Κείμενο παρουσίασης των καταγραφών που πραγματοποιήθηκαν από την Περιβαλλοντική ομάδα «Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης» του 56ου Γυμνασίου Αθήνας κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους: 2019-2002 Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης σε συνεργασία με τις δράσεις: - «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» (του Δήμου Αθηναίων) - της καταγραφής μνημείων (MONUMENTA) - της Συντακτικής και Φωτογραφικής Ομάδας Εργαστηρίου Πληροφορικής

1. Κείμενο Παρουσίασης στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων //
56ο Γυμνάσιο Αθήνας / Σχολικό έτος: 2019-2020 [1]
Κείμενο παρουσίασης των καταγραφών που πραγματοποιήθηκαν από την
Περιβαλλοντική ομάδα
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των
μνημείων και της μνήμης»
του 56ου
Γυμνασίου Αθήνας κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους: 2019-2002
1η διαφάνεια
Η φετινή σχολική χρονιά, παρόλο που οι ιδιαίτερες συνθήκες δεν της επέτρεψαν να
ολοκληρωθεί ομαλά, ήταν για εμάς μια ιδιαίτερα πλούσια σε εμπειρίες και γνώσεις χρονιά. Η
περιβαλλοντική ομάδα του σχολείου μας, στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού προγράμματος με τίτλο
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της
μνήμης», σε συνεργασία με άλλες δράσεις που υλοποιούνται στο σχολείο μας, προχώρησε σε δύο
καταγραφές κτηρίων:
Η πρώτη καταγραφή αφορά το πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, τους χώρους του οποίου
επισκεφθήκαμε και την οποία ακολούθησε η περιήγησή μας στην περιοχή του Κολωνού με τη
συνοδεία της αρχαιολόγου κυρίας Ειρήνης Γρατσία, της αρχιτέκτονα κυρίας Κικής Μουντανέα και
των κατοίκων της περιοχής κυρίας Ευαγγελίας Γαλέου και κυρίου Γιώργου Καραντζά. Στους
χώρους του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου ξεναγηθήκαμε και από υπαλλήλους της
Βιβλιοθήκης της Βουλής.
Η δεύτερη καταγραφή αφορά το κτήριο της ΕΠΟΝ στους Αμπελόκηπους, η οποία
πραγματοποιήθηκε με τη συνοδεία της αρχαιολόγου κυρίας Ειρήνης Γρατσία.
2η διαφάνεια
Κατά την επίσκεψή μας στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, που βρίσκεται στην οδό
Λένορμαν 218, μας δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσουμε ένα αξιόλογο δείγμα βιομηχανικής
αρχιτεκτονικής του πρώτου μισού του περασμένου αιώνα.
3η διαφάνεια
Το Δημόσιο Καπνεργοστάσιο χτίστηκε τη διετία 1928-1930 από τους πολιτικούς
μηχανικούς Παύλο Αθανασάκη και Αντώνη Λιγδόπουλο, ενώ η εργολαβία του νέου κτηρίου
ανατέθηκε στον πολιτικό μηχανικό Ν. Γαβαλά. Είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα της πρώιμης
μοντερνιστικής μορφολογίας στην Αθήνα. Βρίσκουμε χαρακτηριστικά του μοντέρνου κινήματος

2. Κείμενο Παρουσίασης στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων //
56ο Γυμνάσιο Αθήνας / Σχολικό έτος: 2019-2020 [2]
αλλά υπάρχουν και «αναμνήσεις» από τον κλασικισμό που έχει προηγηθεί. Το κτήριο διαθέτει
υπόγειο, ισόγειο και έναν όροφο και αναπτύσσεται σε μια τετράγωνη κάτοψη, περιμετρικά γύρω
από ένα αίθριο.
