deel 2 in de Amarant-cursusreeks: In het zog van Erik de Rode, de ontdekking en kolonisatie van de Faröereilanden, Ijsland, Groenland en Vinland door de Vikingen.

1. De ontdekking en kolonisatie van de Faeröer eilanden,
Ijsland, Groenland en Vinland door de Vikingen.

2. Vikingen
1. Inleiding
2. Historische
Situering
3. Faeröer
4. IJsland
5. Groenland
6. Vinland

3. 2.2 Historische situering van de
Zuid-Germaanse volkeren
2.2.1 Romeinen en
Germanen
2.2.2 De Germaanse
volksverhuizingen
2.2.3 De Merovingers
2.2.4 De Karolingen
2.2.5 Ondertussen in
Engeland
2.3.1 De periode voor de
Vikinginvallen
2.3.2 De Vikinginvallen
2.3.3 De kolonies
2.3 Historische situering van de
Noord-Germaanse volkeren

4.  Geschiedenis van de
Vikingen kadert in een
grotere (etnische) context
 Verwantschap tussen
Noord-Germaanse en Zuid-
Germaanse volkeren

7. 2.2.1 Romeinen en
Germanen
2.2.2 De Germaanse
volksverhuizingen
2.2.3 De Merovingers
2.2.4 De Karolingen
2.2.5 Ondertussen in
Engeland

8.  Eerste kennismaking
met Germanen is inval
Kimbren en Teutonen
 2e eeuw v.Chr.
 Verslagen door Romeinse
veldheer Marius

9.  Nieuwe confrontatie in
Gallische oorlogen
 Aanvankelijk heel wat
successen
 Arminius verslaat Varrus
in Teutoburgerwoud (9
n.Chr.)
 Verminderde Romeinse
invloed in Germania
Transrhenanum

11.  Desondanks intensieve
(handels)contacten tussen
Romeinen en Germanen
 Germanen nemen heel wat
Romeinse culturele en
materiële verworvenheden
over
 Het christendom
verspreidt zich ook buiten
het Romeinse Rijk onder de
Germaanse stammen
(vooral in 4e eeuw)

12.  Germanen dienen
massaal in het Romeinse
leger
 Bvb: generaal Stilicho
(zoon van een Vandaalse
soldaat) verdedigt einde
4e eeuw het rijk tegen de
Visigoten

13.  Germaanse stammen
vestigen zich als
foederati in het
Romeinse Rijk
 Moeten zich dan wel
onderwerpen aan
Romeinse wetten
 Het rijk verdedigen
 Bvb: Salische Franken 
Taxandrië (Kempen)

14.  Vanaf einde 4e eeuw dringen Germaanse stammen massaal
het Romeinse Rijk binnen
 Opgejut door Aziatische stammen als de Hunnen
 Opmars van de Germanen is niet te stuiten  476: laatste
West-Romeinse keizer wordt door Germaanse veldheer
Odoaker afgezet
 Het Romeinse Rijk valt uit elkaar in verschillende
Germaanse koninkrijken:
 Volgen Ariaanse christendom
 Nemen politieke macht in handen
 Assimileren heel snel qua taal en gewoonten met de
overwonnen lokale bevolking

17.  Salische Franken doen
intrede in geschiedenis
als Romeinse foederati
 Vormen onafhankelijk
koninkrijk na afzetten
laatste West-Romeinse
keizer in 476
 Dynastie van de
Merovingers

18.  Groot belang van bekering tot
het katholieke christendom
 Maakte hem beter
aanvaardbare voor katholieke
Gallo-Romeinse bevolking
 Andere Germaanse koningen
waren Ariaans
 Doop leverde steun machtige
Katholieke Kerk op bij
expansie
 Legt basis voor ontstaan
Frankrijk

