2017 Uluslararası Sosyal Hizmet Kongresinde sunulan bildiri sunumu

1. MÜLTECİLERE SUNULAN SAĞLIK
HİZMETİNDE
HASTANE SOSYAL ÇALIŞMACILARI’NIN
ROLÜ
Dr. Mustafa Said Yıldız

4. En küçük 15 ilin nüfusunu aştı

7. Sağlık hakkı
• Sağlık hakkı, Birleşmiş̧ Milletler İnsan Hakları
Sözleşmesi'nde de “yaşam hakkı” çerçevesinde
kabul görmüş̧ evrensel bir haktır.
• “Herkesin, kendisi ve ailesinin sağlık ve güveni için
beslenme, giyim, konut ve tıbbi bakım hakkı
vardır” ifadesi yer almaktadır.
• Uluslararası hukuka göre, mülteciler ve
sığınmacılar diğer tüm bireyler gibi, herkesin
mümkün olan en yüksek seviyede fiziksel ve
ruhsal sağlık standartlarına sahip olma hakkından
yararlanmalıdırlar (Buz, 2004:144).
Buz, S, (2004). Zorunlu Çıkış̧ Zorlu Kabul Mültecilik, Ankara: Sığınmacılar ve
Göçmenlerle Dayanışma Derneği Yayınları, s.144

8. Sığınmacı sağlığı:
En savunmasız, kırılgan gruplardan
• Dil sorunu,
• Maddi durum,
• Güç yaşam koşulları, barınma,
• Beslenme ile ilgili sorunlar,
• Sağlık hizmetlerine ve sosyal hizmetlere
ulaşımda güçlükler,
• Korku, şiddet
Karadağ, Ö. ve Altıntaş, K. H., (2010), Mülteciler ve Sağlık, TAF Preventi
Medicine Bulletin, Sayı:1, 56.

9. Sığınmacı ’ya sağlık hizmetinin
boyutları
Genel Sağlık Durumu
Genel sağlık
durumunun olumsuz
etkilenmemesi için…
Vatandaşlarımız
Türkiye
vatandaşlarının
sağlık hizmetinden
etkin şekilde
yararlanmalarının
devamını temin
için…
Sağlık hakkı
Sığınmacı kabul eden
ülke olarak sağlık
hizmeti sunma
zorunluluğu
nedeniyle…

10. AKDAĞ Recep, (2016). Sağlık Bakanlığı, 2017 yılı Bütçe Sunumu, s.45

12. Göçmen Sağlığı Merkezleri
• Ön değerlendirme ve eğitimden geçen Suriye’li
doktorlar tarafından Suriyeli hastalara sağlık hizmeti
• Sayılarının 600’u bulması planlanıyor

13. Çadır Hastane
Kamp merkezlerinde sağlık ihtiyaçlarını yerinde
karşılamak amaçlı saha hastaneleri

14. KAMU HASTANELERİNE 2016 YILINDA BAŞVURAN
SURİYELİ HASTALAR
Poliklinik
Sayısı
Acil Servise
Başvuru
Ameliyat
Sayısı
KİLİS 174.709 47.635 25.450
ŞANLIURFA 560.736 446.089 24.039
GAZİANTEP 646.179 298.800 31.751

15. Mülteciye
Sağlık Hizmeti
Hastane’de verilen sağlık hizmetinin daha az oranı mültecilere özgülenebilmekte
iken;
Sosyal Hizmet Birimi’nin hizmetlerinin çoğunluğu mültecilere ayrılmak zorundadır.
Mülteciye
Sosyal Hizmet

16. Mültecilerin Sosyal Hizmet ihtiyaçları:
daha derin ve daha çeşitli
• Ekonomik yetersizlik içinde hastalar
• Kimsesiz hastalar
• Şiddet, taciz, tecavüz mağdurları
• Özürlüler
• Adölesan Gebeler
• Çoğunlukla psikolojik destek ihtiyacı
• ... Ve bu durumların birlikte gelişmesi

