1. ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ
Και λογοτεχνία
Φρήντριχ, Ανατολή σελήνης πάνω από τη θάλασσα

2. ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΑ
1770-1870: Τέλη 18. αι. – μέσα 19. αι.
1797:Ο Schlegel δημοσιεύει στοχασμούς σχετικά με τη χρήση του
όρου ρομαντισμός στη λογοτεχνική κριτική.
1798: Ο Coleridge και ο Wordsworth δημοσιεύουν «Λυρικές
Μπαλάντες» και ο Novalis τις «Ωδές στη Νύχτα».
1832: Σημειώνεται ο θάνατος του W. Scott και του Goethe.
Επιβιώσεις και επιδράσεις ανιχνεύονται μέχρι και σήμερα.

3. ΟΡΙΣΜΟΣ
 ρομαντικός -ή -ό 1. που ανήκει ή που αναφέρεται στο ρομαντισμό, που
εκφράζει το πνεύμα του ή είναι σύμφωνος με τις αρχές του: Ρομαντική
τέχνη / λογοτεχνία. Ρομαντικό έργο / ποίημα / μυθιστόρημα. Ρομαντική
εποχή. Ρομαντική τεχνοτροπία. Ρομαντική σχολή. ~ ποιητής. (ως ουσ.) ο
ρομαντικός, για καλλιτέχνη που ακολουθεί το ρομαντισμό: Οι ρομαντικοί του
19ου αιώνα. 2α. (για πρόσ.) που είναι υπέρμετρα συναισθηματικός, που έχει
μια απόλυτη και άδολη πίστη σε κτ. ιδανικό, εξωπραγματικό και ανέφικτο. ||
ο επιρρεπής σε ονειροπολήσεις και ρεμβασμούς: ~ χαρακτήρας / νέος. β.
που προκαλεί διάθεση για ρεμβασμό, ονειροπόληση: Ρομαντική θέα /
μουσική / τραγούδια. γ. που αναφέρεται σε μια τρυφερή, ερωτική,
αισθηματική σχέση: Mια ρομαντική συνάντηση. δ. ιδανικός και ανέφικτος,
εξωπραγματικός: Ρομαντικοί στόχοι. Θεώρηση / άποψη ρομαντική. (λεξικό
της κοινής νεοελληνικής Τριανταφυλλίδη)

4. ΟΡΙΣΜΟΣ
 Αποστάσεις και συνδέσεις διαπιστώνονται ανάμεσα
στην κατανόηση και τη χρησιμοποίηση του όρου στην
καθημερινή επικοινωνία και στα λεξικά ερμηνευτικά και
λογοτεχνικών όρων.
 Ο Ρομαντισμός ανήκει στην ιστορία του πνεύματος, των
γραμμάτων και των τεχνών. Ένας στατικός ορισμός
όμως είναι ανέφικτος. Περισσότερο από ένα σύστημα
αρχών και ένα άθροισμα κοινών χαρακτηριστικών είναι
μια εξελικτική διαδικασία.

5.  Αρχικά ο όρος προσδιόριζε
ειδυλλιακά τοπία που
προκαλούσαν συγκίνηση.
 Το 1797 ο όρος
χρησιμοποιήθηκε
πρώτη φορά στη
λογοτεχνική
κριτική.

6.  Συνδέθηκε με τις
«ρομάντζες», με
διηγήματα
δηλαδή για
ιππότες,
περιπέτειες,
έρωτες, αίσθημα
υψηλό, απίθανο,
υπερβολικό, μη
πραγματικό.

7.  Αρχικά το περιεχόμενο του όρου ήταν αρνητικό.
Η κριτική έκανε λόγο για ρομαντικούς
παραλογισμούς και απίστευτες φαντασιώσεις.
 Στις αρχές του 18.αι. στην Αγγλία ο όρος
απέκτησε θετικό πρόσημο. Ρομαντικό
θεωρήθηκε το σαγηνευτικό, το φανταστικό.

8.  Ο ρομαντισμός
είναι ένα
καλλιτεχνικό και
φιλοσοφικό
κίνημα. Ανανέωσε
ριζικά τον τρόπο
που ο δυτικός
άνθρωπος
αντιλαμβάνεται
τον εαυτό του και
τον κόσμο.

9.  Είναι κίνημα επαναστατικό: ανέτρεψε τις
θεωρίες της δημιουργικότητας, τους κανόνες
της ομορφιάς, τα ιδανικά και τους τρόπους
έκφρασης.
 Επηρέασε την ποίηση, το μυθιστόρημα, το
δράμα, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τη μουσική,
το χορό.
 Δήλωσε τη γενικότερη αλλαγή προσανατολισμού
των ανθρώπινων αξιών και της αντίληψης για
τον άνθρωπο και τη φύση.