Από τότε μέχρι και το 1989 λειτούργησε ως καπνεργοστάσιο και στέγασε, στο διάστημα
αυτό, περί τις 25 συνολικά καπνοβιομηχανίες. Το 1989, το καπνεργοστάσιο μαζί με τον
μηχανολογικό του εξοπλισμό, χαρακτηρίστηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με απόφαση του
Υπουργείου Πολιτισμού. Αγοράστηκε από τη Βουλή και άρχισαν να εξωραΐζονται κάποιοι χώροι,
ώστε να καταστούν περισσότερο βιώσιμοι προκειμένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες μιας
βιβλιοθήκης, ενώ σταδιακά άρχισαν να έρχονται υπηρεσίες της Βουλής. Στο ισόγειο
εγκαταστάθηκε το τυπογραφείο της Βουλής, ενώ στον πρώτο όροφο στεγάζονται τρεις υπηρεσίες
της Βιβλιοθήκης της Βουλής: το τμήμα συντήρησης χαρτώου υλικού, το τμήμα της βιβλιοθήκης
της Πόλης και το τμήμα της Μπενακείου βιβλιοθήκης, όπου φιλοξενούνται ιδιαίτερα ενδιαφέροντα
εκθέματα, όπως μουσικές συνθέσεις της πιανίστριας και συνθέτριας Ιρέν Μπομ, έπιπλα του
Εμμανουήλ Μπενάκη, αλλά και σπάνια έκδοση του Ερωτόκριτου του Βιτσέντζου Κορνάρου
(έκδοση 1915), με εξώφυλλο φιλοτεχνημένο από τον σπουδαίο Έλληνα ζωγράφο, με ειδίκευση
στην αγιογραφία, Φώτη Κόντογλου. Το 2008 εκδηλώθηκε η πρόθεση δημιουργίας Μουσείου
καπνού που θα περιλαμβάνει και χώρο περιοδικών εκθέσεων, παιδική βιβλιοθήκη,
κινηματογραφική λέσχη, σημεία ανάγνωσης περιοδικού τύπου. καφετέριες, εστιατόρια.
4η διαφάνεια
Στη συνέχεια της ξενάγησής μας βρεθήκαμε απέναντι από το πρώην Δημόσιο
Καπνεργοστάσιο, στην οδό Κρέοντος, εκεί όπου τώρα βρίσκεται ένα υπαίθριο πάρκινγκ. Εκεί,
σύμφωνα με την κυρία Λίτσα Γαλέου, λειτουργούσε από το 1938 το μαρμαροτριβείο του παππού
της και δίπλα ήταν η κατοικία της οικογένειάς της. Η κυρία Γαλέου μοιράστηκε μαζί μας
φωτογραφίες των κτηρίων αλλά και αναμνήσεις της: τη μαρμάρινη σκάλα του σπιτιού, τις
καρυάτιδες δεξιά κι αριστερά από το τζάκι. Στη συμβολή των οδών Ξανθίππης και Αντιφάνους,
σταθήκαμε να παρατηρήσουμε το ρημαγμένο πια σπίτι του Βλάχου ενός εύπορου Αθηναίου όπως
μας είπε ο κύριος Γιώργος Καραντζάς, το οποίο μάλιστα λειτούργησε και ως ιδιωτικό σχολείο για
ένα διάστημα, με ένα μέρος της πινακίδας του να σώζεται ακόμη. Ακολούθως, βρεθήκαμε στο
πρώην Δημοτικό Βουστάσιο που χτίστηκε το 1927 για την εκτροφή βοοειδών και στη συνέχεια
μετατράπηκε σε βρεφοκομείο. Η αρχιτεκτονική του κτηρίου είναι ενδιαφέρουσα. Έχει ιδιόμορφα
παράθυρα με χαμηλό τόξο κάτω, κυκλικά παράθυρα, στέγη με κεραμίδια, γύρω γύρω επένδυση με
τούβλο, κάτω από τα κεραμίδια έχει ξύλο. Είναι ένα κτήριο που μοιάζει επαρχιακό, όχι κτήριο
πόλης. Σήμερα λειτουργεί ως ειδικό σχολείο για μαθητές με ειδικές δεξιότητες.

3. Κείμενο Παρουσίασης στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων //
56ο Γυμνάσιο Αθήνας / Σχολικό έτος: 2019-2020 [3]
5η διαφάνεια
Στη συνέχεια, ξεναγηθήκαμε στα προσφυγικά πέτρινα κτήρια. Πρόκειται για έξι παρόμοια
κτήρια που χτίστηκαν το 1950, μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο για να στεγάσουν πρόσφυγες από
τον προηγούμενο πόλεμο, τον Μικρασιατικό του 1922. Παρατηρήσαμε τις αλλαγές που οι κάτοικοι
επέφεραν στα κτήρια, αλλά και τη χαρακτηριστική μορφή των σπιτιών αυτών, όπως η παρουσία
της κοινής αυλής, όπου μπορούσε κανείς να βγει, να συνεργαστεί και να συνυπάρξει με τους
γείτονές του σε ένα πολύ φιλικό περιβάλλον, κάτι που λείπει από τις γειτονικές πολυκατοικίες και
γενικότερα τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Σύμφωνα με τον κύριο Γιώργο Καραντζά, η ευρύτερη
περιοχή με τα «πέτρινα» ήταν κάποτε μια πολύ καλή περιοχή καθώς υπήρχαν καλά σπίτια όπου
έμεναν εύποροι Αθηναίοι και τα υπόλοιπα ήταν περιβόλια.
