÎOQÍ
LO_®e. JÖÏ¡ÇπÏ =∞iÜ«Ú PÜ«∞# „Ѩ=HõÎ (ã¨)#∞ qâ◊fiã≤Oz# `«~åfi`« W@∞=O˜ ÉèíÜ«∞OHõ~°
Ѩ~°º=™ê#O #ëêìxH˜ QÆ∞iKÕã≤# "åºáê~°OQÍ Ñ¨i}q∞ã¨∞ÎOk.
QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀO_ç! J^Õ Jxfl˜HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê #+¨ìO. (J*òA=∞~ü:15)
5.QÆ^ŒÅ∞,ã¨∞`«∞ÎÅ^•fi~åH˘>ËìtHõ∆:
#~°HõOÖ’ Jqâßfiã¨∞Å#∞, q„QÆǨ ~å^茉õΩÅ#∞ Q˘_»¤à◊√§, QÆ∞#áêÅ ^•fi~å H˘>Ëì tHõ∆
‰õÄ_® LO@∞Ok. nx QÆ∞iOz Y∞~üP<£Ö’, ǨÏnã¨∞ÅÖ’ ‰õÄ_® „Ѩ™êÎ qOK«@O [iyOk.
"åix ^ŒO_çOK«ÏxH˜ W#∞Ѩ QÆ^ŒÅ∞ LOÏ~Ú. (JÖò ǨÏ*ò:21)
ǨÏnã¨∞Ö’ „Ѩ=HõÎ (ã¨) „Ѩ=K«#O WÖÏ LOk: ''Jqâßfiã¨∞Å#∞ ^ŒO_çOKÕ QÆ^ŒÅ∞
ZO`« |~°∞=ÙQÍ LOÏÜ«∞O>Ë XHõ QÆ^Œ Éèí∂q∞ÃÑ· Ãјì, Éèí∂q∞ÃÑ· x=ã≤OKÕ =∂#=ÙÅ∞,
l#∞flÅ∞ JO^Œ~°∂ HõÅã≤ ^•xfl Z`åÎÅ#∞‰õΩ<åfl Z`«ÎÖË~°∞.—— (=Úã¨fl^£ J|∂Ü«∂ÖÏ)
#~°HÍxH˜ =ÚO^Œ∞ ã¨=∂kèÖ’ ‰õÄ_® Jqâßfiã¨∞Å#∞ QÆ^ŒÅ ^•fi~å QÆ∞#áêÅ ^•fi~å
tH˜∆OK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨=∂kè tHõ∆#∞ QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqã¨∂Î „Ѩ=HõÎ (ã¨) WÖÏ J<åfl~°∞:
''=Ú<£Hõ~ü #H©~üÅ „Ѩâ◊flʼnõΩ ã¨=∂^è•<åÅ∞ W=fiÖËHõáÈ~Ú# Jqâßfiã≤x JO^èŒ∞_»∞,
K≥q˜"å_≥·# ^≥·=^Œ∂`«‰õΩ JѨÊyOK«|_»∞`«∞Ok. J`«x =^ŒÌ W#∞Ѩ QÆ^Œ LO@∞Ok. Jk
ZO`« |~°∞=ÙQÍ LO@∞O^ŒO>Ë ^•x`À H˘O_»#∞ H˘_ç`Õ `«∞<å `«#HõÅ∞ J~ÚáÈ`«∞Ok.
^•x`À P JO^èŒ∞_≥·# K≥q˜"å_≥·# ^≥·=^Œ∂`« "å_çx H˘_»`å_»∞. ^•xH˜ Jqâßfiã≤ ˆHHõÅ∞,
ÃÑ_»ÉÁ|ƒÅ∞ ÃÑ_»`å_»∞.——
„Ѩ=HõÎ (ã¨) WÖÏ „Ѩ=zOKå~°∞:
''Jqâßfiã≤ ˆHHõÅ â◊ÉÏÌxfl `«∂~°∞Ê Ñ¨_»=∞~°Å =∞^茺 L#fl l#∞flÅ∞, =∂#=ÙÅ∞
`«Ñ¨Ê JO^Œ~°∂ qOÏ~°∞. ^≥·=^Œ∂`« Ü≥ÚHõ¯ ^≥|ƒ‰õΩ Jqâßfiã≤ `«∞<å`«∞#HõÅ∞ J~ÚáÈ`å_»∞.
=∞m§ "å_çH˜ „áê}O áÈÜ«∞|_»∞`«∞Ok. W^Õ q^èŒOQÍ f~°∞Êk#O =~°‰õΩ [~°∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok.—— (=Úã¨fl^£ J|∂Ü«∂ÖÏ)
#~°Hõ tHõ∆ ã¨=∂kè tHõ∆HõO>Ë ZO`À Hõiî#OQÍ LO@∞Ok. ã¨=∂kèÖ’ tH˜∆OKÕ
^≥·=^Œ∂`«Å∞ JO^èŒ∞Å∞, K≥q˜"å~°∞, #~°HõOÖ’ tH˜∆OKÕ ^≥·=^Œ∂`«Å QÆ∞iOz JÖÏ¡ÇπÏ
WÖÏ P^ÕtOKå_»∞:
''JO>Ë #~°HõOÖ’ Hõiî#"≥∞ÿ#, ^ŒÜ«∞ÖËx ^≥·=^Œ∂`«Å∞ xÜ«∞q∞OK«|_ç L<åfl~°∞.—— Ǩτ[`ü
W„Hõ=∞(~°l) WÖÏ JO@∞<åfl~°∞: ''#~°HõOÖ’ "≥Ú^Œ˜ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú „Ѩ"ÕtOz #ѨÙÊ_»∞
#~°Hõ^•fi~åÅÃÑ· <åÅ∞QÆ∞ ÅHõ∆Å ^≥·=^Œ∂`«Å∞ tH˜∆OK«ÏxH˜ ã≤^ŒúOQÍLOÏ~°∞. "åi =ÚMÏÅ∞
ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ ^Œ@ì"≥∞ÿ# #Å∞ѨÙ~°OQÆ∞Ö’ LOÏ~Ú. "åi ^ŒO`åÅ∞ |Ü«∞˜H˜ =zÛ
LOÏ~Ú. Hõiî<åu Hõiî#∞Öˇ·, x~°ÌÜ«ÚÖˇ· LOÏ~°∞. JÖÏ¡ÇπÏ (`«) "åi =∞#ã¨∞ÅÖ’
~°=fiO`« ^ŒÜ«∞‰õÄ_® LOK«ÖË^Œ∞. P ^≥·=^Œ∂`«Å Ô~O_»= „Ѩ`ÕºHõ`« Uq∞@O>Ë– "å~°∞ U
=∂„`«O JÖÏ¡ÇπÏ P[˝#∞ LÅ¡OѶ≤∞OK«~°∞. "å~°∞ `«=∞‰õΩ W=fi |_ç# P^Õâßxfl "≥O@<Õ
áꘙêÎ~°∞. (J`«Î„Ç‘Ï"£∞:6)
JO>Ë JÖÏ¡ÇπÏ (`«) ^≥·=^Œ∂`«Å#∞ ZÖÏ tH˜∆OK«=∞O>Ë J^Õ q^èŒOQÍ tH˜∆™êÎ~°∞.
ZO`«=∂„`«O PÅ㨺O QÍx, JÉèíºO`«~°OQÍx KÕÜ«∞~°∞. D ^≥·=^Œ∂`«Å∞ ZÖÏO˜ ÃÑ·âßzHõ
q^èŒOQÍ tH˜∆™êÎ~°O>Ë ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ <Õ~°QÍà◊√§ ‰õÄ_® h~°∞QÍiáÈ`å~°∞. (Wɡfl Hõã‘~ü)
Wk Jqâßfiã¨∞ŠѨ~°º=™ê#O. Jqâßfi™êxH˜ tHõ∆. "åã¨Î="Õ∞q∞@O>Ë, JÖÏ¡ÇπÏ
^Œ$+≤ìÖ’ JO^ŒiHõO>Ë JkèHõOQÍ Jã¨Ç≤ϺOK«∞HÀ^Œy#"å_»∞, Ç‘Ï#"≥∞ÿ#"å_»∞ Jqâßfiã≤.
qâßfiã¨O HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê ^èŒ#O D „ѨѨOK«OÖ’<Õ ÖË^Œ∞. =Úã≤¡=ÚÅ∞ qâßfi™êxH˜ L#fl
™ê÷#O `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë ZO`À ÉÏQÆ∞O@∞Ok. Jqâßfiã¨∞Å∞ f~°∞Ê k#O <å_»∞ #~°Hõ tHõ∆#∞
K«∂ã≤ WÖÏ qÅÑ≤™êÎ~°∞:
''JÜ≥∂º! "å~°∞ ã¨<å‡~åæxfl J=ÅOaOz LO>Ë ZO`« ÉÏQÆ∞O_Õk?—— (JÖò Yã¨ãπ:64)
6.q+¨ã¨~åÊÅ∞,`Õà◊§HÍ@∞^•fi~åtHõ∆:
#~°HõOÖ’ q+¨ã¨~åÊÅ, `Õà◊§ HÍ@∞Å ^•fi~å ‰õÄ_® tH˜∆OK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
áê=ÚÅ∞, `Õà◊√§ D Ô~O_»∂ =∂#= â◊„`«∞=ÙÅ∞QÍ ÉèÏqOK«|_»`å~Ú. D Ô~O˜ ¿Ñ~°∞
qO>Ë<Õ ÉèíÜ«∞"Õ∞ã¨∞ÎOk. D Ô~O_»∞ L#fl KÀ@ Z=~°∂ ‰õÄ~ÀÛ=@O HÍ^Œ∞ Hõ^•, JHõ¯_çH˜
"≥à◊§_®xH˜ ‰õÄ_® ã≤^ŒúѨ_»~°∞. áê=ÚÅ∞, `Õà◊√§ ZÖÏ LOÏÜ«∞O>Ë "å˜x K«∂_»QÍ<Õ
=∂#=Ùx Xà◊√§ [Å^Œiã¨∞ÎOk. ÉèíÜ«∞O`À =}˜H˜áÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
20 21

12. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
áê=ÚÅ∞, `Õà◊√§ ZO`« =~°‰õΩ q+¨O Hõey LOÏ~Ú? nx QÆ∞iOz ˆH=ÅO
JÖÏ¡ÇπψH `≥Å∞ã¨∞. HÍx Ѩiâ’^èŒ#Å ^•fi~å, „ѨÜ≥∂QÍÅ ^•fi~å H˘xfl ѨÙã¨ÎHÍÖ’¡ L#fl
q=~åÅ#∞ |˜ì áê=Ú J`«ºO`« q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ#^Œx, =∂#=Ùx â◊„`«∞=x `ÕeOk.