11.  Συνδέθηκε με την πολιτική, με τις επαναστάσεις
του 18.αι., την Αμερικανική και τη Γαλλική
καθώς και με τις πολιτικές, οικονομικές,
κοινωνικές εξελίξεις.
 Ξεκίνησε ως φωνή της επανάστασης και
κατέληξε κατεστημένο.
Ντελακρουά, Η ελευθερία οδηγεί το λαό

12. ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

13. ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ
ΠΑΘΟΣ
ΑΓΩΝΙΑ
ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ
ΕΚΠΛΗΞΗ
ΘΑΥΜΑΣΜΟΣ
ΔΙΑΙΣΘΗΣΗ
ΑΥΘΟΡΜΗΤΙΣΜΟΣ
ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΙΣ «ΦΩΝΕΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ»
ΕΝΣΤΙΚΤΑ
ΔΥΝΑΤΑ, ΑΛΟΓΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΟΡΓΗ, ΛΥΠΗ, ΤΡΥΦΕΡΟΤΗΤΑ,ΠΡΟΣΜΟΝΗ

14.  ΑΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
 ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ
ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

15.  ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΤΗΣ
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ,
ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΤΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ,
ΤΩΝ ΙΔΑΝΙΚΩΝ,
ΤΩΝ ΤΡΟΠΩΝ ΕΚΦΡΑΣΗΣ

16. ΤΑΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ
ΥΠΕΡΑΙΣΘΗΤΟ,
ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΤΟ,
ΤΟ ΜΥΘΙΚΟ
ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΗΣ
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ
Blake, The little girl found
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Σ

17. ΦΥΓΗ
 ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΜΕΣΩ ΤΗΣ
ΟΝΕΙΡΟΠΟΛΗΣΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
 ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΜΕ ΣΚΟΠΟ
ΤΗΝ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ
 ΜΑΚΡΙΝΕΣ ΧΩΡΕΣ , Ο ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΣ
ΝΟΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΩΤΙΚΗ ΑΝΑΤΟΛΗ
ΕΞΕΥΡΕΝΩΝΤΑΙ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ
ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ ΤΩΝ
ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΜΙΑ
ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ.

18. ΝΙΑΤΑ

 ΖΩΗΡΟ ΠΝΕΥΜΑ
 ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ
 ΜΥΗΣΗ
 ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ
 ΑΥΤΟΑΝΑΛΥΣΗ
 ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ
 ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ

19. ΘΕΜΑΤΑ
 ΦΥΣΗ
 ΘΕΟΣ
 ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ
 ΕΡΩΤΑΣ
Συχνά μελαγχολικός ή
καταδικασμένος
 ΗΡΩΪΣΜΟΣ
 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

20. ΣΚΗΝΙΚΟ
 ΝΥΧΤΕΡΙΝΑ ΦΕΓΓΑΡΟΛΟΥΣΤΑ
ΤΟΠΙΑ
 ΕΡΕΙΠΙΑ
 ΒΙΒΛΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ
 ΤΑΦΟΙ
 ΜΑΚΑΒΡΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ
 ΘΑΛΑΣΣΑ

21. ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
 ΣΥΜΒΟΛΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ
Γίνονται φορείς εννοιών.
Γεφυρώνουν το χάσμα ανάμεσα στο πραγματικό και το
υπερβατικό, το εξωτερικό και το εσωτερικό, το αφηρημένο
και το συγκεκριμένο.
 ΣΥΜΒΟΛΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙ
Εκφράζουν το ανέκφραστο και το άπειρο.
Επιδέχονται ταυτόχρονων και πολλαπλών
σημασιοδοτήσεων.
 ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΘΕΤΩΝ

22.  ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΩΝ
ΕΙΔΩΝ
 Η ΑΦΗΓΗΣΗ ( ROMAN) ΑΠΟΤΕΛΕΙ
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ ΤΕΧΝΗΣ
Εισβάλλουν σ΄ αυτήν ποιητικά, λυρικά και δραματικά στοιχεία.
Δεν υπάρχει ενδιαφέρον για την πλοκή.
Η ενότητα εξασφαλίζεται από ένα μοτίβο ή από το συγκινησιακό
περιεχόμενο.
Διαπιστώνονται επιδράσεις από αφηγήσεις που ανήκουν στο χώρο
της φαντασίας (παραμύθι), από ιστορικές αφηγήσεις
εξιδανικευτικές, χωρίς αξιώσεις ιστορικής ακρίβειας. Έντονο είναι
το αυτοβιογραφικό στοιχείο και η εξομολογητική διάθεση.

23. ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ
μέσα από την:
 ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΤΟΥ ΛΑΟΥ
 ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΚΗΝΩΝ
ΤΗΣ
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ
 ΕΜΦΑΣΗ
ΣΤΟ ΤΟΠΙΚΟ
ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ
ΤΗ ΛΑΪΚΗ ΨΥΧΗ

24. Καθώς και από την:
ΠΡΙΜΟΔΟΤΗΣΗ
ΤΗΣ ΑΠΛΟΤΗΤΑΣ,
ΤΗΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ,
ΤΗΣ
ΠΑΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ
 ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ
ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΩΝ
ΤΕΧΝΙΚΩΝ

25.  ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ
ΕΞΩΤΙΚΟΥ
ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ
ΤΗΣ
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ
ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΩΝ
‘Η ΑΝΤΙΘΕΤΩΝ
ΤΟΥ
ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΚΑΙ
ΤΗΣ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑΣ

26. Ο ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ

27. • Με την άνοδο της αστικής τάξης αποδεσμεύεται από τους
μαικήνες και την εκκλησία και αναζητά υποστηρικτές της
τέχνης του στο ευρύ κοινό.
• Είναι κοινωνικό-πολιτικό ον, ξεχωρίζει όμως από το
πλήθος.
• Προκαλεί το ενδιαφέρον αλλά και το φόβο των αστών.
• Συγκρούεται με το κατεστημένο, αναλαμβάνει το ρόλο του
πνευματικού ανθρώπου, του πολιτικού ηγέτη, του
κοινωνικού μεταρρυθμιστή, του καθοδηγητή του έθνους.

28. Ο ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ
• Είναι μεγαλοφυΐα που αισθητοποιεί το
ιδανικό κάλλος.
• Είναι ο ποιητής – προφήτης , όργανο του
θεού.
• Αποδεσμεύεται από τους μορφολογικούς
κανόνες και εξωτερικεύει ελεύθερα το Ωραίο.
• Δημιουργεί αθάνατα έργα που απεικονίζουν
«υπερκόσμιες αισθητικές αξίες και όψεις της
υπερβατικής πραγματικότητας».

29. •Δε μιμείται τη ζωή και
τη φύση. Δημιουργεί μια
δική του
πραγματικότητα.
•Συλλαμβάνει τη
βαθύτερη ουσία των
πραγμάτων.

30. O Ρομαντικός Ήρωας
• Απορρίπτει θρησκευτικούς και κοινωνικούς κανόνες και
συμβάσεις.
• Γίνεται ο ίδιος επίκεντρο της ύπαρξης και του κόσμου.
• Ορίζει τον εαυτό του. Αναζητά και ανακαλύπτει την
ταυτότητά του.
• Συγκρούεται με τους ανθρώπους αλλά και με τον ίδιο του
τον εαυτό.

31. O Ρομαντικός Ήρωας
• Δημιουργεί ο ίδιος το σύστημα μέσα στο οποίο
ζει. Φέρνει τον κόσμο στα μέτρα του.
• Είναι εκκεντρικός και μοναδικός, θυελλώδης,
προμηθεϊκός, πέρα από ηθικούς φραγμούς.
• Απορρίπτεται συχνά από την πολιτισμένη
κοινωνία, όμως αντιπροσωπεύει τη φυσική
δύναμη, την οποία η κοινωνία στερείται με την
αποπομπή του.

32. ΦΑΝΤΑΣΙΑ και ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ
• Αλλαγή στην αντίληψη της φαντασίας·
δε θεωρείται πια μιμητική αλλά εκφραστική, πλαστική,
δημιουργική δύναμη.
• Οι ρομαντικοί βλέπουν με τα μάτια της φαντασίας πέρα
από την επιφανειακή πραγματικότητα το υπερβατικό, το
ιδανικό.
• Ανάγονται από το φαινομενικό, το παροδικό, το κοινό στο
Ιδανικό, την Αλήθεια, την Καλοσύνη, την Ομορφιά.

33. ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ
• Η Τέχνη δεν αναπαριστά τον εξωτερικό
κόσμο, αλλά φωτίζει τον εσωτερικό.
• Αποδίδει το απέραντο μέσα στο
περιορισμένο, το ιδανικό μέσα στο
πραγματικό.

34. Η ΦΥΣΗ ΣΤΟ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟ
• Τοπία όπως ωκεανοί, δάση, βουνά
προκαλούν θαυμασμό.
• Η φύση αποτελεί πηγή έμπνευσης, ηθικής
βελτίωσης, αυτογνωσίας.
• Θεωρείται πως έχει θεραπευτικές ιδιότητες.
• Ενισχύει την επικοινωνία με τον Θεό.
• Προβάλλει έναν τρόπο ζωής σε ισχυρή
αντίθεση με τον αστικό.

35. Η ΦΥΣΗ
• Είναι σύνολο
συμβόλων που
αποκωδικοποιείται με
τη φαντασία.
• Είναι έργο τέχνης
κατασκευασμένο από μία
θεϊκή φαντασία και
δοσμένο σε εμβληματική
γλώσσα. Απλά, φυσικά
αντικείμενα ενέχουν θεϊκά
στοιχεία.

36. Η ΦΥΣΗ
• Περιγράφεται με λεπτομέρεια, αλλά
κινητοποιεί και το διαλογισμό.
• Είναι οργανικά ενοποιημένο σύνολο, όχι
σύστημα που διέπεται από κανόνες.
• Συχνά εικονίζεται το δέντρο – ζωντανός
οργανισμός που αναπτύσσεται.

