SlideShare a Scribd company logo
Frits Verheij, TNO
Enabler: Warmte in de gebouwde omgeving
AMBITIE 2050
ENERGIE PRODUCERENDE
(NEGATIEVE CO2 FOOTPRINT)
GEBOUWDE OMGEVING
NAAR BETROUWBARE
EN BETAALBARE
ENERGIENEUTRALE
AARDGASVRIJE WIJKEN
R&D LIJN 1
VERSNELDE RENOVATIE
VAN GEBOUWEN
R&D LIJN 2
SUCCESVOLLE
WIJKAANPAK
R&D LIJN 3
DUURZAME LOKALE
WARMTEVOORZIENING
WARMTE KOUDE
ENERGIE
OPSLAG
SLIMME
AANSLUITING
WARMTE IN HET KLIMAATAKKOORD: -1 Mton CO2
Opschalen: 750.000 woningen en gebouwen aansluiten op warmtenet (nieuwbouw + bestaand)
Vanaf 2025 80.000 weq per jaar erbij: van 340.000 in 2018 naar 1,1 miljoen in 2030
Verduurzamen: inzet geothermie, aquathermie, zon-thermie, restwarmte, …
CO2-reductie van 70% in 2030 ten opzichte van huidige (2018) cv-ketel op aardgas
CO2-intensiteit van warmte via warmtenetten verlagen naar 18,9 kg CO2/GJ
Ter vergelijking: EU-richtlijn: REDII: +1 tot 1.5%-pt duurzame warmte extra per jaar tot 2030
Kostenreductie: 1.5% efficiency-winst per jaar
Ontwikkelen innovaties en toepassen van industriële methoden bij aanleg van warmtenetten
Totale jaarlijkse warmtevraag in gebouwde omgeving is ruim 350 PJ.
1 PJ is voldoende voor 40.000 huishoudens.
HET MOET ANDERS, HEEL ANDERS
Verschillende belangen bij collectieve duurzame warmtesystemen in gebouwde omgeving
Eisen consument/gebruiker: betrouwbaar en betaalbaar
Eisen aanbieder: technisch uitvoerbaar en economisch haalbaar
Onzekerheden bij verduurzamen en opschalen van collectieve warmtesystemen
Duurzame warmtebronnen vragen om andere regelstrategie in ontwerp
Kostenreductie over de hele warmteketen nodig
Potentie van aquathermie en geothermie is groot, maar hoeveel warmte is waar te winnen én
tegen welke prijs kan er worden geleverd?
Opslag maakt warmtesysteem flexibeler en robuuster, maar passend beleidskader ontbreekt
Fragmentatie van de warmteketen
Beperkte samenwerking tussen de schakels in de keten → nauwelijks integrale oplossingen
Systeem- en procesinnovaties nodig
Enabler: Warmte in de gebouwde omgeving
Masterplan Geothermie:
• 2018: 3 PJ ( 18 systemen)
• 2030: 50 PJ ( 175 systemen)
• 2050: 200 PJ (> 700 systemen)
AANDACHTSPUNTEN GEOTHERMIE
Kostenverlaging
Exploratie in stedelijk gebied
Veiligheid / Seismische risico’s
Stimulatie
Milieuaspecten (o.a. grondwater)
Doelmatig gebruik ondergrond
6
Publieke perceptie!
AQUATHERMIE
3 potentiële bronnen
TEO – 42 (IF Techn.) tot 120 PJ (CE Delft)
TEA – 56 PJ (Tauw en IF Technology)
TED – 4 tot 6 PJ (KWR)
Eerste pilots gestart, Green Deal Aquathermie getekend, Netwerk Aquathermie opgericht
Eerste prioriteiten:
technische potentie bepalen incl. gevoeligheid voor natuurlijke variatie en ruimtelijke verdeling van
winnings- en lozingslocaties
(ecologische) randvoorwaarden vaststellen die winbare hoeveelheid kunnen beïnvloeden
slimme technieken en geïntegreerde ontwerpen ontwikkelen voor kostenefficiënte winning en beheer
Enabler: Warmte in de gebouwde omgeving
WARMTEOPSLAG
Enabler: Warmte in de gebouwde omgeving
NOG INVULLEN
CHESS
INNOVATIE WARMTENETTEN – PILOT WESTLAND
Simulaties warmtetransport in het
net geven inzicht in flow als functie
van warmtevraag
Resultaat: pijpleidingen kleiner te
dimensioneren → potentiële
reductie CAPEX tot maar liefst 50%
CO2 REDUCTIE BIJDRAGE DUURZAME WARMTE IN G.O.
Min. 15% reductie CO2 in 2030 (van 49% uit klimaatakkoord, G.O-deel) en 30-40% in 2050 (van 100%)
Doelen zijn ambitieus maar haalbaar:
Potentie van duurzame warmtebronnen is ruim voldoende
Partijen in de keten van collectieve warmte starten samenwerking
Gemeenten hebben ambitie, bedrijven zien kansen, bewoners meer bereid transitie te maken
Vereisten om doelen te halen:
Veel meer investeren in duurzame warmte met inzet SDE++
Samen innoveren en innovaties snel in de praktijk testen en toepassen
Inzetten op ‘meeste toegevoegde waarde’ (in plaats van ‘laagste maatschappelijke kosten’)
Enabler: Warmte in de gebouwde omgeving
BEDANKT VOOR UW AANDACHT
Whitepaper is te downloaden op https://time.tno.nl/nl/artikelen/hoe-maken-we-nederland-aardgasvrij/
ATES DEMONSTRATION PROJECT (HEATSTORE)

