1. Energia IRAKURGAIA ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET IKERTU SAREAN

2. Lehen irakurgaia XX. mendearen hasieran, emakumeek ikastea debekatuta zeukaten garaian, Lise Meitnerrek Zientza Fisikoetan doktoratzea lortu zuen. Hogeita hamar urtez, Meitnerrek Alemanian lan egin zuen Otto Hahn lagun kimikariarekin batera. Bion interesa zen Fermi italiarrak uranio atomoaren nukleoaren hausturari buruzko esperimentuei jarraipena ematea. Hitler boterera iritsi zenean, Lise Meitner ikerketatik kanporatu zuten, judua izateagatik, eta Suediara ihes egin zuen, handik Hahnekin elkarlanean jarraitu zuen eskutitzen bidez. Holako eskutitz batean, Lisek Hahni esan zion uranio atomoak neutroiekin bonbardatuz gero, energia kopuru handi bat askatzen zela. Prozesu honi fisio nuklear deitu zion. Emaitza hauek Otto Hahnek bakarrik argitaratu zituen, argudiatuz Meitner arazo bat izan zela eta haren ihesak lana erraztu ziola. 1944an, Otto Hahnek Nobel saria jaso zuen fisio nuklearra aurkitu izanagatik, baina Akademiak ez zuen Liseren lana aitortu. Meitnerri fisio nuklearra erabiliz lehen bonba atomikoa ekoiztea helburu zeukan Manhattan proiektuan parte hartzea proposatu zioten. Lisek uko egin zion proposamen honi. Hala ere, Manhattan proiektua aurrera joan zen, eta aurkikuntza horren lehen aplikazioetariko bat izan zen Hiroshima japoniar hiriaren gainean leherrarazi zuten lehen bonba atomikoa. Bonba atomikoaren ondorioak Hiroshiman Lise Meitner eta Otto Hahn Leherketa nuklear batek eragindako onddo nuklearra

3. Edukien eskema Energia Definizioa Jatorria Ezaugarriak Etorkizuna Energia formak Mekanikoa Elektrikoa Barnekoa Elektromagnetikoa Kimikoa Nuklearra Termikoa Iturri ez berriztagarriak Ikatza Petrolioa Gas naturala Uranioa Energia iturriak Sailkapena Iturri berriztagarriak Hidraulikoa Eguzki-energia Haize-energia Biomasa Geotermikoa Marea energia HASI

4. Unitatearen azalpenerako baliabideak Energiaren jatorria Energia elektrikoa Ikatza Eguzki-energia Energiaren etorkizuna HASIERA Zer da energia? Energiaren ezaugarriak Energia mekanikoa Barne-energia Energia elektromagnetikoa edo erradiatzailea Energia kimikoa Energia nuklearra Energia termikoa Energia-iturri motak Petrolioa Gas naturala Energia hidraulikoa Uranioa Haize-energia Biomasa Energia geotermikoa Marea energia Estekak Ikertu Sarean

5. Zer da energia? Gorputzean aldaketak sortzeko gaitasuna ENERGIA Magnitude fisikoa Unitatea Ikurra Baliokidetasuna Kaloria Kal 4,19 J Kilowatio ordua kWh 3 600 000 J

6. Energiaren jatorria Klima egokia bizitzarako Uraren zikloa Materia organikoa eratzea Eguzkiak Lurrari ordu bakoitzean 174,4 bilioi kWh-ren baliokidea den energia irradiatzen dio

7. Energiaren ezaugarriak Metatzen da Garraiatzen da Aldatzen da Transferitzen da Kontserbatzen da Degradatzen da

8. Energia mekanikoa Energia mekanikoa, energia potentzialaren eta energia zinetikoaren arteko batuketaren baliokidea da IKUSI ANIMAZIOA

9. Energia mekanikoa Energia mekanikoa, energia potentzialaren eta energia zinetikoaren arteko batuketaren baliokidea da Energia potentziala dute Bere energia potentziala murrizten da Energia zinetikoa du, handituz doana Ez dute energia potentzialik Ez dute energia zinetikorik ITZULI

10. Energia elektrikoa Kargaturiko partikulen (elektroiak) mugimendu ordenatua norabide batean

11. Barne-energia Egoera solidoa Egoera likidoa Gas-egoera Barne-energia handitu egiten da Molekulen edo atomoen mugimendua

12. Mikrouhinak Irrati eta telebista uhinak Energia elektromagnetikoa edo erradiatzailea Argia Espazioan zehar transmititzen da, ez da degradatzen

13. Energia kimikoa Pila Erreakzio kimikoetan Energia kimikoa Elikagaietan Gluzidoak Lipidoak Oxidazio erreakzioak

14. Eguzkia Energia nuklearra Fusio nuklearra Fisio nuklearra Atomo-nukleoa apurtzen da Atomo-nukleoak batzen dira Zentral nuklearra Eztanda atomikoa Energia Energia

15. Energia transferentzia BEROA Energia termikoa Igarotzako energia Atomo eta molekulen mugimendua

16. Ikatza Gas naturala Energia-iturri motak Iturri berriztagarriak Iturri ez-berriztagarri eta berriztagarrien parte-hartzea energia elektriko ekoizpenean (2005) Petrolioa 8,9 % 19,9 % 28,2 % 16,6 % 26,2 % Uranioa 49,1 % 45,2 % 4 % Hidraulikoa Eolikoa Biomasa % 1 eguzki-energia

17. Lehengaia Ikatza Aire zabaleko meatzeak Lurpeko meatzeak Etxean erabiltzeko Energia elektrikoa hartzea Ikatz motak Karbono ehunekoa Bero ahalmena(MJ/kg) Antrazita % 86-98 23-33 Harrikatza % 45-86 24-35 Lignitoa % 25-42 10-20 Turba % <25

18. Erregaia Fintze prozesua Gordina Itsas mikroorganismo metaketa Petrolioa Garraioa Oliobidea Lehengaia Erauzketa Buztin eta kareharri geruzak

20. Uranioa Hozte-dorrea Transformadorea Sorgailua Kondentsadorea Lurrin-sorgailua Erregaia (uranioa) Erreaktorearen nukleoa Turbina

29. Energiaren etorkizuna Itzali erabiltzen ez diren argiak eta argi naturala aprobetxatu ITZULI

30. Energiaren etorkizuna Tresna elektrikoak erabat itzali ITZULI

31. Energiaren etorkizuna A mailako (kontsumo baxuko) etxetresna elektrikoak erosi ITZULI

32. Energiaren etorkizuna Garbigailua eta ontzi-garbigailua bete eta ziklo laburreko programak erabili ITZULI

33. Energiaren etorkizuna Presio-eltzea eta bitrozeramikaren hondar-beroa erabili ITZULI

34. Energiaren etorkizuna Kontsumo baxuko bonbillak erabili ITZULI

35. Energiaren etorkizuna Paperaren eta beiraren birziklatzea erraztu ITZULI

36. Energiaren etorkizuna Leiho bikoitzak eta zinta isolatzaileak erabili bero galerak murrizteko ITZULI

37. Energiaren etorkizuna Garraio publikoa erabili ITZULI

38. Esteka interesgarriak HASI Energia egoera WEB GUNE HONETARA JOAN Energia berriztagarriak WEB GUNE HONETARA JOAN