1. DÜNYA'NIN ŞEKLİ VE BOYUTLARI Hazırlayan Fatih KARACAN www.ogretmenweb.com ÖĞRETMEN WEB ][ SOSYAL BİLGİLER 6 CD İÇERİSİNDEKİ ÇALIŞMALARDANDIR…

8. *Kutuplar,yerin merkezine daha yakın olduğundan, Ekvatora göre yerçekimi daha fazladır.( Yarıçap farklılığı ) Yerçekimi az Yerçekimi fazla

11. 7. Paralellerin boyları kutuplara gidildikçe küçülür. 8. Meridyenlerin arası mesafe kutuplara gidildikçe daralır. 0 0 30 0 30 0 60 0 60 0 90 0 90 0 Ekvator Eksen

12. Paralel Meridyen

17. Haritalar çizilirken bozulmalar meydana gelir. Grönland-1 Grönland-2 Kuzey Amerika-1 Kuzey Amerika-2 Antarktika-1 Antarktika-2

21. a b c

23. DÜNYA'NIN HAREKETLERİ Fatih KARACAN www.ogretmenweb.com

26. I- DÜNYANIN GÜNLÜK (EKSEN) HAREKETİ Batı Doğu

33. *Gece gündüz ardalanır

34. * Gün içerisinde güneş ışınlarının geliş açısı değişir. Bunun sonucunda : a) Gün içerisinde sıcaklıklar değişir ve günlük sıcaklık farkları oluşur. Sabah Öğle Akşam Öğleden 1-2 saat sonra Sıcaklık

35. * Gölge boyları gün içerisinde değişir. Sabah Öğle Akşam

36. *Yerel saat farklılıkları oluşur. 1 DOĞU 2 DOĞU 3 DOĞU 4 DOĞU 5 DOĞU 6 DOĞU 4 d 4 d 4 d 4 d 4 d 12.00 12.04 12.08 12.12 12.16 12.20

38. * Özellikle çöllerde mekanik çözülme ( fiziksel parçalanma ) meydana gelir. 1 2

39. * Günlük basınç merkezleri oluşur ve meltem rüzgarları meydana gelir. Deniz meltemi Vadi meltemi Dağ meltemi Kara meltemi

40. * Dinamik basınç alanları oluşur.(30 enlemlerinde DYB, 60 enlemlerinde DAB) 30 K DYB 60 K DAB 30 G DYB 60 G DAB

42. * Sürekli rüzgarların ( Alize, Batı, Kutup ), yönlerinde sapmalar olur. Bu sapmalar KYK’ de sağa, GYK’ de sola doğrudur. Aynı şekilde, okyanus akıntılarında da sapmalar olur. Sapma yönü, rüzgarlardaki gibidir. KYK GYK

45. DÜNYA’NIN YILLIK ( YÖRÜNGE ) HAREKETİ

46. Dünyanın, güneş etrafında, elips bir yörüngede 365 gün 6 saatte tamamladığı hareketine “Yıllık Hareket” denir.

49. * Dünya, güneşe bazen yaklaşır, bazen de uzaklaşır. En yakınken tarih 3 Ocak, en uzakken tarih 4 Temmuzdur. Uyarı: Dünya’nın Güneş’e yaklaşıp uzaklaşmanın sıcaklık üzerinde etkisi yoktur. Esas olan, güneş ışınlarının geliş açısıdır.

50. Mevsim Süreleri KYK GYK İlkbahar - 92 İlkbahar - 89 Yaz - 94 Yaz - 90 Sonbahar- 89 Sonbahar - 92 Kış - 90 Kış - 94 * Mevsim süreleri eşit olmaz.

51. * Şubat ayı 2 gün kısa sürer, KYK’de Eylül ekinoksu 2 gün gecikmeyle 23 Eylülde gerçekleşir. * Kutuplardaki 6 aylık gece-gündüz süreleri eşit olmaz. Kuzey Kutup Noktası ( 90 K ) Gündüz: 186 gün Gece : 179 gün Güney Kutup Noktası ( 90 G ) Gündüz: 179 gün Gece : 186 gün Aylar ve Gün Uzunlukları 4 Önemli Tarih Ocak : 31 Temmuz : 31 1- 21 Mart Şubat : 28 Ağustos : 31 2- 21 Haziran Mart : 31 Eylül : 30 3- 21 Aralık Nisan : 30 Ekim : 31 4- 23 Eylül Mayıs : 31 Kasım : 30 Haziran : 30 Aralık : 31

53. EKSEN EĞİKLİĞİ

54. Ekvator Düzlemi : Ekvatordan geçtiği varsayılan düzleme denir. Ekliptik ( Yörünge ) Düzlem : Yörüngeden geçtiği varsayılan düzleme denir. Ekvator Düzlemi

55. Yer Ekseni : Bir kutuptan diğerine uzanan ve Ekvator düzlemini dik olarak kesen çizgidir. Eksen Eğikliği : Yörünge düzlemi ile Ekvator düzlemi arasındaki 23 27’ lık açıya denir. Yer Ekseni Eksen Eğikliği

60. *Bir noktaya güneş ışınlarının geliş açısı, yıl boyunca değişir. Bu nedenle, sıcaklık ve gölge boyları yıl boyunca değişir.