„á¶ê#∞ûÖ’ L#fl áê=ÚÅ „Ѩ^Œ~°≈#âßÅÖ’ L#fl XHõ q+¨ã¨~åÊxfl QÆ∞iOz H˘xfl
q=~åÅ∞ „ѨK«∞iOK«|_®¤~Ú. g˜ „ѨHÍ~°O 1 1/2 g∞@~°¡ á⁄_»"≥·# D áê=Ú `«#
q+¨O`À XˆH™êi J~Ú^Œ∞QÆ∞ix K«OѨQÆÅ^Œ∞.«
1999 Ѷ≤„|=iÖ’ H˜OQ∑ ã¨T^£ Ü«¸x=i≈©Ö’ q^•º~°∞÷Å H˘~°‰õΩ XHõ q^•º
„Ѩ^Œ~°≈# U~åÊ@~ÚOk. WO^Œ∞Ö’ „ѨѨOK«OÖ’ L#fl qq^èŒ ~°HÍʼnõΩ K≥Ok# q+¨ã¨~åÊ
Å#∞ „Ѩ^Œi≈OK«@O [iyOk. g˜x QÍA ÃÑ>ˇìÅÖ’ LOK«_»O [iyOk. g˜Ö’ H˘xfl˜x
QÆ∞iOz D „H˜Ok q=~åÅ∞ ¿ãHõiOK«|_®¤~Ú.
J~°c HÀ„ÉÏ Wk J~°Éò ^ÕâßÅÖ’ LOk. Wk ZO`« q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ#^ŒO>Ë nx 20
q∞b¡ „QÍ=ÚÅ q+¨O 70 H˜Ö’Å =∂#=Ù_çfl "≥O@<Õ K«OѨQÆÅ^Œ∞. J~Ú`Õ D HÀ„ÉÏ
XˆH™êi 200 q∞b¡„QÍ=ÚÅ #∞O_ç 300 q∞b¡„QÍ=ÚÅ =~°‰õΩ qëêxfl â◊„`«∞=ÙÃÑ· qã¨~°QÆÅ^Œ∞.
(L=∞‡QÆÅ^Œ∞). ÉèÏ~°`«^Õâ◊O, áêH˜™êÎ<£ÅÖ’QÆÅ H˜OQ∑ HÀ„ÉÏ ^•fi~å HÍ@∞ "ÕÜ«∞|_ç# =ºH˜Î
"≥O@<Õ =∞~°}˜™êÎ_»∞. áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ LO_Õ "≥ãπì_≥·=∞O_£ ÉË„H± ã¨~åÊÅ∞ ‰õÄ_® J`«ºO`«
q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ#q.
WO_À<Õ+≤Ü«∂Ö’x Lq∞‡ qã≤ˆ~ q+¨ã¨~°ÊO Ô~O_»∞ g∞@~°∞¡ á⁄_»=Ù LO@∞Ok.
Wk =¸_»∞ g∞@~°¡ ^Œ∂~°O #∞O_ç =∂#=Ùx Hõà◊§Ö’xH˜ qëêxfl qã¨∞~°∞`«∞Ok. nx=Å¡
=∂#=Ù_»∞ "≥O@<Õ =∞~°}˜™êÎ_»∞.
#~°HõO HõO>Ë =ÚO^Œ∞ Jqâßfiã¨∞Å#∞ ã¨=∂kèÖ’ ‰õÄ_® áê=Ú HÍ@∞Å ^•fi~å
tH˜∆OK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨=∂kè tHõ∆#∞ QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqã¨∂Î „Ѩ=HõÎ (ã¨) WÖÏ „Ѩ=zOKå~°∞:
''Jqâßfiã≤ =Ú<£Hõ~ü #H©~üÅ „Ѩâ◊flʼnõΩ ã¨=∂^è•<åÅ∞ W=fi #ѨÙÊ_»∞, "å_çÃÑ· 99 áê=ÚÅ∞
=^Œe"ÕÜ«∞@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. f~°∞Êk#O =~°‰õΩ Jq J`«xfl HÍ@∞ "Õã¨∂Î =∂O™êxfl
Ñ‘‰õΩ¯uO@∂ LOÏ~Ú. ã¨=∂kèÖ’x áê=ÚÅ QÆ∞iOz „Ѩ=HõÎ (ã¨) D q^èŒOQÍ LѨ^ÕtO
Kå~°∞: ''XHõ"Õà◊ P áê=Ú XHõ™êi Éèí∂q∞x HÍ@∞ "Õ¿ãÎ Éèí∂q∞ÃÑ· U P‰õΩ ‰õÄ~°Å∞
ѨO_»=Ù. (=Úã¨fl^£ JǨχ^£)
ã¨=∂kèÖ’x áê=ÚÅ QÆ∞iOz Wɡfl Ç≤ÏÉσ<£ LÖË¡Y#OÖ’ D q^èŒOQÍ ‰õÄ_®
¿Ñ~˘¯#|_çOk: ''XH˘¯Hõ¯ áê=Ú‰õΩ, 70 =ÚMÏÅ∞ LOÏ~Ú. "å˜`À Jq Jqâßfiã≤x
f~°∞Ê k#O =~°‰õΩ HÍ@∞ "Õã¨∂Î LOÏ~Ú.——
#~°HõOÖ’x áê=ÚÅ QÆ∞iOz „Ѩ=HõÎ (ã¨) WÖÏ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞: ''Jq XO>ˇÖÏ
Z`«∞ÎQÍ LOÏ~Ú. Jq XHõ™êi HÍ@∞ "Õ¿ãÎ Jqâßfiã≤H˜ 40 ã¨O=`«û~åÅ =~°‰õΩ ÉÏ^èŒ
HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. (=Úã¨fl^£ JǨχ^£)
ã¨=∂kèÖ’, #~°HõOÖ’ HÍ@∞ "Õ¿ã áê=ÚÅ∞ xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ WǨÏÖ’HõOÖ’x
áê=ÚÅ HõO>Ë Z<Àfl Ô~@∞¡ q+¨O QÆÅq. „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ#q. ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#q. WǨÏ
Ö’HõOÖ’ XHõ ™ê=∂#º q+¨ã¨~°ÊO HÍ@∞ "Õ¿ãÎ<Õ =∂#=Ù_»∞ yÅyÅ qÅÑ≤™êÎ_»∞. "≥O@<Õ
=∂#=Ù_»∞ ã¨Ê$ǨÏHÀÖ’Ê`å_»∞. q+¨O „Ѩ"ÕtOz# ÉèÏQÆO ѨxH˜~å‰õΩO_® áÈ`«∞Ok. =Ú‰õΩ¯
^•fi~å, <À˜ ^•fi~å, K≥q ^•fi~å, Hõà◊§^•fi~å ~°HõÎO „ã¨qã¨∞ÎOk. D Ѩiã≤÷u JO`å áê=Ú
XHõ¯™êi HÍ@∞ "Õã≤#O^Œ∞ˆH [~°∞QÆ∞`«∞Ok. P =∂#=Ù_Õfl "ÕÅ Ô~@∞¡ JkèHõ q+¨O QÆÅ
áê=ÚÅ∞ HÍ@∞ "Õã¨∂Î LO>Ë ZO`«˜ =º^茉õΩ QÆ∞~°=Ù`å_À PÖ’zOK«O_ç!
`ÕÅ∞HÍ@∞ „ѨÉèÏ=O, áê=Ú HÍ@∞ „ѨÉèÏ"åxH˜ "Õ~°∞QÍ LO@∞Ok. `ÕÅ∞HÍ@∞
"Õ¿ãÎ =∂#=Ù_»∞ Ô~O_»∞ q^è•Å ÉÏ^èŒÅ‰õΩ QÆ∞~°=Ù`å_»∞. "≥Ú^Œ@ â◊s~°O LaƒáÈ`«∞Ok.
`«~°∞"å`« TÑ≤iÑ‘Å∞ÛHÀ=@O Hõ+¨ìO J=Ù`«∞Ok. „áê}O áÈ~Ú#@∞ì JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
#~°Hõ `Õà◊§ QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqã¨∂Î „Ѩ=HõÎ (ã¨) WÖÏ J<åfl~°∞:
''Jq J_»q QÍ_ç^ŒÖÏ¡ LOÏ~Ú. XHõ™êi HÍ@∞ "Õ¿ãÎ Jqâßfiã≤ #ÅÉèˇ· ã¨O=`«û~åÅ
=~°‰õΩ ^•x =∞O@#∞ Éèíiã¨∂Î LOÏ_»∞.—— (=Úã¨fl^£ JǨχ^£)
JO>Ë nx J~°÷O `ÕÅ∞ x~°O`«~°O HÍ@∞ "Õã¨∂Î LO>Ë #~°Hõ"åã¨∞x â◊s~°O ‰õÄ_®
L|∞ƒ`«∂ LO@∞Ok. TÑ≤iÑ‘Å∞ÛHÀ=@OÖ’#∂ ÉÏ^èŒ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. Wk
#~°HõOÖ’x Jqâßfiã≤H˜ W=fi|_Õ tHõ∆Ö’¡ XHõ˜. Jqâßfiã¨∞Å∞ #~°HõOÖ’x áê=ÚÅ#∞
`Õà◊§#∞ K«OѨQÆÅ~å? ZHõ¯_çÔH·<å áêiáÈQÆÅ~å? ÖË^• ZHõ¯_≥·<å ^•HÀ¯x ~°Hõ∆} á⁄O^ŒQÆÅ~å?
