Luận Văn Phát triển trang trại chăn nuôi trên địa bàn Huyện EA H'Leo, Tỉnh Đăk LắK.doc

Viết đề tài giá sinh viên – ZALO: 0917.193.864 -
VIETKHOALUAN.COM
Tải tài liệu tại kết bạn zalo : 0917.193.864
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
BÙI THỊ MỸ THY
PHÁT TRIỂN TRANG TRẠI CHĂN NUÔI
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN EA H’LEO, TỈNH ĐẮK LẮK
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ
KINH TẾ PHÁT TRIỂN
Mã số: 60.31.01.05
Đà Nẵng - 2017

VIETKHOALUAN.COM
Công trình được hoàn thành tại
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHĐN
Ngƣời hƣớng dẫn KH: TS. LÊ BẢO
Phản biện 1: PGS. TS. Bùi Quang Bình
Phản biện 2: TS. Trần Quang Huy
Luận văn đã được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt
nghiệp Thạc sĩ Kinh tế Phát triển họp tại Trường Đại học Kinh tế,
Đại học Đà Nẵng vào ngày 20 tháng 8 năm 2017
Có thể tìm hiểu luận văn tại:
- Trung tâm Thông tin - Học liệu, Đại học Đà Nẵng
- Thư viện trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng

VIETKHOALUAN.COM
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Mô hình trang trại là một hình thức tổ chức sản xuất tiên tiến
có hiệu quả cao đã được hình thành từ lâu ở nhiều quốc gia trên thế
giới. Loại hình này cũng đã và đang được hình thành ở nông nghiệp
nông thôn Việt Nam, đặc biệt trong ngành chăn nuôi. Chăn nuôi theo
quy mô trang trại đã và đang là xu hướng phát triển tất yếu của
ngành chăn nuôi.
Tỉnh Đắk Lắk hiện là một trong những địa phương tiếp cận và
phát triển nhanh chóng mô hình trang trại chăn nuôi trên cả nước.
Tổng nguồn vốn đầu tư của trang trại tính đến nay khoảng 1.089 tỷ
đồng, bình quân gần 1,5 tỷ đồng/trang trại; trong đó tỷ lệ vốn vay
chiếm gần 24%, vốn tự có hơn 76%. Đến nay, con số này còn tăng
lên khá nhiều. Song với mô hình còn mới mẻ, vẫn còn rất nhiều
vướng mắc tồn động trong mô hình chăn nuôi trang trại này.
Riêng tại Ea H’leo, tính đến thời điểm hiện tại - tháng 3/2017,
toàn huyện có 27 trang trại, trong đó, chỉ có 1 trang trại chăn nuôi
theo đúng tiêu chí1
. Có thể thấy, trang trại chăn nuôi tại huyện Ea
H’leo vẫn chưa được phát triển, chủ yếu vẫn là chăn nuôi nhỏ lẻ
trong dân cư, hoặc nếu có trang trại thì quy mô lại chưa lớn, chưa
thực sự phát huy hết tiềm năng phát triển của địa phương. Do vậy, tôi
chọn đề tài “Phát triển trang trại chăn nuôi trên địa bàn huyện Ea
H’leo, tỉnh Đắk lắk” để có thể góp một phần ý kiến vào việc định
hướng cho việc phát triển mô hình trang trại để ngành chăn nuôi trên
địa bàn huyện nhà đạt hiệu quả tốt nhất.
1
Bộ Nông nghiệp và PTNT (2011), Thông tư số 27/2011/TT-BNN&PTNT
ngày 13/4/2011 Quy định về tiêu chí và thủ tục cấp giấy chứng nhận KT TT

VIETKHOALUAN.COM
2
2. Mục đích nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát
Đánh giá tình hình thực tế phát triển trang trại chăn nuôi và đề
xuất giải pháp phát triển trang trại chăn nuôi trên địa bàn huyện Ea
H’leo, tỉnh Đắk lắk
2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể
- Khái quát được lý luận phát triển trang trại chăn nuôi cho
một địa phương.
- Đánh giá thực trạng phát triển trang trại chăn nuôi ở huyện
EaH’Leo.
- Đề xuất một số giải pháp phát triển trang trại chăn nuôi của
huyện Ea H’leo trong thời gian tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên
cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực tiễn
của việc phát triển trang trại chăn nuôi trên địa bàn Huyện EaH’Leo
tỉnh Đắk lắk.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
+ Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu phát triển trang
trại chăn nuôi trên địa bàn huyện.
+ Về không gian, địa điểm nghiên cứu: Huyện EaH’leo tỉnh
Đắk lắk.
+ Về thời gian: Đánh giá thực trạng phát triển trang trại chăn
nuôi chủ yếu tập trung giai đoạn 2011 - 2015. Các giải pháp đề xuất
có ý nghĩa trong những năm đến
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu nêu trên, đề tài sử dụng một
số phương pháp như sau:

VIETKHOALUAN.COM
3
- Phương pháp phân tích thống kê
- Phương pháp phân tích hệ thống
- Phương pháp thống kê mô tả
- Phương pháp phân tích so sánh
- Phương pháp thu thập và xử lý số liệu
5. Kết cấu của luận văn
Chương 1: Lý luận về phát triển trang trại chăn nuôi.
Chương 2: Thực trạng phát triển trang trại chăn nuôi trên địa
bàn huyện EaH’leo tỉnh Đắk lắk.
Chương 3: Giải pháp phát triển trang trại chăn nuôi trên địa
bàn huyện EaH’Leo tỉnh Đắk lắk.
6. Tổng quan về tài liệu nghiên cứu
+ Đặng Phi Hổ (2003), Giáo trình Kinh tế Nông nghiệp (NXB
Thống kê) đã nhấn mạnh tới nội dung khai thác các nguồn lực để
phát triển nông nghiệp nói chung và thủy sản nói riêng, trong đó lưu
ý về việc vận dụng các chính sách khác nhau phụ thuộc vào đặc điểm
điều kiện cụ thể của từng ngành.
+ Bùi Sĩ Tiếu (2011) với bài viết “Mô hình sản xuất nông
nghiệp nào phù hợp với cơ chế thị trường và quá trình công nghiệp
hoá hiện đại hoá ở nước ta hiện nay”. Nghiên cứu này đã đề cập
đến những vấn đề cấp bách đặt ra cho phát triển nông nghiệp, nông
thôn, nông dân nước ta hiện nay trong đó chỉ ra rằng nông dân là chủ
lực quân của cách mạng giải phóng dân tộc, là người khởi xướng
công cuộc đổi mới, nhưng ít hưởng lợi nhất về đổi mới. Ngoài ra,
nghiên cứu đã phân tích ưu điểm và những tồn tại của một số mô
hình SXNN hiện nay trong đó có mô hình kinh tế trang trại. Từ đó,
giúp tác giả nắm được những ưu điểm cũng như những hạn chế của
mô hình KTTT nói chung của nước ta để phát huy những ưu điểm và

