ระยะทางและการกระจัด Distance and Displacement

1. ระยะทางและการกระจัด
(Distance and Displacement)
รายวิชาฟิสิกส์พื้นฐาน ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4
โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์
สานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 26
1

2. ระยะทาง (Distance)
เมื่อวัตถุเคลื่อนที่ พบว่าตาแหน่งของวัตถุมีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม หรือ
กล่าวว่าวัตถุจะเลื่อนจากตาแหน่งเดิมไปยังตาแหน่ง ซึ่งอาจเรียกว่า การเคลื่อนที่
แบบเลื่อนตาแหน่ง ถ้าเราทราบตาแหน่งเริ่มต้นเส้นทางการเคลื่อนที่และตาแหน่ง
สุดท้ายของการเคลื่อนที่ ก็จะหาระยะทางได้จากความยาวตามเส้นทางของการ
เคลื่อนที่นั้น
นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
2

3. ระยะทาง (Distance)
• ระยะทางใช้สัญลักษณ์ “S” เป็นปริมาณสเกลาร์ มีแต่ขนาดอย่างเดียว ไม่ต้องบอก
ทิศทางมีหน่วยเป็นเมตร (m)
นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
3

4. การกระจัด (Displacement)
เมื่อวัตถุเคลื่อนที่จากตาแหน่งหนึ่งไปยังอีกตาแหน่งหนึ่ง เพื่อให้เข้าใจได้
ถูกต้องชัดเจนต้องบอกทั้งระยะห่างและทิศทาง ปริมาณที่บอกให้ทราบถึงการ
เปลี่ยนตาแหน่ง พบว่าตาแหน่งของวัตถุมีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม หรือกล่าว
ว่าวัตถุเคลื่อนที่ตาแหน่งเริ่มต้นไปยังตาแหน่งสิ้นสุด โดยความยาวที่เป็นเส้นตรงที่
สั้นที่สุดนี้เราเรียกว่า การกระจัด
นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
4

5. การกระจัด (Displacement)
การกระจัดใช้สัญลักษณ์ “ ” เป็นปริมาณเวกเตอร์ มีทั้งขนาดและต้องบอก
ทิศทางด้วย มีหน่วยเป็นเมตร (m) เช่น เดียวกันกับระยะทาง
S

นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
5

6. ระยะทางและการกระจัด
จากภาพเป็นการเดินทางจากจุด A ไปยังจุด B ได้เส้นทางเดินดังรูป
เส้นสีน้าเงิน คือ ระยะทาง ส่วนเส้นสีแดงคือ การกระจัด
A
B
นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
6

7. ระยะทางและการกระจัด
ตัวอย่าง 1 รถคันหนึ่งเคลื่อนที่ไปทางทิศตะวันออกเป็นระยะ 10 กิโลเมตร จากนั้น
เคลื่อนที่ไปทางทิศตะวันตก เป็นระยะ 3 กิโลเมตร จงหาระยะทางและการกระจัด
ของรถคันนี้
วิธีทา
ระยะทาง = 10 km + 3 km = 13 km
การกระจัด = 10 km – 3 km = 7 km มีทิศทางไปทิศตะวันออก
ตอบ S = 13 km
= 7 km, E
10 km
3 kmการกระจัด
ทิศเหนือ
S

นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
7

8. ระยะทางและการกระจัด
ตัวอย่าง 2 เด็กคนหนึ่งปั่นรถจักรยานไปเคลื่อนที่ไปทางทิศตะวันตกเป็นระยะ
3 กิโลเมตร จากนั้นเคลื่อนที่ไปทางทิศใต้เป็นระยะ4 กิโลเมตร จงหาระยะทาง
และการกระจัดของเด็กคนนี้
วิธีทา
ระยะทาง = 3 km + 4 km = 7 km จากรูป มุม มีค่า
การกระจัด = =
= = 5 km
ตอบ S = 7 km
= 5 km ทามุม 37 กับทิศตะวันตกเฉียงใต้
3 km
4 km
การกระจัด
S

ทิศเหนือ
22
)4()3(  169
25
 37
4
3
θtan

นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
8

9. ปัญหาประลองปัญญา
คาถาม 1 รถกระบะหนึ่งเคลื่อนที่ไปทางทิศตะวันออกเป็นระยะ
12 กิโลเมตร จากนั้นเคลื่อนที่ไปทางทิศตะวันตก เป็นระยะ 5 กิโลเมตร
จงหาระยะทางและการกระจัดของรถคันนี้
นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
9

10. เฉลยปัญหาประลองปัญญา
คาตอบ 1 รถกระบะคันนี้มีระยะทางมีค่า 17 กิโลเมตร
และการกระจัดมีค่า 7 กิโลเมตร ไปทิศทางตะวันออก
นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
10

11. ปัญหาประลองปัญญา
คาถาม 2 ผู้หญิงคนหนึ่งปั่นรถจักรยานไปเคลื่อนที่ไปทางทิศตะวันออก
เป็นระยะ 6 กิโลเมตร จากนั้นเคลื่อนที่ไปทางทิศเหนือ เป็นระยะ
8 กิโลเมตร จงหาระยะทางและการกระจัดของผู้หญิงคนนี้
นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
11

12. เฉลยปัญหาประลองปัญญา
คาตอบ 2 ผู้หญิงคนนี้มีระยะทางมีค่า 14 กิโลเมตร และการกระจัด
มีค่า 10 กิโลเมตร ทามุม 37  กับทิศตะวันออกเฉียงเหนือ
นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
12

13. เอกสารอ้างอิง
นิรันดร์ สุวรัตน์. คู่มือสาระการเรียนรู้พื้นฐาน ฟิสิกส์ ม.4 - ม.6. กรุงเทพฯ :
สานักพิมพ์ พ.ศ. พัฒนา , 2553.
พูลศักดิ์ อินทวี และจานง ฉายเชิด. หนังสือเรียน สาระการเรียนรู้พื้นฐาน
สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ : ฟิสิกส์ แรงและการเคลื่อนที่ พลังงาน
ม.4 - ม.6 ช่วงชั้นที่ 4. กรุงเทพฯ : อักษรเจริญทัศน์, 2550.
นายสมพร เหล่าทองสาร โรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ สพม. 26
13