Στον περίπατό μας βρεθήκαμε ακόμη στη λεγόμενη περιοχή του «Φελλού», όπου
παρατηρήσαμε δύο παλιές κατοικίες της εποχής του 1930 περίπου που διέθεταν στέρνα και
μαγγανοπήγαδο. Τόσο η κυρία Γαλέου όσο και ο κύριος Καραντζάς θυμόντουσαν ότι στη στέρνα
έκαναν και μπάνιο, καθώς παλαιότερα, που δεν υπήρχε εύκολα πρόσβαση σε θάλασσα με
λεωφορεία κλπ, όπως είναι τώρα, τα παιδιά έμπαιναν στη στέρνα και έκαναν βουτιές και
κολυμπούσαν. Παράλληλα άρδευαν και τα περιβόλια. Ανηφορίζοντας τον πεζόδρομο της
Διστόμου, φθάσαμε και στον χώρο του 57ου
και 61ου
Δημοτικού Σχολείου Αθηνών. Το κτήριο, του
1930, αποτελεί έργο του αρχιτέκτονα Νίκου Μητσάκη, στον οποίον ανήκουν και άλλα κτήρια,
όπως το σχολείο στα Εξάρχεια, από τα πιο γνωστά έργα του Μητσάκη, που αποτελεί και έργο
αναφοράς του ελληνικού μοντερνισμού. Εκείνη την εποχή δεν είχε χτιστεί ο πάνω όροφος. Τώρα
υπάρχουν τρεις όροφοι στο σχολείο.
Ο περίπατός μας ολοκληρώθηκε με την ανάβασή μας στον λόφο του Ιππίου Κολωνού.
Βρεθήκαμε μπροστά σε δύο ταφικά μνημεία του 19ου
αιώνα που μιμούνται τα αρχαία επιτύμβια
μνημεία: μια στήλη, που οι αρχαίοι έλληνες έβαζαν στους τάφους, και μια λουτροφόρο υδρία που
ήταν αγγείο του γάμου και χρησιμοποιούνταν από τους αρχαίους Έλληνες και ως ταφικό μνημείο.
Εδώ επέλεξαν να ταφούν δύο άτομα που αγαπούσαν την αρχαία Ελλάδα. Ο Μύλλερ, ο αρχαιολόγος
που συμμετείχε σε ανασκαφές γενικότερα της Αθήνας, και ο αιγυπτιολόγος και ερευνητής της
αρχαίας ελληνικής τέχνης Λενορμάν, που ήθελε να ταφεί κοντά στην Ακαδημία που δίδασκε ο
Πλάτωνας στην περιοχή του Κολωνού. Στην υδρία τοποθετήθηκε η καρδιά του. Η οδός που περνά
μπροστά από το παλιό Δημοτικό Καπνεργοστάσιο έχει πάρει προς τιμήν του το όνομά του. Η
περιοχή ονομάζεται Ίππιος Κολωνός γιατί στο παρελθόν βρισκόταν ο ναός του Ιππίου Ποσειδώνα
που ήταν και προστάτης του Δήμου. Το σύμβολο του Ποσειδώνα δεν είναι μονάχα η τρίαινα αλλά

4. Κείμενο Παρουσίασης στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων //
56ο Γυμνάσιο Αθήνας / Σχολικό έτος: 2019-2020 [4]
και τα άλογα. Εδώ γεννήθηκε ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής, ο οποίος έγραψε και την τραγωδία
Οιδίπους επί Κολωνώ.
Η κυρία Γαλέου μας διάβασε λίγους στίχους του έργου του Σοφοκλή και ο αρχαίος
Κολωνός σαν να εμφανίστηκε για λίγο μπροστά μας:
«Εδώ ήρθες, ξένε, στο καλύτερο μέρος της γης μας, που αλόγατα όμορφα έχει, τον
λευκόχρωμο τον Κολωνό, που γλυκόλαλο δω αηδόνι κελαηδά και φτερώνει συχνά μες στα πράσινα
τούτα φαράγγια, μες στον σκούρο χωμένο κισσό, στου Θεού το απάτητο δάσος που είναι γεμάτο με
μύριους καρπούς…».
Η περιήγησή μας στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο και στην περιοχή του Κολωνού
ήταν για εμάς ένα συναρπαστικό ταξίδι στον χρόνο, που ξεκίνησε από την έρευνα στην
πρόσφατη ιστορία σημαντικών κτιρίων της περιοχής και των αναμνήσεων που συνδέονταν με
αυτά δύο κατοίκων της, και ολοκληρώθηκε με την επιστροφή στις απαρχές της ιστορίας του
Κολωνού, στην αρχαία συνοικία του Κολωνού, όπου «ξεναγηθήκαμε» από τον Σοφοκλή.