More Related Content

What's hot

Harm Luisman - RES
Harm Luisman - RESHarm Luisman - RES
Harm Luisman - RES
Dutch Power
 
EnergietransitieFD151909
EnergietransitieFD151909EnergietransitieFD151909
EnergietransitieFD151909Occo Roelofsen
 
Bernard Fortuyn - Siemens Nederland
Bernard Fortuyn - Siemens NederlandBernard Fortuyn - Siemens Nederland
Bernard Fortuyn - Siemens Nederland
Dutch Power
 
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Collectieve energie op onbenutte daken in ...
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Collectieve energie op onbenutte daken in ...Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Collectieve energie op onbenutte daken in ...
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Collectieve energie op onbenutte daken in ...
Els Brouwers
 
Hoe pakt industrie de energietransitie aan?
Hoe pakt industrie de energietransitie aan?Hoe pakt industrie de energietransitie aan?
Hoe pakt industrie de energietransitie aan?
Dutch Power
 
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Vergroening warmtevoorziening Vlaamse huis...
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Vergroening warmtevoorziening Vlaamse huis...Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Vergroening warmtevoorziening Vlaamse huis...
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Vergroening warmtevoorziening Vlaamse huis...
Els Brouwers
 
Jeroen de Joode: Rol van gas in het Nederlandse energiesysteem (2014)
Jeroen de Joode: Rol van gas in het Nederlandse energiesysteem (2014)Jeroen de Joode: Rol van gas in het Nederlandse energiesysteem (2014)
Jeroen de Joode: Rol van gas in het Nederlandse energiesysteem (2014)
Renatuurlijk
 
Windpark egchelseheide
Windpark egchelseheideWindpark egchelseheide
Windpark egchelseheide
TIENevents
 
Gastles waterstof duurzame inspiratiedag
Gastles waterstof duurzame inspiratiedagGastles waterstof duurzame inspiratiedag
Gastles waterstof duurzame inspiratiedag
duurzame verhalen
 
2014 windvisie voor masterclasses wethouders Provincie Gelderland
2014 windvisie voor masterclasses wethouders Provincie Gelderland2014 windvisie voor masterclasses wethouders Provincie Gelderland
2014 windvisie voor masterclasses wethouders Provincie Gelderland
Klimaatverbond Nederland
 
Biogas voor Provincie Utrecht
Biogas voor Provincie UtrechtBiogas voor Provincie Utrecht
Biogas voor Provincie UtrechtWaternet
 
2018 01-11-Enexis: samenwerken aan de toekomst van onze energievoorziening- j...
2018 01-11-Enexis: samenwerken aan de toekomst van onze energievoorziening- j...2018 01-11-Enexis: samenwerken aan de toekomst van onze energievoorziening- j...
2018 01-11-Enexis: samenwerken aan de toekomst van onze energievoorziening- j...
Carmen Oude Wesselink
 
Flexigas symposium 2013 - Hanzehogeschool - evert jan hengeveld
Flexigas symposium 2013 - Hanzehogeschool - evert jan hengeveldFlexigas symposium 2013 - Hanzehogeschool - evert jan hengeveld
Flexigas symposium 2013 - Hanzehogeschool - evert jan hengeveldFlexigas_Site
 
Impact energietransitie en klimaatmaatregelen Marjolein Dieperink
Impact energietransitie en klimaatmaatregelen Marjolein DieperinkImpact energietransitie en klimaatmaatregelen Marjolein Dieperink
Impact energietransitie en klimaatmaatregelen Marjolein Dieperink
AKD
 
Rapport POSAD Regionale Energiestrategie West-Brabant
Rapport POSAD Regionale Energiestrategie West-BrabantRapport POSAD Regionale Energiestrategie West-Brabant
Rapport POSAD Regionale Energiestrategie West-Brabant
Claire Dekkers
 
Energietransitie bommelerwaard
Energietransitie bommelerwaardEnergietransitie bommelerwaard
Energietransitie bommelerwaard
René Corsten
 
Webinar - Hybride boiler systemen
Webinar - Hybride boiler systemenWebinar - Hybride boiler systemen
Webinar - Hybride boiler systemen
Stork
 
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energie in beleidsplanning
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energie in beleidsplanningWerelddag van de Stedenbouw 2017 | Energie in beleidsplanning
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energie in beleidsplanning
Els Brouwers
 
Energietransitie Gelderland 'Werk met eigen energie'
Energietransitie Gelderland 'Werk met eigen energie'Energietransitie Gelderland 'Werk met eigen energie'
Energietransitie Gelderland 'Werk met eigen energie'
Klimaatverbond Nederland
 

What's hot (20)

Harm Luisman - RES
Harm Luisman - RESHarm Luisman - RES
Harm Luisman - RES
 
EnergietransitieFD151909
EnergietransitieFD151909EnergietransitieFD151909
EnergietransitieFD151909
 
Bernard Fortuyn - Siemens Nederland
Bernard Fortuyn - Siemens NederlandBernard Fortuyn - Siemens Nederland
Bernard Fortuyn - Siemens Nederland
 
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Collectieve energie op onbenutte daken in ...
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Collectieve energie op onbenutte daken in ...Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Collectieve energie op onbenutte daken in ...
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Collectieve energie op onbenutte daken in ...
 
