![Groene Biotopen op Niveau ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]]()
Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Biotopen vander burg
Similar to Biotopen vander burg (20)
More from Gilbert Sewnandan
Biotopen vander burg
- 1. Groene Biotopen op Niveau
- 8. Groene Biotopen op Niveau stand tot september 2011 (subsidieregeling) 2008 2009 2010 2011 bestaande bouw (m²) 650 1575 2475 550 nieuwbouw (m²) 125 825 2325 3100 totaal (m²) 775 2400 4800 3650
Editor's Notes
- Even voorstellen: Sicco van der Brug – adviseur ecologie van de stedelijke omgeving en adviseur groene daken, momenteel werkzaam bij de gemeente Groningen. In de praktijk : adviseren op het gebied van ecologie bij ruimtelijke ontwikkelingen in de stad, o.a. in het kader van het ecologisch beleid van de gemeente Groningen. In 2010 heb ik vele uren op een zevental groene daken in de gemeente Groningen doorgebracht om er ecologisch onderzoek te doen, waaronder ook de daken van de fietsenhokken hier van Gasunie en op de daktuin hierboven.
- Straks ga ik verder in op de betekenis van groene daken voor biodiversiteit, maar ik begin met een korte evaluatie van de subsidieregeling voor groene daken in de gemeente Groningen
- April 2008 : Groningen eerste gemeente met subsidie voor groene daken voor particulieren, beschikbaar gesteld vanuit duurzaamheidsbeleid. In totaal 2008 en 2009: € 300.000,- beschikbaar gesteld. Daarvan is € 185.000,- opgebruikt. In 2010 opnieuw € 200.000,- beschikbaar gesteld, nu vanuit Rioleringsgelden (wegens waterbergende eigenschappen van groene daken). Daarvan is tot september 2011 € 140.000,- opgebruikt. Van de € 500.000,- die in totaal beschikbaar is gesteld, is tot september 2011 € 325.000,- besteed.
- Wat heeft dat nou opgeleverd? Ongeveer 180 stuks, ongeveer 45.000 m 2 groene daken in de gemeente Groningen, variërend van 6 m 2 op schuurtjes tot 5.000 m 2 op de Linaeusborg op Universiteitsterrein Zernike. Ook verhouding tot totale oppervlakte aan platte daken in de stad proberen aan te geven. Dit is het totaal aan groene daken bekend in Groningen, zowel vanuit de subsidieregeling, incidentele beschikbaarheid van geld door de gemeente aan individuële projecten en groene daken zonder bijdrage van de gemeente Groningen. Aan ca. 42.000 m 2 is vanuit de gemeente financiëel bijgedragen (hetzij d.m.v. de subsidieregeling, hetzij d.m.v. incidentele bijdragen bij grote projecten). (ca. 6.000 m 2 vanuit subsidieregeling ; 36.000 m 2 incidentele beschikbaarstelling van geld door de gemeente bij individuële projecten (waaronder Lefier: 20.000 m 2 mosdak); 3.000 m 2 van vóór de subsidieregeling of buiten de subsidieregeling om.)
- In een vergelijking met andere steden: Groningen: 45.000 m 2 : Amsterdam: 150.000 m 2 ; Rotterdam: 80.000 m 2 . Rotterdam (€ 30,- per m 2 ) scoort vooral hoger, omdat ze daar zijn begonnen met een subsidieregeling voor bedrijven , pas later voor particulieren. (2011: Speciale actie: als u in 2011 subsidie aanvraagt, kunt u een gratis groendak haalbaarheidsonderzoek ter waarde van € 750,- laten uitvoeren!) Amsterdam stelt een subsidiebedrag van € 50,- per vierkante meter beschikbaar, bij een oppervlakte van minimaal 40 m 2 . De subsidie van de gemeente Groningen bedraagt maximaal € 30,- per vierkante meter: a. € 30,- per m² voor oppervlakken van 6 tot 100 m2; b. € 20,- per m² voor oppervlakken van 100 tot 250 m2; c. € 10,- per m² voor oppervlakken van 250 tot 1000 m2.
- Op een plattegrond: ongeveer 180 groene daken Groene stippen: particuliere woningen Blauwe stippen: bedrijfspanden en woningbouwcorporaties We zien een zekere concentratie in de binnenstad en in Groningen-Zuid . Mogelijk te verklaren uit relatief hogere aantallen particuliere woningen (t.o.v. huurwoningen) in deze stadsdelen. In elk geval is het opvallend dat het wijken betreft waar het vanuit waterbergingsoogpunt zeer gewensd is om er groene daken aan te leggen. = Begin van de Hondsrug. We zien concentraties, bijvoorbeeld Achter de Reitdijk (initiatief vanuit Collectief Pariculier Opdrachtgeverschap), De Zunne (initiatief vanuit Woningbouwvereniging Lefier en/of particuliere bewoners), wellicht wil iemand van Lefier hier in de zaal een nadere toelichting geven (ná mijn presentatie). Badhuisplein (initiatief van particuliere bewoners).