6η διαφάνεια
Στο πλαίσιο της δεύτερης δράσης μας, επισκεφθήκαμε και καταγράψαμε το κτήριο της
ΕΠΟΝ, στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3 και Γυθείου, στους Αμπελόκηπους, που αποτελεί
σημαντικό τοπόσημο της περιοχής.
7η διαφάνεια
Πρόκειται για κτίσμα της εποχής του μεσοπολέμου, αρχικής ιδιοκτησίας του δασκάλου
Παναγή Δημητράτου που καταγόταν από την Κεφαλονιά. Όπως αναφέρει η ταμπέλα που είναι
αναρτημένη έξω από το κτήριο, «Σ’ αυτό το σπίτι στις 23 Φλεβάρη 1943 συγκεντρώθηκαν
παράνομα οι εκπρόσωποι δέκα εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων της νεολαίας και ίδρυσαν την
Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων την ΕΠΟΝ». Το κτήριο αγοράστηκε το 1985 από το
υπουργείο Πολιτισμού με στόχο τη δημιουργία μουσείου και κηρύχθηκε «ιστορικά διατηρητέο
μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία». Σύμφωνα με τον κ. Κώστα Μανταίο, «το
κτήριο αυτό ανήκε στο Υπουργείο Πολιτισμού στο κομμάτι της Νέας Γενιάς. Μετά από μια αλλαγή
που έγινε, δόθηκε στο Υπουργείο Παιδείας εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Ο φάκελος, όμως, του
κτηρίου κάπου έχει χαθεί. Θα πρέπει να βρεθεί για να ξεκαθαρίσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς (μιας
και τώρα είναι στον "αέρα")».
Πρόκειται για μια ισόγεια κατοικία με αυλή. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η πόρτα του κτηρίου,
ξύλινη με μικρά τζάμια και φατνώματα με σχέδιο ιστού αράχνης. Υπάρχει εγκατάλειψη στο κτήριο.

5. Κείμενο Παρουσίασης στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων //
56ο Γυμνάσιο Αθήνας / Σχολικό έτος: 2019-2020 [5]
Πολλά γκράφιτι αλλοιώνουν την πρόσοψή του ενώ και εσωτερικά έχει προβλήματα (σοβάδες,
πατώματα, σκάλα εισόδου και ταράτσας). Το κτήριο που στο παρελθόν είχε μερικώς συντηρηθεί
(χρωματισμοί, στεγάνωση δώματος με ασφαλτόπανο) παρουσιάζει σήμερα φθορές λόγω του
χρόνου και της χρήσης. Η παρούσα κατάσταση δεν μπορεί να εξυπηρετήσει με ικανοποιητικό
τρόπο τις λειτουργικές ανάγκες του μουσείου, των επισκεπτών του και του συλλόγου που στεγάζει.
Το κτήριο, σύμφωνα με τα όσα είδαμε στις επισκέψεις που πραγματοποιήσαμε, χρειάζεται
συντήρηση και αποκατάσταση των ζημιών που υπάρχουν.
8η διαφάνεια
Καθώς το κτήριο της ΕΠΟΝ αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της νεότερης ελληνικής ιστορίας
και ένα πολύτιμο μνημείο της εθνικής αντίστασης που έχει πολλά να διδάξει και να εμπνεύσει τις
επόμενες γενιές, θεωρήσαμε απαραίτητη την ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων:
 Δημιουργήσαμε ενημερωτικό βίντεο και το αναρτήσαμε στο διαδίκτυο
 Συμμετείχαμε σε διαγωνισμούς για ενημέρωση
 Καταγράψαμε το κτήριο σε συνεργασία με τη MONUMENTA
 Παρουσιάσαμε την τρέχουσα κατάσταση με συνεντεύξεις μελών της ΕΠΟΝ
 Ετοιμάσαμε επιστολή ευαισθητοποίησης προς το Υπουργείο Παιδείας, το Υπουργείο
Πολιτισμού και τον Δήμο Αθηναίων
9η διαφάνεια
Το ασαφές ιδιοκτησιακό καθεστώς αποτελεί εμπόδιο, όπως φαίνεται, για την ανάληψη
συγκεκριμένων δράσεων αποκατάστασης του κτηρίου, με αποτέλεσμα οι ήδη υπάρχουσες
αλλοιώσεις και φθορές να επιτείνονται.
10η διαφάνεια
Ελπίζουμε αυτή η θλιβερή εικόνα εγκατάλειψης του ιστορικού κτηρίου της ΕΠΟΝ να μην
συνεχιστεί για πολύ και να το δούμε ξανά να λειτουργεί ως Μουσείο.
11η διαφάνεια
Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στην ιστοσελίδα του σχολείου μας.