1. ENERGIA:
Zer da energia?
Energia gure inguruan gertatzen diran
aldaketa guztien erantzulea da. Energia leku
guztietan dago, mota jakin bateko energia
beste mota batzuetako energia bihurtu
daiteke, energia elektrikoa argi energia eta
bero energia bihurtzen da.
Energia motak:
Energia modu askotan ageri da.
Energia mekanikoa ogitzen dagoan objetuek
daukien energia da.
Argi energia hainbat gorputzek argi moduan
igorten dabena da, naturalak edo artifizialak
izan daitekez.
Bero energia gorputzek bero moduan igorten
dabena da.

2. Energia kimikoa hainbat sustantziatan batzen
dan energia da, petrolioan, elikagaietan edo
dinamitatan batzen dana. Pilek eta bateriek
ere energia kimikoa gordetzen dabe, eta
energia hori energia elektriko bihurtzen
dabe.
Energia nuklearra hainbat substantziatik
lortzen da, uraniotik, erradiotik eta
poloniotik.
Energia elektrikoa etxeetan gehien erabiltzen
dan energia da. Errez lortzen da ur jauzien,
Eguzkiaren argiaren nahiz airearen
higiduraren bidez.
Energia aldatu egiten da:
Energia ez da sortzen , ezta suntsitzen ere;
aldatu egiten da. Hainbat motatako energiak
beste mota batzuetako energiak bihurtzen
dira.
Energia iturriak.
Energia iturriak energia emoten deuskuen
materialak edo fenomenoak dira. Materia

3. batzuk, ikatza eta petrolioa, eta fenomeno
batzuk haizea edo olatuak, energia iturriak
dira. Energia iturrien artean mota bi
bereizten dira: energia iturria
barriztagarriak, agortzen ez diranak, eta
ez-barriztagarriak agortzen diranak.
Energia iturri barriztagarriak:
Energia iturri barriztagarrietatik energi
garbia lortzen da, ingurumena kutsatzen ez
dauana. Iturri barriztagarri nagusiak
Eguzkia, haizea, ura eta biomasea dira.
Eguzki panelen bidez eguzki energia
aprobetxatu eta bero energia edo energia
elektriko bihurtu daikegu.
Aerosorgailuen bidez haize energia edo
enegia eolikoa ustiatzen dogu, eta energia
mekanikoa energia elektriko bihurtzen da.
Presak eta urtegiak ura batzen da; garaiera
batetik isuritzen da, uraren mogimendua
aprobetxatzeko. Energia hidraulikoa zentral

4. hidroelektrikoetan ustiatzen da, ur jauzien
energia mekanikoa energia elektriko
bihurtzeko.
Instalazino meomotrizen bidez, itsasgorako
eta ur masen mogimendua eta itsasoko
olatuena erabili daiteke. Energia
mareomotriza energia elektrikoa lortzeko
ustiatzen da.
Materia organikoa errez edo tratatuz,
energia lortzen da, eta energia hori energia
termiko edo elektriko bihurtu daiteke.
Energia iturri ez-barriztagarriak:
Energia ez-barriztagarria oso arin
kontsumitzen dira.Iturri ez-barriztagarri
nagusiak honango honeek dira: petrolioa,
ikatza, gas naturala, substantzia
erradioaktiboak eta Lurraren barruko beroa.
Petrolioa mundu osoan gehien erabiltzen dan
energia iturria da. Petroliotik hainbat erregai
lortzen dira (gasolinea eta gasolioa),
plastikoa fabrikatzen dira.

5. Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia
elektrikoa lortzen dabe.
Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta
berokuntzan erabiltzen dogu.
Zentral nuklearretan, substantzia
erradioaktiboetatik abiatuta, energia
elektriko bihurtzen da.
Lurraren barrualdeko beroaren bidez,
energia geotermikoa lortzen da, eta, energia
elektriko bihurtzeko erabili daiteke.
Energia iturriei lotutako arazoak:
Energia oinarrizko elementua da gizarteen
garapenean.
Gaur egungo mundua eta energia iturriak:
Herrialde garatuek eta garapen bidean
dagozan herrialdeek energia asko
kontsumitzen dabe. Energia hori iturri ezbarriztagarrietatik lortua izaten da,
horregaitik urte gutxitan agortuko da.

6. Energia iturri ez-barriztagarri horrek, urriak
izatean aparte, Lurreko hainbat zonaldetan
kontzentratuta dagoz. Herrialdeen arteko
mendekotasun hartuemonak eta gatazkak
sortzen dira, baliabide natural horreek
eskuratzeko lehiaren eraginez.
Baliabide horren kontsumoa murrizteko, gaur
egun, energia barriztagarrien kontsumoa
sustatzeko neurriak hartzen dabilz, eguzki
eta haize energien kontsumoa sustatzeko.
Mota horretako energiei energia alternatibo
deitzen jake, energia konbentzionalak agortu
baino lehen horreek ordezkatzea dabelako
helburu.
Energiak ingurumenean sortzen dauzan
ondorioak:
Energia lortzeak eta erabilteak ingurumenean
arazo ugari eragin daikez.
Gasa, petrolioa edo ikatza lortzeko,
meatzeak eta hobiak hondeatzen dira, eta

7. behar horiek paisaia hondatu eta lurzorua
eta landaradia suntsitzen dabez.
Energia lortzeko instalazinoek arriskuan jarri
daikiez inguru horretako animali espazieak.
Erregaiak erretean, substantzia kutsagarri
asko eta asko igorten dira atmosferara.
Zentral nuklearrek karbono dioxido gutxi
igorten dabe, hondakin nuklear deitutako
arrisku handiko beste hondakin batzuk
sortzen dabez. Hondakin horreek
lurperatzean, inguruko lurzorua, ura eta
airea kutsatu daikiez.
Ekintza kolektiboak:
Gobernuek eta enpresas oinarrizko egitekoa
daukie energia kontsumoaren murrizketan.
Horretaz jabetuta, herrialde askotako
gobernuek konpromisoak adostu eta era
askotako planak eta estrategiak proposatzen
dabez helburu hori lortzeko. Adibidez:
Energia garbia: lortzeko energia alternatiboen
erabilera bultzatzen dabe.

8. Energia eraginkortasuna: hobetzen
ahalegintzen dira: energia hobeto
aprobetxatzeko neurriak hartzen dabez.
Energia aurreztea: sustatzen dabe,
informazino kanpainen bidez.
Banakako ekintzak
Kontsumo txikiko bonbillak erabiltea, ohiko
bonbillek kontsumitzen dabe energiaren
laurena erabilten dabelako.
Argiak eta makinak, erabilten ez doguzanak
amaitzea.
Berokuntza eta airea girotua beharrezkoa
danean besterik ez erabiltea.
Garbigailua beteta dagoanean bakarrik
jartea.
Bide laburrak egiteko autoa ez erabili.
Gure udalak edo herriko alkateek sustatutako
energia aurrezteko kanpainetan parte
hartzea.