Prinsip pomilian om adaptasi kakamot montok popoinkawas kabaalan mokinongou om moboros kadazandusun
1. Prinsip pomilian om adaptasi kakamot montok popoinkawas kabaalan mokinongou
om moboros Kadazandusun.
Tumanud Kamus Dewan Edisi Keempat, teori nopo nga kirati prinsip-prinsip koizaai di
nosiliu impohon montok kapamansayan isoiso toilaan. Tumanud di Siti Hajar Hj. Abdul Aziz
(1997), kabaalan mokinongou nopo nga kabaalan i papahampai ababayan koponorimoon
mesej toi ko’ maklumat om kabaalan moboros i osonong om nogi oponsol id koposion
sangangadau. Kabaalan moboros nopo nga woyo’ popolombus tuni-tuni maya kakamot
artikulasi miagal ko munung, nipon, ngonsis, dilah om suusuai po(Abd. Aziz Abd Talib,
2000).
Kabaalan mokinongou om moboros nopo nga iso impohon i oponsol kumaa kopogonuan
kabaalan boros i tumilombus miagal ko kabaalan mambasa om monuat. Mantad dilo, maya
kapamalanan pangajalan om pambalajalan (PdP) kabaalan mokinongou om moboros,
minog intangan kopio do mongingia id suang kopomilian om koposodiaan ababayan
pangajalan i lobi kosudong, koontok om kabagas. Sabaagi mongingia minog do papatantu
objektif pangajalan miampai koontok maya aspek toilaan, kabaalan intelek, psikomotor om
afektif. Maya dilo, prinsip pomilian om adaptasi kakamot oponsol kopio montok
popoingkawas do kabaalan mokinongou om moboros.
Prinsip pomilian kakamot di koiso nopo nga kakamot i kosudong. Prinsip kapamansayan
kakamot PdP kabaalan lisan miagal ko mokinongou om moboros nopo nga kiharo pionitan
kumaa kriteria pomilian kakamot i kosudong kumaa objektif om matlamat pangajalan boros
Kadazandusun, ponginsamakan(pendekatan), kaedah om teknik pangajalan, kongoi-
ongoiyo(keadaan) om kotondigan(keselamatan) tanganak, posorili om fokus pambalajalan
tanganak(Kamaruddin Hj. Husin, 1998). Poomitanan nopo nga kokomoi korohian do
tanganak, kakamot pangajalan i pinili mositi do kosudong om katanud do rahi tanganak
minsingilo toi ko balajal. Suai ko kopomilian kakamot i kosudong, kopomilian kakamot i
akawas taang(mencabar) nga minog nogi. Kiwaa tolu aspek i oponsol id suang proses
pangajalan, ilo nopo nga aspek pamagayat(rangsangan), pomusorou om kowoowoyo’on.
Suai ko ilo, kakamot i pinili id suang PdP nopo nga mositi do kiharo woyo-woyo dau sondii i
kaanu popoingkawas minda om mangampayat rahi tanganak do balajal. Poomitanan nopo
nga katanud do prinsip-prinsip miagal ko kakamot konkrit kumaa kakamot abstrak, kakamot i
au apangkal kumaa kompleks om kakamot i khusus kumaa kakamot i umum.
2. Prinsip kumotolu nopo nga kakamot i koontok do objektif pangajalan. Oponsol iti
mooi do kiharo pionitan do pangajalan kumaa subjek i poia’aon miagal Boros
Kadazandusun. Maya dilo, kakamot i pinili nopo nga mositi kiharo potensi montok popogirot
kabaalan boros. Suai ko ilo, kakamot PdP i pinili nopo nga mositi do kiwaa kandungan
maklumat miagal ko pionitan kakamot kumaa tonsi kandungan, taang
korikatan(pencapaian), rahi, nawaya’an tanganak(pengalaman), ponguludan kakamot i
odoropi om kiharo kakamot pinludaan pongudiyaan om pongogulitan. Tumilombus nopo nga
kopomilian kakamot i mangagayat rahi do tanganak. Sabap nopo nga aspek reka
koiyanan(reka letak), saiz, ilustrasi, grafik om nogi kakamot ponguhup i orotian om kaanu
moguhup do proses PdP miampai osonong(Chaedar Alwasilah, 2011). Tumilombus nopo
nga kakamot i au apagon o kos mooi do au otimbabaan do aspek kousinan. Kopomilian
kakamot i praktikal nogi nga oponsol mooi do kakamot i winonsoi milo pigulit-gulit do gunoon
om milo gunoon id suang PdP subjek suai.
