Diapresentatie van de 4e lezing in de minicursus over de Kelten, gegeven door Erwin Claes, organisatie: Amarant vzw Belangrijke Opmerking: als gevolg van het gebruik van een MacBook (Apple) kan het zijn dat meerdere foto's niet zichtbaar zijn. Mijn excuses hiervoor...

1. Een geschiedenis van de
Keltische Wereld

2. 1. Een beknopte geschiedenis van de
Keltische Wereld
2. De Keltische maatschappij
3. De materiële cultuur van de Kelten
4. De Keltische natuurgodsdienst
1. Keltische Kunst

3. 4.1 Hallstatt-periode
4.1.1 Beeldhouwwerken
4.1.2 Huisraad
4.1.3 Wagens
4.1.4 Sieraden
4.2 La Tène-periode
4.2.1 De oorsprong van La Tène-kunst
4.2.2 Herkomst van de vroege La Tène-kunst
4.2.3 De plantaardige stijl
4.2.4 La Tène-kunst als statussymbool
4.2.5 Overzicht

4. eenvoudige geometrische elementen :
parallelle lijnen + concentrische cirkels
weinig afbeeldingen mens + dier
mediterrane invloed via contact met
Griekse en Etruskische decoratiemotieven
└► leidt tot ontstaan
La Tène-motieven

5. echte beelden → lange tijd afwezig
vorstengraf Hirschlanden → sensatie:
grafheuvel oorspronkelijk gedecoreerd
met stenen beeld:
→ naakte man
→ draagt dolk aan heupriem
→ nekring = torque
→ conische hoed = helm ?
→ datering = eind 6e eeuw v.C.

15. 4.1 Hallstatt-periode
4.1.1 Beeldhouwwerken
4.1.2 Huisraad
4.1.3 Wagens
4.1.4 Sieraden
4.2 La Tène-periode
4.2.1 De oorsprong van La Tène-kunst
4.2.2 Herkomst van de vroege La Tène-kunst
4.2.3 De plantaardige stijl
4.2.4 La Tène-kunst als statussymbool
4.2.5 Overzicht

16.  vooral bronzen
schenkkannen
 Etruskische vorm
 Patronen zijn
geïnspireerd op
Etrusken + Grieken
 Keltische toevoeging
 inlegwerk van
geïmporteerd koraal +
glas

22. 4.1 Hallstatt-periode
4.1.1 Beeldhouwwerken
4.1.2 Huisraad
4.1.3 Wagens
4.1.4 Sieraden
4.2 La Tène-periode
4.2.1 De oorsprong van La Tène-kunst
4.2.2 Herkomst van de vroege La Tène-kunst
4.2.3 De plantaardige stijl
4.2.4 La Tène-kunst als statussymbool
4.2.5 Overzicht

23.  belangrijk onderdeel van prestigieuze verspilling
 steeds 4-wielige wagens
 functie wagens is een mysterie
└► reiswagen? begrafeniswagen? …
 knap vakmanschap
└► wagen van Diarville (Frankrijk) heeft een
lederen ophanging → opvangen schokken
 meest kwetsbare punten  bronsbeslag

26. 4.1 Hallstatt-periode
4.1.1 Beeldhouwwerken
4.1.2 Huisraad
4.1.3 Wagens
4.1.4 Sieraden
4.2 La Tène-periode
4.2.1 De oorsprong van La Tène-kunst
4.2.2 Herkomst van de vroege La Tène-kunst
4.2.3 De plantaardige stijl
4.2.4 La Tène-kunst als statussymbool
4.2.5 Overzicht

27. vooral graf van Vix is goed gekend a.h.v.
torque:
• 480 gr massief goud
• Uiteinden bestaan uit filigrainwerk +
Pegasusbeeldjes
• ontwerp uit noorden → uitvoering Grieks
• Waar gemaakt ?  mysterie…

32. 4.1 Hallstatt-periode
4.1.1 Beeldhouwwerken
4.1.2 Huisraad
4.1.3 Wagens
4.1.4 Sieraden
4.2 La Tène-periode
4.2.1 De oorsprong van La Tène-kunst
4.2.2 Herkomst van de vroege La Tène-kunst
4.2.3 De plantaardige stijl
4.2.4 La Tène-kunst als statussymbool
4.2.5 Overzicht