19.  2.2.4.1 Pepijn de Korte
 2.2.4.2 Karel de Grote
 2.2.4.3 Lodewijk de Vrome
 2.2.4.4 Het verdrag van
Verdun
 2.2.4.5 De periode na het
verdrag van Verdun
 2.2.4.6 De gevolgen van de
Karolingische
opvolgingsperikelen voor
de Vikinginvallen

20.  Startte carrière als hofmeier
 Zette na 10 jaar de laatste
Merovingische koning af
met steun van de paus
 Riep zichzelf uit tot koning
 768: bij zijn dood wordt het
rijk verdeeld onder 2 zonen
 Karel en Karloman

21.  Verwerft alleenheerschappij
over het rijk als zijn broer
Karloman na 3 jaar sterft
 Groeit uit tot een bijzonder
krachtdadig heerser
 Wordt beschouwd als de
stamvader van het verenigde
Europa omdat zijn rijk de
landen van de stichtende
leden van de EU omvatte

23.  Was enig overgebleven
zoon van Karel de Grote
 Volgt zijn vader op
 Het rijk wordt hierdoor
niet verdeeld!
 Is zo goed in cultiveren
van band met de Kerk
dat hij bijnaam “de
Vrome” krijgt.

24.  De erfopvolging blijft de
achilleshiel van het
Karolingische Rijk
 Lodewijk de Vrome zag
dit in en stelde oudste
zoon, Lotharius, aan als
co-keizer
 Jongere zonen Pepijn en
Lodewijk (de Duitser)
worden aangesteld als
onderkoningen

25.  Plan loopt fout na overlijden eerste vrouw
 Lodewijk de Vrome hertrouwt met Judith van Beieren
 Lodewijks’ zonen haten hun stiefmoeder
 Judith eist dat hun zoon, Karel de Kale, ook zijn deel krijgt
 Kwestie lijdt tot bittere interne strijd van 830 tot 840
(sterftejaar Lodewijk de Vrome)
 Verdrag van Verdun verdeelt het rijk onder de 3
overgebleven zonen

27.  Interne oorlogen blijven woeden ondanks het verdrag
van Verdun
 885: laatste, kortstondige hereniging van het
Karolingische rijk onder Karel III de Dikke (zoon van
Lodewijk de Duitser)
 Nog latere opvolgers zijn niet meer uit zelfde hout
gesneden als hun illustere voorvaderen:
 Lodewijk de Stotteraar
 Karel de Simpele
 Lodewijk het Kind
 Lodewijk de Leegloper

28.  Uiteindelijk wordt het rijk
in 2 delen gesplitst:
 Westen: Frankrijk
 Oosten: Heilig Roomse
Rijk der Duitse Natie
 Frankrijk wordt geregeerd
door erfelijke koning
 HRR wordt geregeerd door
een niet-erfelijke door de
paus aangestelde keizer

29.  Interne twisten doen rijk uit elkaar vallen
 Verdediging tegen externen verzwakt (zet deur wagenwijd open
voor de Vikinginvallen)
 Karolingische vorsten lijken ook weinig geïnteresseerd in het
afslaan van de invasies
 Meestal probeert men de Vikingen af te kopen of voor eigen
interne strijd te gebruiken (cfr. Karel de Kale)
 Hierdoor komt de verdediging vooral bij de lokale vorsten en
graven te liggen
 911: de lokale Duitse vorsten krijgen definitief de
eindverantwoordelijkheid over het gebied tussen Rijn en Maas en
stoppen de Vikingplunderingen  Vikingen verleggen aandacht
naar Engeland

31.  406: Romeinse legioenen
verlaten Brittannië
 Achterblijvers bouwen
relatief stabiele Keltisch-
Romeinse samenleving op
 Wel veel aanvallen van
Ieren en Picten
 5e en 6e eeuw: komst
Germaanse stammen als
hulptroepen voor afweren
Picten en Ieren