JÖÏ¡ÇπÏ P^Õâ◊O:
u~°™ê¯~°∞ÖË JѨÙÊ_»∞ ѨâßÛ`åÎѨѨ_»∞`«∂, ''JÜ≥∂º! "Õ∞=Ú =Úã≤¡=ÚÅ=∞~Ú
LO>Ë ZO`« ÉÏQÆ∞O_Õk—— Jx JOÏ~°∞. (JÖò Ç≤Ï„*ò:2)
J~Ú`Õ F qâßfiã¨∞ÖÏ~å! #~°Hõ tHõ∆Å#∞ qâ◊fiã≤OKÕ „Ѩ[ÖÏ~å! JÖÏ¡ÇπÏ tHõ∆ʼnõΩ
ÉèíÜ«∞Ѩ_»O_ç. JÖÏ¡ÇπÏ PÜ«∞# „Ѩ=HõÎ Ü≥ÚHõ¯ Jq^èÕÜ«∞`«‰õΩ ^Œ∂~°OHõO_ç. JÖÏ¡ÇπÏ tHõ∆Å
QÆ∞iOz `≥eã≤ ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ Jq^èÕÜ«∞`« K«∂Ѩ@O JÖÏ¡ÇπωõΩ P„QÆǨÏO HõeyOz#>Ëì
J=Ù`«∞Ok.
''=∞i g∞~°∞ JÖÏ¡ÇπÏ Jq^èÕÜ«∞`«#∞ qã¨i˚™êÎ~å?—— (JÖò=∂~Ú^ŒÇπÏ:91)
7.â◊s~åÅ#∞ÃÑOKÕtHõ∆:
„Ѩã¨∞Î`« â◊s~° ^•~°∞_軺OÖ’ #~°Hõ tHõ∆ ÉèíiOK«_»O J™ê^茺O. JO^Œ∞=Å¡ #~°Hõ"åã¨∞Å
â◊s~åxfl ÃÑOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Jn XHõ tHõ∆ J=Ù`«∞Ok. „Ѩ=HõÎ (ã¨) WÖÏ Ñ¨eHÍ~°∞:
22 23
« L~°∂Ì #∂ºãπ l^ŒÌÇπÏ–PQÆã¨∞ì 17, 1999

13. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
''#~°HõOÖ’ Jqâßfiã≤ Ü≥ÚHõ¯ XHõ Ѩ#∞fl LǨï^£ H˘O_»O`« LO@∞Ok. (=Úã≤¡"£∞). H˘O^Œ~°∞
Jqâßfiã¨∞Å K«~°‡O =¸_»∞ ~ÀAÅ „Ѩܫ∂}O JO`« "≥_»Å∞Ê LO@∞Ok. (=Úã≤¡"£∞).
H˘O^Œi K«~°‡O 63 J_»∞QÆ∞Å "≥_»Å∞ÊQÍ LO@∞Ok. (ui‡l). D=º`åºã¨O "åi Hõ~°‡Å
=Å¡ LO@∞Ok. H˘O^Œ~°∞ Jqâßfiã¨∞Å Ô~O_»∞ Éèí∞*ÏÅ =∞^茺 ^Œ∂~°O "ÕQÆOQÍ ™êfis KÕ¿ã
"åx =¸_»∞~ÀAÅ „Ѩܫ∂}O JO`« LO@∞Ok. (=Úã≤¡"£∞). H˘O^Œ~°∞ Jqâßfiã¨∞Å
Éèí∞*ÏxH˜ K≥qH˜ 70 ã¨O=`«û~åÅ „Ѩܫ∂}O JO`« ^Œ∂~°O LO@∞Ok. H˘O^Œ~°∞ Jqâßfiã¨∞Å∞
‰õÄ~°∞Û<Õ KÀ@∞ =∞Hͯ =∞n<åÅ =∞^茺 „Ѩܫ∂}O JO`« ^Œ∂~°O LO@∞Ok. JO>Ë 410
H˜Ö’g∞@~°∞¡. (ui‡l). H˘O^Œ~°∞ Jqâßfiã¨∞Å∞ qâßÅ"≥∞ÿ# "≥∞ÿ^•#OÖ’ XHõ =¸Å
LOK«|_»`å~°∞. (Wɡfl=∂[). H˘O^Œ~°∞ Jqâßfiã¨∞Å Éèí∞*ÏÅ∞, `˘_»Å∞ H˘O_»ÖÏ¡ LOÏ~Ú.
(JǨχ^£). JÖÏ¡ÇπÏ (`«) WǨÏÖ’HõOÖ’ ZÖÏO˜ ѨHõ∆áê`«O ÖˉõΩO_® =∂#=ÙÅO^ŒiH©
JO^Œ"≥∞ÿ#, ã¨Ô~·# â◊s~åxfl „Ѩ™êkOKå_»∞. P â◊s~°OÖ’<Õ XHõ ÉèÏQÆO ã¨iQÍ ÖËHõáÈ`Õ
=∂#=Ù_»∞ K«∂_®¤xH˜ JO^ŒqHÍ~°OQÍ HõxÑ≤™êÎ_»∞. 5 ÖËHõ 6 J_»∞QÆ∞Å â◊s~åxH˜ Ѩk
J_»∞QÆ∞Å Éèí∞*ÏÅ∞ [`« KÕ¿ãÎ, <˘ã¨Å∞ „H˜O^Œ XHõ J_»∞QÆ∞ á⁄_»=ÙQÆÅ =Ú‰õΩ¯ [`« KÕ¿ãÎ
=∂#=Ù_»∞ ZO`« JO^ŒqHÍ~°OQÍ, ZO`« ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ LOÏ_À TÇ≤ÏOK«O_ç. #~°HõOÖ’
Jqâßfiã≤x D q^èŒOQÍ ÃÑOz J`«ºO`« JO^ŒqHÍ~°OQÍ, ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ KÕÜ«∞_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=∂#= â◊s~° ÉèÏQÍÖ’¡ K«~°‡O Jxfl˜ HõO>Ë f„==∞~Ú# „QÆǨÏ}â◊H˜Î Hõey LO@∞Ok.
JO^Œ∞=ÖË¡ Jqâßfiã¨∞Å#∞ Hõiî#OQÍ tH˜∆OK«ÏxH˜ HÍe# K«~å‡xfl =∞m§ =∂~°Û@O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. nx QÆ∞iOz Y∞~üP<£Ö’ „Ѩ`ÕºHõOQÍ ¿Ñ~˘¯#|_çOk. K«∂_»O_ç (J<£x™ê:4).
K«~°‡O ÖÏy`Õ ZO`« ÉÏ^èŒHõÅ∞QÆ∞`«∞O^À `≥Å∞™ê? Éèí∞[O, `˘_»Å Z=ÚHõÅ∞ qiy`Õ
JuH˜OK«ÏxH˜ K«~å‡xfl ÖÏQÆ=Åã≤=ã¨∞ÎOk. ^•x ^蕘H˜ =∞x+≤ qÅqÅÖÏ_»∞`å_»∞. P
K«~å‡<Õfl ÖÏy ÃÑOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nx QÆ∞iOz ǨÏnã¨∞Ö’¡ „Ѩ™êÎ=# =zÛOk. ^•x=Å¡
Jqâßfiã≤H˜ ZO`« =º^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À WǨÏÖ’HõOÖ’ ^•xfl TÇ≤ÏOK«_»O J™ê^茺O.
WO`« ÃÑ^ŒÌ â◊s~°OQÆÅ Jqâßfiã≤x =∞Ǩ ã¨~åÊÅ∞, `Õà◊√§ HÍ@∞ "Õã¨∂Î LO>Ë,
=∂Oã¨O Ñ‘‰õΩ¯ uO@∂ LO>Ë "å˜ q+¨„ѨÉèÏ=O =Å¡ ã¨Ê$ǨÏHÀÖ’Ê=@O, JOQÆ"≥·HõźO,
~°HõÎã≤HõÎOQÍ, J=ã¨÷Å∞ Ѩ_»∞`«∞#fl Jqâßfiã≤ Ѩiã≤÷ux TÇ≤ÏOK«∞HÀO_ç!
=∂#=ÙxH˜ `«# â◊s~åxfl "≥∂¿ã â◊H˜Î ‰õÄ_® H˘O`« =~°ˆH LO@∞Ok. XHõ"Õà◊ â◊s~°O
qѨs`«OQÍ ÃÑiyáÈ`Õ =∂#=Ù_»∞ ÖË=@O, ‰õÄ~ÀÛ=@O, #_»=@O KåÖÏ Hõ+¨ì=∞~Ú
áÈ`«∞Ok. rq`«O ^Œ∞~°ƒù~°=∞~ÚáÈ`«∞Ok. â◊s~°O qѨs`«OQÍ ÃÑ~°QÆ_»O =Å¡ Z<Àfl "åº^èŒ∞Å∞
P=i™êÎ~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ∞, Pã¨Î=∂, HõO˜ "åºkè, _»Ü«∂a©ãπ "≥Ú^ŒÖˇ·#q.