Hoe pakt industrie de energietransitie aan?
Hoe pakt industrie de energietransitie aan?Hoe pakt industrie de energietransitie aan?
Hoe pakt industrie de energietransitie aan?
 
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Vergroening warmtevoorziening Vlaamse huis...
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Vergroening warmtevoorziening Vlaamse huis...Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Vergroening warmtevoorziening Vlaamse huis...
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Vergroening warmtevoorziening Vlaamse huis...
 
Jeroen de Joode: Rol van gas in het Nederlandse energiesysteem (2014)
Jeroen de Joode: Rol van gas in het Nederlandse energiesysteem (2014)Jeroen de Joode: Rol van gas in het Nederlandse energiesysteem (2014)
Jeroen de Joode: Rol van gas in het Nederlandse energiesysteem (2014)
 
Windpark egchelseheide
Windpark egchelseheideWindpark egchelseheide
Windpark egchelseheide
 
Gastles waterstof duurzame inspiratiedag
Gastles waterstof duurzame inspiratiedagGastles waterstof duurzame inspiratiedag
Gastles waterstof duurzame inspiratiedag
 
2014 windvisie voor masterclasses wethouders Provincie Gelderland
2014 windvisie voor masterclasses wethouders Provincie Gelderland2014 windvisie voor masterclasses wethouders Provincie Gelderland
2014 windvisie voor masterclasses wethouders Provincie Gelderland
 
Biogas voor Provincie Utrecht
Biogas voor Provincie UtrechtBiogas voor Provincie Utrecht
Biogas voor Provincie Utrecht
 
2018 01-11-Enexis: samenwerken aan de toekomst van onze energievoorziening- j...
2018 01-11-Enexis: samenwerken aan de toekomst van onze energievoorziening- j...2018 01-11-Enexis: samenwerken aan de toekomst van onze energievoorziening- j...
2018 01-11-Enexis: samenwerken aan de toekomst van onze energievoorziening- j...
 
De hurk energie
De hurk energieDe hurk energie
De hurk energie
 
Flexigas symposium 2013 - Hanzehogeschool - evert jan hengeveld
Flexigas symposium 2013 - Hanzehogeschool - evert jan hengeveldFlexigas symposium 2013 - Hanzehogeschool - evert jan hengeveld
Flexigas symposium 2013 - Hanzehogeschool - evert jan hengeveld
 
Impact energietransitie en klimaatmaatregelen Marjolein Dieperink
Impact energietransitie en klimaatmaatregelen Marjolein DieperinkImpact energietransitie en klimaatmaatregelen Marjolein Dieperink
Impact energietransitie en klimaatmaatregelen Marjolein Dieperink
 
Rapport POSAD Regionale Energiestrategie West-Brabant
Rapport POSAD Regionale Energiestrategie West-BrabantRapport POSAD Regionale Energiestrategie West-Brabant
Rapport POSAD Regionale Energiestrategie West-Brabant
 
Energietransitie bommelerwaard
Energietransitie bommelerwaardEnergietransitie bommelerwaard
Energietransitie bommelerwaard
 
Webinar - Hybride boiler systemen
Webinar - Hybride boiler systemenWebinar - Hybride boiler systemen
Webinar - Hybride boiler systemen
 
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energie in beleidsplanning
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energie in beleidsplanningWerelddag van de Stedenbouw 2017 | Energie in beleidsplanning
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energie in beleidsplanning
 
Energietransitie Gelderland 'Werk met eigen energie'
Energietransitie Gelderland 'Werk met eigen energie'Energietransitie Gelderland 'Werk met eigen energie'
Energietransitie Gelderland 'Werk met eigen energie'
 

Similar to Frits Verheij - TNO

Basispresentatie EnergieSprong_OPGAVE_CREATIEVECOALITIES
Basispresentatie EnergieSprong_OPGAVE_CREATIEVECOALITIESBasispresentatie EnergieSprong_OPGAVE_CREATIEVECOALITIES
Basispresentatie EnergieSprong_OPGAVE_CREATIEVECOALITIES
janwillemvandegroep
 
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energieatlas Limburg
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energieatlas LimburgWerelddag van de Stedenbouw 2017 | Energieatlas Limburg
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energieatlas Limburg
Els Brouwers
 
Biotopen vander burg
Biotopen vander burgBiotopen vander burg
Biotopen vander burg
Gilbert Sewnandan
 