37. Κλασικισμός Vs Ρομαντισμός

38. Κλασικισμός Vs Ρομαντισμός
Αρχαϊκός, ειδωλολατρικός, Μεσαιωνικός,
νοτιοευρωπαϊκός βορειοευρωπαϊκός
Η τέχνη εκφράζει τη Η τέχνη εκφράζει την ατομική
συνισταμένη Ιδιαιτερότητα.
της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Νόηση, ορθολογισμός Πόθος και νοσταλγία για το
άπειρο,
έλξη για το αιώνιο
Επίτευξη του τέλειου Αέναη αναζήτηση, φορά προς
τα
υπερκόσμια

39. Κλασικισμός Vs Ρομαντισμός
Πληρότητα Αναζήτηση του ανέφικτου,
του
απέραντου
Γαλήνη, αρμονία Ορμή της ψυχής, φαντασία,
ανησυχία
Κανόνες Πειραματισμός
Ευκρίνεια, σαφήνεια Σχετικότητα,
υποκειμενικότητα

40. Πρόγονοι-Πρότυπα-Εκφράσεις
Φρήντριχ, Περιπλανώμενος επάνω από την ομίχλη της θάλασσας

41. Προρομαντικοί
• Αμφισβητούν το διαφωτισμό και τον
κλασικισμό.
• Αναζητούν το φυσικό, το αυθεντικό, το
αυθόρμητο.

42. Όσσιαν
• Ποιήματα που
ανακαλύπτουν την
ειδωλολατρική κέλτικη
μυθολογία.
• Παρουσιάζουν την
εικόνα πρωτόγονων
κοινωνιών.
• Έχουν ως κύριο
αίσθημα την
μελαγχολία.

43. Σαίξπηρ
• Οι ρομαντικοί εμπνέονται από:
την απόρριψη της ιδέας και των κανόνων του
αρχαίου δράματος,
την εγκατάλειψη της αυστηρής δομής,
τη δυναμική έκφραση ,
την ανάμιξη κωμικού και τραγικού.
• Θεωρήθηκε λαϊκός δημιουργός και εκτιμήθηκε
για τη δημιουργικότητα, την απλότητα και τον
αυθορμητισμό του.

44. Ρουσσώ
• Η διακήρυξή του για την
επιστροφή στη φύση και η
άρνηση του πολιτισμού
βρήκαν απήχηση στους
ρομαντικούς.
• Το ίδιο και το έργο του Νέα
Ελοϊζα, όπου περιγράφονται
οι αγωνίες της
απελπισμένης αγάπης.
• Η συναισθηματική
καλλιέργεια κατά τον
Ρουσσώ οδηγεί στην ηθική
και την πνευματική
καλλιέργεια.
• Η κατανόηση του άλλου
οδηγεί σε κοινωνικές
αλλαγές.

45. • Για τους ρομαντικούς η αγάπη είναι το κυρίαρχο
συναίσθημα.
• Προβάλλεται τόσο πολύ στα έργα τους , ώστε σήμερα
προκύπτει σύγχυση ανάμεσα στο ερωτικό και το
ρομαντικό.

46. Λαϊκή Τέχνη
• Ο ρομαντισμός κήρυξε την
επιστροφή στις ρίζες των
ευρωπαϊκών πολιτισμών.
• Οι ρομαντικοί επιδόθηκαν
στη συλλογή τραγουδιών,
θρύλων, παραδόσεων,
παραμυθιών.
• Εκτίμησαν την απλότητα, τη
φυσικότητα, τον
αυθορμητισμό.

47. Μεσαίωνας-Ελισαβετιανή Εποχή
• Αναβίωση του γοτθικού στοιχείου
• Νεράιδες, μάγισσες, άγγελοι, όλα τα
πλάσματα της μεσαιωνικής λαϊκής φαντασίας
πλημμυρίζουν τα ρομαντικά έργα.

48. Γοτθικό Μυθιστόρημα
• Άρνηση της ισορροπίας και του
ορθολογισμού
• Υπερβολικές, παθιασμένες, μυστικιστικές
περιπέτειες
• Κατατρομαγμένοι ήρωες που παρασύρονται
από άγνωστες δυνάμεις.

49. Σήμερα
• Το ρομαντικό ύφος και πνεύμα διατηρούν τη
δύναμη και τη γοητεία τους.
• Κάθε ερωτική ιστορία δανείζεται στοιχεία από την
Τζέην Έυρ της Μπροντέ, τα ιστορικά μυθιστορήματα
του Ουώλτερ Σκοτ, τα μυθιστορήματα φαντασίας
του Ιουλίου Βέρν, του Χέρμπερτ Τζωρτζ Γουέλς, της
Μ. Σέλεϋ.