#~°HõOÖ’ Jqâßfiã≤H˜ W@∞=O˜ "åº^èŒ∞Å∞ ™È‰õΩ`åÜÕ∂ ÖË^À JÖÏ¡ÇπψH `≥Å∞ã¨∞. HÍx
^≥·=^Œ∂`«Å∞ QÆ^ŒÅ∞, ã¨∞`«∞ÎÅ`À H˘_»`å~°#flk ÖË^•, áê=ÚÅ∞, `Õà◊√§ HÍ@∞ "Õ™êÎÜ«∞#flk
=∂„`«O "åã¨Î=O. Jqâßfiã≤ U =∂„`«O K«eOK«_»∞. ^≥·=^Œ∂`«Å∞ J`«_çfl XHõ KÀ@∞ #∞O_ç
=∞~ÀKÀ@∞H˜ #_çÑ≤¿ãÎ Jk Jqâßfiã≤H˜ ZO`« ^Œ∞~°ƒù~°OQÍ LO@∞O^ŒO>Ë J^˘Hõ tHõ∆ÖÏ
JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
Jqâßfiã¨∞Å∞ #~°HõOÖ’ ˆHHõÅ∞ "Õã¨∂Î WÖÏ JOÏ~°∞: ''F JÖÏ¡ÇπÏ! XHõ¯™êi
WHõ¯_ç #∞O_ç fã≤ "≥~Úº. WHõ #∞O_ç "Õ∞=Ú Ñ¨Ù}Ϻ`«∞‡Å∞QÍ =∂i áÈ`å=Ú.——
ã¨=∂^è•#OQÍ WÖÏ P^ÕtOK«|_»∞`«∞Ok: ''WHõ ~°∞z K«∂_»O_ç. ^Œ∞~å‡~°∞æʼnõΩ
WHõ¯_» ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕ¿ã "å_≥=fi_»∂ ÖË_»∞.—— (á¶êu~ü:37)
JÖÏ¡ÇπÏ (`«) =∞#efl `«# HÍ~°∞}ºO ^•fi~å, ^ŒÜ«∞ ^•fi~å #~°Hõ tHõ∆Å #∞O_ç
HÍáê_»∞QÍHõ. xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ PÜ«∞# ZO`À P^Œ~°}©Ü«Ú_»∞, K«„Hõ=iÎ, ã¨Ç¨ Ü«∞‰õΩ_»∞,
„¿Ñq∞OKÕ"å_»∞. Hõ~°∞}˜OKÕ"å_»∞.
8. qѨs`«"≥∞ÿ# K«e ^•fi~å tH˜∆OK«∞@:
xѨÙÊ U q^èŒOQÍ =∂#= â◊s~åxfl HÍeÛ"Õã¨∞ÎO^À J^Õ q^èŒOQÍ qѨs`«"≥∞ÿ# K«e
‰õÄ_® =∂#= â◊s~åxfl HÍeÛ "Õã¨∞ÎOk. JO^Œ∞=ÖË¡ #~°HõOÖ’ qѨs`«"≥∞ÿ# K«e ‰õÄ_®
LO@∞Ok. #~°HõOÖ’x D ÉèÏQÆO ¿Ñ~°∞ '["£∞ǨÏs~ü—. ["£∞ ǨÏs~üÖ’ ZO`« K«eQÍ
LO@∞Ok J<Õ q+¨Ü«∂Åhfl ˆH=ÅO JÖÏ¡ÇπψH `≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ JHõ¯_ç K«e tH˜∆OK«ÏxH˜
LO@∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ WǨÏÖ’HõO HõO>Ë JkèHõOQÍ<Õ LO@∞Ok. WHõ¯_ç K«e #∞O_ç
HÍáê_»∞HÀ=ÏxH˜ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, HõO|o, Ç‘Ï@~°∞¡, "Õ∞*’à◊√§, =∞¿Ñ¶¡~°∞¡, xѨÙÊ, =∞O@Å∞,
"Õ_ç"Õ_ç PǨ ~° Ѩ^•~å÷Å∞ WOHÍ Z<Àfl =∂~åæÅ#∞ J#∞ã¨i™êÎ~°∞. J~Ú<å U =∂„`«O
á⁄~°áê@∞ [iy<å "≥O@<Õ U^À XHõ ~ÀQÍxH˜ QÆ∞iKÕã¨∞ÎOk. D =∂~åæÅ#∞ =^Œe #QÆflOQÍ
L#fl =ºH˜Î WHõ¯_ç K«ex ~°∞z K«∂_»=∞O>Ë Jk ‰õÄ_® tHõ∆QÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜OK«|_»∞`«∞Ok.
„Ѩ=HõÎ (ã¨) „Ѩ=K«#O „ѨHÍ~°O, 'K«e ˆH=ÅO #~°HõO ֒Ѩe âßfi㨠^•fi~å ѨÙ_»∞`«∞Ok.—
(|∞MÏi). #~°HõO ֒Ѩe âßfi㨠^•fi~å ѨÙ>Ëì K«e ÉèíiOK«~åxkQÍ LO>Ë =∞i #~°HõO
֒Ѩe K«e „áêO`«=∞~Ú# '["£∞ǨÏs~ü—Ö’ =∂#=Ùx QÆu U=∞=Ù`«∞Ok?
JÖÏ¡ÇπÏ (`«) =∂#=ÙxH˜ ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ#, HÀ=∞Å"≥∞ÿ#, „QÆǨÏ}â◊H˜Î QÆÅ â◊s~åxfl
„Ѩ™êkOKå_»∞. =∂#= â◊s~°O 35–37 ÃãO˜„ˆQ_£Å =∞^èÕº P~ÀQƺOQÍ LO@∞Ok. nxHõ<åfl
Z‰õΩ¯"≥·<å, `«‰õΩ¯"≥·<å J<å~ÀQƺ ÅHõ∆}ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. XHõ"Õà◊ â◊s~° LëÈ‚„QÆ`« 35
#∞O_ç `«yæ 26 ÃãO˜„ˆQ_£ =~°‰õΩ `«yæ`Õ =∞~°}O ã¨OÉèíqã¨∞ÎOk. WOHÍ XHõ"Õà◊ D LëÈ‚„QÆ`«
qѨs`«"≥∞ÿ# K«e =Å¡ â◊s~°OÖ’x U ÉèÏQÆOÖ’<≥·<å –6.75 ÃãO˜„ˆQ_£ =~°‰õΩ áÈ`Õ P
ÉèÏQÆO K«e =Å¡ HÍe ÖË^• ‰õΩo§ Hõ$tOz, "≥O@<Õ "ÕÔ~·áÈ`«∞Ok. nxfl "≥·^Œºâß„ã¨ÎOÖ’
'Frost Bite— JOÏ~°∞.
H˘kÌ Hõ∆}ÏʼnõΩ ''["£∞ǨÏs~ü——Ö’ Dq^èŒ"≥∞ÿ# K«ÖË LO^Œ#∞HÀO_ç. ^•x=Å¡ â◊s~°OÖ’x
LëÈ‚„QÆ`« –6.75 ÃãO˜„ˆQ_£ =~°‰õΩ KÕi`Õ P tHõ∆ ZÖÏ LO@∞O^ŒO>Ë „|u‰õΩ#fl =∂#=Ùx
24 25

14. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
â◊s~°O K«e Ü≥ÚHõ¯ f„=`« =Å¡ Wã¨∞HõÖÏ K≥ÖÏ¡K≥^Œ∞Ô~· ˆ~}∞=ÙÖÏ¡ =∂iáÈ`«∞Ok. ^•xH˜
=∞m§ #∂`«# â◊s~°O W=fi|_»∞`«∞Ok. =∞m§ JÖÏ =∂~°∞`«∞Ok. =∞m§ ^•xH˜ â◊s~°O
W=fi|_»∞`«∞Ok. '["£∞ǨÏs~ü— Ö’ L#flO`« =~°‰õΩ P q^èŒ"≥∞ÿ# tHõ∆ˆH QÆ∞~°=Ù`«∂ LOÏ~°∞.
D ÖˇHõ¯Åhfl ˆH=ÅO Ãã·#∞û "åã¨Î"åÅ, „ѨÜ≥∂QÍÅ "≥Å∞QÆ∞Ö’ "ÕÜ«∞|_®¤~Ú.
J~Ú`Õ #~°HÍyflÖ’ ["£∞ǨÏs~üÖ’x K«e WǨÏÖ’HõOÖ’x K«eH˜ Z<Àfl Ô~@∞¡ JkèHõOQÍ
LO@∞O^Œ<Õk "åã¨Î=O. ["£∞ǨÏs~üÖ’ tH˜∆OKÕ q^è•#O ã¨iQÍæ ZÖÏ LO@∞O^À =∞#O
TÇ≤ÏOK«ÖËHõáÈ=K«∞Û. HÍx #~°HÍyfl J~Ú<å '["£∞ǨÏs~ü— Ö’x K«e J~Ú<å Jqâßfiã¨∞Å∞
=∂„`«O rq`«O HõO>Ë Kå=ÙˆH „áê^è•#º`« W™êÎ~°x, Kå=Ù#∞ HÀ~°∞`«∂ LOÏ~°<Õ q+¨Ü«∞OÖ’
ZÖÏO˜ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞.