Unizo brussel hernieuwbare energie in uw onderneming
Unizo brussel   hernieuwbare energie in uw ondernemingUnizo brussel   hernieuwbare energie in uw onderneming
Unizo brussel hernieuwbare energie in uw onderneming
lard Vanobbergen
 
"Energietransitie en ruimte" (Anneloes van Noordt en Els Willems, Ruimte Vlaa...
"Energietransitie en ruimte" (Anneloes van Noordt en Els Willems, Ruimte Vlaa..."Energietransitie en ruimte" (Anneloes van Noordt en Els Willems, Ruimte Vlaa...
"Energietransitie en ruimte" (Anneloes van Noordt en Els Willems, Ruimte Vlaa...
Ruimte Vlaanderen
 
20100401 lt corporate - philosophie
20100401 lt corporate - philosophie20100401 lt corporate - philosophie
20100401 lt corporate - philosophie
Linea Trovata
 
ICT & Energie in de gebouwde omgeving - Innoveren ... meters maken
ICT & Energie in de gebouwde omgeving - Innoveren ... meters makenICT & Energie in de gebouwde omgeving - Innoveren ... meters maken
ICT & Energie in de gebouwde omgeving - Innoveren ... meters maken
Netherlands Enterprise Agency (RVO.nl)
 
Duurzame energie In Noord-Holland
Duurzame energie In Noord-HollandDuurzame energie In Noord-Holland
Duurzame energie In Noord-Holland
Chris Westra
 
Gastles Strukton over Duurzaam Vakmanschap voor BBL-studenten Technicus Engin...
Gastles Strukton over Duurzaam Vakmanschap voor BBL-studenten Technicus Engin...Gastles Strukton over Duurzaam Vakmanschap voor BBL-studenten Technicus Engin...
Gastles Strukton over Duurzaam Vakmanschap voor BBL-studenten Technicus Engin...
duurzame verhalen
 
Intro primum
Intro primumIntro primum
Intro primum
Primumnl
 
Energietechnologieën Scenario’s tot 2050
Energietechnologieën Scenario’s tot 2050Energietechnologieën Scenario’s tot 2050
Energietechnologieën Scenario’s tot 2050
GreenFacts
 
De nieuwe energieprestatienorm EPG
De nieuwe energieprestatienorm EPGDe nieuwe energieprestatienorm EPG
De nieuwe energieprestatienorm EPG
Netherlands Enterprise Agency (RVO.nl)
 
Energieneutraal bouwen met Concept Ecovision op Building Holland
Energieneutraal bouwen met Concept Ecovision op Building HollandEnergieneutraal bouwen met Concept Ecovision op Building Holland
Energieneutraal bouwen met Concept Ecovision op Building Holland
Colt International
 
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - Jos Lichtenberg: een blik op de toekomst
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - Jos Lichtenberg: een blik op de toekomstNederlands Warmtepomp Congres 2016 - Jos Lichtenberg: een blik op de toekomst
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - Jos Lichtenberg: een blik op de toekomst
Warmtepompen
 
200211 Booosting @Co-Creation Centre - Welkomstwoord van The Green Village
200211 Booosting @Co-Creation Centre - Welkomstwoord van The Green Village200211 Booosting @Co-Creation Centre - Welkomstwoord van The Green Village
200211 Booosting @Co-Creation Centre - Welkomstwoord van The Green Village
Booosting platform voor koplopers in bouwinnovatie
 
Markthal Tu 2009
Markthal Tu 2009Markthal Tu 2009
Markthal Tu 2009
RonaldvanWarmerdam
 
Stork Webinar: "Klaar voor waterstof?!"
Stork Webinar: "Klaar voor waterstof?!"Stork Webinar: "Klaar voor waterstof?!"
Stork Webinar: "Klaar voor waterstof?!"
Stork
 
Seminar Zon en wind op land
Seminar Zon en wind op landSeminar Zon en wind op land
Seminar Zon en wind op land
AKD
 

Similar to Frits Verheij - TNO (20)

Basispresentatie EnergieSprong_OPGAVE_CREATIEVECOALITIES
Basispresentatie EnergieSprong_OPGAVE_CREATIEVECOALITIESBasispresentatie EnergieSprong_OPGAVE_CREATIEVECOALITIES
Basispresentatie EnergieSprong_OPGAVE_CREATIEVECOALITIES
 
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energieatlas Limburg
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energieatlas LimburgWerelddag van de Stedenbouw 2017 | Energieatlas Limburg
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Energieatlas Limburg
 
Biotopen vander burg
Biotopen vander burgBiotopen vander burg
Biotopen vander burg
 
Unizo brussel hernieuwbare energie in uw onderneming
Unizo brussel   hernieuwbare energie in uw ondernemingUnizo brussel   hernieuwbare energie in uw onderneming
Unizo brussel hernieuwbare energie in uw onderneming
 
"Energietransitie en ruimte" (Anneloes van Noordt en Els Willems, Ruimte Vlaa...
"Energietransitie en ruimte" (Anneloes van Noordt en Els Willems, Ruimte Vlaa..."Energietransitie en ruimte" (Anneloes van Noordt en Els Willems, Ruimte Vlaa...
"Energietransitie en ruimte" (Anneloes van Noordt en Els Willems, Ruimte Vlaa...
 