VIETKHOALUAN.COM
4
khắc phục những nhược điểm cho mô hình KTTT ở địa phương.
+ Nguyễn Thị Tằm (năm 2006), luận án tiến sĩ kinh tế "Giải
pháp tín dụng ngân hàng nhằm phát triển kinh tế trang trại trên địa
bàn Tây Nguyên". Luận án đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận về
vai trò của kinh tế trang trại trong quá trình phát triển nông nghiệp
nông thôn; khẳng định vai trò quan trọng của nguồn vốn tín dụng đối
với sự phát triển kinh tế trang trại. Luận án đã đề xuất một số giải
pháp tín dụng ngân hàng nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế trang trại
Tây Nguyên giai đoạn 2006 - 2010. Nghiên cứu giúp tác giả hiểu
thêm về vai trò của tín dụng ngân hàng đối với phát triển kinh tế
trang trại, là cơ sở kế thừa và định hướng các giải pháp tín dụng phù
hợp với phát triển kinh tế trang trại theo tiêu chí mới.
+ Theo Sở NN&PTNT tỉnh Đắk lắk (2010), "Dự án quy hoạch
phát triển kinh tế trang trại tỉnh Đắk lắk giai đoạn 2011-2015 và
định hướng đến 2020". Dự án đã đi sâu phân tích thực trạng phát
triển kinh tế trang trại của tỉnh Đắk lắk đến năm 2020. Trên cơ sở đó
xây dựng phương án quy hoạch phát triển kinh tế trang trại tỉnh Đắk
Lắk giai đoạn 2010 - 2015 và định hướng đến năm 2020 đó là quy
hoạch số lượng, loại hình trang trại, diện tích đất cho trang trại, quy
hoạch phát triển sản xuất, chế biến tiêu thụ nông sản gắn với bảo vệ
môi trường. Dự án đã xây dựng được hệ thống các giải pháp và chính
sách hỗ trợ phát triển kinh tế trang trại.
+ Hoàng uốc Cường 2009) , Luận văn “ iải pháp phát triển
nông nghiệp th o hướng sản uất hàng hoá ở tỉnh ên ái” đã hệ
thống hoá lý thuyết về phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng
hoá, phân tích thực trạng sản xuất nông nghiệp ở tỉnh ên ái. Đồng thời

VIETKHOALUAN.COM
đưa ra các giải pháp về phát triển nông nghiệp, chính sách đất đai, chính
sách thuế, giải pháp về thị trường, giải pháp củng cố và

VIETKHOALUAN.COM
5
phát triển quan hệ sản xuất
+ Trần Chính Đại (năm 2015) , "Phát triển kinh tế trang trại
huyện Ea H’l o – Đắk lắk" đã xác định các yếu tố ảnh hưởng đến
hiệu quả kinh tế của mô hình trang trại huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk lắk,
từ đó gợi ý chính sách nhằm phát triển trang trại chăn nuôi của huyện
nhà. Thông qua việc đánh giá các yếu tố tác động đến hiệu quả hoạt
động của kinh tế trang trại ở địa phương và sự phù hợp của mô hình
này từ đó đề xuất một số giải pháp để tập trung chính sách nhằm phát
triển mô hình kinh tế trang trại, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa
hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn. Các kết quả này có ý nghĩa với
nghiên cứu đang được thực hiện của tác giả bởi đã giúp cho tác giả
kế thừa và phát triển trong đề tài của mình, có cái nhìn tổng quan, rõ
ràng và có khoa học về mô hình kinh tế trang trại.
+ Phạm Thị Thơ 2015) “Phát triển sản xuất chăn nuôi tại xã
Krông Buk, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk lắk”. Nghiên cứu này đã
đánh giá thực trạng phát triển sản xuất chăn nuôi ở xã Krông Buk,
huyện Krông Păk, tỉnh Đắk lắk khá và đã phân tích các yếu tố ảnh
hưởng tới phát triển sản xuất chăn nuôi ở xã Krông Buk, huyện
Krông Păk, tỉnh Đắk lắk một các chi tiết. Từ đó đã có những đề xuất
giải pháp phát triển sản xuất chăn nuôi ở xã Krông Buk, huyện
Krông Păk, tỉnh Đắk lắk rất thiết thực.
Cho đến nay chưa có một công trình nghiên cứu nào về vấn đề
phát triển trang trại chăn nuôi trên địa bàn huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk
Lắk. Vì vậy đề tài nghiên cứu này là không trùng lặp với các nghiên
cứu trước đây, mà chỉ chọn lọc, xem xét kế thừa và bổ sung cho
nghiên cứu của mình nhằm cụ thể hóa và đánh giá một cách toàn
diện về phát triển trang trại chăn nuôi trên địa bàn huyện Ea H’leo,
tỉnh Đắk lắk.