"å~°∞, ''F =∂eH±! h „ѨÉèí∞=Ù =∞=∞‡efl JO`«O KÕ¿ãÎ ÉÏQÆ∞O@∞Ok?—— Jx
"Õ_»∞‰õΩOÏ~°∞. ^•xH˜ J`«_»∞, ''g∞~°∞ W^Õ q^èŒOQÍ Ñ¨_ç LOÏ~°∞, Jx JOÏ_»∞.——
(J*òAMò~°∞Ѷπ:77)
JÖÏ¡ÇπÏ (`«JÖÏ) =Úã≤¡=ÚÅO^Œih `«# ^ŒÜ«∂^•H˜∆}ϺÅ`À ["£∞ǨÏs~ü Ü≥ÚHõ¯
#~°H õÜ«∂`«# #∞O_ç HÍáê_»∞QÍHõ. xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ PÜ«∞# Hõ∆q∞OKÕ"å_»∞. Hõ~°∞}˜OKÕ"å_»∞.
`«# ^•ã¨∞ÅÃÑ· HÍ~°∞}Ϻxfl ‰õΩiÑ≤OKÕ"å_»∞, ã¨∞xfl`« =∞#ã¨∞QÆÅ"å_»∞.
9.WOHÍJ<ÕHõ~°HÍÅtHõ∆Å∞:
Y∞~üP<£ =∞iÜ«Ú Ç¨Ïnã¨∞Ö’¡ #~°HõOÖ’x Jyfl tHõ∆ÖË HÍHõ WOHÍ Z<Àfl ~°HÍÅ
tHõ∆Å#∞ QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOK«_»O [iyOk. JO`ÕHÍHõ H˘xfl <Õ~åʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ tHõ∆Å∞OÏÜ«∞x
‰õÄ_® ¿Ñ~˘¯#|_çOk. J~Ú`Õ nxH˜`À_»∞ JÖÏ¡ÇπÏ (`«) D q+¨Ü«∂xfl ‰õÄ_® `≥eÜ«∞*Ëã≤
L<åfl_»∞.
D q^èŒ"≥∞ÿ# W`«~° tHõ∆Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú:
XHõ KÀ@ (™ê^£:58) (KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ tHõ∆), (=º^è•Éèíi`«"≥∞ÿ# tHõ∆).
=∞~À KÀ@ (KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ tHõ∆), WOHÀ KÀ@ (KåÖÏ Hõiî#"≥∞ÿ# tHõ∆)QÍ ¿Ñ~˘¯#
|_çOk. g˜ QÆ∞iOz ˆH=ÅO JÖÏ¡ÇπψH `≥Å∞ã¨∞.
*ˇ·Ö’¡ <Õ~°ã¨∞ÎÅ tHõ∆Å∞ x~°‚~ÚOK«|_ç LOÏ~Ú. HÍx H˘O^Œ~°∞ <Õ~°ã¨∞ÎÅ q+¨Ü«∞OÖ’
JkèHÍ~°∞Å∞ ˆH=ÅO 'g_çH˜ =∞Oz QÆ∞}áê~î°O K≥ѨÙÊ— Jx =∂„`«"Õ∞ JOÏ~°∞. tH˜∆OKÕ
"å_»∞ JkèHÍ~°∞Å∞ UO HÀ~°∞`«∞<åfl~°<Õk `≥Å∞ã¨∞‰õΩOÏ_»∞. J^Õ q^èŒOQÍ JÖÏ¡ÇπÏ Jqâßfiã¨
<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ QÆ∞}áê~î°O <Õ~°Ê_®xH˜ Ѷ¨ÖÏ<å =º‰õΩÎÅ#∞ Hõiî#OQÍ tH˜∆OK«∞ Jx JO>Ë
KåÅ∞. #~°Hõ ^Œ∂`«Å‰õΩ WÖÏO˜ =∞Ǩ Jqâßfi㨠<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ U q^èŒOQÍ Hõiî#OQÍ
tH˜∆OKåe? Z=~°∞ ZÖÏO˜ tHõ∆‰õΩ J~°∞›Å∞, WOHÍ "åix ZÖÏ tH˜∆OKåe? J#flk ‰õÄ_®
`≥e¿ã LO@∞Ok.
W^Õ P #~°HõO. nx tHõ∆ŠѨ@¡ ÃÇÏK«ÛiOKÕO^Œ∞‰õΩ JÖÏ¡ÇπÏ (`«) „Ѩ=HõÎÅ#∞
„ѨÉèíqOѨ*Ëâß_»∞. „Ѩ=HõÎ (ã¨) „Ѩ[Å#∞ #~°HÍyfl QÆ∞iOz ÃÇÏK«ÛiOK«_»OÖ’ Z@∞=O˜
H˘~°`« LOK«ÖË^Œ∞. „Ѩ[Å#∞ J<ÕHõ™ê~°∞¡ ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞.
''#~°HÍyfl #∞O_ç ~°H˜∆OK«∞HÀO_ç. Y~°∂˚~°O =ÚHõ¯ WzÛ J~Ú<å 㨈~. nx ™ÈÎ=∞`«
ÖËx"å~°∞ =∞Oz =∂@ ѨeH˜ ~°H˜∆OK«∞HÀ"åe.—— (=Úã≤¡"£∞)
Jyfl #∞O_ç ~°Hõ∆} ZO`« `«Ñ¨Êxã¨i JO>Ë Z=i =^ŒÌ ^•#O KÕÜ«∞_®xH˜ Ug∞
ÖËHõáÈ`Õ Hõhã¨O Y~°∂˚~°O =ÚHõ¯ ^•#O KÕã≤ J~Ú<å㨈~ ~°H˜∆OK«∞HÀ"åe. WOHÍ H˘O^Œi
=^ŒÌ Jk ‰õÄ_® ÖËHõáÈ`Õ =∞Oz =∂@ѨeH˜ ~°H˜∆OK«∞‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∂e. „Ѩ=HõÎ (ã¨)
Ü≥ÚHõ¯ z=i =K«<åÅ∞: ''Z=i =^ŒÌ Y~°∂˚~°O =ÚHõ¯ J~Ú<å ÖËHõáÈ`Õ—— „Ѩ=HõÎ (ã¨) `«#
J#∞K«~° ã¨OѶ¨∂xfl #~°HÍyfl #∞O_ç ~°H˜∆OK«ÏxH˜ ZO`« `«Ñ≤OKÕ"å~À, Hõ$+≤KÕ¿ã"å~À D
"åHõºO =Å¡ J~°ú=∞=Ù`«∞Ok. Ǩτ[`ü J|∞ÌÖÏ¡ÇπÏ a<£ JÉσãπ (~°l) WÖÏ JO@∞<åfl~°∞:
''„Ѩ=HõÎ (ã¨) =∂‰õΩ #~°HÍyfl #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<Õ ^Œ∞P#∞ Y∞~üP<£ ã¨∂~åÅ∞
É’kèOz#@∞ì É’kèOKÕ"å~°∞.—— (#™ê~Ú)
Ǩτ[`ü =∂eH± a<£ n<å~ü (~°Ç¨ ‡Öˇ·)WÖÏ JO@∞<åfl~°∞: ''<å =^ŒÌ ã¨Ç¨ Ü«∞ ‰õΩÅ∞
LO>Ë <Õ#∞ "åix „ѨѨOK«O #Å∞"≥·Ñ¨ÙÅ D q^èŒOQÍ „ѨHõ˜OK«ÏxH˜ ѨOÑ≤ ™êÎ#∞.
'„Ѩ[ÖÏ~å! #~°HÍyfl #∞O_ç HÍáê_»∞HÀO_ç. „Ѩ[ÖÏ~å! #~°HÍyfl #∞O_ç HÍáê_»∞HÀO_ç.——
„ѨѨOK« =∞O`å HÍHõáÈ~Ú<å =∞#Ö’ „Ѩu =ºH˜Î `«# ÉèÏ~åºa_»¤Å#∞, `«# |O^èŒ∞q∞„`«∞Å#∞
#~°HÍyfl Ѩ@¡ ÃÇÏK«ÛiOK«QÆÅ_»∞. `«# |O^èŒ∞q∞„`«∞Å#∞ `«# Ѩiã¨~åÖ’¡ L#fl "åix,
`«# ã¨Ç¨Ï=~°∞ÎÅ#∞ D q^èŒOQÍ ÃÇÏK«ÛiOK«QÆÅ_»∞. ''„Ѩ[ÖÏ~å! #~°HÍyfl #∞O_ç HÍáê_»∞
HÀO_ç. Y~°∂˚~°O =ÚHõ¯ WzÛ J~Ú<å 㨈~, WOHÍ Z=i =^ŒÌ Wk ‰õÄ_® ÖˉõΩO>Ë =∞Oz
=K«<åÅ∞ =e¡Oz `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ"åe.—— (=Úã≤¡"£∞)
tH˜∆OK«@OÖ’ ǨÏ^ŒÌO@∂ LO_®e!
#~°HÍyfl =∞iÜ«Ú JO^Œ∞Ö’ L#fl J<ÕHõ ~°HÍÅ tHõ∆Å#∞ QÆ∞iOz K«k"Õ @ѨÙÊ_»∞
=∞x+≤ ÉèíÜ«∞O`À =}˜H˜áÈ`å_»∞. J#∞HÀ‰õΩO_® =∞x+≤ #~°HõO #∞O_ç â◊~°}∞HÀ~°∞`å_»∞.
HÍx ^•xH˜`À_»∞ XHõ q^èŒ"≥∞ÿ# PÖ’K«# ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk. rq `åO`«O KÕã≤# áêáêÅ∞,
Jq Z#fl~Ú<å㨈~ "å˜ tHõ∆‰õΩ XHõ Ѩiq∞u LO_®e. =∞i P JÖÏ¡ÇπÏ `«# ^•ã¨∞Å#∞
Jq∞`«OQÍ Hõ~°∞}˜OKÕ"å_»∞, ^ŒÜ«∞K«∂¿Ñ"å_»∞ `«# ^•ã¨∞Å#∞ âßâ◊fi`«OQÍ #~°HÍyflÖ’
ZÖÏ tH˜∆OK«QÆÅ_»∞?