61. * Mevsimler oluşur. NOT : 4 mevsim, sadece orta kuşakta yaşanır. Kış Yaz İlkbahar Sonbahar

63. *Dönenceler ve kutup daireleri oluşur.

64. 4. Gece - gündüz süreleri değişir 5. Muson rüzgarları oluşur. 6. Güneş'in doğuş ve batış saatleri ve yeri değişir.

65. * Gece-gündüz süresi, yıl boyunca değişir.

66. 21M – 23 E 21 H 21 A * Güneşin doğuş-batış saatleri ve yeri yıl boyunca değişir.

67. 7. Aydınlanma çemberinin sınırı değişir. 8. Kuzey ve Güney Yarım kürelerde farklı mevsimler yaşanır. 9. Gece-gündüz süreleri arasındaki fark Ekvatordan kutuplara gidildikçe artar. 10. Matematik iklim kuşakları oluşur.

68. * Aydınlanma çizgisi, yıl boyunca yer değiştirir. 1 2 3

69. * Aynı anda, farklı yarımkürelerde farklı mevsimler yaşanır. Yaz Kış

70. * Matematik iklim kuşakları oluşur.

71. * Kutuplarda, gece ve gündüzler 6 ay sürer. Kutuplarda güneşin batmaması

72. EKSEN EĞİKLİĞİ OLMASAYDI ( EKVATORLA YÖRÜNGE DÜZLEMİNİN ÇAKIŞMASI ) 1- Mevsimler oluşmazdı. 2- Güneş ışınları, yıl boyunca sadece Ekvatora dik gelirdi. 3- Sürekli gece-gündüz eşitliği yaşanırdı. 4- Dünya üzerinde ılıman bir iklim yaşanırdı. 5- Aydınlanma çizgisi her zaman kutup noktalarından geçerdi. 6- Güneş her iki kutup noktasında da her zaman aynı anda görülürdü.

73. EKSEN EĞİKLİĞİ AZALSAYDI ( MESELA, 10 ° OLSAYDI ) 1- Dönenceler 10 ° , kutup daireleri ise 80 ° enlemlerinden geçerdi. 2- Orta kuşak genişler, tropikal kuşak ve kutup kuşağı ise daralırdı. 3- Gece-gündüz süreleri arasındaki fark azalırdı. 4- Orta kuşakta, yazlar daha serin kışlar ise daha ılık olurdu. Y D O D K K D G K D

74. EKSEN EĞİKLİĞİ ARTSAYDI ( MESELA, 35 ° OLSAYDI ) 1- Dönenceler 35 ° , kutup daireleri ise 55 ° enlemlerinden geçer. 2- Orta kuşak daralır, tropikal kuşak ve kutup kuşağı ise genişler. 3- Gece-gündüz süreleri arasındaki fark artardı. 4- Orta kuşakta yazlar daha sıcak, kışlar daha soğuk olurdu. K K D Y D O D G K D

77. Güneş ışınlarının, yıl içerisinde dik geldiği yerler Ekvator 23 ° 27’ K ( YD ) 23 ° 27’ G ( OD ) 23 Eylül 21 Haziran 21 Aralık Ocak Şubat Nisan Mayıs Temmuz Ağustos Ekim Kasım 21 Aralık 21 Haziran 21 Mart

78. Örnek Soru:

82. Güneş ışınları nereye dik gelir? Hangi mevsim başlar? Aydınlanma dairesi nereden geçer? Nerede gündüz ler daha uzundur? Nerede gölge boyu oluşmaz?

85. Güneş ışınları nereye dik gelir? Hangi mevsim başlar? Aydınlanma dairesi nereden geçer? Nerede gündüz ler daha uzundur? Nerede gölge boyu oluşmaz?

87. Güneş ışınları nereye dik gelir? Hangi mevsim başlar? Aydınlanma dairesi nereden geçer? Nerede gündüz ler daha uzundur? Nerede gölge boyu oluşmaz?

91. Güneş ışınları nereye dik gelir? Hangi mevsim başlar? Aydınlanma dairesi nereden geçer? Nerede gündüz ler daha uzundur? Nerede gölge boyu oluşmaz?

94. AYDINLANMA ÇİZGİSİ