VIETKHOALUAN.COM
6
CHƢƠNG 1
LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN TRANG TRẠI CHĂN NUÔI
1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TRANG TRẠI CHĂN
NUÔI
1.1.1. Khái niệm trang trại chăn nuôi
1.1.2. Những đặc trƣng của trang trại chăn nuôi
1.1.3. Tiêu chí xác định trang trại chăn nuôi

Về mặt định tính: tiêu chí trang trại biểu hiện đặc trưng cơ bản
của trang trại là sản xuất nông sản hàng hoá. Từ đó, tiêu chí trang trại chăn
nuôi được biểu hiện bằng việc sản xuất các sản phẩm chăn nuôi như thịt,
trứng, sữa,..



Về mặt định lƣợng: tiêu chí nhận dạng trang trại thông qua các
chỉ tiêu cụ thể nhằm để nhận dạng, phân biệt loại cơ sở sản xuất nào được
coi là trang trại, loại cơ sở nào không được coi là trang trại và để phân loại
giữa các trang trại với nhau.


1.1.4. Vai trò của phát triển trang trại chăn nuôi
a. Về mặt kinh tế

Thúc đẩy sản xuất hàng hóa phát triển, góp phần đưa SXNN
lên công nghiệp hóa, hiện đại hóa, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh
tế và hình thành quan hệ sản xuất mới trong nông nghiệp và kinh tế
nông thôn.

Trang trại là một bước phát triển mới của nền sản xuất xã hội,
là nhân tố mới ở nông thôn, là động lực mới, nối tiếp và phát huy
động lực kinh tế hộ nông dân, là sự đột phá trong bước chuyển sang
SXNN hàng hoá, tạo ra sức sản xuất mới, có khả năng tạo ra khối
lượng lớn về nông sản hàng hoá đáp ứng tiêu dùng trong nước và
xuất khẩu.

VIETKHOALUAN.COM
7
Trang trại đã tạo điều kiện để đưa nông nghiệp đi dần vào
công nghiệp hoá, hiện đại hoá, tạo tiền đề đi lên sản xuất lớn.
Góp phần tích cực trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp nông thôn, phát triển các loại cây trồng, vật nuôi có giá
trị hàng hoá cao, khắc phục dần tình trạng manh mún, phân tán, tạo
nên những vùng chuyên canh hoá, tập trung hoá và thâm canh cao,
tạo điều kiện thúc đẩy công nghiệp phát triển nhất là công nghiệp chế
biến, thương mại và dịch vụ, góp phần làm nông thôn phát triển, tạo
thu nhập ổn định trong một bộ phận dân cư làm nông nghiệp.
b. Về mặt xã hội
Phát triển trang trại nói chung và phát triển trang trại chăn
nuôi nói riêng góp phần làm tăng khả năng huy động và phát triển
các nguồn lực trong dân, giải quyết việc làm cho lao động xã hội,
tăng số hộ giàu trong nông thôn, tạo thêm việc làm và tăng thêm thu
nhập cho lao động
Việc mở rộng đất đai, nguồn vốn để phát huy lợi thế về quy
mô, đảm bảo cho hoạt động kinh doanh có hiệu quả, trang trại đã thu
hút nhiều lao động; mang lại thu nhập cho nhiều người lao động và
nhất là người nghèo; góp phần cải thiện đời sống người lao động,
xóa đói giảm nghèo.
Giải quyết vấn đề lao động và việc làm, một trong những vẫn
đề bức xúc của nông nghiệp nông thôn nước ta hiện nay.
c. Về mặt môi trường
Góp phần khai thác sử dụng hiệu quả các nguồn lực
Phát triển trang trại còn góp phần tăng nhanh độ che phủ rừng,
bảo vệ môi trường sinh thái, tận dụng các mặt nước cho nuôi trồng
thủy sản, đưa các đất hoang hóa vào sản xuất,…
Thúc đẩy các ngành công nghiệp chế biến phát triển, cũng như

VIETKHOALUAN.COM
8
cung cấp các nguyên liệu cho công nghiệp để sản xuất các mặt hàng
tiêu dùng và xuất khẩu có giá trị…và các sản phẩm phụ khác được
sử dụng với nhiều mục đích khác nhau như : bào chế thuốc, …
1.2. NỘI DUNG VÀ CHỈ TIÊU PHÁT TRIỂN TRANG TRẠI
CHĂN NUÔI
1.2.1. Phát triển số lƣợng các trang trại chăn nuôi
- Phát triển số lượng các trang trại là số lượng các trang trại có
sự tăng lên, mở rộng quy mô theo thời gian, năm sau nhiều hơn năm
trước. Đây là tiêu chí quan trọng để nghiên cứu đánh giá sự phát
triển của mô hình trang trại nói chung nói chung và trang trại chăn
nuôi nói riêng.
- Tuy nhiên việc phát triển số lượng các trang trại phải được
tiến hành cùng với việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các trang
trại. Để phát triển số lượng trang trại các đơn vị phải tạo điều kiện để
các trang trại mới ra đời và hoạt động. Đó chính là tạo điều kiện về
thủ tục hành chính, tạo điều kiện về tiếp cận nguồn vốn, đất đai, cơ
sở vật chất, thị trường để các kinh tế trang trại ra đời và phát triển
bình thường.
* Chỉ tiêu đánh giá sự phát triển về số lượng trang trại chăn
nuôi:
- Số lượng trang trại chăn nuôi tăng qua các năm
- Tốc độ tăng của số lượng các trang trại chăn nuôi
- Số lượng trang trại chăn nuôi tăng của từng ngành, từng địa
phương.
1.2.2. Gia tăng nguồn lực cho trang trại chăn nuôi
u t i
u
u vốn