50. ΣΗΜΕΡΑ
• Από τον ρομαντισμό πηγάζουν τόσο ο
Συμβολισμός όσο και ο Ρεαλισμός.
• Από τον 19. αι. και εξής ο ρομαντισμός
κατηγορήθηκε για αδιαφορία για την
πραγματικότητα, μονόπλευρη παρουσίαση
του ανθρώπου, μελοδραματισμό, υπερβολή.
• Σήμερα οι ρομαντικοί αντιμετωπίζονται ως
αφελείς ονειροπόλοι και ο συναισθηματισμός
καταδικάζεται.

51. ΣΗΜΕΡΑ
• Στη θεωρία της λογοτεχνίας για τον
ρομαντισμό το κείμενο παρουσιάζεται ως
απομονωμένο οργανικό σύνολο, ενώ σήμερα
αντιμετωπίζεται ως διακείμενο.
• Αν ο ρομαντισμός θεωρεί τον λογοτέχνη
ιδιοφυία που από μόνος του δημιουργεί
αυθεντική τέχνη, σήμερα ο λογοτέχνης είναι
συλλογική φωνή που βασίζεται στις
δυνατότητες του γλωσσικού κώδικα.

52. O ρομαντισμός στη Μ. Βρετανία

53. Εκπρόσωποι
William Blake
Brontë family
Lord Byron
Samuel Taylor Coleridge
John Keats
Walter Scott
Mary Shelley
Percy Shelley
William Wordsworth

54. Στοιχεία
●
Ιδιαιτερότητα του κάθε συγγραφέα
●
Έλλειψη συνοχής
●
Απουσία προγράμματος, ομάδων, περιοδικών,
διακηρύξεων
●
Δυναμισμός, δημιουργικότητα, ζωτικότητα,
φρεσκάδα, ποικιλία
●
Ανώτερη αντίληψη για την ποίηση, πίστη στη
δύναμη της φαντασίας, όσμωση των ορίων
πραγματικού-φανταστικού

55. Ο ρομαντισμός στη Γερμανία

56. Εκπρόσωποι
●
Johann Wolfgang Goethe
●
Jacob Ludwig Carl Grimm
●
Wilhelm Carl Grimm
●
Johann Gottfried Herder
●
Johann Christian Friedrich Hölderlin
●
Friedrich Schiller

57. Σχολή της Ιένας
●
Πίστη στην αξία και τη σημασία του
ατόμου
●
Προσέγγιση των ατόμων μέσα από κοινές
δραστηριότητες, όπως η ενασχόληση με
την ποίηση και τη φιλοσοφία
●
Στόχος: η ποιητικοποίηση του κόσμου

58. Σχολή της Ιένας
Fichte: εισηγητής της υποκειμενικής φιλοσοφίας. Ο
τρόπος που η ατομική φαντασία αντιλαμβάνεται τον κόσμο
διαμορφώνει την ύπαρξή του.
Εφόσον ο κόσμος εξαρτάται από τον τρόπο που τον
αντιλαμβανόμαστε, μπορούμε με τη δημιουργική φαντασία
να τον διαμορφώσουμε σε έναν «αδιάκοπα εξελικτικό
μαγικό ιδεαλισμό».
Το έργο τέχνης έχει μεσολαβητική ικανότητα, γιατί
απεικονίζει το όραμα του καλλιτέχνη για το υπερβατικό,
όπου αυτός φτάνει με τη φαντασία του.

59. Σχολή της Χαϊδελβέργης
Πραγματοποιείται επιστροφή στις πηγές του γερμανικού
πολιτισμού.
Τα λαϊκά τραγούδια και αφηγήματα θεωρούνται
αξεπέραστα πρότυπα.
Γίνονται προσπάθειες απόδοσης της λαϊκής έκφρασης με
μία φαινομενικά άτεχνη τέχνη.
Η έμφαση στη δημιουργικότητα του γερμανικού λαού και η
ιδεολογία της ουσίας της γερμανικής ψυχής οδήγησαν σε
εθνικιστική έξαρση.

60. Ο ρομαντισμός στη Γαλλία

61. Εκπρόσωποι
●
Honoré de Balzac
●
François-René de Chateaubriand
●
Alexandre Dumas
●
Victor Marie Vicomte Hugo
●
Alphonse Marie Louis de Prat de Lamartine
●
Germaine de Staël
●
Stendhal

62. Στοιχεία
●
Σύνδεση με τα πολιτικά γεγονότα
●
Αμφιθυμία: επαναστατικότητα αλλά και αναστολή των
εξελίξεων
●
Σταδιακή διαφοροποίηση από το μοναρχικό καθεστώς,
διακήρυξη του φιλελευθερισμού στη λογοτεχνία
●
Αναστολή της διατύπωσης νέων ιδεών κατά την
Τρομοκρατία
●
Οργάνωση σε ομάδες, διακήρυξη των αρχών του
γαλλικού ρομαντισμού, δραστηριοποίηση αλλά
ταυτόχρονα και έλλειψη τόλμης και δημιουργικότητας