- Ik beperk me nu tot de subsidieregeling, omdat van die daken de gegevens worden bijgehouden. Verklaar de tabel Particulier: Wat vooral opvalt is de plotselinge afname in 2011 ; daar zijn verschillende verklaringen voor te bedenken: - Vooral invloed van economische recessie? - Moeten we als gemeente nog meer aan communicatie doen? Promotie(!): Het is nu aan ons als gemeente en u als woningbouwverenigingen en projectontwikkelaars om het areaal aan groene daken in Groningen te vergroten. Díe kunnen grote oppervlaktes realiseren. Dat gebeurt al, vooral m.i.v. 2010 toen de subsidie ook voor bedrijven werd beschikbaar gesteld, maar het kan nog veel beter.
- Verklaar de tabel: Bestaande bouw: toename van 2008 – 2010; plotselinge terugval in 2011; verklaring? Groene daken op bestaande bouw worden vooral gerealiseerd door particulieren; Nieuwbouw: toename; verklaring : vooral veroorzaakt door aanleg van groene daken door de gemeente Groningen zelf !!!! (ca. 5000 m 2 van de 5.400 m 2 ) We zouden als gemeente natuurlijk graag zien dat de woningbouwverenigingen en projectontwikkelaars nog meer hun steentje bijdragen. We kunnen het als gemeente niet alleen!
- Wat verder opvalt is dat vanuit de subsidieregeling tot nu toe uitsluitend extensieve groene daken zijn aangelegd: vooral sedumdaken met relatieve dun substraat, bijvoorbeeld in de vorm van matten van maximaal 4 cm dikte. Deze daken zijn relatief goedkoop in aanleg en onderhoud. Uitgesproken voorbeelden van intensief: - parkeergarage La Liberté (dak parkeergarage op maaiveldniveau, met gazon, plantsoenbeplanting en vijver) - daktuin Gasunie, met hoge biodiversiteit! Tot zover mijn evaluatie van de subsidieregeling...
- … Nu wil ik het hebben over de betekenis die groene daken kunnen hebben voor de biodiversiteit. Ik begin met een uitspraak van Albert Einstein …. Die kennen we allemaal wel van E = mc 2 . Maar ook deze uitspraak wordt aan Albert Einstein toegeschreven: ‘Als de bijen zouden verdwijnen van de aardbol, dan zou de mens nog slechts vier jaar te leven hebben. Geen bijen meer, dan ook geen bestuiving meer, geen planten meer, geen dieren meer, geen mensen meer. Denkt u daar eens over na… Albert Einstein had het goed gezien. We zijn afhankelijk van bijen voor onze voedselproductie , denk aan sommige vormen van akkerbouw en aan de fruitteelt. Er zit dus een duidelijk economisch belang aan een voldoende hoge biodiversiteit. Mede als gevolg van afnemende biodiversiteit gaat het momenteel slecht met de bijen, niet alleen in Nederland, maar wereldwijd.
- Link naar artikel in het Algemeen Dagblad: Een Franse studie wijst uit dat bijen het in de stad beter doen , dan in de landbouwgebieden. Reden: meer variatie in bloemen en langere bloei (geen oogst). Nadeel ( benadrukken!!! ): Relatief weinig nectarleverende planten per oppervlakte-eenheid in de stad t.o.v. platteland. De, in potentie, hoge biodiversiteit in de stad, wordt beperkt door de ruimte op het maaiveld. Ik gebruik de slechte stand van de bijen als sprekend voorbeeld van de gevolgen die een afnemende biodiversiteit heeft voor mens en natuur Het is algemeen bekend dat de biodiversiteit overal ter wereld nog steeds afneemt, ook in Nederland. Met de verstedelijking neemt de oppervlakte die beschikbaar is voor groen en natuur alsmaar af. De wereld kan niet zonder biodiversiteit. Soorten en ecosystemen zijn voor ons mensen van levensbelang om te kunnen leven.