VIETKHOALUAN.COM
9
u về - ô , ơ sở vật ch t – hạ
tầng
1.2.3. Tổ chức liên kết sản xuất cho trang trại chăn nuôi
i ết
Để cung cấp hàng hoá, nguyên vật liệu, các sản phẩm, dịch vụ
hỗ trợ phát triển kinh doanh nhằm giảm chi phí sản xuất tăng lợi ích
kinh tế cần phải tổ chức lại sản xuất, thành lập các tổ hợp, hợp tác xã
chăn nuôi,…
i ết
Có thể tổ chức liên kết trang trại chăn nuôi kết hợp với các
trang trại trồng trọt để có thể bổ sung qua lại sản phẩm cho nhau (
thức ăn, phân bón…)
i ội
Đây là hình thức liên kết quan trọng các các tổ chức mang tính
chất hiệp hội phát triển kinh tế thị trường.
1.2.4. Phát triển thị trƣờng tiêu thụ sản phẩm của trang
trại chăn nuôi
t tri t trườ về
t tri t trườ về s m
1.2.5. Gia tăng kết quả trang trại chăn nuôi
Kết quả sản xuất trang trại là những gì trang trại đạt được sau
một chu kỳ sản xuất nhất định được thể hiện bằng số lượng sản
phẩm, giá trị sản phẩm, giá trị sản xuất của trang trại. Khi nói đến kết
quả sản xuất là nói đến loại sản phẩm, số lượng sản phẩm, sản phẩm
hàng hoá, giá trị sản lượng, giá trị sản phẩm hàng hoá được sản xuất
ra. Trên cơ sở so sánh để xem xét hiệu quả về các mặt của việc sử
dụng nguồn lực.
Để đánh giá kết quả sản xuất bình quân cho một trang trại

VIETKHOALUAN.COM
10
chăn nuôi sử dụng các chỉ tiêu:
- Số lượng, mức tăng, tốc độ tăng số lượng con vật nuôi hàng
năm
- Sản lượng, mức tăng, tốc độ tăng sản lượng sản phẩm vật
nuôi hàng năm.
1.3. CÁC NHÂN TỐ CHỦ YẾU ẢNH HƢỞNG ĐẾN SỰ PHÁT
TRIỂN CỦA TRANG TRẠI – TRANG TRẠI CHĂN NUÔI
1.3.1. Điều kiện tự nhiên
a. V trí a lý
Đ a hình, thổ ưỡng
b. Thời tiết, thủy vă
kinh tế trang trại.
1.3.2. Điều kiện xã hội
a. Dân số
ộng
c. Dân trí
d. Truyền thố vă ó
1.3.3. Điều kiện kinh tế
a. Tình hình nền kinh tế
b Cơ sở hạ tầng nông nghi p, nông thôn
1.3.4. Yếu tố chính sách của Nhà nƣớc
* Chính sách về t i
* Chính sách về tín dụng
* Các chính sách khác
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1

VIETKHOALUAN.COM
11
CHƢƠNG 2
THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TRANG TRẠI CHĂN
NUÔI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN EAH’LEO TỈNH ĐẮK LẮK
2.1. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN
TRANG TRẠI CHĂN NUÔI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN EA
H’LEO TỈNH ĐẮK LẮK
2.1.1. Điều kiện tự nhiên
a. V trí a lý
Đ a hình, thổ ưỡng
c. Khí hậu
d. Tài nguyên thiên nhiên
2.1.2. Điều kiện xã hội
a. Dân số, mật ộ dân số
+ Thuận lợi: Dân số huyện Ea H’Leo đông so với các huyện
trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk, không những tạo nguồn lao động dồi dào
cho huyện còn là cơ sở bổ sung nguồn lao động, tăng khả năng tiêu
thụ sản phẩm, tạo điều kiện cho sản xuất phát triển, đặc biệt đối với
phát triển trang trại nói chung và trang trại chăn nuôi nói riêng.
+ Khó khăn: Nhìn chung mật độ dân cư trên địa bàn huyện còn
thưa thớt, cơ sở hạ tầng, KHKT còn yếu kém tập quán canh tác còn
mang tính thuần nông, sản xuất ở dạng quy mô nhỏ
b. Lao ộng
Số lao động được tạo việc làm trên toàn huyện đến năm 2016
là 3716 người,chiếm chỉ 2% tổng dân số toàn huyện. Trong đó, số
lao động ở nông thôn chiếm 67.88 % trên tổng số lao động. Chất
lượng nguồn nhân lực còn thấp và chưa đồng đều, chủ yếu là lao
động phổ thông, năng suất lao động, hiệu quả sản xuất không cao.

VIETKHOALUAN.COM
12
Số lao động được tạo việc làm có sự thay đổi đáng kể ở giữa
thành thị, nông thôn. Cụ thể trong bản sau:
c. Truyền thống, tập quán
Tập quán canh tác còn mang nặng tính thuần nông. Đây là hạn
chế trong quá trình nâng cao trình độ sản xuất hàng hóa nông nghiệp.
Muốn phát triển trang trại phải nhanh chóng thay đổi tập quán này.
2.1.3. Điều kiện kinh tế
a. Tố ộ tă trưởng kinh tế
Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2013-2016 của
huyện là 8,84% đạt khá. Trong đó, đóng góp cụ thể của các lĩnh vực
kinh tế bao gồm: Nông – lâm - ngư nghiệp (5,8%); công nghiệp-xây
dựng 9,49%) và thương mại – dịch vụ 19,64%). Như vậy, có thể
nhận thấy các ngành sản xuất vật chất, đặc biệt là ngành nông – lâm
– ngư nghiệp, giữ vai trò chủ đạo trong phát triển kinh tế của huyện
trong thời gian qua. Song đó cũng chính là điểm yếu trong việc phát
triển trang trại vì tỷ lệ phát triển công nghiệp còn khá thấp.
Cơ u kinh tế
Nền kinh tế của huyện Ea H’Leo liên tục phát triển, chuyển
dịch đúng hướng theo xu hướng phát triển của một nền kinh tế hàng
hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý
của Nhà nước, từng bước đi vào công nghiệp hóa hiện đại hóa. Đây
là một lợi thế cho việc thúc đẩy phát triển trang trại ở huyện Ea
H’Leo nói chung và trang trại chăn nuôi nói riêng.
c. Cơ sở hạ tầng
Nhìn chung, trên các tiểu lưu vực mạng lưới các nhánh sông,
suối khá dày đặc và phân bố đều; đây chính là đặc điểm thuận lợi
cho việc cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt cũng như phát triển thủy
lợi, thủy điện vừa và nhỏ..