33.  wortels  contacten tussen Hallstatt-cultuur
en de klassieke wereld
└► vroegste La Tène-
meesterwerken
teruggevonden in graven te samen
met Etruskische + Griekse import
 Keltische kunst = NIET enkel nabootsen
 Herinterpreteren van nieuwe vormen +
ornamentpatronen

34.  heel populair zijn mediterrane plantaardige
elementen:
 palmet
 lotusknop
 bloesem- en acanthusrank
 menselijk gelaat is vaak vervormd + gestileerd
└► ondanks populariteit van Griekse
ideaal  nooit overgenomen door
Kelten
└► verklaring: taboe?

36. 4.1 Hallstatt-periode
4.1.1 Beeldhouwwerken
4.1.2 Huisraad
4.1.3 Wagens
4.1.4 Sieraden
4.2 La Tène-periode
4.2.1 De oorsprong van La Tène-kunst
4.2.2 Herkomst van de vroege La Tène-kunst
4.2.3 De plantaardige stijl
4.2.4 La Tène-kunst als statussymbool
4.2.5 Overzicht

37.  La Tène-kunst = lange ontwikkeling over
uitgestrekt gebied
 fraaiste + oudste voorbeelden → graven
uit Rijn- en Moezelstreek
└► typisch is zeer
rijke
uitvoering  vb:
Schwarzenbachkom

38.  afkomstig uit Rijnlandse
grafheuvel
 475 – 450 v.C.
 houten kom
 belegd met opgewerkt
goudblik
 patroon = duidelijk
klassieke motieven:
palmet + lotusknoppen

40.  sterk geometrisch
└► gebruik
passer !
 ornamenten →
vooral op wapen- en
paardetuig

41.  uitgesproken
geometrisch → cfr.
gestempeld
aardewerk
 minder gebruik van
plantmotieven
 meer diermotieven

43.  5e eeuw  uitwisseling ideeên + motieven
• dankzij politieke- en handelscontacten
• dankzij migraties
• dankzij rondreizende smeden
 gevolg van uitwisseling  standaardvorm in vrijwel
hele La Tène-wereld
 in Noord-Italië een kruisbestuiving met klassieke
wereld → resultaat: plantaardige stijl
 Deze plantaardige stijl wordt uitgangspunt van
verschillende regionale stijlen

44. 4.1 Hallstatt-periode
4.1.1 Beeldhouwwerken
4.1.2 Huisraad
4.1.3 Wagens
4.1.4 Sieraden
4.2 La Tène-periode
4.2.1 De oorsprong van La Tène-kunst
4.2.2 Herkomst van de vroege La Tène-kunst
4.2.3 De plantaardige stijl
4.2.4 La Tène-kunst als statussymbool
4.2.5 Overzicht

45.  gegroeid uit experimentele stijlen van 5e + 4e
eeuw → gekenmerkt door een reeks
patronen afgeleid uit plantenmotieven
 in loop 4e eeuw valt deze algemene stijl
uiteen in verschillende regionale stijlen
 2 belangrijkste exponenten plantaardige stijl:
 Zwaardstijl
 Plastische stijl

46.  vooral graveerwerk
 meestal op
zwaardscheden

49.  vooral 3-dimensionale ornamenten
 torques, armbanden, enkelringen, …
 Sierelementen uit brons of goud
└► decoratiestijl  vooral uit praktische
overwegingen
ontstaan
 vb: bolle ornamentiek moeilijk op ijzer
aan te brengen + ongeschikt voor
zwaardscheden

53. 4.1 Hallstatt-periode
4.1.1 Beeldhouwwerken
4.1.2 Huisraad
4.1.3 Wagens
4.1.4 Sieraden
4.2 La Tène-periode
4.2.1 De oorsprong van La Tène-kunst
4.2.2 Herkomst van de vroege La Tène-kunst
4.2.3 De plantaardige stijl
4.2.4 La Tène-kunst als statussymbool
4.2.5 Overzicht