17. Tıbbi Sosyal Hizmet Uygulama
Yönergesi md 12 (16 Şubat 2011)

18. Amaç
• Bu çalışmada hastanelerde mülteci nüfusunun artışı ile
yeni oluşan durumda sosyal hizmet çeşitliliği ve
yoğunluğundaki değişimin ortaya konması ve yeni
durumdaki faaliyetlerinin örneklendirilmesi,
• Özellikle mülteci nüfusunun yoğun olduğu bölgelerde
yeni oluşan durumda sosyal çalışmacı planlamasında
yeniden değerlendirme ihtiyacının bulunup
bulunmadığının tespiti,
• Bölgede görev yapan sosyal çalışmacılar’ın daha etkin
bir mülteci sağlığı hizmeti için yapılması gerekenler
konusunda düşüncelerinin öğrenilmesi.

19. Metot
• 5 il (G.Antep, Ş.Urfa, Hatay, Kilis, Diyarbakır),
• 12 Hastane,
• 15 Sosyal Çalışmacı ile
Telefonla yarı yapılandırılmış görüşme…
• Sağlık Bakanlığı Yönetim Hizmetleri Genel
Müdürlüğü İnsan Kaynakları Planlama Dairesi,
• Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
• Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Göç Sağlığı Dairesi
Görüşmeler

20. Görüşme soruları
• Mülteci hastaların hizmet almaya başlamasıyla iş
yoğunluğu ve çeşitliliğinde artış yaşandı mı?
• Mülteci hastaların sağlık hizmeti sırasında sosyal
hizmet uzmanlarının faaliyetleri nelerdir?
• Mülteci sağlığı kapsamında hangi kurum, kuruluş
ve organizasyonlarla iletişim sağlanıyor?
• Görev yaptığınız hastanede sosyal hizmet uzmanı
sayısı son dönemde arttı mı, halen yeterli midir?
• Daha etkin mülteci sosyal hizmet uygulaması için
yapılması gerekenler nelerdir?

21. Mülteciler
SHU iş yoğunluğunu artırdı
• Sosyal Hizmet birimlerinin ilgilendiği hastaların
çoğunluğu mülteciler,
• Mülteci hastalarla ilgilenmek için gereken süre
daha fazla (hasta başına harcanan süre uzun)
• Mülteci hastalarla ilgili sosyal hizmet
faaliyetlerinin çeşitliliği daha fazla,
• Mültecilerle ilgili yapılacaklar konusunda bir netlik
ve tekdüzelik bulunmuyor.
• Yeni bir alan: hukuki ve yönetsel düzenlemeleri
çok yeni. Uygulama birliği henüz sağlanabilmiş
değil.

22. Hastanelerde Sosyal Çalışmacı
sorumlulukları
• Türkiyeli hastalarla ilgili sosyal hizmet sorumlulukları
• Mülteci hastalarla ilgili sosyal hizmet sorumlulukları
– Mülteci hastaların daha çok ekonomik, temel barınma ve
tedavi ihtiyaçlarına yardımcı olunuyor. Psiko-sosyal
ihtiyaçları için derinlemesine bir çalışma dil engeli ve
yoğunluk nedeniyle gerçekleştirilemiyor.
• Diğer birimlerde görevler:
– Çocuk İzlem Merkezlerinde de sosyal çalışmacı
görevlendirilen hastaneler bulunuyor.
– Birçok hastanede Hasta Hakları Birimi ile de sosyal
çalışmacılar ilgileniyor.