VIETKHOALUAN.COM
13
Trong năm 2016 trên địa bàn huyện Ea H’Leo có tỷ lệ 100%
các xã đã quy hoạch, có đường ô tô đến trung tâm, các xã có trạm ý
tế. Tỷ lệ số hộ được sử dụng điện là 95,5%, các xã có chợ đạt 81%
điều này cho ta thấy được sự thuận lợi của các trang trại chăn nuôi
khi sản xuất các sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường của địa
phương cụ thể ở bảng sau:
2.1.4. Chính sách của địa phƣơng về phát triển trang trại
2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TRANG TRẠI CHĂN NUÔI
TẠI HUYỆN EA H’LEO TRONG THỜI GIAN QUA
2.2.1. Tình hình phát triển số lƣợng trang trại chăn nuôi
tại huyện Ea H’leo
Tính đến thời điểm cuối năm 2016, toàn huyện có 27 trang
trại, phân bố tập trung nhiều nhất ở các xã phía Đông của huyện là:
xã Ea Hiao, Easol. Song cũng chỉ còn duy nhất 1 trang trại tồn tại
đúng chuẩn, các trang trại khác một phần ko duy trì, một phần đã
giảm quy mô xuống nhỏ lẻ, chăn nuoi hộ gia đình.
B ng 2.8. Số ượng trang trại huy E ’ e qu ăm
Với số liệu tại Bảng 2.8 cho ta thấy sự thiếu ổn định và vững
chắc trong quá trình phát triển trang trại ở huyện Ea H’Leo. ên cạnh
đó số lượng các trang trại phân bố trên toàn huyện không đồng đều.
B ng 2.9. Tố ộ tă số ượng trang trại qu ăm
Tốc độ tăng trang trại trong những năm qua theo ảng 2.9 có
sự biến đổi rõ rệt sau khi Thông tư 27/2011/TT-BNNPTNT, ngày 13
tháng 4 năm 2011 của Bộ Nông nghiệp & PTNT quy định về tiêu chí
và thủ tục cấp giấy chứng nhận kinh tế trang trại quy định ban hành
và có hiệu lực, số lượng trang trại đạt tiêu chí giảm mạnh. Riêng số
lượng trang trại năm 2013 giảm 54,84% so với số lượng trang trại

VIETKHOALUAN.COM
14
năm 2012, qua năm 2014 sau khi tổ chức rà soát, hướng dẫn các chủ
trang trại đăng ký thành lập đạt tiêu chí đã tăng trở lại 47,62% so với
năm 2012.
Riêng trang trại chăn nuôi, tính đến thời điểm hiện tại theo báo
cáo gần đây nhất, số trang trại chăn nuôi trên địa bàn huyện rất ít, chỉ
1 trang trại duy nhất đúng tiêu chí và có đăng ký ở huyện.
B ng 2.10. Số ượng trang trại phân theo xã, th tr n qua
ăm
B ng 2.11. Số ượng trang trại t e ĩ v c s n xu t
ở huy E ’ e qu ăm
2.2.2. Tình hình gia tăng nguồn lực cho trang trại chăn
nuôi
a. Ð t i
B ng 2.12. Hi n trạng sử dụ t i ủa huy E ’ e
ăm 2016
Có thể thấy,cuối năm 2016, diện tích đất cỏ dùng cho chăn
nuôi chưa được đầu tư. Và cũng chưa có thống kê nào cụ thể về diện
tích dành cho chăn nuôi. Điều đó cho thấy, chăn nuôi tại địa bàn
huyện vẫn còn nhỏ lẻ và chưa có sự đầu tư số lượng lớn.
Hầu hết diện tích đất sử dụng của các trang trại điều chưa
được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Nguồn gốc đất để
thành lập trang trại hầu hết là đất chuyển nhượng, đất nhận của chính
quyền địa phương và đất tự khai phá sản xuất.
b. Nhân l c
Nhìn chung, Số lượng lao động còn hạn chế, chất lượng thấp,
chủ yếu là chưa qua đào tạo. Do vậy, huyện Ea H’Leo cần có chính
sách về phát triển trang trại, trong đó có chiến lược dài hạn nhằm
nâng cao trình độ cho lao động.

VIETKHOALUAN.COM
15
c. Vốn
Việc phát triển trang trại chăn nuôi cần đầu tư nhiều vốn và
qua nhiều năm, tuy nhiên nguồn vốn vay dài han còn hạn chế, chủ
yếu là vay trung hạn và ngắn hạn. Hầu hết các trang trại trên địa bàn
huyện sử dụng nguồn vốn tự có là chủ yếu, nguồn vốn vay chiếm tỷ
lệ tương đối thấp. Do vậy để các chủ trang trại phát triển quy mô và
thành lập mới trở nên rất khó khăn, hạn chế do không có nguồn vốn
để đầu tư.
d. Khoa h c công ngh
Trình độ cơ giới hoá trong các trang trại điều tra nêu trên còn
nhiều hạn chế và yếu kém. Một số khâu chủ yếu được trang bị như
đối với quy mô kinh tế hộ. Còn lại một số khâu cơ bản như vận
chuyển, làm đất, chế biến ... hầu như chưa có sự quan tâm đầu tư để
đáp ứng nhu cầu SXKD trong các trang trại chăn nuôi. Đây cũng là
một trong những yếu kém, bất cập hiện nay cần phải có chính sách
hỗ trợ của nhà nước để các trang trại chăn nuôi nhanh chóng đầu tư
trang bị để nâng cao trình độ cơ giới hoá, điện khí hoá và hiện đại
hoá trong các khâu của quá trình SXKD.
2.2.3. Tình hình phát triển liên kết sản xuất
Kết quả khảo sát cho thấy, có tới gần 90% sản phẩm bán ra thị
trường của các trang trại chăn nuôi gia súc, gia cầm là chưa qua chế
biến, tỷ trọng sản phẩm đã qua sơ chế và tinh chế rất thấp, điều này
dẫn tới giá trị của sản phẩm từ trang trại chăn nuôi là không cao.
Như đã trình bày, toàn huyện hiện nay chỉ có 1 trang trại chăn
nuôi heo duy nhất và đến nay chưa có sự liên kết nào với các trang
trại khác. Trang trại chủ yếu tự cung cấp và mua các thức ăn bán sẵn.