63. Στοιχεία
●
Καταλυτικός ο ρόλος του Ναπολέοντα:
ενσάρκωσε στη ζωή του το ρομαντικό ήρωα, αλλά
προώθησε το παλαιό ιδανικό ‘Νόμος και Τάξη’, προέβαλλε
τη θεωρία του παλαιού καθεστώτος ως θησαυρό της
εθνικής κληρονομιάς.
●
Διατήρηση της νεοκλασικής παράδοσης αλλά και
αμφισβήτηση των κανόνων
●
Έκφραση αυθόρμητων και παθιασμένων αισθημάτων
●
Αντικατάσταση της αρμονίας από τη φυσικότητα
●
Σύνδεση ιστορικών θεμάτων με τις σύγχρονες βίαιες
κοινωνικοπολιτικές μεταβολές

64. Ελληνικός Ρομαντισμός
Λογοτεχνικό κίνημα που διαμορφώθηκε από
τη σύζευξη στοιχείων του Ευρωπαϊκού
ρομαντισμού και της ελληνικής παράδοσης,
λόγιας και δημώδους.

65. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ
• Χρονικά όρια
1830 (Οδοιπόρος του
Σούτσου) – 1880
(απαγγελία ποιήματος από
τον Αχιλλέα Παράσχο για
τον Βύρωνα).
• Ιστορικά Γεγονότα
• Άφιξη, διακυβέρνηση και
δολοφονία του Καποδίστρια
• Υποδοχή του Όθωνα
• Αγανάκτηση υπηκόων και
παραχώρηση Συντάγματος
• Προσάρτηση Επτανήσου,
Θεσσαλίας, Ηπείρου, Κρήτης
• Αντιπαράθεση
Βρυζάκης Θ., Υποδοχή του
Βύρωνα στο Μεσολόγγι
φιλομοναρχικών και
χειραφετουμένων αστικών

66. • Εισηγητές
Φαναριώτες
• Εκπρόσωποι
Αλέξανδρος Σούτσος, Παναγιώτης Σούτσος, Αλέξανδρος
Ρίζος Ραγκαβής, Ηλίας Τανταλίδης, Θεόδωρος
Ορφανίδης, Γεώργιος Παράσχος, Ιωάννης
Καρασούτσας, Άγγελος Βλάχος, Δημήτριος
Παπαρρηγόπουλος, Σπυρίδων Βασιλειάδης, Στέφανος
Ξένος, Κωνσταντίνος Ράμφος, Αχιλλέας Παράσχος

67. • Προώθηση
Πανεπιστήμιο Αθηνών, επιστημονικές και καλλιτεχνικές Εταιρείες
λογοτεχνικά και φιλολογικά περιοδικά
• Σχολές
Αθηναϊκή και Επτανησιακή
Ιάκωβος Ρίζος – Στην ταράτσα

68. Θέματα
• Ερωτικά, Πατριωτικά, Φιλοσοφικά, Θρησκευτικά,
Ιστορικά
• Αντλούνται από την αρχαία ελληνική και βυζαντινή
παράδοση αλλά και από τις συνθήκες του νεοσύστατου
κράτους, τον κοινωνικό και τον πολιτικό περίγυρο και για
πρώτη φορά από την ελληνική επαρχία.
Ary Scheffer – Σουλιώτισσες Γυναίκες

69. • Στα ιστορικά μυθιστορήματα είναι έντονη η επίδραση του W. Scott.
Η δράση τοποθετείται στην περίοδο της Φραγκοκρατίας, της
Τουρκοκρατίας και τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Χαρακτηριστική
είναι η διαπλοκή του ερωτικού και πατριωτικού στοιχείου. Σε πολλά
κείμενα ανιχνεύονται μεγαλοϊδεατικές τάσεις.
Βρυζάκης Θ., Η έξοδος του
Μεσολογγίου

70. ΘΕΜΑΤΑ
• Έμφαση δίνεται στο ποιητικό Εγώ με αποτέλεσμα τη
δημιουργία ποιημάτων ποιητικής. Στα ίδια πλαίσια και
στο ιστορικό πνεύμα εντάσσεται και η συγγραφή
Απομνημονευμάτων.
• Ο προέχων ρόλος της Φύσης
Η ψυχή και το πνεύμα του ανθρώπου θεωρούνται
άρρηκτα δεμένα με τα φυσικά φαινόμενα. Καταιγίδες και
θύελλες αντικατοπτρίζουν ανθρώπινα συναισθήματα. Ο
άνθρωπος μένει εκστασιασμένος μπροστά στη φύση.
Thomas Cole – Mount Aetna from Taormina