D „Ѩâ◊fl‰õΩ ã¨=∂^è•#O "≥^ŒHõ_®xH˜ =ÚO^Œ∞ JÖÏ¡ÇπÏ (`«) Ü≥ÚHõ¯ tHõ∆, „ѨuѶ¨ÖÏÅ
=º=ã¨÷Ö’x XHõ =ÚYº q+¨Ü«∂xfl QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe. „Ѩ=HõÎ (ã¨) WÖÏ „Ѩ=zOKå~°∞:
''XHõ =ºH˜Î „Ѩ[Å#∞ ã¨<å‡~°æO "≥·Ñ¨Ù PǨ fix¿ãÎ, J`«xH˜ J`«x ã¨O^Õâßxfl
J#∞ã¨iOz# "åiH˜ ã¨=∂#OQÍ Ñ¨Ù}ºO Åaèã¨∞ÎOk. WOHÍ "åi ѨÙ}ºOÖ’ Z@∞=O˜
26 27

15. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
H˘~°`« LO_»^Œ∞. J^Õ q^èŒOQÍ XHõ =ºH˜Î „Ѩ[Å#∞ =„Hõ=∂~åæÅ "≥·Ñ¨Ù Ñ≤e¿ãÎ J`«xH˜ J`«x
Ñ≤Å∞ѨÙ#∞ J#∞ã¨iOz# "åiH˜ ã¨=∂#OQÍ áêѨO K«∞@∞ì‰õΩO@∞Ok. "åi áêѨOÖ’
Z@∞=O˜ H˘~°`« LO_»^Œ∞. (=Úã≤¡"£∞). nxx Ǩ cÖò, MÏcÖò ã¨OѶ¨∞@# ^•fi~å WOHÍ
q=~°OQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. nx QÆ∞iOz „Ѩ=HõÎ(ã¨) WÖÏ „Ѩ=zOKå~°∞:
''„ѨѨOK«OÖ’ J<åºÜ«∞OQÍ Z=~°∞ K«OѨ|_ç<å, P áêѨOÖ’ Ǩτ[`ü P^Œ"£∞
(J) "≥Ú^Œ˜ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ MÏcÖò ‰õÄ_® ÉèÏQÆO ѨOK«∞‰õΩOÏ_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë "å_Õ
JO^ŒiHõO>Ë =ÚO^Œ∞ ǨÏ`åº Ñ¨^ŒÌux Hõ#∞Q˘<åfl_»∞. (|∞MÏi, =Úã≤¡"£∞). D K«Ïìxfl
J#∞ã¨iOz Jqâßfiã≤H˜ ˆH=ÅO `«# áêáêÅ tHõ∆ =∂„`«"Õ∞ Ѩ_»^Œ∞. "å_ç ã¨O`«u, "åi
ã¨O`«u D q^èŒOQÍ f~°∞Êk#O =~°‰õΩ "å_ç ã¨O`«uÖ’ Ѩ٘ì# "å~°O^Œi Jqâßfi㨠Ѩi}Ï=∞O
"å_çH˜ Ѩ_»∞`«∞Ok. "å_»∞ JÖÏ¡ÇπÏ, PÜ«∞# „Ѩ=HõÎ Ü≥ÚHõ¯ q^èÕÜ«∞`«#∞ u~°ã¨¯iOKå_»∞.
"å_ç `«~°∞"å`« QÆÅ Jqâßfiã¨∞ʼnõÄ J^Õ QÆuѨ_»∞`«∞Ok. `«# ã¨O`å<åxH˜ Jqâßfiã¨
tHõ∆} WzÛ# Jqâßfiã¨∞ÅO^Œi Ѩ@¡ W^Õ q^èŒOQÍ „Ѩ=iÎOK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D
ã¨∂„`åÅ##∞ã¨iOz „Ѩu Jqâßfiã≤ Ü≥ÚHõ¯ áêáêÅ zÏì ZO`« ÃÑ^ŒÌkQÍ LO@∞O^ŒO>Ë
"å_çx #~°HõOÖ’ âßâ◊fi`«OQÍ LOK«_»"Õ∞ <åºÜ«∞OQÍ, ^èŒ~°‡OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«|_»∞`«∞Ok.
WÖÏ Jqâßfiã≤ Ѩ@¡ „Ѩ=iÎOK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ"Õà◊ Jqâßfiã≤ Jqâßfi™êxfl ™ê=¸Ç≤ÏHõ
L^Œº=∞ ~°∂ѨO WzÛ ã¨=∂[OÖ’, ^Õâ◊OÖ’, „ѨѨOK«OÖ’ ^•xfl ™ê÷Ñ≤OKåÅx „Ѩܫ∞ufl¿ãÎ,
D Hõ$+≤, „Hõ=∞tHõ∆}`À ‰õÄ_ç# „Ѩܫ∞`åflÅ∞ J`«x áêáêxfl ÖËHõ Jqâßfi™êxfl =∞s Jaè=$kú
Ѩ~°∞™êÎ~Ú. D Jaè=$kú J`«x Hõ$+≤, „Ѩܫ∞`åflʼnõΩ Ѷ¨e`«"Õ∞. D L^Œº=∞O ^•fi~å
ZO`«=∞Ok =∂~°æ„Éèí+¨µìÅÜ«∂º~°∞, WOHÍ D L^Œº=∂xfl ™ê÷Ñ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ Zxfl áêáêÅ∞
KÕÜ«∞|_®¤~Ú? L^•: Öˇx<£ Hõ=¸ºx["£∞ ™ê÷Ѩ#‰õΩ ÅHõ∆Å H˘Åk =∂#=ÙÅ#∞
J<åºÜ«∞OQÍ ã¨OǨÏiOKå_»∞. =ºuˆ~H˜Oz#"åiÃÑ· ÃÑ·âßzHõOQÍ J`åºKå~åÅ∞ KÕâß_»∞.
Ñ¨Öˇ¡Å#∞, Ѩ@ì}ÏÅ#∞ ^èŒfiOã¨O KÕ~ÚOKå_»∞. =Úã≤¡O „áêO`åÖ’¡ W™ê¡O =∂~°æOÖ’
P@OHÍÅ∞ HõeyOKÕO^Œ∞‰õΩ qâ◊fi„Ѩܫ∞`åflÅ∞, ‰õΩ„@Å∞ qxÜ≥∂yOKå_»∞. JÖÏ¡ÇπÏ, PÜ«∞#
„Ѩ=HõÎÅ#∞ LK«ÛùiOK«Ïxfl, J*Ï<£ W=fiÏxfl, #=∂A PK«iOK«Ïxfl, Y∞~üP<£
ѨiîOK«Ïxfl, =∞ã≤˚^Œ∞Å∞, =∞^Œ~°™êÅÃÑ· POHõ∆Å∞, ѨO_ç`«∞Å, ^è•i‡Hõ"Õ`«ÎÅ ã¨OǨÏ~°},
D <Õ~åÅhfl Öˇx<£ áêáêÅ *Ïa`å ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. WOHÍ „ÔH·ã¨Î= ã¨O`«u
Jqâßfiã¨∞Å u~°™ê¯~åxˆH HÍ^Œ∞, HÀÏ¡k =∂#=ÙÅ =∂~°æ„Éèí+¨ì`åfixH˜ ÉÏ^èŒ∞º_≥· D ÉèÏ~åxfl,
`«=∞ Éèí∞*ÏÅÃÑ· "≥∂ã¨∞‰õΩO@∂ f~°∞Êk#O <å_»∞ =™êÎ_»∞. ǨÏ`«ºÅ∞, HõÖ’¡ÖÏÅ∞, <Õ~åÅ
*Ïa`å "Õ~°∞QÍ LO@∞Ok. WÖÏO˜ W™ê¡O â◊„`«∞=Ù hK« Jqâßfiã≤ H˘~°‰õΩ #~°HõO Hõ<åfl
=∞OzKÀ@∞ Uk HÍQÆÅ^Œ∞?
=∂iÛ 1846Ö’ =∞Ǩ ~åA QÆ∞ÖÏÉò ã≤OQ∑ Hõj‡~°∞#∞ H˘x `«# |Å PkèHõº`«#∞
™ê÷Ñ≤OK«ÏxH˜ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. JѨÙÊ_»∞ W^ŒÌ~°∞ =Úã≤¡O ã¨~åÌ~°∞Å∞ q∞bMÏ<£, ã¨Éò˚ Jb
MÏ<£ =ºuˆ~H˜OKå~°∞. QÆ∞ÖÏÉò ã≤OQ∑ W^ŒÌih `«Å„H˜O^Œ∞Å∞QÍ „"ÕÖÏ_»QƘì "åi K«~å‡Å∞
fÜ«∞=∞x P^ÕtOKå_»∞. D ^Œ$â◊ºO ZO`« ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ LO_Õ^ŒO>Ë QÆ∞ÖÏÉò ã≤OQ∑
‰õΩ=∂~°∞_»∞ ~°}üc~ü ã≤OQ∑ `åà◊ÖËHõ ã¨Éèí #∞O_ç ÖËz "≥o§áÈÜ«∂_»∞. QÆ∞ÖÏÉò ã≤OQ∑ J`«xfl
Ñ≤eÑ≤Oz WÖÏ J<åfl_»∞: ''XHõ"Õà◊ hÖ’ D ^Œ$â◊ºO K«∂¿ã â◊H˜Î ÖËHõáÈ`Õ x#∞fl <å "å~°ã¨`«fiO
#∞O_ç `˘ÅyOz "Õ™êÎ#∞.—— W™ê¡O =∞iÜ«Ú =Úã≤¡=ÚŠѨ@¡ â◊„`«∞`«fi tHõ∆}‰õΩ `«y#
QÆ∞}áê~î°O #~°HÍyfl `«Ñ¨Ê =∞Ô~=~°∞ W=fiQÆÅ~°∞?