20100401 lt corporate - philosophie
20100401 lt corporate - philosophie20100401 lt corporate - philosophie
20100401 lt corporate - philosophie
 
ICT & Energie in de gebouwde omgeving - Innoveren ... meters maken
ICT & Energie in de gebouwde omgeving - Innoveren ... meters makenICT & Energie in de gebouwde omgeving - Innoveren ... meters maken
ICT & Energie in de gebouwde omgeving - Innoveren ... meters maken
 
Duurzame energie In Noord-Holland
Duurzame energie In Noord-HollandDuurzame energie In Noord-Holland
Duurzame energie In Noord-Holland
 
Gastles Strukton over Duurzaam Vakmanschap voor BBL-studenten Technicus Engin...
Gastles Strukton over Duurzaam Vakmanschap voor BBL-studenten Technicus Engin...Gastles Strukton over Duurzaam Vakmanschap voor BBL-studenten Technicus Engin...
Gastles Strukton over Duurzaam Vakmanschap voor BBL-studenten Technicus Engin...
 
Intro primum
Intro primumIntro primum
Intro primum
 
Energietechnologieën Scenario’s tot 2050
Energietechnologieën Scenario’s tot 2050Energietechnologieën Scenario’s tot 2050
Energietechnologieën Scenario’s tot 2050
 
De nieuwe energieprestatienorm EPG
De nieuwe energieprestatienorm EPGDe nieuwe energieprestatienorm EPG
De nieuwe energieprestatienorm EPG
 
Energieneutraal bouwen met Concept Ecovision op Building Holland
Energieneutraal bouwen met Concept Ecovision op Building HollandEnergieneutraal bouwen met Concept Ecovision op Building Holland
Energieneutraal bouwen met Concept Ecovision op Building Holland
 
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - Jos Lichtenberg: een blik op de toekomst
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - Jos Lichtenberg: een blik op de toekomstNederlands Warmtepomp Congres 2016 - Jos Lichtenberg: een blik op de toekomst
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - Jos Lichtenberg: een blik op de toekomst
 
200211 Booosting @Co-Creation Centre - Welkomstwoord van The Green Village
200211 Booosting @Co-Creation Centre - Welkomstwoord van The Green Village200211 Booosting @Co-Creation Centre - Welkomstwoord van The Green Village
200211 Booosting @Co-Creation Centre - Welkomstwoord van The Green Village
 
Booosting building holland12 concepthouseprototype_19apr12
Booosting building holland12 concepthouseprototype_19apr12Booosting building holland12 concepthouseprototype_19apr12
Booosting building holland12 concepthouseprototype_19apr12
 
Markthal Tu 2009
Markthal Tu 2009Markthal Tu 2009
Markthal Tu 2009
 
Duurzaam Inkopen
Duurzaam InkopenDuurzaam Inkopen
Duurzaam Inkopen
 
Stork Webinar: "Klaar voor waterstof?!"
Stork Webinar: "Klaar voor waterstof?!"Stork Webinar: "Klaar voor waterstof?!"
Stork Webinar: "Klaar voor waterstof?!"
 
Seminar Zon en wind op land
Seminar Zon en wind op landSeminar Zon en wind op land
Seminar Zon en wind op land
 

More from Dutch Power

Dutch Power - 26 maart 2024 - Henk Kras - Circular Plastics
Dutch Power - 26 maart 2024 - Henk Kras - Circular PlasticsDutch Power - 26 maart 2024 - Henk Kras - Circular Plastics
Dutch Power - 26 maart 2024 - Henk Kras - Circular Plastics
Dutch Power
 
Dutch Power - 26 maart 2024 - Diederik Peereboom - T&D Europe
Dutch Power - 26 maart 2024 - Diederik Peereboom - T&D EuropeDutch Power - 26 maart 2024 - Diederik Peereboom - T&D Europe
Dutch Power - 26 maart 2024 - Diederik Peereboom - T&D Europe
Dutch Power
 
Dutch Power - 26 maart 2024 - Pim Loef & Paolo Perani
Dutch Power - 26 maart 2024 - Pim Loef & Paolo PeraniDutch Power - 26 maart 2024 - Pim Loef & Paolo Perani
Dutch Power - 26 maart 2024 - Pim Loef & Paolo Perani
Dutch Power
 
Dutch Power - 26 maart 2024 - Hans Nooter - Groene netten
Dutch Power - 26 maart 2024 - Hans Nooter - Groene nettenDutch Power - 26 maart 2024 - Hans Nooter - Groene netten
Dutch Power - 26 maart 2024 - Hans Nooter - Groene netten
Dutch Power
 
Dutch Power - 26 maart 2024 - Mark Tesselaar - PwC
Dutch Power - 26 maart 2024 - Mark Tesselaar - PwCDutch Power - 26 maart 2024 - Mark Tesselaar - PwC
Dutch Power - 26 maart 2024 - Mark Tesselaar - PwC
Dutch Power
 