- Daar waar de gemeente Groningen voor het groen op het maaiveld haar doelstellingen voor biodiversiteit heeft bereikt, liggen er mogelijk kansen op de platte daken. Mede daarom heb ik in 2010 een ecologisch onderzoek op een zevental groene daken in Groningen uitgevoerd. Voorbeeld: industrieterrein Euvelgunne. Dak op de voorgrond: 5000 m 2 . Daar kunnen heel wat bijen en vlinders voedsel zoeken als er bloemen zouden bloeien. In Groningen, geschatte oppervlakte van X m 2 platte daken. Binnenstad: 175.000 m 2 ‘vooroorlogse wijken’: ‘Na-oorlogse’ wijken: Industrieterreinen: Totaal: = x voetbalvelden (1 voetbalveld = ca. 7.000 m 2 ) (1 ha = 10.000 m 2 ) Onderzoek in Rotterdam: bijna 60% van platte daken blijkt geschikt voor extra belasting van 180 kg/m 2 of meer
- Voor zover mij bekend, was er in Nederland nog geen uitgebreid ecologisch onderzoek op groene daken uitgevoerd. Opvallend is ook dat in folders waarin groene daken gepromoot worden, de ecologische betekenis (dat is: de betekenis voor biodiversiteit), van groene daken meestal helemaal onderaan het lijstje van voordelen van een groen dak staat. Zoals gezegd: voor de gemeente Groningen is die ecologische betekenis wel van belang.
- Groningen streeft naar maximaal haalbare biodiversiteit. Een van de instrumenten daartoe is de realisatie van de Stedelijke Ecologische Structuur . In de groene gebieden op deze kaart wordt op het maaiveld gestreefd naar maximaal haalbare biodiversiteit . De zwarte stippen zijn de lokaties van de groene daken die ik onderzocht heb. Ze liggen min of meer verspreid over de stad, zowel dicht bij het centrum alsook aan de stadsrand en aan de rand van het stadspark. Zowel dichter bij als verder af van de Stedelijke Ecologische Structuur. Andere selectiecriteria die ik heb gebruikt: zoveel mogelijk variatie in: -Type (intensief vs. extensief en tussenvormen); -Leeftijd; -Ouderdom; -Beheervorm (het maakt nogal verschil of een dak 1 keer per jaar bezocht wordt om er boomopslag te verwijderen, of dat het elke twee weken kortgeschoren wordt). (evt. noemen n.a.v. vraag uit publiek: beperking wordt gevormd door gebrek aan toegankelijkheid, bijv. Piccardthofstaete)
- In totaal heb ik ongeveer 100 soorten inheemse planten op de 7 daken aangetroffen: dat is ongeveer 15 % van het aantal plantensoorten dat in de stad verwacht kan worden. Voornamelijk composieten, voor hun verspreiding afhankelijk van de wind; produceren in het algemeen weinig nectar. Ook soorten als Wilde marjolein, Gewone brunel, Schapenzuring, Klaversoorten op de daken aangetroffen 17 soortgroepen fauna: voornamelijk insecten, maar ook spinnen, regenwormen, slakken en vogels. We kunnen spreken van een volwaardig functionerend ecosysteem, zelfs op de eenvoudigste sedumdaken.
- Dit is een voorbeeld van zo’n sedumdak. Gekenmerkt door een beplanting van veelal uitheemse sedums of gekweekte vormen van sedums . Sedums worden onder andere toegepast omdat vanuit het buitenland bekend is dat ze onder de extreme omstandigheden op het dak kunnen overleven. Maar uit oogpunt van biodiversiteit zijn ze nauwelijks interessant: Sedums hebben een beperkte bloeiperiode. Vooral de uitheemse sedums en de cultuurvormen die op groene daken worden toegepast, zijn bovendien voor bijen nauwelijks interessant als voedselplant. Enkele soorten bieden wèl veel nectar of stuifmeel. Gedurende de bloei van díe soorten waren er ook veel bijen aanwezig. Resultaten: Nauwelijks vlinders; maar wel, als er Kleine klaver op het dak was, dan ook icarusblauwtje (De Held, Praediniussingel)
- Dit is ook een sedumdak. Althans, het is als sedumdak aangelegd. Uit deze foto blijkt al dat niet alleen sedums op het dak kunnen overleven. Spontaan vestigen zich ook soorten vanuit de omgeving. De meeste van deze planten zijn door de wind, als zaadje, op het dak terecht gekomen. In het algemeen zijn ook deze plantensoorten niet bijzonder waardevol als voedselplant voor bijen en vlinders, zoals, op de voorgrond, oranje havikskruid . Maar we zien ook wilde marjolein (hier nog niet in bloei), belangrijke nectarplant voor bijen en schapenzuring (niet die gele bloemetjes, maar dat rode schijnsel), belangrijke plant als voedsel voor de kleine vuurvlinder .
- Samenvattende conclusie uit mijn onderzoek is dan ook dat de bijdrage van extensieve groene daken aan biodiversiteit zeker vergroot kan, en wat mij betreft ook moet, worden:
- Om dat te illustreren: dit is een luchtfoto industrieterrein Driebond. Dit plaatje: 840.000 m 2 . Hiervan is zeker een derde deel (300.000 m 2 = 44 voetbalvelden) plat dak . Was dit landbouwgrond? Was het natuur. In elk geval heeft het ooit helemaal aan de natuur toebehoord. Kunnen we die zwarte, harde oppervlakken weer (deels) teruggeven aan de natuur?
