deel 3 in de Amarant-cursusreeks: In het zog van Erik de Rode, de ontdekking en kolonisatie van de Faröereilanden, Ijsland, Groenland en Vinland door de Vikingen.

1. De ontdekking en kolonisatie van de Faeröer eilanden,
Ijsland, Groenland en Vinland door de Vikingen.

2. Vikingen
1. Inleiding
2. Historische
Situering
3. Faeröer
4. IJsland
5. Groenland
6. Vinland

3.  1393 km²
 Hoogste punt: 882 m
 Mild zeeklimaat dankzij
Noord-Atlantische stroom
 49 000 inwoners

13.  Mythische reis van Sint-
Brendaan
 Langs eilanden gevaren op
weg naar het westen
 “eilanden van schapen en
paradijs voor vogels”
 Schapen  vroege bewoning?
 Liber de Mensura Orbis Terræ
van de Ierse monnik Dicuil

16.  Geschreven in Ijsland  +/- 1200
 Origineel manuscript  verloren
 Delen uit deze saga zijn opgenomen in andere saga’s
 Flateyjarbok: beschrijft emigratie tijdens heerschappij Harald
Schoonhaar
 Saga van Olaf Tryggvason: vluchtte ook voor Harald
Schoonhaar
 Eerste bij naam bekende kolonist  Grimur Kamban
 Grimur = Noorse voornaam
 Kamban = Gaelic achternaam
 Teksten geven aan dat eilanden voor komst Vikingen
bewoond waren  Ierse monniken (Papar)

17.  In 5e eeuw reeds ontdekt
door Ierse monniken:
 1e golf: 400-600 n.C.
 2e golf: 600-800 n.C.
 Vanaf 625 vestigen Ierse
monniken zich op de
eilanden
 Archeologische bewijzen
gevonden te Sumba (zuid-
kaap van het meest
zuidelijke eiland)

18.  Liber de Mensura Orbis Terræ van de Ierse monnik Dicuil:
“De meeste eilanden zijn klein, gescheiden door nauwe
kanalen. Gedurende 100 jaar leefden er Ierse
kluizenaars.”
 795: Vikingen zetten voor het eerst voet aan wal
 Wat er met de monniken is gebeurd na de komst van de
Vikingen is onzeker
 825: Vikingen opnieuw aan land, maar vinden er slechts
schapen (door de monniken achtergelaten) en zeevogels

19.  Over Iers-Schotse Kelten:
 figuur Grimur Kamban
 Noors-Ierse afkomst
 Sterke Noors-Ierse
mengcultuur op Faröer:
 Gaelic woorden
 Keltisch geïnspireerd
mantelspelden
 Stenen omwallingen rond
eerste kerkjes
 Runeteksten: spreken over
Vestmanna
 Nederzetting: Vestmanna-
havn

20.  Wat zeggen de Saga’s?
 Grimur Kamban: eerste
gekende Viking-kolonist
 Nog voor (wrede)
heerschappij Harald
Schoonhaar
 Grote golf kolonisten 
vluchtelingen
 Torshavn  zetel van
Tinganes (= Allthing?)
 Parlement + rechtbank
 Rond jaar 1000: Allthing
beslist over te gaan naar
Christendom

21.  1035: Faröer wordt deel
koninkrijk Noorwegen
o.l.v. Olaf Tryggvason
 Stuurt Sigmundur
Brestisson om eilanden
voor hem in bezit te
nemen
 Brestisson eerder uit
Faroër gevlucht omdat
familie was uitgemoord
in clanoorlog

22.  1280: eerste vermelding Faroër op kaart: Farei
 Schapen-eilanden
 Far = vee / schapen
 14e eeuw: erg problematische periode
 Moordende concurrentie Hanzeverbond
 Pest roeit 50% bevolking uit
 1380: deel dubbel-monarchie Denemarken-Noorwegen
 Weinig verschil voor lokale bevolking
 Allthing  verandert in Lögting (lög = law = wet)
 1390: Henry Sinclair I, graaf van Orkney, neemt Faröer in
bezit als vazal van koning Noorwegen

23.  16e eeuw: Faröer geteisterd
door Engelse piraten
 Koning Frederik II stuurt
Magnus Heinason om ze te
verjagen
 Worden nog steeds liederen
gezongen over hem
 Heerschappij koning
Christiaan III:
 Lutheranisme wordt
staatsgodsdienst
 Afschaffen katholieke
bisdommen
 Deens vervangt Latijn als taal
liturgie
 Hervormingen gebeurden op
amper 5 jaar tijd!

24.  1814: Noorwegen verlaat dubbelmonarchie (Faröer
blijft)
 1816: afschaffing Lögting  politiek verdeensing
 1850: Faröer: 2 zitjes in Rigsdag
 1852: herstel Lögting als soort adviesraad (om
opkomend nationalisme af te blokken)
 1890: Faröers wordt gestandaardiseerde taal
 1938: Faröers erkend als officiële taal

27.  WO II: Britten bezetten
eilanden na Duitse inval
Denemarken
 Lögting wordt wetgevend
orgaan
 VK erkent vlag Faröer
 Britten remmen uitroepen
onafhankelijkheid af
 150 huwelijken tss Britse
soldaten en vrouwen
Faröer
 1948: instellen uitgebreide
autonomie

29.  Een Kerk van kloosters!
 grote populariteit na
pestepidemie 548
 klooster = religieuze
stam/clan van monniken en
ontheemden
 abt = clanhoofd
 ascetische beweging deel
van uitstraling kloosters

30.  oostelijk bekken mediterraan gebied
 verstedelijkte context 4e/5e eeuw
 ontstaan uit onvrede:
- christendom te veel religie middenklasse
- te filosofisch
- te weinig spiritueel

31.  tegenbeweging van
asceten:
- vrijwillige blootstelling
aan ontbering
- vrijwillige afzondering
 veel aanhang via
begrijpbare preken
 snelle verspreiding

32.  ‘ora et labora’
 toch geen vaste
leefregel
 grote verschillen
tussen kloosters
 asceten  meer tijd
voor gebed

33.  werden manaig (monniken) genoemd
 doen werk op land & ateliers
 groot autarkisch landbouwbedrijf
 wonen in nederzettingen rond kloosters
 800: kloosters omschreven als steden

34.  geen duidelijke regels
 sober tot erg kleurrijk
 haar: meestal lang +
krullen
 Ierse tonsuur
 meestal geen baard

35.  ook voor jongens uit
manaig
 nadruk op Latijn &
godsdienst
 mogelijkheid tot adoptie
door monniken
 vrouwen uit Manaig 
pleegouderschap

37.  geen vooropgezet
grondplan
 grote omwalling
 afbakening heilig gebied
 binnen => slordige
spreiding gebouwen
 cfr eerste kloosters

38.  oorspronkelijk in hout
 kleine raampjes
 steile puntgevel
 mogelijk decoratie in
vergankelijke materialmen
 Cogitosus: kerk Kildare
beschilderde panelen

42.  vanaf einde 8e eeuw
 functie?
- toevluchtsoord
- uitkijkpost
- klokkentoren
- schatkamer

44.  Los op elkaar
gestapelde stenen
 Vooral op afgelegen &
kleine eilandjes
 Erg populair bij
kluizenaars

45.  céli dé
 spirituele herbronning
 patronage door kloosters
 veel weerslag in literatuur
 algemeen weinig impact