2. Zer da energia?
Energia gure inguruan gertatzen diran aldaketa
guztien erantzulea da. Energia leku guztietan
dago, mota batzuetako energia bihurtu daiteke:
halan, esate baterako, energia elektrikoa argi energia
eta bero enrgia bihurtzen da.
5. Argi energia
Hainbat gorputzak argi moduan igorten dabena da.
Gorputz argidunak naturalak ( adibidez, Eguzkia )
edo artifiziala ( adibidez, bonbillea ).
7. Energi kimikoa
Hainbat sustantziatan batzen dan energia da;
adibidez, petrolioan, elikagaietan edo dinamitan
batzen dana. Pilek eta bateriek ere enrgia kimikoa
gordeyen dabe, eta energia hori enetgi elektrikoa
bihurtzen da.
10. Energia aldatu
egiten da
Energia ez da sortzen, aldatu egiten da. Hainbat
motatako energiak beste mota natzuetako energia
bihurtzen dira.
11. Energi iturriak
Energi iturriak energia emoten deuskuen materialak
edo fenomenoak dira. Material
batzuk, adibidez, ikatza eta petrolioa, fenomeno
batzuk, adibidez, haizea edo olatuak, energia iturria
dira. Energi iturrien artean, mota bi bereizten dira:
energia iturri barriztagarriak, asko erabili arren
agortzen ez diranak , eta ez-barriztagarriak.
13. Energia iturri
barriztagarria
Energia iturri barriztagarrietatik energia garbia
lortzen da, ingurumena kutsatzen ez dauana. Iturri
barriztagarri nagusiak Eguzkia, haizea, ura eta
biomasea dira.
14. Eguzki energia
Eguzki panelen bidez eguzki energia aprobetxatu eta
bero energia edo energi elektriko bihurtu daikegu.
15. Haize energia
Aerosgailuen bidez haize eneergia edo energia
eolikoa ustitzen dogu, ete enrgia mekanikoa energia
elektriko bihurtzen da.
16. Presak eta Urtegiak
Eraikiz, ura batzen da; eta, gero, garaiera jakin
batetik isurten da, uraren mogimendua
aprobetzatxeko. Energia hidraulikoa zentral
hidroelektrikoetan ustiatzen da, ur jauzien energia
mekanikoa energia elektriko bihurtzeko.
18. Biomasea
Materia organikoa ( adibidez, landarak hondakinak
edo zaborrak ) errez edo tratatuz, energia lortzen
da, eta energia termiko edo elektriko bihurtu daiteke.
Energia iturri hori biomasa deitzen jako.
19. Energi iturri
ez-barriztagarriak
Energia iturri ez-barriztagarriak oso arin
kontzumitzen dira. Iturri ez-barriztagarri nagusiak
honango honeek dira: petrolioa, ikatza, gas
naturala, substantzia erradeoaktiboak eta Lurraren
barruko beroa.
20. Petrolioa
Mundu osoan gehien erabilten dan energia iturria
da. Petroliotik abiatuta, haibat erregai lortzen
dira, ( aibidez, gasolina eta gasoila ) eta, hortik
aparte, plastikoak fabrikatzen dira.
24. Lurraren barruko
beroa
Lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia
geometrikoa lortzen da, eta , gero, energia elektriko
bihurtzeko erabili daiteke.
26. Gaur egungo mundua
eta energia iturriak
Energia hori iturri ez-barriztagarrietatik lortua izaten
da, energia konbertzional gehien erabilten diranak.
Energia barriztagarrien kontzumoa sustatzeko
neurriak hartzen dabilz, adibidez, eguzki eta haize
energien kontzumoa sustatzeko. Mota horretako
energiei energia alternatibodeitzen jake.
28. Gasa ,petrolioa eta
ikatza lortzeko
Meatzeak eta hobiak hondeatzen dira, eta behar
horreek paisaia hondatu eta lorzorua eta landaradia
suntzitzen dabez. Energia barriztagarriak lortzeko
instalazinoek ere paisaia eraldatzen dabe.
29. Energia lortzeko
Instalazinoek arriskuan jarri daikiez inguru horetako
animalia espizeak. Aerosgailuak hegastientza
hegalak jo daikiezalako.
31. Zentral nuklearra
Hondakin nuklear deitutako arrisku handiko beste
hondakin batzuk sortzen dabez. Hondakin horreek
lurperatzen, inguruko lursorua, ura eta airea kutsatu
daikiez eta, gatxa da hondakin nuklearrak
deuseztatzen.
32. Energia arduraz
erabiltea
Garapen iraunkorra baliabide naturalean eta , batez
ere, energiaren erabilera arduratsuan oinarritzen
da, energiaren kontsumoa eta kutsaduraren
murrizteko neurri kolektiboak zein banakakoak
hartu behar dira.
33. Ekintza koloktiboa
Herrialde askotako gobernuek kompromisoak
adostu eta era askotako planak eta estrategiak
prposatzen dabez helburu Hori lortzeko.
34. Energia garbia
Lortzeko energia alternatiboen erabilera bultzatzen
dabe, eguzki plakak eta aerosgailuak instalatzea
sustatuz.
35. Energia eraginkortazuna
Hobetzen hahalegintzen dira : energia hobeto
aprobetxatzeko neurriak hartzen dabez. Energia
gitxiago kontsumituz behar berbera eragiten daben
makinak fabrikatzea sustatzen dabe.
36. Energia aurreztea
Informazino kanpinen bidez. Energia kontsumoa
murrizten daben enpresak saritsen dabez, eta
energia larregi erabilten dabenei, ostera, isunak
esarteen deutsoeez.
Erakunde txikiagoek ere ( adibidez, udalek eta
alkarteek ) garraio publikoaren eta atmosfera
kutsatzen ez daben ibilagailuen aldeko
birziklatzearen aldeko kanpinen bidez.