Suai ko prinsip kopomilan kakamot, aspek pongadaptasian kakamot nogi nga oponsol
montok popoingkawas do kabaalan mokinongou om moboros. Kumoiso nopo nga ababayan
pinludaan montok mokinongou om moboros. Ababayan pinludaan diti kitudu do mongunsub
tanganak mokinongou om moboros miampai osonong maya pomogunoon pita rakaman,
gambal-gambal bersiri, carta, kad-kad imbasan, filem om slaid. Koinsanai kakamot dilo
posodiaon do mongingia tumanud do kabaalan om taang toilaan tanganak mooi do
koinsanai tanganak katanud proses PdP om agampot o objektif pambalajalan tumanud
Dokumen Standard Kurikulum Pentaksiran i pinili(KamaruddinHj. Husin., 1998). Poomitanan
nopo nga maya dialog, seni kata sinding om potikan ponutan.
Kumoduo nopo nga kokomoi ababayan kabaalan komunikatif. Kakamot nopo i
kosudong montok ababayan komunikatif nga momoguno pita rakaman video sabab maya
kakamot diti kaanu o tanganak mokinongou poomitanan-poomitanan rolou, tuni, loyuk om
woyo boboroson momooboros(penutur) id suang iso pilumaagan boros. Suai ko ilo kokito
nogi o tanganak woyo pomogunoon unsur-unsur okon linguistik miagal ko gura longon, tulu,
om kadat(mimik muka). Poomitanan nopo nga pokitonon o tanganak video tuunion om
sayau koubasanan tulun Dusun. Pointutunon do mongingia nunu id suang video om
tapanaion o tanganak momit sayau i nokito om norongou diolo.
Tumilombus, pengadaptasian do kakamot-kakamot i authentic toi ko kakamot-
kakamot i naanu mantad id nontodon(sumber asal). Poomitanan nopo nga ruputan tawan,
kopoilan, wawancara, forum, om sudawil. Pomogunoon kakamot sandad toi ko kakamot i
relevan id suang PdP oponsol sabab iti no i omiton om pinsingilaan do tanganak. Nung au
3. koontok toi ko aiso pionitan tudu pinsingilaan, tanganak nga arahung om au agampot o
objektif pambalajalan dii.
Mantad dilo, pomogunoon kakamot ponguhup pambalajalan i nokosuat nopo diti nga milo do
simbanan tumanud do kinantakan om pokionuon taang pambalajalan tanganak. Oponsol
nopo kopio nga poingkuro o tanganak katanud miampai aktif id suang ababayan
pinsingilaan i pinaharo. Kinalantaian kakamot ponguhup pongiaan nopo nga tumanud
songkuro kampayatan deria sosongulun tanganak dii. Maya dilo, ponginsamakan i
papahampai mogikakawo deria maya kakamot, media toi ko kakamot ponguhup mongia’
oponsol montok poposiliu pambalajalan i lobih kabagas(berkesan) om kitudu(Mok Soon
Sang, 2011).
889 words
4. Rujukan
Abdul Aziz Abdul Talib. (2000). Pedagogi bahasa melayu, prinsip, kaedah dan teknik. Kuala
Lumpur: Utusan Publications Sdn. Bhd.
A Chaedar Alwasilah. (2011). Metodologi pembelajaran bahasa melayu. Bandung: PT
Remaja Rosdakarya.
KamaruddinHj. Husin. (1998). Pedagogi bahasa (perkaedahan). Kuala Lumpur: Kumpulan
BudimanSdn.Bhd.
Kamus Dewan Edisi Keempat. (2005). Kuala Lumpur: DewanBahasa Dan Pustaka
Mok Soon Sang. (2011). Pedagogi untuk pengajaran-pembelajaran. Puchong, Selangor:
Penerbitan Multimedia Sdn.Bhd
Siti Hajar Hj. Abdul Aziz. (2008). Bahasa melayu. 1 . Shah Alam, Selangor : Oxford Fajar.