Mongol ulsad zonhilon tohioldoh hort havdruud

1. Хавдар
• Хавдар гэж юу вэ?
• Хавдар нь эд, эсийн хяналт
зохицуулагагүй, хязгааргүй, өөрөө
үржин ургадаг эмгэг өөрчлөлт юм.
• Хавдрын эрсдэлт хүчин зүйл:
• Вирус-генетикийн хүчин зүй
• Физик химийн хүчин зүйл
• Үр хөврөлийн гажигшил
• Бусад шалтгаанууд

2. Зонхилон тохиолдох 10
байрлалын хавдар

4. Хорт хавдрын гаралтай нас баралт
/10000 хүн ам/ 2004 он

5. Хорт хавдрын өвчлөл, нас баралт
(2010 оны байдлаар)
• 11061 хүн хорт хавдрын хяналтанд байна
• 4544 хүн хорт хавдраар шинээр өвчилсөн
• 3059 хүн норт хавдрын улмаас нас барсан
• Шинээр хорт хавдраар өвчилсөн хүмүүсийн
47,4% оношлогдсон тухайн жилдээ нас
барсан
• 78,8% нь хожуу үедээ оношлогдсон
• Нийт нас баралтын 20,7%-г эзэлж хүн амын
нийт нас баралтын 2 дахь шалтгаан болж
байна

6. Уушгины хавдар
• C34 уушгины хорт хавдар
• Уушгины хавдар нь дэлхий дахинаа түгээмэл. 10
тохиолдлын 8 орчим нь голдуу тамхи татдаг 60-с
дээш насны, хүмүүст тохиолддог боловч сүүлийн
жилүүдэд уушгины хавдраар өвчлөгсөд
залуужиж,19-25 насны залуус ихээр уг хавдраар
өвчлөх болсон.
• Уушгины хавдраар өвчлөгсөд ихэвчлэн 3-4
дүгээр шатандаа орсон үедээ л эмнэлэгт ханддаг
бөгөөд маш цөөхөн тохиолдолд албан
байгууллагууд зохион байгуулалтай урьдчилан
сэргийлэх үзлэгт ажилчдаа хамааруулах үед л
эрт илрүүлж чаддаг.

7. Монгол улсын хүн амын уушигны хавдраар
өвчлөгчдийн тоо

8. Монгол улсын хүн амын уушигны хавдраар нас
барагчдын тоо

9. Ходоодны хавдар
• C16.1 ходоодны хавдар
• 2008-2012 онд улсын дундаж нь 88.2 хувь
байхад Увс, Ховд, Говь-Алтай, Дархан,
Архангай аймгууд улсын дунджаас 48-70
тохиолдлоор их байсан. Шинэ хорт хавдрын
тохиолдлын 18%-г эзлэх ба элэгний хорт
хавдрын дараа 2-рт орж байна.

10. Ходоодны хорт хавдар

11. МУ-н ходоодны хорт хавдрын
шинэ тохиолдол (2008-2012он)

12. Умайн хүзүүний хорт хавдар
• C55 умайн хүзүүний хорт хавдар
• Бэлгийн хавьтлын үед умайн хүзүүний ханын
давхаргад “хөхөнцөр вирус” нэвтрэн ордог.
Эдгээр вирусын нөлөөгөөр хэвийн эсүүдэд
өөрчлөлт орж эсийн гаж хувирал явагдан
хорт хавдар үүсгэдэг.

13. Умайн хүзүүний хорт хавдрын
тархалт
• Умайн хүзүүний хорт хавдар нь дэлхийн
эмэгтэйчүүдийн дунд зонхилох хорт хавдрын
2-р байрыг эзэлдэг ба 80 хувь нь хөгжиж буй
орнуудад тохиолдож байна. Азийн зүүн хойд
бүсийн орнуудаас умайн хүзүүний хорт
хавдрын өвчлөл манай оронд умайн хүзүүний
өмөнгийн өвчлөл эмэгтэйчүүдийн дунд
тохиолдож байгаа хорт хавдрын дотор 1-рт
орж байна.