32.  Drijven de oorspronkelijke
Keltisch-Romeinse
bevolking naar de
westelijke uithoeken:
Wales en Cornwall
 Zeker niet alle Britten
vluchten
 Hier en daar wordt met
succes weerstand geboden,
cfr Artorius
 Uiteindelijk halen de
Germanen de overhand

34.  Naam Engeland is afgeleid
van de Angelen
 Betekent niet dat de
Angelen de dominerende
partij waren
 De Germanen deelden een
zelfde culturele
achtergrond, maar waren
elkaars rivalen
 Uiteindelijk versmelting
tot Angelsaksisch gegeven

35.  Tussen 500 en 850: vorming
nieuwe staten door de
nieuwkomers
 Heptarchie: 7 koninkrijken
 Northumbria
 Mercia
 East Anglia
 Kent
 Essex
 Sussex
 Wessex
 Mijlpaal  bekering tot
christendom
 Vanaf 7e eeuw maakt Engeland
deel uit van christelijke Europa

36.  Egbert, koning van
Wessex wordt als eerste
koning van Engeland
beschouwd (regeerde van
802 tot 839), maar
noemde zich zo niet.
 Alfred de Grote (regeerde
van 871 tot 899) noemde
zich wel koning van
Engeland

38.  2.3.1 De periode voor de
Vikinginvallen
 2.3.2 De Vikinginvallen
 2.3.3 De Viking-kolonies
in het hoge noorden

39.  Grotendeels gelijklopende
geschiedenis met de Zuid-
Germaanse volkeren
 600-800: evolutie naar het
ontwikkelen van regionale
koninkrijken
 Bedreiging door expansie
van het Karolingische Rijk
(cfr. Danewirke)

40.  2.3.2.1 De oorzaken van de
Vikinginvallen
 2.3.2.2 Engeland
 2.3.2.3 Frankrijk
 2.3.2.4 Zweedse “Drang
nach Osten”

41.  zoektocht naar nieuwe handelscontacten
 Bracht Vikingen tot diep in het Russische binnenland
 Zelfs helemaal tot aan Zwarte Zee en Kaspische Zee
 Scandinavische handelaren waren goed op de hoogte van
rijkdom Frankische rijk + waar zich belangrijkste centra
bevonden
 Er wordt soms vergeten hoe normaal piraterij was in de vroege
Middeleeuwen:
 meeste kustbewoners combineerden bestaan als visser en piraat
 bij Vikingen niet anders
 Veel Vikingaanvallen  vrij banale vee-roof
 Vikingschip  technologische spitstechnologie om grote
afstanden te overbruggen.

42.  Nood aan bijkomende landbouwgrond door de
groeiende bevolking in Scandinavië:
 nu eenmaal weinig landbouwgrond beschikbaar in
Scandinavië.
 Bvb: Noorwegen niet meer in staat om haar eigen
bevolking te voeden sinds de middeleeuwen …
 aanwijzingen dat zowel voor als tijdens de Vikingperiode
de bevolking fors toenam
 Opmerking: Vikingperiode niet begonnen met
kolonisatie, maar wel met golven van plunderaars.

43.  Veel Vikingleiders waren bannelingen van koninklijke
bloedde:
 naast de troon gegrepen  konden niets anders doen
dan hun land te verlaten …
 leven als leider van plundergroepen was een niet
oninteressant alternatief:
 leverde veel macht en geld kon op
 op langere tijd soms zelfs de troon die ze al zo lang
nastreefden
 Bvb: Knut De Grote  al lang actief in het buitenland,
alvorens hij koning van Denemarken werd ...
 buitenlandse troon  ook mooi alternatief voor de
gemiste troon in Scandinavië

44.  793: aanval op
Lindisfarne  start
plundertochten
 Vanaf 850: omschakeling
naar veroveringstochten
 865: landing Grote
Heidense Leger van Ivar
Ragnasson (alias Ivar de
Beenloze) en zijn broers
Halfdan en Guthrum