VIETKHOALUAN.COM
16
2.2.4. Tình hình tiêu thụ sản phẩm của trang trại chăn
nuôi
Trên địa bàn không có hệ thống kênh thu mua và trợ giúp của
nhà nước trong việc tiêu thụ sản phẩm. Vì vậy luôn tồn tại nguy cơ
rủi ro, biến động về giá cả cũng như bị thương lái ép giá.
Mặt khác, việc các sản phẩm của các trang trại chăn nuôi tại
địa phương chủ yếu là sản phẩm thô và được bán trực tiếp cho thấy,
các trang trại vẫn còn quá bị động trong quá trình tiêu thụ sản phẩm,
và cũng khiến cho việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ bị hạn chế.
Việc liên kết SXKD giữa các trang trại với nhau, giữa trang
trại với các nông lâm trường, với các hợp tác xã nông nghiệp chưa
được quan tâm đúng mức. Vì thế các trang trại gặp khó khăn trong
việc mở rộng quy mô sản xuất, giải quyết các yếu tố đầu vào, đầu ra
còn nhiều bất cập.
2.2.5. Tình hình kết quả sản xuất của trang trại chăn nuôi
Với số liệu kết quả SXKD 2016 đã cho thấy, mặc dù chưa
được phát triển và đầu tư nhiều, song những gì đạt được đã mang lại
tiềm năng của mô hình trang trại. Trong tương lai, nếu được đầu tư
đúng cách, đúng hướng, loại hình trang trại này sẽ tiếp tục phát triển
mạng để tận dụng tối đa thế mạnh và đây cũng là hướng đi đúng đắn.
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN
TRANG TRẠI CHĂN NUÔI TẠI HUYỆN EA H’LEO
2.3.1. Những thành công
- Số lượng và quy mô của các trang trại chăn nuôi tăng liên
tục qua các năm, ngày càng được đầu tư về KHKT và tài chính dồi
dào.
- Mô hình trang trại chăn nuôi phát triển đã khai thác các
nguồn vốn trong dân, mở rộng thêm diện tích đất trống, đồi trọc, góp

VIETKHOALUAN.COM
17
phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trên địa bàn huyện.
- Giá trị sản xuất trang trại ngày càng tăng. Tỷ suất hàng hóa
bán ra của trang trại ngày càng cao, đem lại hiệu quả SXKD cao.
- Tạo thêm việc làm cho nhiều lao động trên địa bàn huyện Ea
H’Leo, góp phần xóa đói, giảm nghèo ở vùng nông thôn.
2.3.2. Những hạn chế
- Các trang trại chăn nuôi, vẫn còn khá nhỏ lẻ và manh mún,
tự phát, nguồn vốn còn hạn chế. Chưa áp dụng nhiều ứng dụng khoa
học công nghệ nên năng suất lao động không cao, hiệu quả sản xuất
vẫn còn thấp.
- Quản lý, sử dụng quỹ đất để phát triển trang trại chăn nuôi
chưa hiệu quả.
- Chủ yếu là lao động chưa qua đào tạo.
- Chưa có sự liên kết giữa các trang trại
2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế
Sự chậm phát triển của trang huyện Ea H’Leo xuất phát từ
những nguyên nhân chính sau:
-Quản lý đất đai bất cập, tích tụ tập trung đất khó khăn.
-Công tác hỗ trợ vốn vay còn nhiều bất cập.
-Tổ chức bên trong của các trang trại còn nhiều yếu kém.
-Phương pháp sản xuất còn mang tính truyền thống, chưa chú
trọng tới việc áp dụng KHKT tiên tiến vào trong quá trình sản xuất.
-Thị trường tiêu thụ chủ yếu phục vụ nhu cầu trong huyện.
Các trang trại chưa chú trọng nhiều đến marketting.
-Môi trường đầu tư kinh doanh, tư pháp chưa thuận lợi. Quản
lý nhà nước về trang trại còn buông lỏng.

VIETKHOALUAN.COM
18
CHƢƠNG 3
MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN TRANG TRẠI CHĂN NUÔI
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN EA H’LEO TỈNH ĐẮK LẮK
3.1. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU VÀ PHƢƠNG HƢỚNG PHÁT
TRIỂN TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN EA H’LEO
TỈNH ĐẮK LẮK
3.1.1. Quan điểm
a. Phát tri n trang trại ă
nông thôn, gi i quyết vi àm và b.
Phát tri n trang trại ă
uôi
uôi
ắn với t u út ộng ời
số ười dân ắn với
nền nông nghi p
bền vững
c. Phát tri n trang trại ă uôi i ôi với b o v môi
trường sinh thái
3.1.2. Mục tiêu phát triển trang trại chăn nuôi huyện Ea
H’Leo
- Mục tiêu chung: Phát triển và mở rộng mô hình trang trại
chăn nuôi nhằm khai thác có hiệu quả tiềm năng, thế mạnh về đất
đai, nguồn lực, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập; Tích cực
ứng dụng KHKT, công nghệ để nâng cao giá trị kinh tế trên đơn vị
diện tích.
Mục tiêu cụ thể: Số lượng trang trại: số trang trại đạt tiêu chí
tăng từ 5-10% mỗi năm, phấn đấu đến năm 2020 toàn huyện có 50-
100 trang trại đúng tiêu chuẩn, mỗi xã có 1-2 khu trang trại chăn
nuôi tập trung, toàn huyện thành lập một hiệp hội trang trại. Trong
đó chú trọng tăng số lượng trang trại chăn nuôi tập trung nhóm gia
súc, gia cầm chủ lực) phấn đấu đạt giá trị sản xuất trang trại chăn