- Bijvoorbeeld op deze manier: het dak van het Werkmancollege. We zien een min of meer natuurlijke kruidenvegetatie met inheemse planten: een ecologisch groen dak, met als een van de gebruiksdoelen: het verhogen van biodiversiteit . Een ecologisch groen dak. Dit zijn plantensoorten die niet snel op natuurlijke wijze op het dak kunnen komen , omdat hun zaden niet door de wind verspreid kunnen worden. Pionierplanten: Vaste planten:
- Kenmerken ecologisch groen dak Werkmancollege: - binnenstad - op > 10 m hoogte - ca. 400 m 2 .
- Nog eens op een rijtje: wat verstaan we onder een ecologisch groen dak? Ik beperk me tot daken met relatief lichte dakconstructies . De daktuin van Gasunie is een voorbeeld van het hoogst haalbare, met dik substraat, dus veel plantensoorten mogelijk. Zelfs bomen waarin vogels broeden.
- - schraal (= voedselarm!) substraat , waardoor meerdere soorten planten kansen hebben om te groeien en tot bloei te komen (dat klinkt tegenstrijdig, maar dat is een algemeen ecologisch principe) - hier en daar verrijkt met bemesting voor nóg meer variatie in beplanting; -enige variatie in substraatsamenstelling en substraatdikte, ook dit voor meer variatie in de beplanting ; - zadenmengsel met zaden van inheemse planten. -In dit geval: onderliggend systeem met sterk vertraagde afvoer van water, waardoor water langer beschikbaar blijft voor de planten. In 2011: natte zomer, waardoor planten die van vochtiger ondergrond houden het heel goed doen. In een droge zomer zullen andere soorten wellicht de overhand krijgen.
- Enkele foto’s om een beeld te geven. In totaal rond 30 plantensoorten ingezaaid, voornamelijk vaste planten, waarvan in 2010 meer dan 20 soorten tot bloei zijn gekomen.
- Hazenpootje: niet zo kleurrijk (maar hoe belangrijk is dat op 10 m. hoogte?), wel zeer druk bezocht door honingbijen.
- Dit zijn allemaal inheemse plantensoorten die veel nectar leveren èn plantensoorten die door rupsen gegeten worden. Bij een bezoek aan het dak begin september van dit jaar: Al gauw enkele honderden bijen en hommels op dit dak op een zomerse dag, op zoek naar nectar en stuifmeel.
- Boomstammetjes…? (geboorde) gaten in deze boomstammen bieden broedgelegenheid aan wilde bijen. Maar ook bijenkorven op daken worden in grote steden als Parijs en Liverpool al toegepast.
- Is een ecologisch groen dak op alle bestaande daken mogelijk? Onderzoek in Rotterdam: 60% van bestaande platte daken kan 180 kg/m 2 of meer extra gewicht dragen. (Werkmancollege: 120 kg/m 2 ) Er zijn dus zeker mogelijkheden!
- Ik beperk me tot de beplanting: Algemeen ecologisch principe: Gefaseerd verschralingsbeheer: gefaseerd maaien en afvoeren. Verschralingsbeheer uitleggen: maaien en afvoeren van maaisel (voedingsstoffen) voor méér plantensoorten. Dit klinkt tegenstrijdig, maar zo werkt het echt! Gefaseerd uitleggen: D.w.z. Een keer per jaar de helft van het dak maaien (en het maaisel afvoeren). Dit zorgt ervoor dat eitjes, rupsen en poppen van vlinders op de planten op het dak blijven. Het volgende jaar de andere helft van het dak maaien en afvoeren. Toepassen van een gefaseerd verschralingsbeheer op dit dak van 400 m 2 kost € 50,- tot € 100,- per jaar. Kosten in dit voorbeeld: 1 x per jaar 60 % maaien van 400 m 2 = 240 m 2 à € 0,10 per m 2 = € 25,-, exclusief voorrijkosten en afvoer van materiaal. Inclusief voorrijkosten en afvoer van materiaal zal dat op € 50,- tot € 100,- per jaar uitkomen. Omgerekend: € 0,25 per jaar per m 2 dakoppervlak. maaien ecodak met bosmaaier (messenkop) 500 m 2 per uur. frequentie 1 x per jaar, 60 % maaien 0,03 tot 0,10 ct per m2 > je zou dan uitkomen op € 30,- voor 300 m2 per jaar (excl. voorrijden, afvoer materiaal) Kortom onderhoud ecodak 500 m2 tussen 50 en 100 € per jaar ofwel 0,10 tot 0,20 eurocent per m 2 per jaar.
- Vragen?