46.  Verovering York  start
kolonisatieproces
 Denen veroveren
oostelijk en noordelijk
deel Engeland:
 866: val van
Northumbria
 870: val van East Anglia
 874: val van Mercia
 De Danelaw wordt
ingesteld

47.  878: Alfred de Grote verslaat
Guthrum bij Edington
 Nederlaag Guthrum leidt tot
vredesverdrag: de Denen
mogen zich vestigen in de
Danelaw en leven volgens hun
eigen wetten
 Alfred de Grote eist wel dat de
Denen in de Danelaw zich
bekeren tot het christendom

48.  947: nieuwe golf van
Vikingaanvallen met
verovering York door
Erik Bloedbijl
 Danelaw wordt quasi
onafhankelijke
Vikingstaat tot aan
regering Knut de Grote
(regeerde: 1016-1035)

49.  Zoon van de Deense koning Sven Forkebaerd
 Slaagt er in om tijdens zijn regering een heus Noordzee-rijk
uit te bouwen als koning van Denemarken, Engeland,
Noorwegen en delen van Zweden
 Noordzee-rijk was niet duurzaam  valt na overlijden uit
elkaar door opvolgingsstrijd
 Magnus I wordt koning van Noorwegen
 Knut III (zoon van Knut de Grote) wordt koning van
Denemarken en Engeland
 Na overlijden van Knut III wordt de koning van Wessex
Edward de Belijder koning van Engeland

52.  1066: Harald Godwinson bestijgt de troon van
Engeland na de dood van Edward de Belijder
 Hij wordt uitgedaagd door de Noorse koning Harald
Hardrada, maar weet hem te verslaan in de slag bij
Stamford Bridge
 Hij wordt ook uitgedaagd door Willem de Veroveraar,
maar heeft nu minder geluk en wordt bij Hastings
verslagen
 Het duurt enkele jaren voor de Normandiërs heel
Engeland onder hun controle hebben

54.  1070: Deense koning Sven Estridson vaart de Humber op
om het rebellenleger te steunen van Edgar Aetheling
(laatste mannelijke telg van het Engelse koningshuis)
 Rebellen veroveren York
 Sven aanvaardt echter het Danegeld van Willem en keert
terug naar huis  rebellie mislukt nu
 1085: Knut IV (zoon van Sven) organiseert invasievloot,
maar vaart nooit uit.

56.  Was makkelijke prooi voor de Vikingen door de
opvolgingsperikelen van de Karolingen
 Karel de Kale en Karel de Simpele zijn niet in staat de
aanvallen af te weren en kopen de Viking af
 Lokt enkel meer (vooral Deense) Vikingen
 Karel de Simpele besluit Vikingleiders in te schakelen in de
verdediging van het land:
 911: Vikingleider Rollo wordt hertog van Normandië (had hij
intussen al zelf veroverd)
 De Normandische Vikingen assimileren zich heel snel met
de plaatselijke bevolking

60.  De Zweedse Vikingen trekken eerst naar de Baltische
gebieden en vandaaruit steeds dieper Rusland in.
 Er worden belangrijke nederzettingen gesticht zoals
Staraja Ladoga en Novgorod
 Via de Russische rivieren trekken de Vikingen naar de
Zwarte Zee en Constantinopel
 Een groep steekt zelfs door naar de Kaspische Zee en
het Midden-Oosten

62.  De Zweedse Vikingen hebben cruciale rol gespeeld bij het
ontstaan van Rusland
 Rusland is zelfs vernoemd naar de Zweedse Vikingen die
“Rus” werden genoemd
 Aan het begin van de Vikingtijd bouwden ze Kiev uit tot
een rijke, welvarende stad
 Snelle assimilatie met lokale bevolking
 Kiev wordt hoofdstad van een uitgestrekt rijk Door interne
strijd valt het rijk uiteen in tientallen vorstendommen

66.  De Faeroer
 Ijsland
 Groenland
 Vinland