VIETKHOALUAN.COM
19
nuôi bình quân tăng từ 6,5 - 7%, trang trại tổng hợp kết hợp mô hình
VAC.
3.1.3. Phƣơng hƣớng phát triển trang trại chăn nuôi tại
huyện EaHleo trong thời gian tới
3.2. CÁC GIẢI PHÁP CỤ THỂ
3.2.1. Phát triển về mặt số lƣợng các trang trại chăn nuôi
Tạo hành lang pháp lý về mô hình hoạt động của trang trại
chăn nuôi; thiết lập những tiêu chí riêng để hình thành các mô hình
trang trại chăn nuôi mới của từng vùng theo hướng kết hợp nhiều
loại sản phẩm.
Đẩy mạnh việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất các
trang trại đủ điều kiện để yên tâm đầu tư sản xuất, kinh doanh. Đồng
thời, việc tiếp cận các nguồn vốn tín dụng của trang trại sẽ được
thuận lợi hơn.
3.2.2. Gia tăng các nguồn lực cho trang trại chăn nuôi
a. Mở rộng quy mô di n tích t i
b. Gia tăng quy mô vố ầu tư của các trang trại
c. Mở rộ quy mô ộ và trì
ngu n nhân l c trong các trang trại ă uôi
d. Phát tri n ng bộ ơ sở hạ tầng
ă uôi
ộ phát tri n
3.2.3. Tăng chủng loại, nâng cao chất lƣợng sản phẩm
trang trại chăn nuôi
a. Ða dạng hóa chủng loại vật nuôi
Các trang trại huyện Ea H’Leo tập trung phát triển theo hướng
chăn nuôi Trâu, bò thịt, lợn nạc, gà, vịt… Tăng cường công tác thú y,
phòng chống dịch và đặc biệt chú trọng chất lượng con giống để đáp
ứng được sản phẩm có chất lượng cao.

VIETKHOALUAN.COM
20
Thú y là một giải pháp cực kỳ quan trọng, nếu không có giải
pháp tổng thể đồng bộ và đầy đủ về thú y, nó sẽ phủ định tất cả các
kết quả về giống và sản xuất như chúng ta đã và đang chứng kiến
trong thời gian qua. Nhà nước cần đâù tư chiều sâu cho lĩnh vực thú
y mang tính lâu dài cả về đội ngũ cán bộ có kỹ thuật cao với cơ sở thí
nghiệm tiên tiến để có thể phối hợp nghiên cứu ra các loại thuốc,
vacxin để chủ động trong việc phòng chống có hiệu quả các dịch
bệnh có thể xảy ra.
b. Nâng cao ch t ượng s n ph m
Để nâng cao chất lượng sản phẩm vật nuôi, gia súc, gia
cầm,… cần đảm bảo chất lượng từng khâu từ chọn giống đến thu
hoạch va sau thu hoạch để đạt năng suất cao nhất.
Theo đó, khi tiến hành mở rộng và phát triển trang trại chăn
nuôi, ngay từ đầu cần chọn lọc kỹ giống vật nuôi đảm bảo năng suất
tốt. Bên cạnh đó, thức ăn chăn nuôi phải đảm bảo chất lượng và giá
thành hợp lý.
3.2.4. Tăng cƣờng liên kết sản xuất và mở rộng thị trƣờng
tiêu thụ
a. Tăng cường liên kết s n xu t của các trang trại ă uôi với
các trang trại khác
Hình thành và phát triển quan hệ hợp tác giữa các trang trại
nhằm trao đổi kinh nghiệm, trình độ quản lý, trao đổi sản phẩm, dịch
vụ để phát triển sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế. Khuyến khích
thành lập các câu lạc bộ, tổ hợp tác theo tùy theo mục đích sản xuất,
loại hình của trang trại để liên doanh, liên kết trong sản xuất kinh
doanh, để tạo sự cạnh canh lành mạnh và sự ổn định trong tiêu thụ
sản phẩm trên thị trường, hạn chế tình trạng ép giá của các tư thương
và rủi ro trong sản xuất kinh doanh.

VIETKHOALUAN.COM
21
Thực hiện liên kết với 4 nhà “ Nhà nước, nhà khoa học, nhà
doanh nghiệp, nhà nông”….
b. Nghiên cứu mở rộng th trường, liên kết tiêu thụ s n ph m
từ chăn nuôi
Chú ý đến việc hình thành và phát triển các tuyến đường, trục
lộ, tạo ra các tụ điểm giao lưu và trao đổi hàng hóa.
Tổ chức hệ thống các kênh lưu thông hàng hóa của quốc
doanh. Chú ý đến việc duy trì quan hệ thương mại với thị trường
truyền thống, đồng thời cũng tranh thủ cơ hội tìm kiếm thị trường
mới
Các trang trại cần được hỗ trợ cung cấp thông tin thương mại, thị
trường, kỹ thuật, các chương trình xúc tiến thương mại; Chú trọng
đến công tác dự báo thị trường. Mở rộng và tăng cường hệ thống
thông tin kinh tế, đặc biệt là thông tin về thị trường, giá cả...
Hỗ trợ kinh phí đăng ký nhãn hiệu hàng hóa và quản bá
thương hiệu.
Phát triển chăn nuôi trang trại phải gắn với đầu tư các cơ sở
giết mổ, chế biến.
Tóm lại giải pháp thị trường cho các trang trại đòi hỏi ngay từ
khâu đầu tiên những vẫn đề quy hoạch nguồn nguyên liệu gắn với
chế biến, bảo quản sản phẩm và quan trọng hơn là sự điều tiết lợi ích
giữa các chủ trang trại với các tổ chức kinh doanh thương mại.
3.2.5. Các giải pháp gia tăng kết quả sản xuất trang trại
chăn nuôi
- Một là về giống, vật nuôi, tiếp tục sử dụng con giống tốt
trong nước, khuyến khích các chủ trang trại, doanh nghiệp nhập
nguồn gen, giống có năng suất chất lượng cao.
- Hai là về thức ăn chăn nuôi, người chăn nuôi và nhà máy chế