Dutch Power Event 1. Ruut Schalij - eRiskgroep
Dutch Power Event 1. Ruut Schalij - eRiskgroepDutch Power Event 1. Ruut Schalij - eRiskgroep
Dutch Power Event 1. Ruut Schalij - eRiskgroep
Dutch Power
 
Dutch Power Event 2. Joost Greunsven - TenneT
Dutch Power Event 2. Joost Greunsven - TenneTDutch Power Event 2. Joost Greunsven - TenneT
Dutch Power Event 2. Joost Greunsven - TenneT
Dutch Power
 
Dutch Power Event 3. Marieke van Gemert - NRG
Dutch Power Event 3. Marieke van Gemert - NRGDutch Power Event 3. Marieke van Gemert - NRG
Dutch Power Event 3. Marieke van Gemert - NRG
Dutch Power
 
Dutch Power Event 4. Rick Bulk - ANVS.pdf
Dutch Power Event 4. Rick Bulk - ANVS.pdfDutch Power Event 4. Rick Bulk - ANVS.pdf
Dutch Power Event 4. Rick Bulk - ANVS.pdf
Dutch Power
 
Dutch Power Event 5. Dirk Rabelink - ULC energy.pdf
Dutch Power Event 5. Dirk Rabelink - ULC energy.pdfDutch Power Event 5. Dirk Rabelink - ULC energy.pdf
Dutch Power Event 5. Dirk Rabelink - ULC energy.pdf
Dutch Power
 
Dutch Power Event 6. Sophie Macfarlane-Smith - Rolls Royce SMR
Dutch Power Event 6. Sophie Macfarlane-Smith - Rolls Royce SMRDutch Power Event 6. Sophie Macfarlane-Smith - Rolls Royce SMR
Dutch Power Event 6. Sophie Macfarlane-Smith - Rolls Royce SMR
Dutch Power
 
Dutch Power Event 7. Titus Tielens - Thorizon.pdf
Dutch Power Event 7. Titus Tielens - Thorizon.pdfDutch Power Event 7. Titus Tielens - Thorizon.pdf
Dutch Power Event 7. Titus Tielens - Thorizon.pdf
Dutch Power
 
Presentatie Dutch Power 8. Beata Tyburska-Pueschel - DIFFER
Presentatie Dutch Power 8. Beata Tyburska-Pueschel - DIFFERPresentatie Dutch Power 8. Beata Tyburska-Pueschel - DIFFER
Presentatie Dutch Power 8. Beata Tyburska-Pueschel - DIFFER
Dutch Power
 
1. Pieter Cobelens Generaal-majoor b.d. strategisch adviseur
1. Pieter Cobelens Generaal-majoor b.d. strategisch adviseur1. Pieter Cobelens Generaal-majoor b.d. strategisch adviseur
1. Pieter Cobelens Generaal-majoor b.d. strategisch adviseur
Dutch Power
 
2. Soe van Dijk - Topsector Energie
2. Soe van Dijk - Topsector Energie2. Soe van Dijk - Topsector Energie
2. Soe van Dijk - Topsector Energie
Dutch Power
 
3. Philip Westbroek & Vincent van Esbroek - Enexis
3. Philip Westbroek & Vincent van Esbroek - Enexis3. Philip Westbroek & Vincent van Esbroek - Enexis
3. Philip Westbroek & Vincent van Esbroek - Enexis
Dutch Power
 
4. Tom Wolters - Chapter8
4. Tom Wolters - Chapter84. Tom Wolters - Chapter8
4. Tom Wolters - Chapter8
Dutch Power
 
5. Ingmar van der Steen - Info Support
5. Ingmar van der Steen - Info Support5. Ingmar van der Steen - Info Support
5. Ingmar van der Steen - Info Support
Dutch Power
 
6. Sander Speek - Scalys
6. Sander Speek - Scalys6. Sander Speek - Scalys
6. Sander Speek - Scalys
Dutch Power
 
7. Olaf Peters - Technolution
7. Olaf Peters - Technolution7. Olaf Peters - Technolution
7. Olaf Peters - Technolution
Dutch Power
 

More from Dutch Power (20)

Dutch Power - 26 maart 2024 - Henk Kras - Circular Plastics
Dutch Power - 26 maart 2024 - Henk Kras - Circular PlasticsDutch Power - 26 maart 2024 - Henk Kras - Circular Plastics
Dutch Power - 26 maart 2024 - Henk Kras - Circular Plastics
 
Dutch Power - 26 maart 2024 - Diederik Peereboom - T&D Europe
Dutch Power - 26 maart 2024 - Diederik Peereboom - T&D EuropeDutch Power - 26 maart 2024 - Diederik Peereboom - T&D Europe
Dutch Power - 26 maart 2024 - Diederik Peereboom - T&D Europe
 