23. Mülteci sosyal hizmet
çeşitliliği çok fazla
• Geçici Koruma Yabancı Kimlik numarasının
alınmasına yönlendirme (kayda alınma için
aracılık)
• İhmal, istismar, madde bağımlılığı; Mahkeme’ye
sosyal inceleme raporu
• Adölesan gebeliklerde görüşmeler, Emniyet’e
bildirim
• Engelli sağlık kurulu raporunun çıkarılması
• Tercüme hizmetlerinin koordinasyonu,

24. Mülteci sosyal hizmet
çeşitliliği çok fazla
• Kimsesiz hastanın vefatı prosedürü,
• Mali destek kaynakları konusunda bilgilendirme,
yönlendirme, bildirim ve bağlantı kurma,
• Mülteci hasta nakil hizmetlerinin organizasyonu
• Kimsesiz hastalara (Çocuk, yaşlı, engelli) kalacak
yer temini,
• Sahipsiz hastaların ailesine ulaşmak amaçlı diğer
kurumlarla iletişim
• …

25. İletişim kurulması gerekli
kuruluş ve organizasyonlar çok sayıda
• Valilik Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları
• Aile Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Hizmet Merkezleri
• Adliye,
• Emniyet,
• İl Göç idaresi,
• Konteyner kent yönetimleri,
• Başbakanlık Afet ve Acil Durum Başkanlığı (AFAD)
• Konsolosluklar,
• Kızılay
• Uluslararası kuruluşlar
• Yardım Kuruluşları (vakıf ve dernekler)

26. İyi uygulama
Kamu Hastane Birliği bünyesinde ‘Koordinasyon ve
İşbirliği’
‘Hastane Sosyal Çalışmacıları olarak belli aralıklarla bir
araya gelerek durum değerlendirmesi yapıyor,
uygulamalarda tekdüzelik sağlamaya çalışıyoruz.’
Bünyesinde sosyal çalışmacı, tercüman, psikolog ve
hekim ’in bulunduğu: «Yabancı Hasta Birimi»
‘Hastanemizde Yabancı Hasta Birimi kurulu olduğundan
mültecilerin sağlık ve sosyal hizmet ihtiyaçları daha iyi
koordine edilerek yürütülüyor’

27. Sağlık Bakanlığı
Sosyal Çalışmacı istihdamı
0
50
100
150
200
250
300
350
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

28. Sosyal Çalışmacı sayısı yatak sayısına
göre belirlenmektedir
11.05.2017 tarih 143 sayılı Sağlık Bakanlığı Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Standart
Kadro Değişikliği (Revizyonu) yazısı http://www.tkhk.gov.tr/8924_standart-kadro-cetve

29. Personel Dağılım Cetveli
http://www.yhgm.saglik.gov.tr/TR,10119/turkiye-kamu-hastaneleri-kurumu-tasra-
teskilatina-ait-personel-dagilim-cetvelleri-21042014-tarihinde-guncellenmistir.html

30. Mültecilere ve vatandaşlarımıza
daha etkin sosyal hizmet için
• Sosyal hizmet uzmanlarının süreçlere ilişkin
bilgisi ve yetkinliğinin artırılması;
– Çadır kentlerde, ASPB’nda, derneklerde,
hastanelerde çalışan sosyal çalışmacılar ile birlikte
eğitimler
– Mülteci sağlığına ilişkin el kitapları, vaka çalışmaları,
algoritmaları içeren rehberler
• Daha fazla akademik çalışma ile konunun
desteklenmesi

31. Mültecilere ve vatandaşlarımıza
daha etkin sosyal hizmet için
• Tüm ihtiyaçların ilgili olduğu organizasyonlarla
işbirliği ve koordinasyon ’un iyileştirilmesi…
(Ortak BT uygulaması)
• Özellikle bölgedeki hastanelerde görev yapan
sosyal hizmet uzmanı sayısının yeniden
değerlendirilmesi ve planlanması,
• Sosyal çalışmacı istihdam planlamasının yatak
sayısına göre değil göç dalgası sonrası oluşan
durum gereklerine göre yapılmalıdır. Bölgeye
atamada öncelik verilmesi…

32. ….Teşekkürler