ÉèÏ~°`« qÉèí[# ã¨=∞Ü«∞OÖ’, 'ÖÏ~ü¤ =∞øOò ÉÏ@<£, Ѩ>ËÖò, <≥„Ǩ˙, QÍOnè
"≥Ú^ŒÖˇ·#"å~°∞ W™ê¡O â◊„`«∞`«fiOÖ’ ÉèíÜ«∞OHõ~° Ѩ^äŒHÍÅ∞ "Õã≤ =Úã≤¡=ÚŠǨÏ`«ºÅ∞
KÕ~ÚOKå~°∞. =Úã≤¡O „ã‘ÎÅ =∂#ÉèíOQÍÅ∞ KÕâß~°∞. JÉèíO â◊√ÉèíO `≥eÜ«∞x Ñ≤Å¡Å#∞
ǨÏ`«º KÕ~ÚOKå~°∞. nxH˜ `«y# „ѨfHÍ~°O #~°HÍyfl, #~°HõOÖ’ L#fl áê=ÚÅ∞ `Õà◊√§
„ѨfHÍ~°O f~°∞ÛHÀ#O`« =~°‰õΩ ǨÏ`«ºKÕÜ«∞|_ç# x~°∞¿Ñ^Œ =Úã≤¡=ÚÅ, =∂<åÅ#∞
áÈQ˘@∞ì‰õΩ#fl =Úã≤¡O „ã‘ÎÅ, J=∂Ü«∞Hõ ÉÏÅÅ P`«‡Å∞ ZÖÏ âßOu™êÎ~Ú?
QÀK«~° JQÀK«~° q+¨Ü«∂Å∞ `≥eã≤# P JÖÏ¡ÇπÏ, =∂#=ÙÅ =∞#ã¨∞ÅÖ’ ^•y
L#fl HÀiHõÅ#∞, HÍOHõ∆Å#∞ ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ_»∞. Jqâßfiã¨∞Å H˘~°‰õΩ qq^èŒ ~°HÍÅ
tHõ∆Å#∞ x~°‚~ÚOKå_»∞. xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ "å~°∞ "嘈H J~°∞›Å∞. W=xfl <åºÜ«∞OQÍ,
^èŒ~°‡OQÍ x~°‚~ÚOK«|_®¤~Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë JÖÏ¡ÇπÏ (`«) =∂#=ÙŠѨ@¡ ZO`À
Hõ~°∞}˜OKÕ"å_»∞, ^ŒÜ«∞K«∂¿Ñ"å_»∞. PÜ«∞# Z=iH© ~°=fiO`« J<åºÜ«∞O ‰õÄ_® KÕÜ«∞_»∞.
WOHÍ h „ѨÉèí∞=Ù Z=ih ~°=fiO`« J<åºÜ«∞O ‰õÄ_® KÕÜ«∞_»∞.(JÖò HõǨÏѶπ:49)
g∞ ÉèÏ~åºa_»¤Å#∞ #~°HÍyfl #∞O_ç ~°H˜∆OK«∞HÀO_ç:
Y∞~üP<£Ö’ JÖÏ¡ÇπÏ (`«) WÖÏ P^ÕtOKå_»∞:
''qâßfiã¨∞ÖÏ~å! g∞~°∞ q∞=∞‡efl, g∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ =∂#=ÙÅ∞, ~åà◊√§, WO^èŒ#O
HÍQÆÅ Jyfl #∞O_ç HÍáê_»∞HÀO_ç. ^•xÖ’ ZO`À |e+¨µìÅ∞, J`«ºO`« Hõiî#∞Å∞
J~Ú# ^≥·=^Œ∂`«Å∞ xÜ«∞q∞OK«|_ç LOÏ~°∞. "å~°∞ ZO`« =∂„`«O JÖÏ¡ÇπÏ
P[˝#∞ LÅ¡OѶ≤∞OK«~°∞. "å~°∞ `«=∞‰õΩ P^ÕtOz# ^•<Õfl áꘙêÎ~°∞.——(J`«Î„Ç‘Ï"£∞:6)
D "åHõºOÖ’ JÖÏ¡ÇπÏ (`«) Ô~O_»∞ q+¨Ü«∂Å#∞ QÆ∞iOz P^ÕtOKå_»∞:
1. q∞=∞‡efl g∞~°∞ #~°HÍyfl #∞O_ç ~°H˜∆OK«∞HÀO_ç.
2. g∞ ‰õΩ@∞OÉÏhfl #~°HÍyfl #∞O_ç ~°H˜∆OK«∞HÀO_ç.
‰õΩ@∞O|O JO>Ë ÉèÏ~åºa_»¤Å∞ Jx J~°÷O. JO>Ë „Ѩu =ºH˜Î `«#`Àáê@∞ `«#
ÉèÏ~åºa_»¤Å#∞ ‰õÄ_® #~°HÍyfl #∞O_ç ~°H˜∆OK«@O `«Ñ¨Êxã¨i J#fl=∂@. ÉèÏ~åº a_»¤Å
Ѩ@¡ W^Õ x["≥∞ÿ# „âıÜ≥∂aèÖÏ+¨ =∞iÜ«Ú JÖÏ¡ÇπÏ q^èÕÜ«∞`« ‰õÄ_®. JÖÏ¡ÇπÏ (`«) „Ѩ=HõÎ
(ã¨)#∞ nxx QÆ∞iOz P^ÕtOz#ѨÙÊ_»∞:
(JO>Ë h |O^èŒ∞q∞„`«∞Å#∞ #~°HÍyfl Ѩ@¡ ÃÇÏK«ÛiOK«∞) JѨÙÊ_»∞ „Ѩ=HõÎ (ã¨) `«#
‰õΩ@∞O|O "åix, `«# `≥QÆ"åix Ñ≤eKå~°∞. "åix #~°HÍyfl Ѩ@¡ ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞.
z=~°QÍ `«# ‰õΩ=∂Ô~ΠǨτ[`ü á¶êu=∂(~°lJ<£)#∞ Ñ≤ez WÖÏ LѨ^ÕtOKå~°∞.
28 29

16. #~°Hõ qâıëêÅ∞ #~°Hõ qâıëêÅ∞
''F á¶êu=∂ (~°l)! x#∞fl #∞=Ùfi #~°HÍyfl #∞O_ç HÍáê_»∞HÀ, JÖÏ¡ÇπωõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
(f~°∞Ê k#O <å_»∞) <Õ#∞ h‰õΩ ^ÕxH© ѨxH˜~å#∞.—— (=Úã≤¡"£∞)
`«# |O^èŒ∞q∞„`«∞Å#∞, `«# `≥QÆ"åix #~°HÍyfl Ѩ@¡ ÃÇÏK«ÛiOz# `«~°∞"å`«, `«#
‰õÄ`«∞ifl #~°HÍyfl Ѩ@¡ ÃÇÏK«ÛiOz „Ѩ=HõÎ (ã¨) =Úã≤¡=ÚÅO^ŒiH© `«=∞ ã¨O`å<åxfl #~°HÍyfl
#∞O_ç ~°H˜∆OK«@O ‰õÄ_® `«e¡^ŒO„_»∞Å ÉÏ^茺`«Ö’¡ XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# ÉÏ^茺`« Jx Kå˜
K≥áêÊ~°∞.
XHõ ǨÏnã¨∞Ö’ „Ѩ=HõÎ (ã¨) WÖÏ „Ѩ=zOKå~°∞:
''„Ѩu tâ◊√=Ù „ѨHõ$u (W™ê¡O) xÜ«∞=∂#∞™ê~°O [x‡™êÎ_»∞. "å_ç `«e¡^ŒO„_»∞Å∞
"å_çx Ü«¸^Œ∞xQÍ<À, „ÔH·ã¨Î=ÙxQÍ<À, <åã≤ΉõΩxQÍ<À =∂iÛ"Õ™êÎ~°∞.—— (|∞MÏi)
JO>Ë ™ê^è•~°}OQÍ `«e¡^ŒO„_»∞ÖË `«=∞ ã¨O`å<åxfl ã¨fi~°æ=∂~°æO ÖË^• #~°Hõ =∂~åæ#
ÃÑ_»`å~°∞.
JÖÏ¡ÇπÏ (`«) Y∞~üP<£Ö’ =∂#=Ùx Ü≥ÚHõ¯ J<ÕHõ |ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ QÆ∞iOz ¿Ñ~˘¯
<åfl_»∞. L^•: =∂#=Ù_»∞ =∞Ǩ J`åºKåi =∞iÜ«Ú Hõ$`«Ñ¶¨Úfl_»∞. (W„ÉÏÇ‘Ï"£∞:34).
=∂#=Ù_»∞ KåÖÏ `˘O^Œ~°áê@∞QÆÅ"å_»∞. (|h W„™ê~¸Öò:11) "≥Ú^ŒÖˇ·#q. W`«~°
|ÅÇ‘Ï#`«Ö’¡ XHõ |ÅÇ‘Ï#`« Uq∞@O>Ë =∂#=Ù_»∞ `«fi~°QÍ ÅaèOKÕ ÖÏÉèÏʼnõΩ „áê=ÚYº`«
W™êÎ_»∞. Jq `å`å¯eHõ"≥∞ÿ#"≥·<å, ÖË^• `«‰õΩ¯= ã¨OYºÖ’ L<åfl 㨈~. J~Ú`Õ PÅ㨺OQÍ
ÅaèOKÕ ÖÏÉèÏÅ#∞ Ç‘Ï#OQÍ K«∂™êÎ_»∞. Jq âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#"≥·<å, JkèHõ ã¨OYºÖ’ L<åfl㨈~.