54.  La Tène-kunst = toegepaste kunst
voorwerpen voor persoonlijke versiering
voorwerpen voor transport
luxe-artikelen
└► tonen van rijkdom + smaak
eigenaar aan buitenwereld

55.  geliefd propagandamiddel v/d elite → bezit ervan
geeft prestige aan de eigenaar
└► belangrijk bij opbouwen van
aanhang !
BOVENDIEN → La Tène = mobiele maatschappij
└► kunstvoorwerpen
moeten
draagbare
kunst zijn !
 Romanisatie = maakte hier einde aan
└► elite toont rijkdom nu
op Romeinse manier, d.m.v. architectuur, …

56. Beeldhouwkunst
 Keltische hoofdjes
 Godenbeelden
 Halfverheven beeldhouwwerk
Wagens
Wapens en wapenuitrusting
 Zwaarden
 Schilden
 Helmen
Sieraden
 Torques
 Spiegels

57.  Hoofd is belangrijk
religieus symbool
 Hoofdjes zijn vaak erg
gestileerd
 moeilijk als portret te
beschouwen
 mogelijk afgodsbeeldjes
?
 Voorbeelden:
→ Msecké Zehrovice
(Bohemen)
→ Wange (Vlaanderen)

60.  Goden oorspronkelijk nooit als mens
voorgesteld
└► verandert pas in late ijzertijd
 Antropomorfie wordt snel algemeen → cfr.
getuigenissen Caesar
 enkele voorbeelden:
• Euffigneix (Haute-Marne) → zwijn + ogen
• Holzgerlingen (Duitsland) → gewei of horens ?
• Bouray (Seine-et-Oise) → Griekse invloed !

64.  mooiste vondst  ketel van Gundestrup
(2e / 1e eeuw v.C.)
Keltische oorsprong ?
└► oorlogsbuit Germaanse
stam → offer in moeras
Germaanse oorsprong → Keltisch
geïnspireerd
taferelen → vermoedelijk een mythe

70.  met verdwijnen 4-wielige wagens opkomst 
2-wielige strijdwagens
 soort taxi → krijgers van en naar slagveld
brengen
 behalve in Brittannië + Ierland → uit gratie
tegen 2e eeuw v.C.
└► in Gallië vooral
vervoermiddel voor adel

71.  één-assige voertuigen
 houten geraamte →
beschermd met ijzeren
banden
└► Keltisch meester-
schap  gloeiend
hete ijzeren band
in 1 stuk rond wiel
 na afkoeling krimpt de
metalen ring en zit hij
strak om houten wiel

75.  handvesten zwaarden
versiert met
geometrische
graveringen
└► versiering
mocht gebruik
zwaard niet
hinderen
 Zwaardschede sober
→ enkel onderaan
een gestileerd
motiefje

77.  beschrijvingen uit
klassieke oudheid
 rijk versierd
 geometrische motieven
 verschillende kleuren
 bekend vb: schild van
Battersea
• gedateerd tussen 3e en
late 1e eeuw v.C.
• met rood glas ingelegde
schildplaat

80.  aan vooravond
veroveringen Caesar een
belangrijke vernieuwing
└► ‘bolhoed’ helm
i.p.v. conische helm
 later door Romeinse
legionairs overgenomen
 opvallend element zijn
wangbeschermers

81.  ijzeren helm
 versiering d.m.v.
goudbeslag + inlegwerk
met koraal + bronzen
ornamentbanden +…
 datering: eind 4e eeuw
v.C.
 Vindplaats: Agris
(Charente)

87.  Grondvorm is een
ringvormige band met
aan beide uiteinden 2
bollen
 goud-met-zilveren
halskettingen
 beroemd depot uit
Snettisham (Norfolk)
└► eindeloze
variatie aan
torques

90.  Zéér populair in
Brittannië
 ijzeren + bronzen
exemplaren
 Bronzen zijn mooier
uitgewerkt
 ingewikkelde ingekraste
versiering
 soms → rode emailering
 typisch statussymbool