71. ΘΕΜΑΤΑ
• Χριστιανικό στοιχείο: Ανακάλυψη του θεού στη φύση
Επικλήσεις στο Θεό και τη Θεία Πρόνοια
Προσκυνήματα στους Αγίους Τόπους
• Περιπλάνηση, ταξίδι: διέξοδος στα προβλήματα
• Δημιουργία ιδιότυπου μείγματος ρομαντισμού –
κλασικισμού:
Θέματα αντλούνται από την αρχαιότητα, καταδικάζεται
όμως το μέτρο και η αρμονία του κλασικισμού.
Thomas Cole – Childhood

72. ΘΕΜΑΤΑ
• Εξιδανικευμένη, χλωμή, άρρωστη, φανταστική ερωμένη
• Όνειρα, ονειροπόληση, οπτασίες, φαντάσματα
• Διαπλοκή έρωτα και θανάτου
• Απίστευτες και αλλόκοτες περιπέτειες
• Φυγή και αποστασιοποίηση από την πραγματικότητα
La belle dame sans merci– Franck Bernard Dicksee

73. Χαρακτηριστικά
• Καθαρεύουσα γλώσσα
• Εξεζητημένα εκφραστικά μέσα
• Μεγαληγορία και υπερβολή
• Συναισθηματικές εξάρσεις, μελαγχολία και
απαισιοδοξία, ανησυχία και έλλειψη
ικανοποίησης
Βρυζάκης Θ., Η Ελλάς ευγνωμονούσα

74. Χαρακτηριστικά
• Σύγκρουση με τον
κοινωνικοπολιτικό
περίγυρο
• Ειρωνεία και σάτιρα
• Υπέρβαση των κανόνων,
σπάσιμο των μορφών,
αμφισβήτηση των ορίων
και των κειμενικών ειδών
• Δημιουργία ιδιότυπου Βρυζάκης Θ., Αποχαιρετισμός στο Σούνιο
μείγματος ρομαντισμού
κλασικισμού

75. Εκδοχές της ρομαντικής νεοελληνικής
ποίησης
• Βυρωνική – Παθιασμένη
1. Μοτίβα:
μεταμφιέσεις πρωταγωνιστών
αμαρτωλοί καλόγεροι
συναισθήματα ανίας και μελαγχολίας
2. Απογοήτευση από την κατάσταση της σύγχρονης
Ελλάδας
3. Σύγκριση παρόντος – παρελθόντος
(καταλήγει άλλοτε σε θριάμβους για την αναγέννηση
της Ελλάδας και άλλοτε στην απαξίωση του
παρόντος).
Thoman Phillips, Λόρδος Βύρων

76. Εκδοχές της ρομαντικής νεοελληνικής ποίησης
• Λαμαρτίνεια – Ελεγειακή
Μελαγχολία, ονειροπόληση,
ρεμβασμός, θλίψη,
σεληνόφωτα τοπία
• Μπερανζέρεια – Πολιτική
Κριτική της κοινωνικής και
πολιτικής επικαιρότητας

77. Επτανησιακή Σχολή και
Ρομαντισμός
• Σχηματισμός ομάδας
λογοτεχνών κατά τα
πρότυπα των ευρωπαίων
ρομαντικών, ώστε να
νομιμοποιείται ο όρος
‘Σχολή’ για τους
Επτανήσιους που
επηρεάζονται και από τον
Ρομαντισμό.
• Ο Σολωμός και ο κύκλος
λογοτεχνών που
σχηματίζεται γύρω του.

78. Επτάνησα και Ρομαντισμός
• Εξιδανίκευση της Τέχνης
Ιδεαλισμός
• Σύζευξη της ποίησης με τη μουσική και τη
φιλοσοφία
• Αξιοποίηση της συναισθησίας, δηλαδή της
ταυτόχρονης λειτουργίας των αισθήσεων (ήχος,
χρώμα, μυρωδιά)
Οι ρομαντικοί πιστεύουν στην ενότητα
αισθήσεων και τεχνών.

79. • Στροφή στη λαϊκή τέχνη,
συλλογή, μελέτη και αξιοποίησή
της
• Δημοτική γλώσσα
Ενδιαφέρον για τη γλώσσα του
λαού
• Επίθεση στο σχολαστικό,
άμουσο μικροαστό
Έργα τέχνης με σατιρικό
χαρακτήρα

80. Επτάνησα και Ρομαντισμός
• Ενδιαφέρον για ψυχολογικά και παραψυχολογικά φαινόμενα
(ζωικός μαγνητισμός, τηλεπάθεια, όνειρα, υποβολή)
• Υπερφυσικά φαινόμενα
• Υψηλά θέματα, μεταφυσικό βάθος

81. Επτάνησα και Ρομαντισμός
• Προβληματισμός για τη σχέση φύσης-
τέχνης και θεωρητική διατύπωσή του
• Φύση:
έκφραση συναισθημάτων,
συσχετισμός με την ψυχική κατάσταση των
ηρώων,
πηγή αυτογνωσίας και αφορμή άσκησης της
ψυχής

82. Επτάνησα και Ρομαντισμός
• Αποδέσμευση από τους κανόνες
του Κλασικισμού
• Επιδράσεις από τη γερμανική
φιλοσοφία
• Καλλιέργεια της λογοτεχνικής
κριτικής και του δοκιμίου
• Αισθητική αρχή της
αποσπασματικότητας:
προκύπτει από το αίσθημα του
ανικανοποίητου, από την άποψη ότι
η ολότητα είναι ανεπίτευκτη.