VIETKHOALUAN.COM
22
biến phải ký hợp đồng, bảo đảm cung cấp ổn định và chất lượng thức
ăn tốt.
- Ba là công nghệ chuồng trại, người chăn nuôi phải nghiên
cứu các mẫu chuồng trại, áp dụng các loại máng ăn, uống phù hợp
với từng vật nuôi. Tăng cường công tác vệ sinh, phòng bệnh.
3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ

Đối với Nhà nƣớc
+ Để góp phần phát triển mô hình trang trại chăn nuôi phù hợp
với đặc thù của từng vùng, Nhà nước nên sửa đổi tiêu chí xác định
trang trại chăn nuôi theo hướng có tính đặc thù; xây dựng chinh sach
theo hướng các hộ gia đinh, các nhân đầu tư phát triển.
+ Về đất đai: tiếp tục xem xét, căn cứ vào ui hoạch của huyện;
trên cơ sở đó để cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Những hộ
nông dân phát triển kinh tế trên vùng đất trống, đồi núi trọc, đất
hoang hoá, vùng chiêm trũng cần phải có chính sách cụ thể để
khuyến khích nhằm khai thác hết tiềm năng đất đai của từng vùng.
+ Tiếp tục qui hoạch, hoặc qui hoạch lại những vùng sản xuất
hàng hoá tập trung qui mô lớn, đặc biệt là các trang trại chăn nuôi thành
những khu xa nơi dân sinh, nhằm hạn chế sự ô nhiễm môi trường.
+ Hỗ trợ các cơ sở chăn nuôi trong việc vay vốn để phát triển
mô hình trang trại chăn nuôi
+ Khuyến khích các địa phương chuyển đổi cơ cấu cây trồng
theo hướng tăng diện tích cây lương thực làm nguyên liệu chế biến
thức ăn gia súc.
+ Đào tạo cán bộ nhằm nâng cao trình độ, có đãi ngộ thích
đáng với đội ngũ thú y cơ sở để họ yên tâm và có trách nhiệm cao
trong hoạt động nghề nghiệp.
+ Tạo chuỗi liên kết bốn nhà là “ nhà nông- nhà doanh nghiệp-

VIETKHOALUAN.COM
23
nhà nước – nhà khoa học” để tạo đầu ra cho sản phẩm, ổn định thị
trường.
+ Cần tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với kinh tế
trang trại, theo hướng tạo mọi điều kiện thuận lợi để các chủ trang
trại thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình đối với địa
phương.

Đối với chủ trang trại
+ Cần mạnh dạn đầu tư áp dụng khoa học kĩ thuật vào sản
xuất, quan tâm công tác thú y để phát triển, mở rộng mô hình trang
trại chăn nuôi.
+ Cần tích cực học hỏi, nâng cao trình độ nhận thức, trao đổi
kinh nghiệm, mạnh dạn đưa các giống mới có năng suất cao cũng
như áp dụng khoa học kĩ thuật và sản xuất trang trại chăn nuôi.
+ Mặt khác tăng cường tích lũy để tái đầu tư, đòng thời trên cơ
sở phát huy nội lực của hộ về lao động, vốn, nguồn thức ăn có sẵn,
hạn chế những khó khăn để phát triển những phương thức chăn nuôi
phù hợp với điều kiện kinh tế của hộ nhằm đạt được kết quả tốt và
nâng cao hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi tạo thu nhập ổn định và
cải thiện đời sống nông hộ.
+ Các cơ sở, trang trại chăn nuôi cần tăng cường tìm hiểu tiếp
cận thông tin thị trường để không chạy theo trào lưu để tránh rủi ro.
+ ên cạnh đó, cần phải ý thức gìn giữ môi trường sinh thái
trong sạch để hướng tới một nền nông nghiệp sản xuất nông sản
sạch, an toàn.

VIETKHOALUAN.COM

VIETKHOALUAN.COM
24
KẾT LUẬN
Phát triển mô hình trang trại chăn nuôi là là một quy luật
khách quan của nền kinh tế hàng hoá trong lĩnh vực sản xuất nông -
lâm nghiệp, là xu hướng phát triển tất yếu của kinh tế nông hộ sản
xuất hàng hoá trên thế giới và ở Việt Nam.
Tiềm năng để phát triển trang trại chăn nuôi của huyện
EaH’leo còn rất lớn. Tuy nhiên, trong những năm qua việc phát triển
trang trại chăn nuôi chưa tương xứng với tiềm năng của huyện nhà.
Nguyên nhân chủ yếu ở đây là vì hầu hết các cơ sở chăn nuôi được
triển khai mang tính tự phát, thiếu qui hoạch, cơ sở hạ tầng còn khó
khăn, thiếu vốn, lao động không có chuyên môn... Bên cạnh đó, còn
bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, thị trường các yếu tố đầu vào, đầu ra
luôn có biến động lớn, công tác quản lý yếu kém….
Song với sự phổ biến ngày càng rộng rãi của nền kinh tế thị
trường và sự phát triển ngày càng lớn của các tiến bộ kỹ thuật trong
nông nghiệp, chăn nuôi, cùng các tiềm năng sẵn có của huyện
EaH’leo, trong những năm tới đây, chắc hẳn mô hình trang trại chăn
nuôi sẽ trở nên phát triển và phổ biến hơn tại huyện EaHleo, khai
thác hết được các lợi thế của huyện nhà để có thể góp phần vào sự
phát triển chung của toàn huyện.

Luận Văn Phát triển trang trại chăn nuôi trên địa bàn Huyện EA H'Leo, Tỉnh Đăk LắK.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Luận Văn Phát triển trang trại chăn nuôi trên địa bàn Huyện EA H'Leo, Tỉnh Đăk LắK.doc

Similar to Luận Văn Phát triển trang trại chăn nuôi trên địa bàn Huyện EA H'Leo, Tỉnh Đăk LắK.doc (20)

More from sividocz

More from sividocz (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (18)

Luận Văn Phát triển trang trại chăn nuôi trên địa bàn Huyện EA H'Leo, Tỉnh Đăk LắK.doc