1. ENERGIA
Energia gure inguruan gertatzen diren aldaketen
erantzulea da.
Energia leku guztietan dago, mota jakin bateko energia
beste mota bateko energia bihurtu daiteke: halan,
energia elektrikoa, argi energia bihurtzen da.
ENERGIA MOTAK
Energia modu askotan agiri da. Adibidez, energia
mekaniko, argi energia, bero energia, energia kimikoa,
energia nuklearra eta energia elektrikoa.
Energia mekanikoamugitzen dagoan objetuek
daukien energia da.
Argi energia hainbat gorputzek argi moduan igortzen
dabena da, naturalak edo artifizialak izan daitekez.
Bero energia gorputzek bero moduan igortzen
dabena da, adibidez, eguzkiak edo suak igorten
dabena.
Energia kimikoa hainbat sustantziatan batzen dan
energia da; adibidez, petrolioan, elikagaietan edo
dinamitan batzen dana.
Pilek eta bateriek ere energia kimikoa gordetzen
dabe, eta energia hori energia elektriko bihurtzen
dabe.

2. Energia nuklearrahainbatsubstantziatatik lortzen da,
uraniotik, erradiotik eta poloniotik.
Energia elektrikoa etxeetan gehien erabiltendan
energia da. Errez lortzen da ur jausien, eguzkiaren
argiaren nahiz airearen higidurearen bidez.
ENRGIA ALDATU EGITEN DA
Energia ez da sortzen, ezta suntsitzen ere; aldatu egiten
da. Hau da, hainbat motatako energiak beste mota
batzuetako energiak bihurtzen dira.
ENERGIA ITURRIAK
Energia iturriakenergia emotendeuskuen materialak edo
fenomenoak dira. Material batzuk, ikatza eta petrolioa,
eta fenomeno batzuk, haizea edo olatuak, energia iturriak
dira. Energia iturrien artean, mota bi bereizten dira: iturri
barriztagarriak eta ez-barriztagarriak.
ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK
Energia iturri barriztagarrietatik energia garbia lortzen da,
ingurumena kutsatzen ez dauana . iturri barriztagarri
nagusiak eguzkia, haizea, ura eta biomasa dira.
Eguzki panelen bidez eguzki energia aprobetxatu eta
bero energia edo energia elektriko bihurtu daiteke.

3. Aerosorgailuenbidez haize energia edo energia
eolikoa ustiatzen dogu, energia mekanikoa eta
energia elektrikoa bihurtu daiteke.
Presak eta urtegiak eraikiz ura batzen da; eta, gero
garaiera jakin batetik isurtzen da, uraren
mogimendua aprobetxatzeko. Enrgia hidraulikoa
hidraulikoetan ustiatzen da, ur jauzien energia
mekanikoa energia elektriko bihurtzeko.
Instalazio mareomotrizenbidez, itsagorako eta
itsasbeherako ur masen mogimendua eta itsasoko
olatuena erabili daiteke. Energia mareomotriza
energia elektrikoa bihurtzen da.
Materia organikoa errez edo tratatuz energia lortzen
da, eta energia hori energia termiko edo elektriko
bihurtzen da.
ENERGIA ITURRI EZ-BARRIZTAGARRIAK
Energia iturri ez-barriztagarriak oso arin
kontsumitzen dira.
Iturri ez barriztagarri nagusiak honek dira: petrolioa,
ikatza, gas naturala, lurraren barruko beroa eta
substantzia erradiaktiboak.
Petrolioa mundu osoan gehien erabiltendan energia
iturria da.
Petroliotikabiatuta, hainbat erregai lortzen dira,
gasolinea eta gasoila, hortik aparte, plastikoak
fabrikatzen dira.

4. Ikatza erabiliz , zentral termikoek energia elektrikoa
lortzen dabe.
Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta
berokuntzetan erabilten da.
Zentral nuklearretan, substantzia erradiaktiboetatik
abiatuta, energia elektriko bihurtzen da.
lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia
geotermikoa lortzen da, eta, gero, energia elektriko
bihurtzeko erabili daiteke.
ENERGIA ITURRIEI LOTUTAKO ARAZOAK
Energia oinarrizko elementua da gizarteen garapenan.
Horregaitik herrialde bat teknikoki zenbat eta
aurreratuagoa izan, orduan eta energia gehiago behar
dau.
GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA
ITURRIAK
Energia iturri ez-barriztagarrietatik lortua izaten da, modu
nagusian, eta, hori dala-eta, energia konbentzional
deitutako energia iturri horreei, horrexek diralako gehien
erabiltendiranak.
Energia iturri ez-barriztagarriakhorreek, urriak izateaz
aparte, lurreko hainbat zonaldean kontzentratuta dagoz.

5. Baliabide natural horreek eskuratzeko lehiaren eraginez,
eta, sarri, gerra odoltsu bihurtzen dira.
Baliabide horreen kontsumoa murrizteko, gaur egun,
energia barriztagarrien kontsumoa sustatzeko neurriak
hartzen dabilz, eguzki eta haize energien kontsumoa
sustatzeko. Mota horreetako energiei energia
alternatibodeitzen jake.
Energia barriztagarriak ez dira agortzen, baina horreek
baliatzeko gaitasun mugatua dogu oraindik. Horregaitik
iturri horretatik datorrenenergia ahalik eta gehien
aprobetztzeko teknologia barriak ikertzea eta garatzea
beharrezkoa da.
ENERGIAK INGURUNEAN SORTZEN
DAUZAN ONDORIOAK
Energia lortzeak eta erabilteak ingurumen arazo ugari
eragin daikez.
Gasa, petrolioa edo ikatza lortzeko, meatzeak, eta
hobiak hondeatzen dira, eta behar horreekpaisaia
hondatu eta lurzorua eta landaradiasuntsitsendabez.
Urtegien eraginez haranak urpean ezkutatuta
gelditzen dira, eta parke eolikoak nahiz eguzki
parkeek inpaktu bisual handia eragiten dabe.
Energia lortzeko instalazioek arriskuan jarri daikez
inguru horretako animalia espezieak. Aerosorgailuak
arrisku handia dira hegaztientzat.

6. Erregaiak erretean, substantzia kutsagarri asko eta
asko igorten dira atmosferara, eta horreek
ingurumenean era askotako kalteak eragiten dabez:
 Atmosferara karbono dioxido asko igorten da, eta,
horren ondorioz, berotegi efektu naturala handitu
egiten da; lurreko temperaturearen igoera eragiten
dau.
 Karbono dioxidoaz aparte, erregaiak erretean
atmosferako ura kutsatzen daben beste gas batzuk
askatzen dira, euri azido deitzen jako.
Zentral nuklearrek karbono dioxido oso
gitziigortendabe, bainahondakin nuklear deitutako
arrisku handiko beste hondakin batzuk sortzen
dabez.