Dutch Power - 26 maart 2024 - Pim Loef & Paolo Perani
Dutch Power - 26 maart 2024 - Pim Loef & Paolo PeraniDutch Power - 26 maart 2024 - Pim Loef & Paolo Perani
Dutch Power - 26 maart 2024 - Pim Loef & Paolo Perani
 
Dutch Power - 26 maart 2024 - Hans Nooter - Groene netten
Dutch Power - 26 maart 2024 - Hans Nooter - Groene nettenDutch Power - 26 maart 2024 - Hans Nooter - Groene netten
Dutch Power - 26 maart 2024 - Hans Nooter - Groene netten
 
Dutch Power - 26 maart 2024 - Mark Tesselaar - PwC
Dutch Power - 26 maart 2024 - Mark Tesselaar - PwCDutch Power - 26 maart 2024 - Mark Tesselaar - PwC
Dutch Power - 26 maart 2024 - Mark Tesselaar - PwC
 
Dutch Power Event 1. Ruut Schalij - eRiskgroep
Dutch Power Event 1. Ruut Schalij - eRiskgroepDutch Power Event 1. Ruut Schalij - eRiskgroep
Dutch Power Event 1. Ruut Schalij - eRiskgroep
 
Dutch Power Event 2. Joost Greunsven - TenneT
Dutch Power Event 2. Joost Greunsven - TenneTDutch Power Event 2. Joost Greunsven - TenneT
Dutch Power Event 2. Joost Greunsven - TenneT
 
Dutch Power Event 3. Marieke van Gemert - NRG
Dutch Power Event 3. Marieke van Gemert - NRGDutch Power Event 3. Marieke van Gemert - NRG
Dutch Power Event 3. Marieke van Gemert - NRG
 
Dutch Power Event 4. Rick Bulk - ANVS.pdf
Dutch Power Event 4. Rick Bulk - ANVS.pdfDutch Power Event 4. Rick Bulk - ANVS.pdf
Dutch Power Event 4. Rick Bulk - ANVS.pdf
 
Dutch Power Event 5. Dirk Rabelink - ULC energy.pdf
Dutch Power Event 5. Dirk Rabelink - ULC energy.pdfDutch Power Event 5. Dirk Rabelink - ULC energy.pdf
Dutch Power Event 5. Dirk Rabelink - ULC energy.pdf
 
Dutch Power Event 6. Sophie Macfarlane-Smith - Rolls Royce SMR
Dutch Power Event 6. Sophie Macfarlane-Smith - Rolls Royce SMRDutch Power Event 6. Sophie Macfarlane-Smith - Rolls Royce SMR
Dutch Power Event 6. Sophie Macfarlane-Smith - Rolls Royce SMR
 
Dutch Power Event 7. Titus Tielens - Thorizon.pdf
Dutch Power Event 7. Titus Tielens - Thorizon.pdfDutch Power Event 7. Titus Tielens - Thorizon.pdf
Dutch Power Event 7. Titus Tielens - Thorizon.pdf
 
Presentatie Dutch Power 8. Beata Tyburska-Pueschel - DIFFER
Presentatie Dutch Power 8. Beata Tyburska-Pueschel - DIFFERPresentatie Dutch Power 8. Beata Tyburska-Pueschel - DIFFER
Presentatie Dutch Power 8. Beata Tyburska-Pueschel - DIFFER
 
1. Pieter Cobelens Generaal-majoor b.d. strategisch adviseur
1. Pieter Cobelens Generaal-majoor b.d. strategisch adviseur1. Pieter Cobelens Generaal-majoor b.d. strategisch adviseur
1. Pieter Cobelens Generaal-majoor b.d. strategisch adviseur
 
2. Soe van Dijk - Topsector Energie
2. Soe van Dijk - Topsector Energie2. Soe van Dijk - Topsector Energie
2. Soe van Dijk - Topsector Energie
 
3. Philip Westbroek & Vincent van Esbroek - Enexis
3. Philip Westbroek & Vincent van Esbroek - Enexis3. Philip Westbroek & Vincent van Esbroek - Enexis
3. Philip Westbroek & Vincent van Esbroek - Enexis
 
4. Tom Wolters - Chapter8
4. Tom Wolters - Chapter84. Tom Wolters - Chapter8
4. Tom Wolters - Chapter8
 
5. Ingmar van der Steen - Info Support
5. Ingmar van der Steen - Info Support5. Ingmar van der Steen - Info Support
5. Ingmar van der Steen - Info Support
 