83. Αποτίμηση
του ελληνικού ρομαντισμού
• Ο Ρομαντισμός στην Ελλάδα συνδέθηκε κυρίως
με την Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή.
• Η κριτική όμως απέδειξε ότι η Επτανησιακή
Σχολή αξιοποίησε με επιτυχή και υγιή τρόπο τα
ευρωπαϊκά ρομαντικά στοιχεία.
Γιαλλινάς Άγγελος – Το θησείο και η Ακρόπολη, π. 1895

84. Αποτίμηση
• Ο ρομαντισμός ονομάστηκε «αρρώστια του
αιώνα».
• Οι ρομαντικοί κατηγορήθηκαν για προσκόλληση
στα ίδια θέματα, ερωτικά και πατριωτικά, και στα
ζητούμενα και τις προσδοκίες του αναγνωστικού
κοινού της εποχής. Επίσης για πολυλογία,
βερμπαλισμό, αμετροέπεια και αποτυχία στο
αισθητικό αποτέλεσμα.
• Τα ρομαντικά κείμενα δύσκολα συγκινούν το
σύγχρονο αναγνώστη.
Ivan Aivazovsky, The Ninth Wave

85. Αποτίμηση
•Ο Ρομαντισμός έδωσε διέξοδο στο ανθρώπινο συναίσθημα
και αποτέλεσε το αντίβαρο του Διαφωτισμού.
•Η ρομαντική λογοτεχνία ακόμα και στην ελληνική εκδοχή της
αποτέλεσε μία έκφανση της κοινωνικής, πολιτικής,
καλλιτεχνικής διαμαρτυρίας της εποχής.
“View of Venice. San Giorgio Maggiore ” Ivan Aivazovsky. 1851

86. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Βελουδής Γιώργος "O επτανησιακός, ο αθηναϊκός και ο ευρωπαϊκός
Ρομαντισμός", Μονά-Ζυγά. Δέκα νεοελληνικά μελετήματα, Αθήνα,
εκδ. Γνώση, 1992.
• Ζώρας Γεράσιμος, "Ελληνικός ρομαντισμός", εγκυκλ. Πάπυρος-
Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. Ελλάς, τόμ. Β', Αθήνα 1997, σσ. 536-
538.
• Λεξικό λογοτεχνικών όρων, ΟΕΔΒ.
• Λήμμα "Ρομαντισμός", εγκυκλ. Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ.
52, Αθήνα 1992, σσ. 204-208.
• Γ. Μ. Παπαχατζής, "Κύρια γνωρίσματα του ρομαντισμού. Το
μυστικιστικό στοιχείο, η 'φυγή' από την πραγματικότητα και η ροπή
προς το υπεραισθητό", Νέα Εστία 110, τχ. 1307.
• Furst Lilian R., Ρομαντισμός, Μετάφραση Ιουλιέττα Ράλλη - Καίτη
Χατζηδήμου, Αθήνα, εκδ. Ερμής, 1974.

87. ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
• http://en.wikipedia.org/wiki/Romanticism. (This page was last
modified on 15 February 2013 at 19:02).
• http://public.wsu.edu/~brians/hum_303/romanticism.html (Last
revised October 1, 2004).
• http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/anthologies/new/page_
• http://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/index.html
• http://academic.brooklyn.cuny.edu/english/melani/cs6/rom.html
(Adapted from A Guide to the Study of Literature: A Companion
Text for Core Studies 6, Landmarks of Literature, ©English
Department, Brooklyn College).

88. ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ
1ο ΓΕΛ Κοζάνης • Ρεπανάς Θεόδωρος
• Ρέππα Ελευθερία
Οι μαθητές: • Τζημοπούλου Φανή
• Αθανασιάδου Πελίνα • Τρίκκα – Ψωμά Δήμητρα
• Γεροκώστα Αναστασία • Χαϊντούτης Μιχάλης
• Ιωαννίδου Γεωργία
• Κολτσικόγλου Παναγιώτης Βοηθοί οι μαθήτριες:
• Μεντεσίδου Σόνια • Μαρκοπούλου Άννα
• Παπουτσή Έφη • Μελέτη Αναστασία
• Πήττα Ελένη • Μελέτη Φωτεινή
• Μήτρου Αναστασία
Η φιλόλογος:
Ελένη Σελτσιώτη