14. Умайн хүзүүний хорт хавдраар
өвчлөгсдийн тоо хэмжээ
• Манай оронд умайн хүзүүний хавдрын 88%
нь (2008 он ) хожуу үе буюу II-оос дээшхи үе
шатандаа оношлогдож байна.Хорт хавдар нь
ажил амьдралын туршлага сууж, ид
хөдөлмөрлөх 40-55 насныханд илүү
тохиолдож, шинээр оношлогдсон
тохиолдлын 78.3 хувь нь III, IV үедээ буюу
хожуу оношлогдсоноос 67.1 хувь нь нэг жил
хүрэхгүй хугацаанд нас барж байна.

15. Элэгний хавдар
• Өргөн тархсан улс орнууд:
Герман,Нидерланд,Норвеги,Швед,Швейцарь
• B15-B19 Вируст хепатит

16. Элэгний хавдар
• Гепатит В
• Хамгаалалтгүй бэлгийн хавьтал, төрөлт болон
цусаар, жишээ нь бохир тариураар, дамжиж
халдварлана.
• Гепатит В нь цусаар болон биеийн ялгадас
шингэнээр дамждаг. Энэ өвчин дэлхийн
хэмжээнд маш түгээмэл. Норвегид 10 000-аас
15 000 хүн гепатит В вирусын байнгын тээгч
байдаг.
• Манай улсын хүн амын 10 хүн тутмын 1 нь
элэгний В вирүстэй болохыг 2013 оны
судалгааны дүн харуулсан.
• Элэгний хавдрын өвчлөл 2008-2012 онд
Сүхбаатар,Говь-Алтай, Увс, Дорнод, Архангай
аймгуудад улсын дунджаас 50-90 тохиолдлоор
илүү байсан байна.

17. Элэгний хавдраар өвчлөгсдийн
тоо
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 он
2010 он

18. Элэгний хавдар
• Дэлхийд эрэгтэйчүүд уушиг, ходоодны хавдраар,
эмэгтэйчүүд хөх, умайн хүзүүний хавдраар
зонхилон өвчилдөг.
Монгол улсад хорт хавдрын өвчлөл өсөн
нэмэгдэж зүрх судасны өвчний дараа хүн амын
нас баралтын хоёр дахь шалтгаан болж байна.
• Эрэгтэйчүүдийн дотор тохиолдож байгаа нийт
хавдрын 40.2% нь элэг, 19.2%-нь ходоод, 13% -нь
уушигны хавдар, эмэгтэйчүүдийн дотор
тохиолдож байгаа хавдрын 32.1%-нь элэгний,
19.6%-нь умайн хүзүү, 10.7%-нь ходоодны хавдар
эзэлж байна.

19. • А вируст гепатит өвчнөөс сэргийлэх:
• А вируст гепатитын эсрэг вакцин тариулах
• Гараа бохирдсон тухай бүрд нь тогтмол угаах
• Хувийн эрүүл ахуй, ариун цэврийг сахих
• Түүхий ус, цэвэрлээгүй жимсногоохэрэглэхээс зайлсхийх
• Ил задгай газарт худалдажбайгаа хүнсний
бүтээгдэхүүнийг хэрэглэхгүй байх
• Хүнсийг шавьж, хортон мэрэгчээс хамгаалах
• В,С вируст гепатит өвчнөөс сэргийлэх:
• В вируст гепатитын эсрэг вакцинаар дархлаажуулах. Бага
насны хүүхэд товлолын дагуу, товлолын наснаас дээш
насныхан, насанд хүрэгсэд сайн дурын вакцинд
хамрагдаж болно
• Эмнэлгийн бус орчинд шаардлагагүй тариа хэрэглэх, цус
сэлбүүлэхээс татгалзах
• Ариутгаагүй багажаар шивээс хийлгэх, чих, арьсаа
цоолуулахгүй, зүү тавиулахгүй байх
• Бэлгийн замаар халдвар авахаас сэргийлж тохиолдлын
бэлгийн хавьталд орохгүй байх, бэлгэвч хэрэглэж хэвших

20. Анхаарал тавьсанд баярлалаа 