JÖÏ¡ÇπÏ P^Õâ◊O:
''"å~°∞ `«fi~°QÍ ÅaèOKÕ ^•xfl (WǨÏÖ’HÍxfl) „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl~°∞. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ ~åÉ’ÜÕ∞
Hõiî#"≥∞ÿ# k<åxfl q㨇iã¨∞Î<åfl~°∞.—— (J^ŒÌ„ÇπÏ:27)
=∂#=ÙÖ’¡x D ™êfiÉèÏqHõ |ÅÇ‘Ï#`«Å =ÖË¡ KåÖÏ =∞Ok `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ `«=∞
ã¨O`å<åxfl WǨÏÖ’HõѨ٠`å`å¯eHõ rq`«OÖ’ Éè’QÆÉèÏQͺÅ∞, Q“~°"À#fl`«∞Å∞ ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ
™ê÷<åÅ∞ WÑ≤ÊOK«ÏxH˜ K«kqOKÕ „Ѩܫ∞`«flO KÕ™êÎ~°∞. ^•xH˜ ZO`«HÍÅO Ѩ˜ì<å, ZO`«
^èŒ#O Y~°∞Û J~Ú<å, Zxfl HõëêìÅ∞ =zÛ<å 㨈~. J~Ú`Õ KåÖÏ `«‰õΩ¯= =∞Ok `«e¡^ŒO„_»∞Å∞
`«=∞ ã¨O`å<åxfl Ѩ~°Ö’Hõ rq`«OÖ’x Q˘Ñ¨ÊQ˘Ñ¨Ê ™ê÷<åÅ∞, Q“~°"åÅ∞ WÑ≤ÊOK«_®xH˜
^è•i‡Hõ q^Œº#∞ WÑ≤ÊOKÕ U~åÊ@∞ KÕ™êÎ~°∞. Ѩ~°Ö’Hõ q^Œº „áêѨOzHõ q^ŒºHõ<åfl ZO`À
ã¨∞Å∞"≥·#k. ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ#n#∞. Wk LÉèíÜ«∞ Ö’HÍÅ ^Œ$ëêìº `«e¡^ŒO„_»∞ʼnõΩ ÖÏÉèíO KÕ‰õĈ~Û^Õ.
„áêѨOzHõ q^Œº#∞ JÉèíºã≤OKÕ KåÖÏ =∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ PK«~°}Ö’ `«e¡ ^ŒO„_»∞Å
Ѩ@¡ „^ÀǨïÅ∞QÍ, ã¨fi`«O„`«∞Å∞QÍ =∂~°∞`«∞<åfl~°∞. ^è•i‡Hõ q^Œº#∞ JÉèíºã≤OKÕ KåÖÏ
=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞ `«e¡^ŒO„_»∞ŠѨ@¡ q^èÕÜ«∞`« K«∂ѨÙ`«∂, "åi ¿ã= KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
WOHÍ Ñ¨~°Ö’HõO ^Œ$ëêìº xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ ã¨^Œ∞ƒkú, ^≥·=cèu, ^è•i‡Hõ`«QÆÅ WÖÏO˜ ã¨O`å#"Õ∞
ÖÏÉèí^•Ü«∞HõO HÍQÆÅ^Œ∞. D "åã¨Î"åÅxflO˜h `≥eã≤ LO_ç, ã‘fiHõiã¨∂Î ‰õÄ_® 99%
=∞Ok `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ `«=∞ ã¨O`å#O H˘~°‰õΩ ^è•i‡Hõ q^ŒºHõO>Ë „áêѨOzHõ q^Œº‰õΩ JkèHõ
„áê^è•#º`«xã¨∞Î<åfl~°∞. ~°O_ç! =∂#=Ùx Ü≥ÚHõ¯ D |ÅÇ‘Ï#`«#∞ =∞~À "≥·Ñ¨Ù #∞O_ç
Ѩije^•ÌO.
TÇ≤ÏOK«O_ç! XHõ WO˜H˜ xѨÙÊ JO@∞‰õΩOk. WO’¡ L#fl "å~°O^Œ~°∂ WO˜
#∞O_ç |Ü«∞˜H˜ =KÕÛ™êÎ~°∞. á⁄~°áê@∞# XHõ JÉσ~Ú WO’¡ LO_çáÈ`å_»∞. P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«e¡^ŒO„_»∞ŠѨiã≤÷u, PO^Àà◊# ZÖÏ LO@∞Ok? „áêѨOzHõ ã¨=∞㨺Å∞,
"åºáê~°O, L^ÀºQÆO, J<å~ÀQƺO "≥Ú^ŒÖˇ·#q U"≥·<å P JÉσ~Ú #∞O_ç =∞~°ÅÛQÆÅ"å?
ZO`«=∂„`«O HÍ^Œ∞. `«=∞ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ P xѨÙÊ #∞O_ç ~°H˜∆OK«|_»#O`« =~°‰õΩ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞
Ô~ѨÊáê@∞ÔH·<å ã¨∞YOQÍ LO_»ÖË~°∞. `«=∞ ã¨O`å<åxfl =∞O@Å #∞O_ç ~°H˜∆OK«ÏxH˜
`«e¡^ŒO„_»∞Å „áê}ÏÅ∞ Ѩ}OQÍ ÃÑÏì Å<åfl ^•xH˜ ‰õÄ_® "å~°∞ ã≤^ŒúѨ_»`å~°∞. ZO`«
Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. `å`å¯eHõ"≥∞ÿ# D WǨÏÖ’Hõ rq`«OÖ’ „Ѩu =ºH©Î `«# ã¨O`å<åxfl
=∞O@Å #∞O_ç ~°H˜∆OKåÅx HÀ~°∞‰õΩOÏ_»∞. HÍh Ѩ~°Ö’HõOÖ’ #~°HÍyfl #∞O_ç `«#
ã¨O`å<åxfl ~°H˜∆OKåÅx =∂„`«O KåÖÏ H˘kÌ=∞OkˆH J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
JÖÏ¡ÇπÏ P^Õâ◊O : ''<å ^•ã¨∞Ö’¡ KåÖÏ H˘kÌ =∞O^Õ Hõ$`«[˝`« K«∂¿Ñ"å~°∞.—— (ã¨ÉÏ:13)
xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ =∂#=Ùx D |ÅÇ‘Ï#`« ѨsHõ∆Ö’x ÉèÏQÆ"Õ∞. ѨsHõ∆ HÀã¨"Õ∞ =∂#=Ù_çfl
WǨÏÖ’Hõ rq`«OÖ’xH˜ ѨOѨ|_çOk. D ѨsHõ∆ QÆ∞iOz `≥eqQÍ „Ѩ=iÎOKÕ"å_Õ
|∞kú=∞O`«∞_»∞. `«# ã¨$+≤ìHõ~°Î, „ѨÉèí∞=Ù‰õΩ q^èÕÜ«∞`« K«∂Ѩ_»"Õ∞ =∂#=Ùx `≥eq `Õ@ʼnõΩ
x^Œ~°≈#O. JÖÏ¡ÇπÏ (`«) qâßfiã¨∞ʼnõΩ #~°HÍyfl #∞O_ç `«=Ú‡ `å=Ú ~°H˜∆OK«∞HÀ"åÅx,
`«=∞ ‰õΩ@∞OÉÏxfl #~°HÍyfl #∞O_ç ~°H˜∆OK«∞HÀ"åÅx P^ÕtOKå_»∞. „Ѩu =Úã≤¡O `«##∞,
`«#‰‰õΩ@∞OÉÏxfl #~°HÍyfl #∞O_ç ~°H˜∆OK«∞ HÀ=_®xH˜ WHõ¯_ç `«Ñ¨#, PO^Àà◊# HõO>Ë 69
Ô~@∞¡ JkèHõOQÍ PO^Àà◊#, `«Ñ¨#`À LO_®e. D ÉÏ^茺`«#∞ x~°fiiÎOK«ÏxH˜ „Ѩu
=Úã≤¡O Ô~O_»∞ q+¨Ü«∂Å#∞ qkèQÍ áê˜OKåe.
"≥Ú^Œ˜kY∞~üP<£,ǨÏnã¨∞Åq^Œº#∞JÉèíºã≤OK«_»O
Y∞~üP<£, ǨÏnã¨∞Å q^Œº#∞ JÉèíºã≤OK«_»O, J*Ï˝#O J<Õk „áêѨOzHõ q+¨Ü«∂Å
^≥·<å, ^è•i‡Hõ q+¨Ü«∂Å^≥·<å =∂#=Ùxfl #ëêìʼnõΩ, HõëêìʼnõΩ QÆ∞iKÕã¨∞ÎOk. JÖÏ¡ÇπÏ nxfl
QÆ∞iOz WÖÏ P^ÕtOKå_»∞:
''*Ï˝#=Ú#fl"å~°∂, *Ï˝#O ÖËx"å~°∂ W^ŒÌ~°∂ ã¨=∂#∞Å∞ HÍQÆÅ~å?—— (JA˚=∞~ü:9)
=∞#O K«∂ã¨∂Î LOÏO f~°∞Ê k<åxfl qâ◊fiã≤OKÕ =ºH˜Î, „Ѩà◊Ü«∞ "≥∞ÿ^•#O QÆ∞iOz
`≥eã≤# =ºH˜Î, ã¨fi~°æ#~°HÍÅ tH∆Í „ѨuѶ¨ÖÏÅ#∞ QÆ∞iOz `≥e¿ã =ºH˜Î Ü≥ÚHõ¯ rq`«O
"Õ~°∞QÍ LO@∞Ok. =∞~À =ºH˜Î ˆH=ÅO ™êO„Ѩ^•Ü«∞OQÍ f~°∞Ê k<åxfl qâ◊fiã≤™êÎ_»∞. HÍx
30 31