6. Sander Speek - Scalys
6. Sander Speek - Scalys6. Sander Speek - Scalys
6. Sander Speek - Scalys
 
7. Olaf Peters - Technolution
7. Olaf Peters - Technolution7. Olaf Peters - Technolution
7. Olaf Peters - Technolution
 

Frits Verheij - TNO

  • 1. Frits Verheij, TNO Enabler: Warmte in de gebouwde omgeving
  • 2. AMBITIE 2050 ENERGIE PRODUCERENDE (NEGATIEVE CO2 FOOTPRINT) GEBOUWDE OMGEVING NAAR BETROUWBARE EN BETAALBARE ENERGIENEUTRALE AARDGASVRIJE WIJKEN R&D LIJN 1 VERSNELDE RENOVATIE VAN GEBOUWEN R&D LIJN 2 SUCCESVOLLE WIJKAANPAK R&D LIJN 3 DUURZAME LOKALE WARMTEVOORZIENING WARMTE KOUDE ENERGIE OPSLAG SLIMME AANSLUITING
  • 3. WARMTE IN HET KLIMAATAKKOORD: -1 Mton CO2 Opschalen: 750.000 woningen en gebouwen aansluiten op warmtenet (nieuwbouw + bestaand) Vanaf 2025 80.000 weq per jaar erbij: van 340.000 in 2018 naar 1,1 miljoen in 2030 Verduurzamen: inzet geothermie, aquathermie, zon-thermie, restwarmte, … CO2-reductie van 70% in 2030 ten opzichte van huidige (2018) cv-ketel op aardgas CO2-intensiteit van warmte via warmtenetten verlagen naar 18,9 kg CO2/GJ Ter vergelijking: EU-richtlijn: REDII: +1 tot 1.5%-pt duurzame warmte extra per jaar tot 2030 Kostenreductie: 1.5% efficiency-winst per jaar Ontwikkelen innovaties en toepassen van industriële methoden bij aanleg van warmtenetten Totale jaarlijkse warmtevraag in gebouwde omgeving is ruim 350 PJ. 1 PJ is voldoende voor 40.000 huishoudens.
  • 4. HET MOET ANDERS, HEEL ANDERS Verschillende belangen bij collectieve duurzame warmtesystemen in gebouwde omgeving Eisen consument/gebruiker: betrouwbaar en betaalbaar Eisen aanbieder: technisch uitvoerbaar en economisch haalbaar Onzekerheden bij verduurzamen en opschalen van collectieve warmtesystemen Duurzame warmtebronnen vragen om andere regelstrategie in ontwerp Kostenreductie over de hele warmteketen nodig Potentie van aquathermie en geothermie is groot, maar hoeveel warmte is waar te winnen én tegen welke prijs kan er worden geleverd? Opslag maakt warmtesysteem flexibeler en robuuster, maar passend beleidskader ontbreekt Fragmentatie van de warmteketen Beperkte samenwerking tussen de schakels in de keten → nauwelijks integrale oplossingen Systeem- en procesinnovaties nodig Enabler: Warmte in de gebouwde omgeving
  • 5. Masterplan Geothermie: • 2018: 3 PJ ( 18 systemen) • 2030: 50 PJ ( 175 systemen) • 2050: 200 PJ (> 700 systemen)
  • 6. AANDACHTSPUNTEN GEOTHERMIE Kostenverlaging Exploratie in stedelijk gebied Veiligheid / Seismische risico’s Stimulatie Milieuaspecten (o.a. grondwater) Doelmatig gebruik ondergrond 6 Publieke perceptie!
  • 7. AQUATHERMIE 3 potentiële bronnen TEO – 42 (IF Techn.) tot 120 PJ (CE Delft) TEA – 56 PJ (Tauw en IF Technology) TED – 4 tot 6 PJ (KWR) Eerste pilots gestart, Green Deal Aquathermie getekend, Netwerk Aquathermie opgericht Eerste prioriteiten: technische potentie bepalen incl. gevoeligheid voor natuurlijke variatie en ruimtelijke verdeling van winnings- en lozingslocaties (ecologische) randvoorwaarden vaststellen die winbare hoeveelheid kunnen beïnvloeden slimme technieken en geïntegreerde ontwerpen ontwikkelen voor kostenefficiënte winning en beheer Enabler: Warmte in de gebouwde omgeving
  • 8. WARMTEOPSLAG Enabler: Warmte in de gebouwde omgeving NOG INVULLEN
  • 9. CHESS INNOVATIE WARMTENETTEN – PILOT WESTLAND Simulaties warmtetransport in het net geven inzicht in flow als functie van warmtevraag Resultaat: pijpleidingen kleiner te dimensioneren → potentiële reductie CAPEX tot maar liefst 50%
  • 10. CO2 REDUCTIE BIJDRAGE DUURZAME WARMTE IN G.O. Min. 15% reductie CO2 in 2030 (van 49% uit klimaatakkoord, G.O-deel) en 30-40% in 2050 (van 100%) Doelen zijn ambitieus maar haalbaar: Potentie van duurzame warmtebronnen is ruim voldoende Partijen in de keten van collectieve warmte starten samenwerking Gemeenten hebben ambitie, bedrijven zien kansen, bewoners meer bereid transitie te maken Vereisten om doelen te halen: Veel meer investeren in duurzame warmte met inzet SDE++ Samen innoveren en innovaties snel in de praktijk testen en toepassen Inzetten op ‘meeste toegevoegde waarde’ (in plaats van ‘laagste maatschappelijke kosten’) Enabler: Warmte in de gebouwde omgeving
  • 11. BEDANKT VOOR UW AANDACHT Whitepaper is te downloaden op https://time.tno.nl/nl/artikelen/hoe-maken-we-nederland-aardgasvrij/